Octubre

Keman tikixmatiskej Jesús titanemiliskej uan tikchiuaskej kemej yejua. Komo tikmatij keniuj tanemiliaya uan titanemiliaj kemej yejua, okachi kuali timouikaskej iuan. ¿Keniuj uelis tikchiuaskej kemej yejua? Maj tikitakan se neskayot. Yejua amo kitayekanaltiaya itanejnekilis, ta kiitaya ke okachi monekia kinpaleuis oksekin (Mat. 20:28; Rom. 15:1-3). Yejua ika, kitayekanaltiaya inintanejnekilis uan kintapojpoluiaya. Amo niman kualania keman kijtouiliayaj teisa (Juan 1:46, 47). Uan maski se taltikpaknenkej tajtakojka amo kielnamiktinemia tajtakolmej tein kichiujka (1 Tim. 1:12-14). Moneki maj tikchiuakan kemej yejua, porin kijtoj: “Komo namejuan nanmoyoltasojtatinemij, ijkuakon nochi in taltikpakuani kajsikamatiske ke melau nannomomachtijkauan” (Juan 13:35). Yejua ika, maj timotajtanikan: “Ijkon kemej Jesús, ¿nimochikaua kuali nimouikas iniuan tokniuan?”. w20.04 24 § 11

Maski tinemij itech nejin taltikpak kampa miakej taltikpakneminij kijtouiliaj tein amo melauak itokay Jiova, tejuan tikpiaj tatiochiualis tikiniluiskej tein melauak: ke Jiova melauak, yolkuali uan teiknelia. Uelis tiknextiskej ke tiknekij maj yejuatsin techixyekana uan tikinmatiltiskej taltikpakneminij ke sayoj iTekiuajyo kichiuas tein melauak uan kichiuas maj onka yolseuilis uan yolpakilis itech nochi taltikpak (Sal. 37:9, 37; 146:5, 6, 10). Keman titamachtiaj ika Biblia, miakpa ika titajtouaj ke sayoj Jiova kinamiki taixyekanas. Uan melauak ke kinamiki taixyekanas itech iluikak uan taltikpak. Sayoj ke, maski moneki tikinmachtiskej taltikpakneminij katiyejua itanauatiluan Dios, okachi moneki tiktemoskej tikinpaleuiskej maj kitasojtakan uan maj amo keman kikauakan toTajtsin. Yejua ika, moneki okachi ika titajtoskej ikualneskayouan, keniuj tanemilia uan toni kichiua, ijkon kemej techmatiltia itokay (Is. 63:7). Komo tikchiuaj nejin, taltikpakneminij kitasojtaskej Jiova uan kitakamatiskej porin kinekiskej kitekitiliskej nochipaya. w20.06 6 § 16; 7 § 19

Tokuatixyo oso tokuatitix semi kuali chijchiujtok. Keman tiyetoyaj itech iijtik tomomaj, tokuatixyo mochijchiujtiyajki kemej Jiova kiixtalijkaya. ¡Uan itech sejse minuto nesiaj miles células tein yankuikej! Akin momachtiaj nejin, kiixejekouaj ke ikuatixyo se takat oso se siuat kipia kemej 100,000 millones células tein motokaytiaj neuronas moajsij itech tokuatixyo, tein etik sayoj se kilo uan tajko. Se taman tein ueli tikchiuaj porin tokuatixyo semi kuali chijchiujtok yejua keman titajtouaj. Keman tikijtouaj se tajtol, tokuatixyo moneki kichiuas maj moolinikan kemej cien taluamej tein tikpiaj itech tonenepil, totoskak, totexipal, totenoj uan toyolpan oso toelpan. Nochi nejin taluamej moneki sepasaj mooliniskej uan ijkon moajsikamatis tein tikijtouaj. Seki momachtianij kitematiltijkej itech xiuit 2019 ke konemej akin yekin yolij ueli kiajsikamatijya tein kiniluiaj. Nejin kinextia ke melauak tein kijtouanij miakej momachtianij: ke tichijchiujtokej kemej uelis tikixmatiskej tajtol tein yekinika tikakij uan tiueliskej okseki tajtolmej. Nejin kinextia ke se inetetayokolil Dios maj ueli titajtokan. w20.05 22, 23 § 8, 9

Abrahán kiixtalij kikauas xolal Ur maski ompa kuali nemia. ¿Keyej? Porin kichiaya “altepet tein kipia kuajkuali tatsineualonimej” (Heb. 11:8-10, 16, TNM). Altepet tein Abrahán kichiaya yejua iTekiuajyo Dios. Itech nejin Tekiuajyot, Tekiuaj yejua Jesucristo uan iniuan taixyekanas 144,000 tokniuan taixpejpenalmej. Pablo kitokaytia nejin Tekiuajyot “ipueblojkauan den Dios ten yoltika [...], yejua ne pueblo de Jerusalén ten yetok ne eluiyaktsinko” (Heb. 12:22; Apoc. 5:8-10; 14:1). Jesús kinmachtij itatojtokakauan maj tajtanikan maj uiki nejin Tekiuajyot uan ijkon mochiuas itanejnekilis Dios “nikan taltikpak ijkon keme mochiutok ne eluiyaktsinko” (Mat. 6:10). Abrahán amo senkis kimatia keniuj motaixyekanaskia itech iTekiuajyo Dios. Miak xiujmej, nejin katka “iichtakatamachilisuan” Dios (Efes. 1:8-10; Col. 1:26, 27). Sayoj ke kemaj kimatia ke seki ikoneuan mochiuaskiaj tekiuanij, porin Jiova kiluijka (Gén. 17:1, 2, 6). w20.08 2, 3 § 2-4

Moajsi okse taman tein no moneki tikixtopeuaskej: tein kijtouaj akin kikaujkej uan kiixnamikij tamachtilis tein melauak. Keman peuak moajsi nechikol kampa kichiuaj kemej Cristo, Satanás peuak kitemoua ika inintamachtilisuan miakej takajkayauanij maj itekitikauan Dios amo takuaujtamatikanok. Yejua ika, moneki kuali tikitaskej toni melauak uan toni amo. Akin techtauelitaj uelis kitaliskej teisa itech Internet uan ika kitemoskej maj amo titakuaujtamatikanok iuan Jiova nion maj tikintasojtakanok tokniuan. Maj amo tikneltokakan nejon takajkayaualis, porin Satanás kichiua maj kiteixmatiltikan (1 Juan 4:1, 6; Apoc. 12:9). Komo amo tiknekij maj Satanás techkajkayaua, moneki okachi titakuaujtamatiskej iuan Jesús uan ke Dios kichiujtok itanejnekilis itechkopa. No moneki titakuaujtamatiskej iuan takeual takuaujtamach uan tamatkej, akin Jiova kiixtalijtok maj kiixyekana inechikol (Mat. 24:45-47). Komo nochipa timomachtiaj iTajtol Dios, totakuaujtamatilis mochikauas uan mochiuas kemej se kouit tein uejkatan monaluayotia. Tatitanil Pablo kijtoj nejin tajtolmej tein moajsij itech tajkuilol tein axkan timomachtiaj. w20.07 23, 24 § 11, 12

Kemej titajtakolejkej, miakpa tiknemiliaj ke tikixmatijya se taltikpaknenkej sayoj ika tein tikitaj (Juan 7:24). Sayoj ke, amo uelis yekmelauj tikixmatiskej komo sayoj tikitaj keniuj moita tapani. Kemej neskayot, maski se takat uejkaujya tapajtijkej uan semi tamatkej, amo uelis kimatis toni kipia se akin mokokoua komo sayoj kiita keniuj moita. Moneki kuali kikakis uan ijkon uelis kimatis toni kokolismej kipiani achto, keniuj momachilia ika tein kipanotok oso toni kikokoua. Xa hasta kiluis maj mokixtili se radiografía. Komo tapajtijkej amo kichiua nochi nejon, amo kimatis toni kokolis kipia uan xa kimakas pajti tein amo kinamikis. No ijkon, amo uelis senkis tikinajsikamatiskej tokniuan komo sayoj tikitaj keniuj moitaj. Moneki timochikauaskej kuali tikinixmatiskej. Jiova kimati toni kinemiliaj tokniuan, sayoj ke tejuan amo, yejua ika okachi kuali kinajsikamati ke tejuan. Sayoj ke kemaj uelis timochikauaskej tikchiuaskej kemej yejuatsin. Jiova kinkaki itekitikauan, kiajsikamati tein kipanokej achto uan keyej ijkon tanemiliaj, uan kiniknelia. w20.04 14, 15 § 1-3

Moneki tiyeskij tiyolyemankej, porin akin moueyimatij amo kinextiaj ke ‘kuali kuatamatkanemij’. Nochipa mokualantiaj iniuan oksekin uan sayoj kitemouaj maj kinueyitalikan. Uan no, kemej tanemiliaj uan tein kichiuaj miakpa kichiua maj yejuan uan oksekin kipanokan tein amo kuali. Komo amo kipataj kemej tanemiliaj, Satanás ‘kinixpojpoyokuiltis den nintamachilis’ uan ‘kinkajkayauas’ (2 Cor. 4:4; 11:3). Sayoj ke, akin yolyemankej kinextiaj ke ‘kuali kuatamatkanemij’. Amo kinemiliaj ke ueyichiuanimej, uan kiajsikamatij ke oksekin “kachi ueyi chiuanime” itech miak taman (Filip. 2:3). Uan no, kimatij ke “Dios kinixnamiki nekes ten moueyimatinemij. Uan Dios kinpaleuijtinemis ika ne iteiknelilis nekes ten moyolyemankamatinemij” (1 Ped. 5:5). Akin kinextiaj ke ‘kuali kuatamatkanemij’ amo kinekij maj Dios kinixnamiki. Komo tiknekij tiksentokaskej tiyeskij tiyolyemankej, moneki timokixtiliskej ‘soltik talnamikilis’ uan timotaliliskej “chipauak talnamikilis” kemej Biblia tayolmajxitia. Moneki timochikauaskej uan ijkon uelis tikchiuaskej nejin, porin moneki timomachtiskej tein Jesús kichiuak uan timochikauaskej tikchiuaskej kemej yejua (Col. 3:9, 10; 1 Ped. 2:21). w20.07 7 § 16, 17

Se ueyi tatiochiualis maj timoajsikan itech inechikol Jiova. Tinochin kuali timomachiliaj uan tiyolpakij keman tikueyichiuaj Jiova iniuan tokniuan. Sayoj ke, ¿toni tekit tikpiaj itech nechikol? Tatitanil Pablo kijtoj ke nechikol kemej yeskia se taltikpaknenkej uan akin ompa moajsij kemej yeskia kemej chijchiujtok nejon taltikpaknenkej (Rom. 12:4-8; 1 Cor. 12:12-27; Efes. 4:16). Se taman tein techmachtia neskayot tein Pablo ika tajtoj, yejua ke tisejsemej tikpiaj se tekit itech inechikol Jiova. Pablo yekinika kijtoj: “Se inakayo kipia miak tataman omime uan nochi nojon omitsitsin amo tekititinemij sanse san. Uan no ijkon mochiutok topan [...]. Maski tejuan semi timiakke, pero timochiuakoj sanse porin nochi tejuan tisenpoutinemij iuan Cristo uan no tisenpoutinemij se uan okse” (Rom. 12:4, 5). Pablo kijtosnekia ke maski tikpiaj tataman tekit itech nechikol, Jiova techpatiuita tinochin. w20.08 20 § 1, 2; 21 § 4

¿Keniuj tetatmej uelis kichiuaskej kemej yejuatsin? Keman kiitaskej ke kinamiki, maj kintajtanikan ininkoneuan keniuj kinemiliaj ke moneki mochiuas se tekit. Uan komo ueli, maj kichiuakan tein kiniluiskej. Jiova no kinextia ke yolyemanik keman amo yolijsiui hasta keman akin kitekitiliayaj amo kiuelitayaj keyej kiixtalia seki taman. Maj tikelnamikikan ke kikakik Abrahán keman kiluij ke kinemiliaya ke amo kuali katka maj kiixtaliani kiixpolos Sodoma uan Gomorra (Gén. 18:22-33). Uan no maj tikelnamikikan toni kichiuak keman inamik Abrahán, Sara, ueuetskak keman kikakik ke kipiaskia se konetsin maski xiuejya katka. Jiova amo moyolkokoj nion kualanik, ta kinextilij poujkaitalis (Gén. 18:10-14). Tetatmej uan tayekananij, ¿toni uelis namechmachtis ineskayo Jiova? Xiknemilikan toni nankichiuaj keman nanmokoneuan oso seki tokniuan itech nechikol namechtajtaniaj keyej nankiixtalijkej seki taman. ¿Niman nankiniluiaj ke amo moneki kiixnamikiskej tein nankiixtalijkej? ¿Oso nanmochikauaj nankiajsikamatiskej keyej ijkon kiitaj? Senkis tikmatij ke kalyetouanij uan tokniuan itech nechikolmej kinpaleuia maj akin kinixyekanaj kichiuakan kemej Dios. w20.08 10 § 7-9

Keman peuak timomachtiaj Biblia, xa ika pakilis tikseliayaj ininnepaleuil oksekin porin tikmatiaj ke monekiaok timomachtiskej miak taman (1 Cor. 3:1, 2). Sayoj ke komo miak xiujmejya tiktekitilianij Jiova, xa amo semi tiknekijok maj techpaleuikan, okachiok komo akin kineki techpaleuis se tokniuj akin yankuixtok peuak kitekitilia Jiova. Sayoj ke miakpa, Jiova kichiua maj tokniuan takamej uan siuamej techyolchikauakan (Rom. 1:11, 12). Yejua ika, komo tiknekij tikseliskej ichikaualis Jiova moneki tikauaskej maj tokniuan techpaleuikan. Tikajsikamatij ke amo tayekantok kani tikayomej, ox tikpiaj miak chikaualis, se kuali nemachtil oso tomin. Uelis tikchiuaskej uejueyi taman komo tiyolyemankej uan titakuaujtamatij iuan Jiova. Yejua ika, maj titakuaujtamatikan iuan Jiova, maj timomachtikan ininneskayo itekitikauan akin ininka motajtoua itech Biblia uan maj tikselikan ininnepaleuil tokniuan. Ijkon, maski tikmachiliskej ke amo tichikaujkej, Jiova techmakas chikaualis. w20.07 14 § 2; 19 § 18, 19

Uelis ouij techkisas amo tiyolijsiuiskej keman tikinnojnotsaj tochankauan. Tein kijtoua Eclesiastés 3:1, 7 uelis techpaleuis. Ompa kijtoua: “Ixyetok [...] keman amo teyi se kijtos uan keman se tajtos”. Maski tein tikchiuaj uelis tapaleuis maj tochankauan kinekikan techkakiskej, nochipa keman uelis, maj tikintapouikan tein Biblia tamachtia (1 Ped. 3:1, 2). Nochipa timochikauaj titanojnotsaskej uan titamachtiskej, sayoj ke maj amo tiyolijsiuikan, nion keman tikinnojnotsaj oksekin nion keman tikinnojnotsaj tochankauan. Itekitikauan Dios akin nenkej ne uejkauj uan itech totonaluan techkauiliaj se kuali neskayot. Maski Habacuc kinekia maj ixpoliui tein amo kuali, amo yolijsiuik, ta ika takuaujtamatilis kijtoj: “Niksentokas niijkatos kampa nitajpia” (Hab. 2:1). Tatitanil Pablo kijtoj ke kinekia kitamichiuasya tekit tein kipiaya. Maski ijkon, amo yolijsiuik, ta kisentokak kiteixmatiltij “yankuik Tajtoltsin ten kualkui ne teiknelilis de Dios” (Hech. 20:24). w20.09 11, 12 § 12-14

Satepan ke Jiova, Jesús no kipia miak chikaualis. Keman tiitekitikauan Jiova tiyolyemankej, tiknextiaj netasojtalis tein techixnextia kemej ixolal Dios ((Luc. 9:48; Juan 13:35). ¿Toni monekiskia tikchiuaskej komo tiknemiliaj ke itech nechikol onkak kuejmolmej uan ke tayekananij amo kiyektaliaj? Maj amo tikijtojtinemikan ke amo kuali tein mochiujtok, ta maj tiyolyemankej uan maj tikinpaleuikan akin techixyekanaj (Heb. 13:17). ¿Toni techpaleuis maj ijkon tikchiuakan? Maj timotajtanikan: “¿Yekmelauj uejueyi kuejmolmej tein nikita? Komo moneki moyektalis teisa, ¿axkanya moneki moyektalis? ¿Nejua moneki nikyektalis? ¿Yekmelauj niktemoua maj kuali timouikakan itech nechikol oso maj nechueyitalikan?”. Jiova okachi kipatiuita maj tiyolyemankej ke tein tiuelij tikchiuaj, uan maj kuali timouikakan iniuan tokniuan ke kuali tikchiuaskej teisa. Yejua ika, maj timochikauakan tiyeskij tiyolyemankej keman tiktekitiliaj Jiova. Ijkon titapaleuiskej maj tinochin itech nechikol kuali timouikakan (Efes. 4:2, 3). w20.07 4, 5 § 9-11

Seki siuamej akin kitekitiliayaj Dios kipaleuiayaj Jesús “ika ten mopialiayaj” uan yejua kitasojkamatik tein kichiuayaj (Luc. 8:1-3). Uan no kinmatiltij tein Dios kiixtalijtoya maj pano. Kemej neskayot, kinmatiltij ke momikiliskia uan ke oksepa nemiskia (Luc. 24:5-8). Ijkon kemej kichiujka iniuan itatitaniluan, no kinnejmachtij nejon siuamej ke kitajyouiltiskiaj uan kimiktiskiaj (Mar. 9:30-32; 10:32-34). Uan keman miakej kikuitoj Jesús uan itatitaniluan cholojkej, seki nejon siuamej amo kikaujkej, ta iuan yetoyaj keman kipilojkej itech kouit (Mat. 26:56; Mar. 15:40, 41). Akin yekinika kiitakej ke Jesús oksepa nemia, katkaj seki siuamej, akin kinnauatij maj kinmatiltianij itatitaniluan ke oksepa nemia (Mat. 28:5, 9, 10). Uan itech Pentecostés itech xiuit 33, xa moajsiaj seki siuamej keman imomachtijkauan Jesús kiselijkej yektikatsin espíritu uan nochin uelik tajtojkej tataman tajtolmej uan kinmatiltijkej oksekin “ne ueyi itatiochiualisuan de Dios” (Hech. 1:14; 2:2-4, 11). w20.09 23 § 11, 12

Tanojnotsalis se tekit tein kinpaleuia taltikpakneminij maj makisakan. ¿Keniuj tikmatij? Itech Mateo 28:19, 20, Jesús tanauatij: “Xiyakan [...] uan xikinnextilikan nochi in taltikpakuani ma yejuan no ma mochiuakan nomomachtijkauan. Uan xikinauijtinemikan”. Uan tikmatij ke se moauis semi moneki. Komo tiknekij timakisaskej, moneki timoauiskej. Akin kineki moauis moneki takuaujtamatis ke sayoj uelis makisas porin Jesús toka momikilij uan oksepa nemik. Yejua ika, tatitanil Pedro kiniluij tokniuan: “Techmakixtij ya [...] ne taauilis”. Uan no kijtoj: “Porin tejuan titakuautamatij ya ke Cristo pankisak yoltok intsalan in animajme [oso mikemej]” (1 Ped. 3:21). Nejin kinextia ke keman se taltikpaknenkej moauia, uelis kichias nemis nochipaya. Moneki timochiuaskej kuali tamachtianij uan ijkon uelis tikinpaleuiskej akin tikinmachtiaj maj mochiuakan itatojtokakauan Cristo (2 Tim. 2:24). ¿Keyej? Porin Jesús technauatij: “Xiyakan [...] uan xikinnextilikan nochi in taltikpakuani ma yejuan no ma mochiuakan nomomachtijkauan. [...] Uan xikinmachtikan”. w20.10 14 § 1, 2

Keman Pedro mochiuak itatojtokakauj Jesús, no semi kiuelitak kinpaleuis oksekin maj mochiuanij itatojtokakauan. Ika inepaleuil Jiova, semi kuali kichiuak nejon tekit (Hech. 2:14, 41). Tein okachi techolinia maj titanojnotsakan yejua netasojtalis tein tikpialiaj Jiova. Komo tiknemiliaj ke amo uelis titanojnotsaskej, nejon netasojtalis uelis techpaleuis maj amo ijkon titanemilikan. Keman Jesús kiyoleuak Pedro maj mochiua itatojtokakauj, kiluij: “Amo ximoyolmoutij” (Luc. 5:8-11). Nejin amo kijtosneki ke Pedro mouia mochiuas itatojtokakauj Jesús, sayoj ke kemej semi kimoujkaitak keman Jesús kichiuak maj kisentilianij miakej pescados, kimachiliaya ke amo kinamikia tekitis iuan. ¿No tionmomachilia kemej Pedro uan tionmotekipachoua keman tikonnemilia nochi tein moneki tikonchiuas uan ijkon uelis tionyeski itatojtokakauj Cristo? Komo ijkon tionmomachilia, xikonchikaua netasojtalis tein tikonpialia Jiova, Jesús uan oksekin, uan nejon kichiuas xikonneki tikonselis itayoleualis Jesús uan tionmochiuas itatojtokakauj (Mat. 22:37, 39; Juan 14:15). w20.09 3 § 4, 5

Ika pakilis tikuij totiempo, tochikaualis uan tein tikpiaj uan tikintemouaj ‘akin kiyolnejnekij kiseliskej tein melauak tein kichiua maj se nemi nochipaya’ (Hech. 13:48, TNM). Ijkon tikchiuaj kemej Jesús, akin kijtoj: “Notakualis yejua nijin, ma nikchiua in tekit ijkon keme kimonekiltia Notajtsin Dios ten nechualtitanik. Uan ma niktamichiua” (Juan 4:34; 17:4). Tejuan no tiknekij tiktamichiuaskej tekit tein tikpiaj (Juan 20:21). Uan tiknekij maj nochin tokniuan, hasta akin amo tanojnotsajok nion monechikouajok, kisentokakan tekitikan touan hasta itamian tein mochiujtok itech taltikpak (Mat. 24:13). Maski tekit tein Jesús technauatij maj tikchiuakan ouij, amo toselti tikchiuaj, porin Jesús kijtoj ke techpaleuiskia. Keman tikinpaleuiaj oksekin maj mochiuakan itatojtokakauan Cristo “iuan titekitij Dios” uan “tipoutinemij iuan Cristo”, tein kijtosneki ke Jiova uan Jesús techpaleuiaj maj tikchiuakan (1 Cor. 3:9, TNM; 2 Cor. 2:17). Yejua ika uelis timatamiskej. Se ueyi tatiochiualis uan semi techyolpaktia tikchiuaskej nejin tekit uan tikinpaleuiskej oksekin maj no kichiuakan (2 Cor. 4:7). w20.11 7 § 19, 20

Miakpa, tein kiixtaliaj kichiuaskej tetatmej uelis kinpaleuis ininkoneuan oso amo. Komo kichiuaj tein amo kuali, ininkoneuan kipiaskej kuejmolmej, uan komo kichiuaj tein kuali kinpaleuiskej maj yolpakikan. Sayoj ke, ininkoneuan no moneki kiixtaliskej kichiuaskej tein kinpaleuis. Tiktekitiliskej toTajtsin tetasojtakej Jiova, yejua tein okachi kuali tein uelis tikchiuaskej (Sal. 73:28). Itatuan Jesús kinekiaj kinpaleuiskej ininkoneuan maj kitekitilikan Jiova, uan tein kiixtalijkej kichiuaskej kinextij ke kiitayaj ke yejua tein okachi monekia (Luc. 2:40, 41). Jesús no kiixtalij tein kipaleuij maj kichiuani tein Jiova kinekia (Mat. 4:1-10). Keman moskaltij, katka yolkuali, tatakamatkej uan yolchikauak. Nochin tetatmej akin kitasojtaj Jiova kiuelitaskiaj maj ininkoneuan yeskiaj kemej Jesús. w20.10 26 § 1, 2

Maj titanemilikan itech nejin eyi neskayomej: se tokniuj siuat akin xiuejya kielnamiki tein kuali tein kipanok achto. Axkan okachi ouij kikisa kichiuas seki taman, sayoj ke mochikaua kisentokas kitekitilis Jiova (1 Cor. 15:58). Mojmostaj kinemilia ke yetoka itech Xochital iniuan ichankauan uan akin kuali iniuan mouika. Okse tokniuj siuat kielnamiki ke se tokniuj kiyolkokoj, sayoj ke kiixtalia amo kualantos iuan (Col. 3:13). Uan se tokniuj takat kielnamiki tein amo kuali tein kichiuak achto, sayoj ke axkan kitayekanaltia kichiuas tein kipaleuis maj nochipa kitakamati Jiova (Sal. 51:10). Nochin nejin eyi tokniuan kielnamikij tein achto kipanokej, sayoj ke amo nochipa itech tanemilijtokej. Yejuan tachiaj taixpan, tein kijtosneki ke itech tanemiliaj tein kiseliskej satepan. ¿Toni okachi moneki? Porin ijkon kemej se taltikpaknenkej amo ueli yekojtoka komo nochipa tachixtiuj taikan, tejuan amo uelis tiktekitiliskej Jiova kemej moneki komo nochipa itech titanemilijtokej tein tikpanokej oso tein tikchiujkej achto (Luc. 9:62). w20.11 24 § 1-3

Goliat kinemilij ke David amo kipiaya chikaualis. Goliat katka okachi uejkapantik, kipiaya tein ika tateuis uan katka se kuali tateuijkej. David moitaya ke amo kipiaya chikaualis porin katka sayoj se telpoch akin amo keman yajtoya itech se neteuilis. Sayoj ke tein melauj, yejuatsin kimakak chikaualis tein kipaleuij maj kimiktiani Goliat (1 Sam. 17:41- 45, 50). David kipiak okse kuejmol tein ueliskia kichiuas maj kinemiliani ke amo teyi chiujkej katka uan ke amo kipiaya chikaualis. Katka se itekitikauj Saúl, tekiuaj akin Jiova kiixtalijka itech xolal Israel. Yekinika, Saúl kipoujkaitaya David. Sayoj ke satepan, peuak moueyimati uan nejon kichiuak maj kinexikoluiani. Peuak kichiuilia tein amo kuali uan hasta kinekia kimiktis (1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11). Maski Saúl kichiuiliaya tein amo kuali, David kisentokaya kipoujkaitaya, porin kimatia ke katka tekiuaj akin Jiova kiixtalijka (1 Sam. 24:6). David takuaujtamatia ke Jiova kimakaskia chikaualis tein kipaleuiskia maj kixiko nejon ueyi ouijkayot (Sal. 18:1 uan encabezamiento). w20.07 17 § 11-13

Tein moijtojka ke panoskia ika tekiuaj akin taixyekana norte uan tekiuaj akin taixyekana sur mochiuakya, yejua ika ueli tikneltokaj ke no mochiuas okseki taman tein kijtoua. Uelis tikajsikamatiskej tein kijtoua Daniel capítulo 11, komo tikelnamikij ke sayoj ininka tajtoua taixyekananij uan tekiuajyomej akin kiixnamikinij ixolal Jiova oso taixyekananij kampa yejuan neminij. Uan maski itekitikauan Dios amo semi miakej, miakpa yejuan akin okachi kinchiuilianij tein amo kuali. ¿Keyej? Porin Satanás uan nochin akin kinixyekana kitemouaj kinixpoloskej akin kitekitiliaj Jiova uan Jesús (Gén. 3:15; Apoc. 11:7; 12:17). Tein Daniel kijtojka mouika ika okseki taman tein itech iTajtol Dios no moijtojka ke mochiuaskia. Tein melauj, moneki timomachtiskej nejon tein no moijtojka porin ijkon uelis tikajsikamatiskej tein Daniel kijtojka. w20.05 2 § 1, 2

Keman se taltikpaknenkej momikilia, nochi tamiuejueliui. Sayoj ke Jiova, akin kichijchiuak iluikak uan taltikpak, uelis oksepa kichijchiuas nejon taltikpaknenkej uan kimakas inemilis (Gén. 1:1; 2:7). Keman tatitanil Pablo ininka tajtoj akin kiseliskej ininnemilis ompa iluikak, kijtoj se neskayot tein ika kinextij ke Dios amo kinchijchiua kemej achto katkaj, ta ke sejse ueli “kichiualtia ma tamati [...] ijkon keme Yejuatsin kimonekiltia”. Pablo ika tajtoj se “xinachtet” tein se kitoka uan satepan ixua se yankuik tatok. Nejon tatok tein ixuak amo moita kemej “xinachtet” tein kitokkej. Pablo no kijtoj ke “takayome” akin moajsij ompa iluikak “amo monejneuilijtinemij” iniuan “takayome” akin moajsij nikan taltikpak. ¿Toni kijtosnekia? Akin tinemij nikan taltikpak amo tichijchiujtokej kemej akin nemij iluikak. Tejuan tikpiaj tonakayo, sayoj ke akin nemij iluikak espíritus, kemej neskayot, ángeles (1 Cor. 15:36-41). w20.12 9, 10 § 7-9

Tinochin tiknekij tinemiskej ika yolseuilis uan maj amo teyi techtekipacho. Sayoj ke kemansa tinochin tikpanouaj ouijkayomej uan timomachiliaj kemej tekiuaj David kemej ixnesi itech tajkuilol tein axkan timomachtiaj. Moajsi seki taman tein uelis kichiuas maj timotekipachokan uan tein amo ueli tikchiuaj maj amo pano. Kemej neskayot, amo ueli tikchiuaj maj amo patiyoua xijxiujtika tein tikuaj, tein timotaliliaj uan tein tikuij tochan. No amo ueli tikpataj kemej tanemiliaj akin iniuan titekitij oso iniuan timomachtiaj akin xa kitemouaj maj titakajkayauakan oso tiauilnemikan. Uan no amo ueli tikintsakuiliaj akin kichiuaj tein amo kuali kampa tinemij. Tikpiaj nejin ouijkayomej porin miakej amo kichiuaj tein Biblia tamachtia. Uan no, Satanás taixyekana nikan taltikpak uan kineki maj ‘timoyolkuejmolokan ika tenesi san’ porin nejon kichiuas maj amo tiktekitilikan Jiova (Mat. 13:22; 1 Juan 5:19). Yejua ika onkak miak ouijkayomej tein kichiua maj taltikpakneminij motekipachokan. w21.01 2 § 1, 3

Tatitanil Juan no technejmachtij maj amo tikintauelitakan tokniuan. Komo amo tiktakamatij tein tanejmachtij, Satanás uelis kichiuas maj tikchiuakan tein yejua kineki (1 Juan 2:11). Yejua nejon kinpanok seki tokniuan itamian yekinika siglo. Satanás kitemouaya maj itekitikauan Dios motauelitanij uan moxexelouanij. Keman Juan kijkuiloj iamauan, itech nechikol moajsiaj seki takamej akin kichiuayaj kemej Satanás. Semej katka Diótrefes, akin kichiujtoya maj itech se nechikol tokniuan moxexelouanij. Amo kinpoujkaitaya oso kinmouiskaitaya tokniuan takalpanouanij akin oloch taojtokaltianij kintitaniaj. Kemej semi moueyimatia, hasta kitemoj kintokas itech nechikol akin kinekiaj kuali kinseliskej tokniuan akin kintauelitaya (3 Juan 9, 10). Axkan, Satanás kisentoka kitemoua kinxexelos itekitikauan Dios. Maj amo keman tikintauelitakan tokniuan porin nejon uelis kichiuas maj timoxexelokan. w21.01 11 § 14

Itech Yekinika Ueyi Neteuilis, akin tekiuajtiaj Alemania uan akin tekiuajtiaj Gran Bretaña kintajyouiltijkej itekitikauan Dios porin amo kinekkej tapaleuiskej itech neteuilis. Uan tekiuanij ompa Estados Unidos kintsakkej tokniuan akin kiixyekanayaj tanojnotsalis. Ijkon mochiuak tein moijtojka itech Apocalipsis 11:7-10. Satepan ke peuak xiuit 1933 uan okachiok itech Ojpatika Ueyi Neteuilis, tekiuaj akin taixyekana norte semi kintajyouiltij itekitikauan Dios. Hitler uan akin kipaleuiayaj amo kinkaujkej itekitikauan Dios maj kisentokanij kitekitilianij. Kinmiktijkej kemej 1,500 uan miakej kintsakkej kampa semi kintekitiltiayaj uan kintajyouiltiayaj. Tekiuaj akin taixyekana norte kipitsotiliskia “kampa taueyichiuaj” itekitikauan Dios uan kijkuaniskia “netemaktilmej”, tein kijtosneki ke amo kinkauaskia maj tanojnotsakan (Dan. 11:30b, 31a). Hitler, akin taixyekanaya Alemania, hasta kijtoj ke senkis kinixpoloskia itekitikauan Dios akin ompa nemiaj. w20.05 6 § 12, 13

Komo tikintasojtaj tokniuan amo tiktemoskej iniuan timotataniskej. Maj tikelnamikikan ke Jonatán amo kinexikoluij David nion kitemoj yejua mochiuas tekiuaj (1 Sam. 20:42). Maj tikchiuakan kemej yejua uan maj amo tikinnexikoluikan tokniuan porin ueli kichiuaj miak taman. Okachi kuali, maj tikchiuakan tein kijtoj Pablo: “Ika ne yolyemanalis [...] xikpouakan in oksekin tokniuan taneltokani ke yejuan kachi ueyi chiuanime” (Filip. 2:3). Maj tikelnamikikan ke nochin tokniuan itech nechikol tapaleuiaj. Komo tiyolyemankej, tikitaskej tein kuali tein kinextiaj tokniuan uan tikchiuaskej kemej yejuan (1 Cor. 12:21-25). Keman tikinnextiliaj tokniuan ke tikintasojtaj tiknextiaj ke yekmelauj tiitatojtokakauan Jesús uan nejon kichiuas maj okachi taltikpakneminij kinekikan kitekitiliskej Jiova. Sayoj ke tein okachi moneki yejua ke tikyolpaktiskej Jiova, “Totajtsin Dios [akin] nachipa techyoliknelijtinemi uan [...] nachipa techyoltalijtinemi” (2 Cor. 1:3). w21.01 24 § 14; 25 § 16

Itech nejin tonalmej, no moajsij taltikpakneminij akin amo techpoujkaitaj uan techpijpinaujtiaj porin kinemiliaj ke amo teyi tikmatij uan amo teyi tichiuanimej. ¿Keyej? Porin amo tikchiuaj tein kichiuaj akin amo kitekitiliaj Jiova. Yejuan kinueyitaliaj akin moueyimatij uan akin taixnamikij. Sayoj ke tejuan timochikauaj tiyeskij tiyolyemankej, tiyolseujkanemiskej uan titatakamatiskej. Uan no, amo timokalakiaj itech política nion titapaleuiaj itech neteuilis. Kemej amo tikchiuaj tein kichiuaj akin amo kitekitiliaj Jiova, kinemiliaj ke amo teyi tichiuanimej (Rom. 12:2). Maski taltikpakneminij kinemiliaj ke amo teyi tichiuanimej, Jiova kichiujtok maj tikchiuakan uejueyi taman. Kemej neskayot, motanojnotstok itech nochi taltikpak kemej amo keman mochiujtoya. Tiitekitikauan tikixtiaj amaixmej tein okachi motajtolkepaj uan momoyauaj itech taltikpak, uan tikinpaleuiaj ika Biblia millones taltikpakneminij maj okachi kuali nemikan. Uan nochi nejin Jiova kichiujtok. w20.07 15 § 5, 6

Jesús mokaua maj Jiova kiixyekana. ¿Mokaua maj kiixyekanakan porin amo kipia tamatilis oso porin amo teyi ueli kichiua? Amo, moita ke Jesús semi tamatkej porin amo ouij kemej tamachtiaya uan niman se kiajsikamatia (Juan 7:45, 46). Jiova kimati ke Jesús semi tamatkej, yejua ika kikauak maj kipaleuiani keman kichijchiuak nochi tein onkak itech iluikak uan nikan taltikpak (Prov. 8:30; Heb. 1:2-4). Uan satepan ke Jiova oksepa kimakak inemilis, kimakak “nochi in tanauatil tech in eluiyaktsinko uan nikan taltikpak” (Mat. 28:18). Maski Jesús ueli kichiua miak taman, kitemoua maj Jiova kiixyekana, uan kichiua porin kitasojta iTajtsin. Akin kipiaj ininnamik no ijkon moneki kichiuaskej. Jiova amo kiixtalij maj takamej kiixyekanakan ininnamik porin kinemilia ke takamej okachi ueyichiuanimej ke siuamej. Jiova kinextij ke amo ijkon kinita siuamej keman no kinixpejpenak maj tekiuajtikan iuan Jesús (Gál. 3:26-29). Jiova kinextij ke itech takuaujtamati iKonetsin keman kimakak tanauatil. No ijkon, takat akin tamatkej kimakas inamik tepitsin tanauatil. w21.02 11 § 13, 14

ITajtol Dios kemej yeskia se espejo uan techpaleuia maj tikmatikan toni moneki tikpataskej uan keniuj tikchiuaskej (Sant. 1:23-25). Kemej neskayot, satepan ke timomachtiaj iTajtol Dios, xa tikitaj ke moneki amo semi tikualaniskej. Ika inepaleuil Jiova ueli tiyolseujtokej keman seki taman tein tikpanouaj oso seki taltikpakneminij ueliskia kichiuaskej maj tikualanikan. Axkan okachi kuali titanemiliaj uan tikixtaliaj tikchiuaskej tein yekmelauj tapaleuis (Sant. 3:13). ¡Semi techpaleuis komo tikixmatij tein Biblia tamachtia! Tikmatij ke seki taman amo moneki tikchiuaskej satepan ke tikchiujkejya uan amo kuali techyajki. Uelis timomachtiskej ika tein kichiuanij oksekin, tein kuali uan tein amo kuali. Yejua ika, Santiago techyoleua maj tikitakan ininneskayo akin ininka motajtoua itech Biblia, kemej Abrahán, Rahab, Job uan Elías (Sant. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18). Nejin itekitikauan Jiova kipanokej ouijkayomej tein ueliskia kichiuas maj amo yolpakinijok. Tein kinpanok kinextia ke tejuan no uelis titaxikoskej ika inepaleuil Jiova. w21.02 29, 30 § 12, 13

Itech se nemachtil ika Biblia, tokniuj akin tamachtia yejua akin okachi moneki kipaleuis akin momachtijtok maj kiajsikamati iTajtol Dios. Komo tokniuj techyoleuak maj iuan titamachtitij, maj tikelnamikikan ke iuan tiajkej porin tikpaleuitoj (Ecl. 4:9, 10). Komo ijkon, ¿toni uelis tikchiuaskej komo tiknekij kuali titapaleuiskej? Maj achto kuali tiknemilikan toni tikijtoskej oso toni tikchiuaskej. Yekinika, maj tiktajtanikan tokniuj akin techyoleuak maj techtapoui seki taman tein techpaleuis maj tikixmatikan akin kimachtijtok. Uelis tiktajtaniskej katiyejua itaneltokalis, kanachi xiuit kipia oso okseki taman. No uelis tiktajtaniskej katiyejua tamachtilis kiitatij uan toni kineki maj kiajsikamati itech nejon tamachtilis. No ueliskia tiktajtaniskej ox onkak teisa tein monekiskia oso amo monekiskia tikijtoskej oso tikchiuaskej, uan keniuj uelis tikyolchikauaskej akin kimachtijtok maj kiixtali kitekitilis Jiova. Melauj ke tokniuj akin tamachtia amo techtapouis nochi, sayoj ke tein techiluis semi techpaleuis keman iuan tiaskej. Se misionera akin monotsa Joy kijtoua: “Nejin kipaleuia tokniuj akin nouan youi maj kineki kipaleuis akin nikmachtijtok uan maj kimati toni kijtos keman timomachtijtoskej”. w21.03 9 § 5, 6

Kemansa, akin amo kitekitiliaj Dios no techtauelitaj porin tejuan tiktakamatij itanauatiluan. Yejuan amo kiitaj tein kuali uan tein amo kuali kemej Dios kiita. Kemej neskayot, axkan miakej amo kiitaj ke amo kuali yetok tataman auilnemilis tein kichiuaj taltikpakneminij, maski yejua nejon kichiuak maj Dios kinixpolouani akin nemiaj Sodoma uan Gomorra (Jud. 7). Kemej tejuan tiktakamatij itanauatiluan Dios itech nejin taman, miakej techpijpinaujtiaj uan kijtouaj ke amo teyi tikuelitaj (1 Ped. 4:3, 4). ¿Katiyejua kualneskayomej techpaleuiskej maj titaxikokan keman taltikpakneminij techtauelitaj uan techuijuikaltiaj? Moneki titakuaujtamatiskej ke Jiova techpaleuis. Takuaujtamatilis kemej yeskia se escudo tein semi techpaleuia, porin “uelis tikxijxikojtiyaske nochi tataman kuejmololis tenika in Satanás kineki techyolxokolis” (Efes. 6:16). Sayoj ke no moneki tikpiaskej netasojtalis. ¿Keyej? Porin netasojtalis techpaleuia maj amo niman tikualanikan uan maj tikxikokan nochi tein techtajyouiltia (1 Cor. 13:4-7, 13). Netasojtalis tein tikpialiaj Jiova, netasojtalis tein tikinpialiaj tokniuan uan hasta akin techixnamikij techpaleuia maj titaxikokan keman techtauelitaj. w21.03 20, 21 § 3, 4

No uelis tikinnextiliskej tokniuan ke tikintasojtaj keman amo tikchiuaskej seki taman. Kemej neskayot, maj amo niman timoyolkokokan keman teisa techiluiskej. Maj titanemilikan itech se taman tein panok keman Jesús yetoya nikan taltikpak. Yejua kiniluij itatojtokakauan ke komo kinekiaj nemiskej nochipaya monekia kikuaskej inakayo uan tayiskej iesyo (Juan 6:53-57). Miakej amo kiuelkakkej tein kijtoj uan kikaujkej. Sayoj ke akin yekmelauj kuali iuan mouikayaj, amo kikaujkej. Amo kiajsikamatiaj toni kijtosnekia uan xa amo kichiayaj maj kijtouani nejon. Sayoj ke amo moyolkokojkej nion kinemilijkej ke mopolojtoya, ta iuan takuaujtamatkej porin kimatiaj ke nochipa kijtouaya tein melauj (Juan 6:60, 66-69). Semi kipia ipatiuj maj amo niman timoyolkokokan keman tokniuan teisa kijtoskej, ta okachi kuali maj tikauakan maj techiluikan toni kijtosnekiaj (Prov. 18:13). w21.01 11 § 13