Abril

Jesús no kinextij ke techtasojta keman kitemakak inemilis (Juan 15:13). Melauj ke amo keman uelis tikinixtauiliskej nochi tein toka kichiuanij porin techtasojtaj, sayoj ke uelis tikinnextiliskej ika tein tikchiuaj ke timotasojkamatij (Col. 3:15). Tokniuan taixpejpenalmej kipatiuitaj inemilis Jesús tein kitemakak porin ijkon ueli kichiaj nemiskej ompa iluikak (Mat. 20:28). Uan kemej itech takuaujtamatij, Jiova kinita ke yolchipaujkej uan kinselia kemej ikoneuan (Rom. 5:1; 8:15-17, 23). Okseki ichkamej no kipatiuitaj inemilis Jesús tein kitemakak porin kemej itech takuaujtamatij, ueli kiseliaj itatiochiualis Dios uan uelis makisaskej itech okachi ueyi tajyouilis (Apoc. 7:13-15). Keman tokniuan taixpejpenalmej uan okseki ichkamej mosentiliaj nochi xiujmej keman moelnamiki imikilis Cristo, kinextiaj ke kitasojkamatij inemilis tein kitemakak. w22.01 23 § 14, 15

Jesús okachi kitajyouiltij tein kipantijkej uan amo tein kichiuilijkej keman kimiktijkej. Kipantijkej ke kiuijuikaltijka Dios (Mat. 26:64-66). Kemej semi kitekipachouaya maj kipantianij nejin, kichiaya maj iTajtsin amo kikauani maj ijkon kipinaujtianij (Mat. 26:38, 39, 42). Jesús monekia kipiloskej itech se kouit porin ijkon kinmakixtiskia judíos akin kintatsakuiltijkaj (Gál. 3:10). Kintatsakuiltijkaj porin kijtojkaj ke kitakamatiskiaj itanauatiluan Dios sayoj ke amo kichiujkej, yejua ika kinnamikia mikiskej. Uan no, porin kemej katkaj ikoneuan Adán katkaj tajtakolejkej (Rom. 5:12). Komo aksa kichiuaya se ueyi tajtakol uan Tanauatil kijtouaya ke monekia mikis, monekia kimiktiskej. Satepan ke kinmiktiayaj, sekin kinpilouayaj itech se kouit. Ijkon monextiaya ke Dios kinixtopeujka (Deut. 21:22, 23; 27:26). Yejua ika, keman Jesús kipilojkej itech se kouit kiselij tatsakuiltilis tein kiselijkaj judíos uan ijkon uelik kinmakixtij. Inemilis tein kitemakak kinpaleuij hasta akin kiixtopeujkaj. w21.04 16 § 5, 6

Maj tiknemilikan tein Jesús kipanok achto ke kimiktiskiaj. Tateuianij romanos kikitskijkej uan kiuijuitekkej (Mat. 26:52-54; Juan 18:3; 19:1). Kikuetaxuijkej ika se látigo tein kiejkeuaya inakayo. Ipanko semi eskisaya. Satepan kimamaltijkej se kouit tein semi etik katka uan peuak kiuiuilatsa. Sayoj ke tateuianij romanos niman kichikaujkauijkej se takat maj yejua kiuikani hasta kampa kimiktiskiaj Jesús (Mat. 27:32). Keman ajsikej, tateuianij romanos kisojsokej imauan uan imetsuan itech kouit. Keman kiketskej kouit, okachiok tsayania kampa kisojsokaj. Akin kuali mouikayaj iuan uan imomaj semi tajyouiayaj uan chokayaj, sayoj ke taixyekananij judíos kipijpinaujtiayaj (Luc. 23:32-38; Juan 19:25). Uejkauak tajyouijtoya. Iyolo uan ipulmones amo taxikouayajok, uan okachi ouij kikisaya mijyotis. Kemej kimatia ke nochipa kitakamatik Jiova, achto ke momikiliskia kitataujtij. Ompa, moixpiloj uan mikik (Mar. 15:37; Luc. 23:46; Juan 10:18; 19:30). Achto ke momikiliskia, uejkauak tajyouijtoya uan semi kipinaujtijkej. w21.04 16 § 4

Jesús tajtoj iniuan 11 itatitaniluan ika ome netenkaualismej: yankuik netenkaualis uan netenkaualis ika Tekiuajyot (Luc. 22:20, 28-30). Nejon ome netenkaualis tapaleuij maj nejon tatitanilmej uan okseki tokniuan mochiuakan tekiuanij uan tiopixkamej ompa iluikak (Apoc. 5:10; 14:1). Tokniuan taixpejpenalmej akin yetokejok nikan taltikpak moajsij itech nejin ome netenkaualismej, uan yejua ika sayoj yejuan ueli kikuaj pan uan tayij vino keman moelnamiki imikilis Cristo. Jiova kinmakak se kualtsin nechialis: maj nemikan iluikak uan maj amo kemanok momikilikan, maj tekiuajtikan iuan Jesucristo akin oksepa nemik uan iniuan okseki tokniuan taixpejpenalmej uan tein okachi kualtsin, maj yetokan iixpan Jiova (1 Cor. 15:51-53; 1 Juan 3:2, TNM). Tokniuan taixpejpenalmej kimatij ke moneki kisentokaskej kitakamatiskej Jiova hasta keman momikiliskej (2 Tim. 4:7, 8). w22.01 21 § 4, 5

Inakastan Jesús no kinpilojkaj ome takamej akin kichiujkaj tein amo kuali (Luc. 23:40, 41). Semej kiitak Jesús uan kiluij: “Xinechonelnamiki ne tonal kuak tejua tikonselitiu ya in tanauatil” (Luc. 23:42). Jesús kimatia ke iTajtsin teiknelia, yejua ika uelik kiluij nejon takat ke oksepa nemiskia (Sal. 103:8; Heb. 1:3). Jiova kineki techtapojpoluis uan techiknelis komo yekmelauj timoyolnonotsaj porin tikchiujkaj tein amo kuali uan komo titakuaujtamatij itech inemilis Jesús tein kitemakak (1 Juan 1:7). Sayoj ke, ¿toni uelis tikchiuaskej komo kemansa ouij techkisa tikneltokaskej ke Jiova techtapojpoluis? Maj tiknemilikan nejin: tepitsin achto ke Jesús momikiliskia, kiiknelij takat akin kichiujka tein amo kuali akin ijkuak peuak takuaujtamati. Jiova okachiok kiniknelia itekitikauan akin amo kikauaj (Sal. 51:1; 1 Juan 2:1, 2). w21.04 9 § 5, 6

Tepitsin achto ke momikiliskia, Jesús kimatik ke kichiujka nochi tein Jiova kinekia maj kichiuani. ¿Toni panok porin Jesús amo keman kikauak Jiova? Yekinika, kinextij ke Satanás takajkayaua, porin kinextij ke se taltikpaknenkej akin amo tajtakolej uelis nochipa kitakamatis Jiova maski Satanás kitemos maj kikaua. Ojpatika, kinmakixtij taltikpakneminij ika inemilis tein kitemakak. Yejua ika, maski taltikpakneminij tajtakolejkej uelis kuali mouikaskej iuan Dios uan satepan uelis nemiskej nochipaya. Uan expatika, Jesús kinextij ke Jiova kinamiki taixyekanas uan tapaleuij maj mochipaua itokay. Kemej kijtoj tokniuj, maj tiktakamatikan Jiova kemej yeskia sayoj axkan tinemiskej. Ijkon, komo timomikiliskiaj uelis tikiluiskej Jiova nejin: “Nimochikauak nochipa nimitstakamatis, niknextis ke Satanás takajkayaua, nitapaleuis maj mochipaua motokay uan niknextis ke sayoj tejuatsin mitsnamiki titaixyekanas”. w21.04 12 § 13, 14

Satepan ke kitakajkayauilijkej Jesús uan kipantijkej ke kichiujka tein amo kuali, akin kitauelitayaj kipijpinaujtijkej, kitajyouiltijkej uan kisojsokej itech se kouit. Kemej kisojsokej imauan uan imetsuan, semi kikokouaya keman mijyotiaya uan keman tajtouaya. Sayoj ke monekia kijtos seki taman tein semi kipia ipatiuj, yejua ika mochikauak tajtos. Tein kijtoj Jesús achto ke momikiliskia techmachtia miak taman. Techelnamiktia ke moneki titetapojpoluiskej uan titakuaujtamatiskej ke Jiova techtapojpoluis. Tikpiaj tatiochiualis maj moajsikan miakej tokniuan akin kemej yeskiaj tochankauan akin niman techpaleuiskej komo moneki. Sayoj ke keman monekis maj techpaleuikan, maj tikiniluikan. Tikmatij ke Jiova techpaleuis maj tikxikokan tein yeski ouijkayot. Tikajsikamatij ke moneki tiktakamatiskej Jiova kemej yeskia sayoj axkan tinemiskej, uan tikmatij ke Jiova oksepa techmakas tonemilis komo timomikiliaj. w21.04 8 § 1; 13 § 17, 18

Komo tikchiuaj kemej Jesús, tinemiskej nochipaya. Keman se telpoch akin kipiaya miak tomin kitajtanij Jesús toni monekia kichiuas tein kipaleuiskia maj ueli nemi nochipaya, yejua kinankilij: “Xiuiki nouan uan xinechtoktiliki” (Mat. 19:16-21). Uan seki judíos akin amo kineltokayaj ke Jesús katka Cristo, kiniluij: “Noichkauan [...] nechtoktiliaj. Uan ijkon nejua nikinmakatinemi [...] ne nemilis nachipa” (Juan 10:24-29). Tiknextiaj ke titakuaujtamatij iuan Jesús keman tikchiuaj tein tamachtij uan tein kichiuak. Komo tikchiuaj nejin, uelis tinemiskej nochipaya (Mat. 7:14). Moneki tikixmatiskej Jesús uan ijkon uelis tiktojtokaskej ika miak nejmachkayot. Okachi tikixmatiskej Jesús komo tiksentokaj timomachtiaj ikualneskayouan, kemej tanemilia uan tanauatilmej tein kitakamatik. Tinochin moneki tiksentokaskej okachi tikixmatiskej Jiova uan iKonetsin, maski miak xiujmejya tiktekitilijtokej Jiova oso yankuixtokok. w21.04 4 § 9, 10

Tatitanil Pablo xa amo kuali momachiliaya kemansa porin achto kichiujka miak taman tein amo kuali. Yejua ika kijtoj: “Nejua in kachi niueyitajtakole” (1 Tim. 1:15). Achto ke mochiuaskia itatojtokakauj Cristo, itech miak xolalmej semi kintajyouiltij tokniuan, tanauatij maj kintsakuanij sekin uan tajtanik maj kinmiktianij oksekin (Hech. 26:10, 11). Maj tiknemilikan keniuj momachiliskia Pablo komo kiixmatiskia ininokichpil se tokniuj takat uan inamik akin tajtanka maj kinmiktikan. Maski Pablo moyolnonotsaya kimatia ke amo ueliaok kiyektaliaya tein achto kichiujka. Kineltokaya ke Cristo ika momikilijka uan yejua ika kijkuiloj: “Ika ne iteiknelilis de Dios axkan nichipaukanentinemi” (1 Cor. 15:3, 10). ¿Toni techmachtia? Ke moneki tikneltokaskej ke Cristo no toka momikilij uan ke nejon techpaleuia maj kuali timouikakan iuan Jiova (Hech. 3:19). Jiova amo kiita tein amo kuali tein achto tikchiujkej, ta yejuatsin kiita tein axkan tikchiuaj uan tein tikchiuaskej satepan (Is. 1:18). w21.04 23 § 11

Maski miakej judíos amo kichiayaj maj Mesías momikiliani, maj tikitakan toni moijtojka itech Biblia ke panoskia: “Motemakak maj kimiktikan uan kiitakej kemej se tajtakolchiujkej; kiuikak inintajtakoluan miakej taltikpakneminij, uan kinpaleuij tajtakolchiuanij” (Is. 53:12). Yejua ika, maski Jesús kimiktijkej kemej se tajtakolchiujkej, judíos amo monekia kiixtopeuaskej. Axkan, xikontemo tikonmatis ox melauak tein moijtoua. Itech tanojnots tein kitemakak itech se tepet, Jesús kinnejmachtij itatojtokakauan: “Namechijtouiliske miak xolopijyot” (Mat. 5:11). Nochi nejon Satanás kichiua maj momoyaua. Yejua kichiua maj akin techtauelitaj techtakajkayauilikan (Apoc. 12:9, 10). Amo xikonneltoka tein techijtouiliaj uan amo keman xikonkaua maj nejon kichiua xionmoui tikontekitilis Jiova nion maj kichiua amo xiontakuaujtamatiok. w21.05 11 § 14; 12 § 16

Maj tikpaleuikan maj peua takuaujtamati iuan Jiova. Jesús kiniluij imomachtijkauan ke Jiova kintasojtaya uan yejua ika kinpaleuiskia (Mateo 10:19, 20, 29, 30). Maj tikelnamiktikan akin tikmachtiaj ke Jiova no kipaleuis. Uelis tikmachtiskej maj kitemo inepaleuil Jiova keman iuan tikchiuaskej netataujtil uan tiktajtaniskej Jiova maj kipaleui maj ueli kichiua tein kiixtalijtok. Franciszek, se tokniuj takat akin nemi Polonia, kijtoua: “Keman akin nechmachtiaya kitataujtiaya Jiova, miakpa kitajtaniaya maj nechpaleuiani maj uelini nikchiuani tein nikixtalijtoya. Keman nikitak ke Jiova kinankiliaya no niman peuak niktataujtia. Nikitak ke Jiova nechpaleuij keman monekik nitajtanis seki tonalmej kampa yankuixtok peujka nitekiti porin niknekia nias nechikolmej uan no niknekia nias se ueyi nechikol tein mochiuaskia”. Sayoj ke, ¿uelis tikinpaleuiskej maj moauikan akin momachtijtokej Biblia maski xa amo tikmachtijtokej nion akin? Kemaj. ¿Keniuj? Komo iniuan tiouij okseki tokniuan keman tamachtitij ika Biblia. Jiova semi ininka motekipachoua akin momachtijtokej Biblia. Uan no semi kipatiuita nochi tein tikchiuaj porin tiktemouaj tikinpaleuiskej maj motokikan iuan, uan yejua ika techtasojta (Is. 52:7). w21.06 7 § 17, 18

Uelis tiknextiskej ke tiktasojkamatij tikpiaskej iTajtol Dios komo nochipa tikixtajtoltiaj. Moneki ixyetosya kemanian tikixtajtoltiskej uan timomachtiskej Biblia. Maj amo sayoj tikchiuakan keman tikitaskej ke tikpiaj tiempo. Komo nochipa timomachtiaj, totakuaujtamatilis kisentokas chikauak. Totakuaujtamatilis tikchikauanij ika tein timomachtianij itech iTajtol Dios, amo kemej “in taixmatini uan in tamachilejke” (Mat. 11:25, 26). Kemej timomachtianij iTajtol Dios tikmatij keyej okachi mochiua tein amo kuali uan keniuj tayektalis Jiova. Yejua ika, maj tikixtalikan tikchikauaskej totakuaujtamatilis uan tikinpaleuiskej nochin akin tiueliskej maj takuaujtamatikan itech toTachijchiujkauj (1 Tim. 2:3, 4). Uan maj tiksentokakan tikchiakan maj ejko tonal keman nochin akin nemiskej nikan taltikpak kiueyichiuaskej Jiova uan kijtoskej tein moajsi itech Apocalipsis 4:11: “Totekotsin Dios, Tejuatsin mitsonnamiki xikselijto nochi ne mouistililis [...]. Porin sayo Tejuatsin tikonchijchiuak nochi ten ongak”. w21.08 19 § 18-20

Kemej tokniuan tayekananij ichkatajpianij, kemansa moneki kinyolmajxitiskej tokniuan. Yejuan moneki mochikauaskej keniuj uelis titayolmajxitiskej kemej tapaleuis uan tayolchikauas, tayolmajxitilis tein ‘teyolpaktia’ (Prov. 27:9). Tayekananij kintasojtaj tokniuan, uan kemansa kinextiaj nejon keman kiyolmajxitiaj aksa akin xa kichiujtok teisa tein uelis kichiuas maj tajtako (Gál. 6:1). Sayoj ke, keman se tokniuj tayekankej kiyolmajxititi aksa kuali yeskia maj itech tanemili seki taman tein kijtoj tatitanil Pablo keman ika tajtoj netasojtalis. Yejua kijtoj ke akin tetasojta “kixikoa tajyouilis [...] kipia teiknelilis [...], kineltokatinemi sayo ten kuali. Uan [...] nachipa kiyolikachixtinemi Dios itanejnekilis, uan nachipa kijyouijtinemi tataman ouijkayome” (1 Cor. 13:4, 7). Komo tokniuj tayekankej itech tanemilia nejin tajkuilolmej, kipaleuis maj kiita ox yejua netasojtalis kiolinia maj tayolmajxiti. Akin kiyolmajxitiaj xa kinekis kikakis tein kiluiaj, komo kimachilia ke akin kiyolmajxitia yekmelauj ika motekipachoua. w22.02 14 § 3; 15 § 5

Keman Jiova kinchijchiuak ángeles uan taltikpakneminij amo tajtakolejkej katkaj. Sayoj ke Satanás, se ángel akin kiixnamikik Jiova, kichiuak maj Adán uan Eva, akin amo tajtakolejkej katkaj, no kiixnamikinij. Okseki ángeles uan okseki taltikpakneminij no kiixnamikkej Jiova (Jud. 6). Yejua ika Jiova kimachilij ke kiixtopeujkej. Sayoj ke yejuatsin taxikouani uan kisentokas taxikos hasta maj ejko tonal keman kinixpolos nochin akin kiixnamikij. Itekitikauan Jiova semi yolseuiskej, porin ijkon kemej yejuatsin, kisentokaj kixikojtokej tein amo kuali tein mochiua nikan taltikpak. Satanás kijtoj ke Job uan nochin okseki itekitikauan Jiova akin amo kikauaj kitekitiliaj sayoj porin kinekij kiseliskej teisa (Job 1:8-11; 2:3-5). Itech nejin tonalmej, Amokuali kisentoka kijtoua nejon (Apoc. 12:10). Uelis tiknextiskej ke Satanás takajkayaua komo titaxikouaj keman tikpiaj ouijkayomej uan komo tiksentokaj tiktekitiliaj Jiova porin tiktasojtaj. w21.07 9 § 7, 8

Tatitanil Pablo ika tajtoj se neskayot porin kinekia techpaleuis maj tikajsikamatikan ke semi moneki timopataskej. Kijtoj ke moneki “[tikoujpanpiloskej] soltik totalnamikilis” (Rom. 6:6). Jesús motemakak maj kipilouanij itech se kouit porin kinekia kiyolpaktis Jiova. No ijkon, komo tiknekij tikyolpaktiskej Dios moneki senkis tikixtaliskej amo tiknemiliskejok nion tikchiuaskejok tein yejuatsin kitauelita. Sayoj komo tikchiuaj nejin, uelis tikpiaskej totanemilil chipauak uan uelis tikchiaskej tinemiskej nochipaya (Juan 17:3; 1 Ped. 3:21). Jiova amo kipatas itanauatiluan para techyolpaktis, ta moneki tejuan timopataskej para uelis tiktakamatiskej tein yejuatsin tanauatia (Is. 1:17, 18; 55:9). Satepan ke tionmoauis moneki tikonsentokas tionmochikauas amo tikonchiuas tein amo kuali tein tikonnejneki. Xikontajtani Jiova maj mitsonpaleui uan xiontakuaujtamati ke iyektikatsin espíritu mitsonpaleuis, amo moselti moneki tikonchiuas (Gál. 5:22; Filip. 4:6). Komo tikonneki tionmokixtilis ‘soltik talnamikilis’ uan amo oksepa tionmotalilis moneki semi tionmochikauas. w22.03 6 § 15-17

Maj titakuaujtamatikan iuan Jiova uan amo itech tomin oso okseki taman. Jiova kijtoua ke komo tiktayekanaltiaj iTekiuajyo uan tikchiuaj tein tanauatia, techmakas tein tikuaskej, tein timotaliliskej uan kani tinemiskej (Mat. 6:33). Yejua ika maj amo tiknemilikan ke tomin oso okseki taman techpaleuis uan kichiuas maj tiyolpakikan. Tikmatij ke tiyolpakiskej sayoj komo tikchiuaj tein Jiova kineki (Filip. 4:6, 7). Hasta komo ueli timokouiliaj miak taman, moneki tiknemiliskej ox yekmelauj tikuiskej uan ox uelis tikyekpiaskej. Maj timotajtanikan: “¿Semi nikpatiuita tein nikpia?”. Maj tikelnamikikan ke Jiova techmakatok se tekit uan yejua ika amo moneki tikauaskej maj nion teyi techtapololti. Amo tiknekij tiyeskij kemej akin semi kipatiuitak tein kipiaya uan amo kinekik mochiuas itatojtokakauj Jesús. Nejon telpoch kiixtopeuak kitekitilis Jiova uan mochiuas semej ikoneuan satepan (Mar. 10:17-22). w21.08 6 § 17

Ijkon kemej timomachtijtiaskej Biblia, tikixmatiskej ikualneskayouan Jiova. Nejon kualneskayomej moitaj itech itachijchiualis. Kuali tikixmatiskej ikualneskayouan techpaleuis maj tikneltokakan ke Jiova yekmelauj nemi (Éx. 34:6, 7; Sal. 145:8, 9). Ijkon kemej okachi tikixmatiskej Jiova, okachi itech titakuaujtamatiskej, okachi tiktasojtaskej uan okachi kuali iuan timouikaskej. Maj tikintapouikan oksekin tein tikneltokaj. Sayoj ke ¿toni uelis tikchiuaskej komo se akin tiknojnotsaj amo kineltoka ke nemi Dios uan amo tikmatij toni tikiluiskej? Maj tiktemokan tamachtilis itech toamaixuan uan satepan maj tikuikan keman iuan titajtoskej. No uelis tikiluiskej se tokniuj maj techpaleui. Maski taltikpaknenkej kineltokas oso amo tein tiknextiliskej itech Biblia, tejuan semi techpaleuis tein tikajsiskej porin totakuaujtamatilis okachi mochikauas. w21.08 18 § 14, 15

Komo tiknekij tikyolpaktiskej Jiova, amo moneki tikauaskej nochi tein tikpiaj (Ecl. 5:19, 20). Sayoj ke komo amo tiktemoskiaj okachi tiktekitiliskej Dios sayoj porin amo tiknekij tikauaskej seki taman tein tikuelitaj, ueliskia tikchiujtoskej kemej takat akin Jesús ika tajtoj itech se neskayot akin semi tekitik porin kinekia kipias miak taman, sayoj ke kielkauak Dios (Luc. 12:16-21). Keman tikpiaj ouijkayomej, tiktataujtiaj Jiova uan kuali tiknemiliaj toni tikchiuaskej (Prov. 3:21). Jiova techmaka miak taman tein ika techtatiochiuia. Uelis tiknextiliskej ke timotasojkamatij komo timochikauaj tikueyichiuaskej (Heb. 13:15). Komo tiktemouaj okachi titapaleuiskej itech tanojnotsalis se taman kemej uelis tikueyichiuaskej, uan yejuatsin okachiok techtatiochiuis. Yejua ika, maj mojmostaj tiktemokan tikitaskej ke Jiova yolkuali (Sal. 34:8). Ijkon tikchiujtoskej kemej Jesús, akin kijtoj: “Notakualis yejua nijin, ma nikchiua in tekit ijkon keme kimonekiltia Notajtsin Dios ten nechualtitanik. Uan ma niktamichiua” (Juan 4:34). w21.08 30, 31 § 16-19

Satanás kineki maj timoueyimatikan porin kimati ke komo timoueyimatij tiyeskij kemej yejua uan amo tinemiskejok nochipaya. Yejua ika, tatitanil Pablo tanejmachtij ke komo se tokniuj moueyimati “Dios kitatsakuiltis, ijkon keme Dios kitatsakuiltij ya in amokuali Satanás” (1 Tim. 3:6, 7). Tinochin uelis peuas timoueyimatiskej maski uejkaujya tiktekitilijtokej Jiova oso yankuixtokok. Akin moueyimati sayoj itech tanemilia uan sayoj kitayekanaltia itanejnekilis. Satanás kineki maj tiktayekanaltikan tein tejuan tiknekij uan amo tein Jiova kineki, okachiok keman tikpiaj kuejmolmej. Kemej neskayot, ¿kemansa techpantianij teisa tein amo tikchiujkej oso techchiuilianij teisa tein amo kuali? Satanás kiuelitaskia maj tikualanikan iuan Jiova oso iniuan tokniuan. Uan no, kineki maj tiknemilikan ke sayoj uelis tikyektaliskej nejon kuejmol komo tikchiuaj tein tejuan tiknemiliaj uan amo tein Jiova kijtoua itech iTajtol (Ecl. 7:16, 20). w21.06 15 § 4, 5

Jiova kimakak tanauatijkej Ageo se tekit tein semi monekia. Itech xiuit 537 achto itech totonaluan miakej judíos mokepkej Jerusalén satepan ke miak xiujmej yetoyaj Babilonia, uan Ageo xa katka semej nejon judíos. Tepitsin satepan ke ajsikej Jerusalén, niman peuak kiyekchijchiuaj templo, ichan Jiova (Esd. 3:8, 10). Sayoj ke peuak kinixnamikij uan nejon kichiuak maj mosenkauanij uan amo tekitikejok (Esd. 4:4; Ageo 1:1, 2). Yejua ika, itech xiuit 520 Jiova kinauatij Ageo maj kinpaleuiani maj oksepa yolpakinij uan maj kinyolchikauani maj mataminij templo (Esd. 6:14, 15). Jiova kinekia maj inintakuaujtamatilis judíos mochikauani ika tein kinauatij Ageo maj kinmatiltiani. Tajtolmej “Jiova akin kinixyekana itateuijkauan” xa semi kinyolchikauak judíos. Komo kinekiaj maj kuali kinyani monekia takuaujtamatiskej iuan Jiova, akin kinpia miakej ángeles. w21.09 15 § 4, 5

Itech nejin tonalmej, itaixpantijkauan Jiova akin moajsij itech nochi taltikpak motasojtaj uan kuali mouikaj. Tejuan amo tikchiuaj kemej itech okseki taneltokalismej, ta timoitaj kemej yeskia tikalyetouanij, maski seseko tikayomej uan tataman kemej tinemij. Uan tikitaj nejon netasojtalis itech nechikolmej uan itech uejueyi nechikolmej. Nejon kichiua maj okachi titakuaujtamatikan ke sayoj tejuan tikueyichiuaj Jiova kemej yejuatsin kiyolpaktia (Juan 13:34). Biblia kijtoua: “Nochi ximosepantasojtakan se uan okse ika nochi namotanejnekilis” (1 Ped. 4:8). Se taman kemej ueli tiknextiaj nejon netasojtalis yejua keman timotapojpoluiaj uan amo tikualanij keman oksekin mopolouaj. No tiktemouaj tikinpaleuiskej nochin tokniuan uan tiyeskij tikualtakamej, hasta iniuan akin xa techyolkokojkej (Efes. 4:32). Nejin netasojtalis yejua tein okachi kinextia ke yekmelauj tikchiuaj kemej Cristo. w21.10 22 § 13, 14

¿Uelis mopatas akin amo moyolnonotsa komo kikalankixtiaj itech nechikol? Kemaj, miakej akin tajtakolchiujkaj kiajsikamatkej ke tein kiixtalijkej tokniuan tayekananij, yejua tein kinpaleuij maj kiajsikamatinij ke amo kuali tein kichiujkej, kinpaleuij maj mopatanij uan maj mokepanij iuan Jiova (Heb. 12:5, 6). Maj itech titanemilikan nejin neskayot. Se ichkatajpixkej kiita ke semej iichkauan kikuik se taman kokolis. Yejua kimati ke sayoj uelis pajtis komo kiajchiua uan kiuika okseko. Sayoj ke ichkamej kiuelitaj sekosaj yetoskej, uan keman kinajchiuaj amo kiuelitaj. ¿Kijtosneki ke ichkatajpixkej amo kitasojta ichkatsin keman kiajchiua porin kineki maj pajti? Amo. Kimati ke komo kinkaua iniuan okseki ichkamej uelis kinmauas. Yejua ika kiajchiua, porin ijkon kinyekpia okseki ichkamej. w21.10 10 § 9, 10

Semi tiktasojkamatij tikinitaskej kemej tochankauan miakej tokniuan akin moajsij itech nochi taltikpak uan semi techtasojtaj. Uan tiknekij tikinpaleuiskej nochin taltikpakneminij akin tiueliskej maj no touan kiueyichiuakan Jiova. Yejua ika, amo tiknekij tikchiuaskej nion teyi tein kichiuas maj amo kuali ika tajtokan Jiova oso itekitikauan. Nochipa timochikauaj tikchiuaskej tein tapaleuis maj taltikpakneminij kinekikan kiixmatiskej tein Biblia tamachtia. Kemansa, sekin techixnamikiskej oso hasta techtajyouiltiskej porin tiktakamatij toTajtsin Jiova. ¿Toni uelis tikchiuaskej komo timouij keman tikintapouiaj oksekin tein tikneltokaj? Maj tikelnamikikan ke Jiova uan iKonetsin techpaleuiskej. Jesús kiniluij imomachtijkauan maj amo kintekipachouani toni kijtoskiaj oso keniuj kijtoskiaj. Jesús kijtoj keyej: “Kuak ejkos ne momento, ijkuakon Dios Yejuatsin namechmakas toni ika nantajtoske. Ijkuakon amo namejuan nantajtoske. Ta, tajtos [...] in [y]ektikatsin [e]spíritu namotech ten Totajtsin Dios kualtitanis” (Mat. 10:19, 20). w21.09 24 § 17, 18

Moisés no kijtoj se neskayot kemej nejin tein ika kinextij ke Jiova techmatampauia (Sal. 90:1, nota). Tein melauj, tepitsin achto ke momikiliskia, kijtoj okse taman tein semi kualtsin: “Dios uejkaujya se nepaleuil; imauan tein nochipa tepaleuiaj mitsuikaj” (Deut. 33:27). ¿Toni techmachtiaj tajtolmej “imauan tein nochipa tepaleuiaj mitsuikaj”? Keman tiktemouaj nepaleuil itech Jiova, titakuaujtamatij ke kuali tietoskej. Maski ijkon, kemansa xa amo kuali timomachiliskej uan timotayokoltiskej. Keman ijkon timomachiliskej, ¿keniuj techpaleuis Jiova? (Sal. 136:23). Techajokuis ika imauan ika miak netasojtalis (Sal. 28:9; 94:18). Keman tikmatij ke Jiova nochipa techpaleuis, techelnamiktia ome tatiochiualismej tein tikpiaj. Yekinika, ke maski kampa yeski tinemiskej tikpiaj kani uelis timopaleuiskej. Uan ojpatika, ke toTajtsin Jiova semi techtasojta. w21.11 6 § 15, 16

Jesús kimatia ke itatojtokakauan kinextiskiaj ox chikauak inintakuaujtamatilis keman kinchiuiliskiaj tein amo kuali. Kemej kinekia kinpaleuis maj taxikokan, kintapouij se neskayot tein moajsi itech amatajkuilol Lucas kampa ika tajtoj se siuat akin amo nemiaok inamik. Nejin siuat miakpa kitataujtij se tamelaujkej akin kichiuaya tein amo kuali maj kipaleuiani. Kimatia ke komo kisentokaya kitataujtiaya, satepan kipaleuiskia. Uan ijkon panok. ¿Toni techmachtia nejin? Jiova amo keman kichiua tein amo kuali, yejua ika Jesús kijtoj: “Totajtsin Dios [...] techpaleuis uan techmakixtis porin tejuan tiitaijitaluan uan tejuan timotatatautiliaj youal itonal ke Yejuatsin ma techpaleui” (Luc. 18:1-8). Jesús no kijtoj: “Kuak Nejuatsin ni Yektagatsin de Dios nimoualuikas ya nikan taltikpak, [...] ¿xe nikinajsis ok nekes ten melau nouan takuautamatinemij nikan taltikpak?”. Keman techchiuiliaj tein amo kuali, moneki amo tiyolijsiuiskej uan amo timosenkauaskej. Ijkon tiknextiskej ke totakuaujtamatilis semi chikauak kemej itakuaujtamatilis siuat akin amo nemiaok inamik. Totakuaujtamatilis kichiuas maj tikneltokakan ke Jiova techpaleuis. No moneki tikneltokaskej ke netataujtil semi tapaleuia. w21.11 23 § 12; 24 § 14

Telpoch oso ichpoch, ¿kemansa tiknemilia ke itanauatiluan Jiova tetsakuiliaj uan amo tekauaj maj se kichiua tein se kineki? Yejua nejon tein Satanás kineki xiknemili. Kineki xikita tein kichiuaj akin youij itech ojti tein patauak uan ke moita ke semi moyolpaktiaj. Kineki xiknemili ke amo timoyolpaktijtok kemej akin iniuan timomachtia, uan kemej akin tikinita itech internet, uan ke itanauatiluan Jiova amo mitskauaj xiyolpaki. Sayoj ke xikelnamiki ke Satanás amo kineki maj akin youij itech ioj kimatikan kani kinajxitis (Mat. 7:13, 14). Sayoj ke Jiova mitsmatiltiani tein kiseliskej akin kisentokaskej itech ojti tein tepaleuia maj se nemi nochipaya (Sal. 37:29; Is. 35:5, 6; 65:21-23). w21.12 23 § 6, 7

Maski tikmatij ke moneki titetapojpoluiskej, kemansa ouij techkisa tikchiuaskej. Nesi ke tatitanil Pedro kemansa no ouij kikisak tetapojpoluis (Mat. 18:21, 22). ¿Toni uelis techpaleuis maj titetapojpoluikan? Yekinika, komo tiknemiliaj ke Jiova miakpaya techtapojpoluiani (Mat. 18:32, 33). Maski amo technamiki maj techtapojpolui, yejuatsin techtapojpoluia (Sal. 103:8-10). Uan no, moneki “ma timosepantasojtakan se uan okse”. Yejua ika, amo ueli tikixpejpenaj ox titetapojpoluiskej oso amo, ta moneki tikchiuaskej (1 Juan 4:11). Ojpatika taman tein uelis techpaleuis yejua komo tiknemiliaj toni panoua keman titetapojpoluiaj. Tikpaleuiaj tokniuj akin techyolkokoj, titapaleuiaj maj tokniuan amo moxexelokan, tiksentokaj kuali timouikaj iuan Jiova uan tiyolseuij (2 Cor. 2:7; Col. 3:14). Uan expatika taman tein uelis techpaleuis yejua komo tiktataujtiaj Jiova, akin techiluia maj titetapojpoluikan. Maj amo tikauakan maj Satanás kichiua maj amo kuali timouikakan iniuan tokniuan (Efes. 4:26, 27). Moneki maj Jiova techpaleui maj Satanás amo kichiua maj amo onka yolseuilis itech nechikol. w21.06 22 § 11; 23 § 14

David cholojtoya porin Saúl, akin tekiuajtia Israel, kinekia kimiktis. Kemej amo kipiaya toni kikuas, motsakuilij itech xolal Nob, kampa tajtanik maj kimakanij sayoj makuil pantsin (1 Sam. 21:1, 3). Satepan, yejua uan takamej akin iuan yajtinemiaj motatijkej itech se ostok oso cueva (1 Sam. 22:1). ¿Keyej David kipanotoya nejon ouijkayot? Saúl kimattokya ke Jiova kiixtopeujka kemej tekiuaj itech Israel porin amo kitakamatkaj uan o kimatia ke yejuatsin kiixpejpenka David maj kiixpatani (1 Sam. 23:16). Kemej Saúl katkaok tekiuaj ompa Israel, kinpiaya miakej tateuianij uan miakej kipaleuiayaj, yejua ika David monekik cholos. ¿Kinemiliaya Saúl ke yekmelauj ueliskia kiixnamikis tein Jiova kiixtalijka? (Is. 55:11). Biblia amo kijtoua, sayoj ke se taman kemaj tikmatij: tein Saúl kichiujtoya ueliskia kiualkuilis tein amo kuali. Akin kiixnamikij Dios nochipa tapolouaj. w22.01 2 § 1, 2

Jesús mochikauaya nochipa tanojnotsas. Kemej kintasojtaya taltikpakneminij, kinmachtiaya nochipa keman kiitaya ke uelia (Luc. 19:47, 48). Kichiuaya nejon porin kinikneliaya. Kemansa ‘hasta amo uelia takuaya Jesús iuan imomachtijkauanʼ porin miakej kinekiaj kikakiskej itamachtilis (Mar. 3:20). Uan keman se takat kinekia iuan tajtos youak, Jesús kikakik. Melauj ke miakej akin kikakkej amo mochiujkej imomachtijkauan, sayoj ke nochin kikakkej itamachtilis. Itech nejin tonalmej tiknekij timochikauaskej tikinmatiltiskej nochin taltikpakneminij tatiochiualismej tein kiualkuis iTekiuajyo Dios (Hech. 10:42). Nejin uelis tikchiuaskej komo tikpataj seki taman kemej titanojnotsaj. Maj amo titanojnotsakan itech horas keman tejuan okachi tiueliskej, ta maj titanojnotsakan itech horas keman xa okachi tikinajsiskej taltikpakneminij. Komo ijkon tikchiuaj, uelis titakuaujtamatiskej ke Jiova semi yolpakis. w22.01 17 § 13, 14

Itech nejin tonalmej miakej ouij kinkisa takuaujtamatiskej iniuan akin kipiaj tanauatil. ¿Keyej? Porin kiitaj ke tanauatilmej uan política okachi kinpaleuiaj akin tominpiaj uan akin kipiaj tanauatil, sayoj ke akin amo tominpiaj kinchiuiliaj tein amo kuali. Uan no, seki taixyekananij itech taneltokalis kichiuaj tein amo kuali. Nejon kichiuani maj seki taltikpakneminij amo takuaujtamatikanok iuan Dios. Yejua ika, moneki tikinpaleuiskej akin tikinmachtiaj ika Biblia maj takuaujtamatikan iuan Dios uan no iniuan tokniuan akin yejuatsin kinixtalijtok maj techixyekanakan. Tein melauj, amo sayoj akin momachtijtokej Biblia moneki takuaujtamatiskej iuan Jiova uan itech inechikol, ta akin miak xiujmejya tiktekitilijtokej Jiova no moneki tiksentokaskej titakuaujtamatiskej ke yejuatsin nochipa kichiua tein kinamiki, porin kemansa seki taman uelis kichiuas maj ouij techkisa titakuaujtamatiskej iuan. w22.02 2 § 1, 2