Septiembre

Maski Jesús semi kuali tamachtiaya, seki taltikpakneminij kinekiaj maj kichiuani okseki taman. Sayoj ke kemej amo kichiuak tein kitajtanijkej, kiixtopeujkej (Mat. 16:4). ¿Toni kijtoua Biblia? Keman ika tajtoj Mesías, Isaías kijtoj: “Amo tsajtsis nion chikauak tajtos, amo kakistis itech ojti” (Is. 42:1, 2). Itech itanojnotsalis, Jesús amo kitemoj maj kiueyitalianij. Amo kinchijchiuak templos tein semi kualtsin moitayaj, amo motalilij tilmaj nion motalilij se tokayit tein kiixnextiskia kemej se itekitikauj Dios. Keman kiuikakej iixpan tekiuaj Herodes, amo kinekik kichiuas se ueyi tachiualis uan ika kitemos maj kuali kiitani maski ueliskia kimiktiskej (Luc. 23:8-11). Maski itech itanojnotsalis kichiuak seki uejueyi tachiualismej, okachi kitayekanaltij kiteixmatiltis iTekiuajyo Dios. Kiniluij imomachtijkauan: “Yejika Nejuatsin niuala” (Mar. 1:38). w21.05 4 § 9, 10

Tikintemouaj akin ‘kiyolnejnekij kiseliskej tein melauak tein kichiua maj se nemi nochipaya’ (Hech. 13:48, TNM). Uelis mochiuaskej itatojtokakauan Cristo komo tikinpaleuiaj 1) maj kiajsikamatikan, 2) maj kineltokakan, uan 3) maj kichiuakan tein momachtijtokej itech Biblia (Col. 2:6, 7; 1 Tes. 2:13). Nochin tokniuan uelis kinpaleuiskej akin momachtijtokej Biblia komo kinnextiliaj ke kintasojtaj uan komo kuali kinseliaj keman youij nechikolmej (Juan 13:35). Tokniuj akin kimachtijtok ika Biblia se taltikpaknenkej xa monekis mochikauas kipaleuis maj amo kineltokaok oso maj amo kichiuaok tein uejkaujya kineltokaya oso kichiuaya, uan xa no kiuikilis miak tiempo (2 Cor. 10:4, 5). Xa techuikilis miak metsti tikpaleuiskej se taltikpaknenkej maj kipata nochi nejin hasta maj ueli moaui, sayoj ke amo nenkaj yeski. w21.07 3 § 6

Uan tejuan, ¿senkis tikneltokaj ke tiitaixpantijkauan Jiova titamachtiaj tein melauak, uan ke Dios sayoj kiyolpaktia kemej tejuan tikueyichiuaj? ¿Yekmelauj uelis tikneltokaskej nejin? Tatitanil Pablo senkis takuaujtamatia ke tein kineltokaya yejua tein melauak (1 Tes. 1:5). Uan amo kineltokaya nejon sayoj porin kichiuaya maj kuali momachili, ta porin kuali momachtiaya iTajtol Dios. Kineltokaya ke “nochi in Tajkuilolamatsitsin nochi yejuan Dios kichiuak ika ichikaualisuan” (2 Tim. 3:16). Keman momachtij, Pablo kiajsik miak taman tein kinextiaya ke Jesús katka Mesías akin moijtojka ke ualaskia. Sayoj ke judíos akin taixyekanayaj itech taneltokalis amo kineltokakej nejon. Maski kijtouayaj ke kinpaleuiayaj taltikpakneminij maj kiixmatinij Dios, kichiuayaj tein yejuatsin kitauelita (Tito 1:16). Sayoj ke Pablo amo kiixpejpenak toni kineltokas uan toni amo, ta tamachtij uan kichiuak ‘nochi ne tamachtilis ten Dios kimonekiltia’ (Hech. 20:27). w21.10 18 § 1, 2

Maski tejuan titanojnotsaj uan titamachtiaj, moneki tikelnamikiskej ke Dios kichiua maj kuali techyoui (1 Cor. 3:6, 7). Jiova kipatiuita ininnemilis nochin taltikpakneminij. IKonetsin kinsentilijtok itech ixolal taltikpakneminij akin kayomej itech tataman xolalmej achto ke ixpoliuis tein amo kuali, uan techmaka tatiochiualis maj titekitikan iuan (Ageo 2:7). Tejuan kemej yeskia taltikpakneminij akin satepan ke talolini kintemouaj akin xa kinpechij teisa uan tatampa moajsij. Maski sayoj seki nejon taltikpakneminij kinajsiskej akin yoltokejok, tekit tein kichiuaj nochin semi tapaleuia. No ijkon panoua itech tanojnotsalis: amo tikmatij kanachimejok uelis tikinpaleuiskej maj kikauakan itaixyekanalis Satanás, sayoj ke Jiova uelis kichiuas maj tejuan oso okseki tokniuan tikinpaleuikan. Andreas, se tokniuj takat akin nemi Bolivia, kijtoua: “Nikmati ke miakej tapaleuiaj keman se taltikpaknenkej kiixmati tein Biblia tamachtia uan moauia”. Yejua ika, maj tiksentokakan titanojnotsakan uan maj amo tiknemilikan ke taltikpakneminij amo techkakiskej. Komo tikchiuaj, Jiova techtatiochiuis uan semi techyolpaktis titanojnotsaskej. w21.05 19 § 19, 20

Keman se tatokakej kitemoua se tapial, kineki kimiktis oso kikitskis. Onkak miak taman tein uelis kitekitiltis, kemej seki tein moijtoua itech Biblia (Job 18:8-10). ¿Keniuj kimati keniuj uelis kikitskis se tapial? Achto kiita kanikauin nentinemi, toni kiuelita uan toni amo kimouilia. Satanás no ijkon kichiua. Kiita kani tinentinemij uan toni tikuelitaj. Ompa, kitekitiltia teisa tein ika kitemoua techuetsiltis kemej amo tikmattoskej. Maski ijkon, Biblia techiluia toni moneki tikchiuaskej tein techpaleuis maj Satanás amo techuetsilti, uan komo techuetsiltijya keniuj uelis tikcholuiskej. Satanás miakej kinuetsiltiani ika nejin ome taman: kichiuani maj moueyimatikan oso maj kinejnekikan kipiaskej okachi. Miak xiujmejya kitekitiltiani nejon. Satanás kemej yeskia se taltikpaknenkej akin kinkitskia totomej, akin kintalilia teisa tein kichiuas maj motokikan kampa uelis kinkitskis (Sal. 91:3). Sayoj ke amo moneki techkajkayauas, porin Jiova techmatiltijya keniuj kitemoua techuetsiltis (2 Cor. 2:11). w21.06 14 § 1, 2

Tokniuan akin xiuejkejya semi tikinpatiuitaj. ITajtol Dios kijtoua ke akin kuapochiktikej kemej yeskia kipiaj se corona (Prov. 20:29). Sayoj ke kemansa xa amo tikinpatiuitaj. Akin ayamo xiuejkej akin kinpatiuitaj nejin tokniuan kiseliaj se taman tein okachi kipia ipatiuj ke se teisa tein semi patiyoj. Jiova semi kinpatiuita tokniuan akin xiuejkejya. Kuali kinixmati uan kipatiuita kualneskayomej tein kipiaj. Kiyolpaktia kiitas ke kinmachtiaj akin ayamo xiuejkej nochi tein yejuan momachtianij itech xiujmej tein kitekitilianij (Job 12:12; Prov. 1:1-4). No semi kinpatiuita porin taxikouanij (Mal. 3:16). Maski kipianij ouijkayomej nochipa takuaujtamatinij iuan Jiova. Axkan okachi takuaujtamatij ke kiseliskej tein kichiaj ke keman peuak momachtiaj Biblia. Uan Jiova semi kintasojta porin kisentokaj kiteixmatiltiaj itokay “hasta keman xiuejkejya” (Sal. 92:12-15). w21.09 2 § 2, 3

Semi kuali komo kemansa timotajtaniaj keyej tikchiuaj seki taman. Uelis timotajtaniskej: “¿Kuali nimomachilia sayoj keman niknemilia ke okachi niueli oso ke okachi nitamatkej ke okseki tokniuan? ¿Nitapaleuia itech nechikol porin niktemoua maj kiitakan ke semi kuali nitekiti oso ke okachi kuali nitekiti ke okseki tokniuan? ¿Oso nitapaleuia porin nikneki nikyolpaktis Jiova?”. Biblia techiluia ke amo moneki tikitaskej tein tejuan tikchiuaj ika tein kichiuaj oksekin. ¿Keyej? Porin uelis tiknemiliskej ke okachi tiuelij uan nejon uelis kichiuas maj timoueyimatikan. Oso uelis tiknemiliskej ke yejuan okachi uelij uan nejon uelis kichiuas maj amo kuali timomachilikan (Rom. 12:3). Sayoj ke maj tikelnamikikan ke Jiova amo kichiuak maj iuan timotokikan porin tikuakualtsitsin, porin amo ouij techkisa titajtoskej oso porin miakej kiuelitaj touan yetoskej, ta porin tiktasojtaj uan tikakij iKonetsin (Juan 6:44; 1 Cor. 1:26-31). w21.07 14, 15 § 3, 4

Uelis tikpataskej totanemilil komo tiktataujtiaj Jiova, komo timomachtiaj iTajtol uan komo itech titanemiliaj. Maj nochipa tikchiuakan nejin uan maj tiktajtanikan Jiova maj techmaka chikaualis. Iyektikatsin espíritu techpaleuis maj amo tiknemilikan ke oksekin okachi uelij oso ke okachi tamatinij. Jiova no techpaleuis maj tikitakan ox timoueyimatij oso titenexikoluiaj uan maj niman timopatakan (2 Crón. 6:29, 30). Jiova techixmati. No kimati ke timochikaujtokej tikixtopeuaskej tanemilil tein onkak nikan taltikpak uan amo tikchiuaskej tein amo kuali. Keman kiita ke semi timochikauaj okachiok techtasojta. Jiova kitalia kemej neskayot netasojtalis tein se temomaj kipialia ikonetsin uan ijkon techmatiltia ke semi techtasojta (Is. 49:15). Keman Jiova kiita ke timochikauaj tikmakaskej tein okachi kuali, techtasojta ijkon kemej se temomaj kitasojta ikonetsin. ¿Melauj ke nejon semi techyolseuia? w21.07 24, 25 § 17-19

No ijkon, tejuan uelis okachi tiyolpakiskej komo timochikauaj kuali tikchiuaskej tein yeski tekit tein tikseliskej. Maj nochipa titapaleuikan itech tanojnotsalis uan maj chikauak titekitikan itech nechikol (Hech. 18:5; Heb. 10:24, 25). Maj kuali timomachtikan achto ke tiaskej nechikolmej porin nejon tapaleuis maj titayolchikauakan ika tein titanankiliskej. Maj tikpatiuitakan tein yeski tamachtilis tein techiluiskej maj tikpanoltikan itech nechikol tein mochiua itajkotian semana. Komo techiluiaj maj titapaleuikan ika se tekit tein moneki mochiuas itech nechikol, maj niman tiajsikan uan maj kuali tikchiuakan. Maj amo tiknemilikan ke seki tekimej amo semi monekij uan ke amo moneki ika tiuejkaujtoskej. Maj timochikauakan okachi kuali tikchiuaskej tekit tein tikpiaj (Prov. 22:29). Komo chikauak tiktekitiliaj Jiova, okachi kuali timouikaskej iuan uan okachi tiyolpakiskej (Gál. 6:4). Uan no tiyolpakiskej keman oksekin kiseliskej se tekit tein tejuan tikuelitaskiaj tikpiaskej (Gál. 5:26). w21.08 22 § 11

Moneki maj tejuan amo timoueyimatikan uan maj tikauakan maj Jiova techmachti. Se kokolis oso kokoxkayot uelis kichiuas maj iyolo aksa amo yektekitiok. No ijkon, komo aksa moueyimati, uelis ouij kikisas kitakamatis Jiova. Kemej fariseos semi moueyimatiaj, amo kinekkej kineltokaskej ke Jesús katka iKonetsin Dios uan ke yejuatsin kimakatoya iespíritu (Juan 12:37-40). Nejon amo kinpaleuij, porin amo uelikok kichiakej nemiskej nochipaya (Mat. 23:13, 33). Semi moneki maj tiksentokakan tikauakan maj iTajtol Dios uan iespíritu techpaleuikan maj tikpatakan tein tikchiuaj, kemej titanemiliaj uan kemej titaixpejpenaj. Kemej Santiago katka yolyemanik, mokauak maj Jiova kimachtiani. Uan kemej tikitaskej, iyolyemanilis kipaleuij maj mochiuani se kuali tamachtijkej. w22.01 10 § 7

Komo tikchiuaj tein Jesús tayolmajxitij uan tiksentokaj tiktataujtiaj Jiova, uelis titakuaujtamatiskej ke toTajtsin techkakis (Col. 4:2). Maski xa tiknemiliaj ke Jiova amo niman technankilia satepan ke tiktajtanijkej teisa, yejuatsin kijtoua ke technankilis “tech ne momento kuak moneki” (Heb. 4:16). Yejua ika, maj amo keman tiknemilikan ke Jiova amo kichiua tein kijtoua komo amo technankilia keman tejuan tiknemiliaj ke monekiskia kichiuas. Kemej neskayot, miakej miak xiujmejya kitajtanijtokej maj ueli kiitakan keniuj iTekiuajyo kiixpoloua tein amo kuali. Jesús hasta kijtoj maj titajtanikan maj uiki iTekiuajyo Dios (Mat. 6:10, TNM). Sayoj ke amo tiknextiskiaj tamatilis komo amo titakuaujtamatiskiajok iuan Dios porin ixpoliuilis amo ejkok keman tejuan tikchiayaj (Hab. 2:3; Mat. 24:44). Tiknextiskej tamatilis komo tiksentokaj timochiaj uan tiksentokaj tiktataujtiaj Jiova uan titakuaujtamatij ke technankilis. Ixpoliuilis ejkos keman monekis porin Jiova kiixtalijya “ne tonal”. Uan tikitaskej ke ijkuak okachi kuali katka (Mat. 24:36; 2 Ped. 3:15). w21.08 10 § 10, 11

Tokniuan akin xiuejkejya akin yolyemankej, kiajsikamatij ke ijkon kemej panouaj xiujmej amo ueli kichiuajok miak taman kemej achto. Kemej neskayot, keman tokniuan akin takalpanouaj itech nechikolmej kiajxitiaj 70 xiujmej, kinmakaj okse tekit. Xa ouij kinkisa amo takalpanoskejok itech nechikolmej porin semi kinyolpaktiaya ijkon kinpaleuiskej tokniuan. Sayoj ke kiajsikamatij ke axkan okachi kuali maj kichiuakan tokniuan takamej akin ayamo xiuejkej. Yejuan tanemiliaj kemej levitas akin monekia kikauaskej tekit tein kipiayaj itech tabernáculo keman kiajxitiayaj 50 xiujmej. Nejon levitas yolpakiaj ika tein yeski tekit tein ueliskia kichiuaskej satepan, uan ika yolpakilis kichiuayaj nochi tein ueliaj uan kinpaleuiayaj akin ayamo xiuejkej katkaj (Núm. 8:25, 26). Itech nejin tonalmej, maski tokniuan akin takalpanouayaj itech nechikolmej amo kichiuajok nejon tekit, semi kinpaleuiaj uan kinyolchikauaj tokniuan itech nechikol. w21.09 8, 9 § 3, 4

Itech Lucas 15:11-32 Jesús ika tajtoj se telpoch akin kiauilchiuak itomin. Nejin telpoch amo kitakamatik ipopaj “uan yajki uejka tech okse país. Uan ompa kitamipojpoloto nochi nitomin tech in auilnemilis”. Sayoj ke keman kipiak ouijkayomej, peuak itech tanemilia tein kichiujka uan kiajsikamatik ke okachi kuali moajsia keman yetoya iuan ipopaj. Kemej kijtoj Jesús, nejin telpoch ‘tanemilij’. Kiixtalij mokepas iuan ipopaj uan kitajtanis maj kitapojpolui. Semi kuali porin kiajsikamatik ke amo kuali tein kichiujka, sayoj ke no monekia kichiuas okseki taman. ¿Keniuj kinextij telpoch akin Jesús ika tajtoj ke yekmelauj moyolnonotska? Nejin neskayot uelis kinpaleuis tokniuan tayekananij maj kiitakan ox se tokniuj akin tajtakolchiuak yekmelauj moyolnonotsa. w21.10 5 § 14, 15

¿Toni amo keman moolinis oso motsetselos, tein kijtosneki ke amo keman ixpoliuis? Tatitanil Pablo kijtoj: “Kemej tikselitij se Tekiuajyot tein amo ueli motsetseloua, maj tiksentokakan [...] tiktekitiliskej Dios kemej yejuatsin kiuelita, ika moujkatokalis uan ika ueyi poujkaitalis” (Heb. 12:28, TNM). Kemaj, satepan ke Jiova senkis kintsetselos oso kinixpolos akin kiixnamikij, sayoj iTekiuajyo mokauas (Sal. 110:5, 6; Dan. 2:44). Taltikpakneminij moneki moijsiuiliskej uan kiixtaliskej toni kichiuaskej. Komo kiixtaliaj kisentokaskej nemiskej kemej ipa momattokej, ixpoliuiskej. Sayoj ke komo kiixtaliaj kitekitiliskej Jiova uan kichiuaskej tein yejuatsin kiyolpaktia, nemiskej nochipaya (Heb. 12:25). Keman tikteixmatiltiaj iTajtol Dios tikinpaleuiaj maj kiixtalikan toni kichiuaskej. Uan maj nochipa tikelnamikikan tein kijtoj Jesús: “Kuali tanauatilmej ika Tekiuajyot moteixmatiltis itech nochi taltikpak uan moixmatis itech nochin altepemej, uan ompa ejkos tamilis” (Mat. 24:14, TNM). w21.09 19 § 18-20

Tokniuan tayekananij moneki nankinyolseuiskej tokniuan akin ininchankauan kikaujkej Jiova (1 Tes. 5:14). Xiktemokan nankinyolchikauaskej achto ke peuas nechikol uan keman tamis. Xikinkalpanotij ininchan uan xikchiuakan netataujtil iniuan. No uelis iniuan nankisaskej tanojnotsalis oso kemansa uelis nankinyoleuaskej maj namouan taueyichiuakan kemej kalyetouanij. Tokniuan tayekananij moneki kinyekpiaskej tokniuan akin tayokoxtokej uan kinnextiliskej ke kinikneliaj uan ke kintasojtaj (1 Tes. 2:7, 8). Jiova “amo kineki ma senme ixpoliuikan. Ta, Yejuatsin kimonekiltia ke tinochin ma timoyolnemilikan de totajtakoluan para tikpiaske ne nemakixtilis” (2 Ped. 3:9). Maski se tokniuj kichiuas se ueyi tajtakol, Jiova kisentoka kipatiuita inemilis. Xikonelnamiki ke Jiova toka kitemakak inemilis iKonetsin akin semi kitasojta. Ika netasojtalis, yejuatsin kitemoua kinpaleuis maj mokepakan nochin akin kikaujkej. Uan kichia maj kiixtalikan kichiuaskej, kemej kinextia neskayot kampa Jesús ika tajtoj telpoch akin kiauilchiuak itomin (Luc. 15:11-32). w21.09 30, 31 § 17-19

Komo tejuatsin amo semi ueli tiontanojnotsaok nion tiontamachtiaok kemej achto porin tionmokokoua, uelis tionyolpakis ika tein ueli tikonchiua itech tanojnotsalis. Maj tikitakan tein panok keman seki tachtekinij amalequitas kinkuilijkej David uan takamej akin iuan yajtinemiaj nochi tein kipiayaj uan kinuikakej ininchankauan. Doscientos takamej semi sioujtoyaj uan amo uelik yajkej keman kintojtokakej nejon tachtekinij, yejua ika kinkaujteujkej maj tajpiakan. David uan takamej akin iuan yayaj kintankej amalequitas uan David kijtoj ke tein kinkuilijkej nochin kinxejxelouiliskiaj, hasta akin amo yajkaj (1 Sam. 30:21-25). Axkan no ijkon panoua ika tekit tein tikchiuaj itech tanojnotsalis. Maski xa amo semi ueli titanojnotsajok nion titamachtiajok kemej achto, komo timochikauaj tikchiuaskej nochi tein tiueliskej, uelis tiyolpakiskej keman se taltikpaknenkej kiixmati Jiova uan moauia. Jiova kiita ke semi timochikauaj uan ke tikchiuaj ika netasojtalis, yejua ika techtatiochiuia. No techmachtia maj tiyolpakikan ika tein ueli tikchiuaj itech tanojnotsalis (Juan 14:12). Uelis titakuaujtamatiskej ke tikyolpaktiskej Dios komo amo timosenkauaj. w21.10 28 § 15-17

Keman timochiujtiuij tixiuejkej, xa tikmouiliaj maj amo semi ueli tiktekitilikanok Jiova kemej achto tikchiuayaj. Maski xa amo semi tichikaujkejok, uelis tikinpaleuiskej tokniuan akin ayamo xiuejkej ika tein tikmatij uan ika tein ueli tikchiuaj. Nejon kinpaleuis maj okachi tapaleuikan itech inechikol Jiova uan maj ueli kiselikan okseki tekimej. Komo tokniuan akin xiuejkejya kinekij kinpaleuiskej akin ayamo xiuejkej moneki yeskij yolyemankej. Akin yolyemanik kinemilia ke oksekin okachi ueyichiuanimej ke yejua (Filip. 2:3, 4). Keman tokniuan akin xiuejkejya yolyemankej, kiajsikamatij ke miakpa onkak miak taman kemej uelis se kichiuas teisa tein amo kitapanauilia tein Biblia kijtoua. Yejua ika amo kichiaj maj nochin kichiuakan teisa kemej yejuan achto kichiuayaj (Ecl. 7:10). Maski kimatij miak taman tein uelis kinnextiliskej oksekin, no kimatij ke “tein panoua itech taltikpak mopatatok” uan ke xa monekis kichiuaskej teisa kemej axkan mochiua (1 Cor. 7:31, TNM). w21.09 8 § 1, 3

Sayoj ke Jiova amo kemej nejon tiotsitsin, porin amo keman techtajtania maj tikchiuakan teisa tein amo chipauak. Yejuatsin senkis yektik. Yejua nejon kinextiayaj tajtolmej tein tayekankatiopixkat kipiaya itech taken tein mokuataliliaya. Ompa kijtouaya: “Tein yektik iaxka Jiova” (Éx. 28:36-38). Keman se israelita kiitaya nejon tajtolmej, senkis kimatiltiaya ke Jiova semi yektik. ¿Uan komo se israelita amo kiitaya nejon tajtolmej porin amo uelia motokiaya iuan tayekankatiopixkat? ¿Ueliskia kimatis ke Jiova yektik? Kemaj. Nochin israelitas, takamej, siuamej uan konemej, ueliaj kikakiaj nejon keman kinixtajtoltiliayaj tanauatil (Deut. 31:9-12). Komo ompa tietoskiaj, tikakiskiaj nejin tajtolmej: “Nejua Jiova nanmoDios, [...] uan namejuan moneki nanyeskij nanyektikej, porin nejua niyektik” uan “namejuan moneki nanyeskij nanyektikej porin nejua, Jiova, niyektik” (Lev. 11:44, 45; 20:7, 26). w21.12 3 § 6, 7

Seki tokniuan xa semi kintekipachoua toni kikuaskej, toni motaliliskej uan kani nemiskej. Xa nemij itech se altepet kampa semi tatasojti uan ouij kinkisa kiajsiskej tekit. Xa tomin tein kitanij amo kinajsi para kinixpanoltiskej ininchankauan. Oso akin kinixpanoltiaya xa momikilij uan amo kipiajok keniuj moixpanoltiskej. Maj amo ika timotekipachokan kuejmolmej tein tikpiaj, ta maj titakuaujtamatikan iuan Jiova. Maj tikelnamikikan ke yejuatsin kijtoua ke komo tiktayekanaltiaj itech tonemilis techmakas nochi tein monekis (Mat. 6:32, 33). Yejuatsin nochipa kichiuani nejin (Deut. 8:4, 15, 16; Sal. 37:25). Komo Jiova kinyekpia totomej uan xochimej, amo moneki techtekipachos toni tikuaskej tejuan oso toni timotaliliskej (Mat. 6:26-30; Filip. 4:6, 7). Netasojtalis kinolinia tetatmej maj kinixpanoltikan ininkoneuan. No ijkon, netasojtalis kiolinia toTajtsin Jiova maj kinmaka itekitikauan nochi tein moneki. w21.12 17 § 4, 5; 18 § 8

¿Kemansa techchiuilianij tein amo kuali, xa hasta akin techchiuilij se tokniuj? Xikonita ineskayo José, iikniuan kichiuilijkej miak taman tein amo kuali. Yejua kisentokak kitekitilij Jiova uan yejuatsin kitatiochiuij porin mochiak uan taxikoj. Satepan, José kintapojpoluij iikniuan uan uelik kiitak keniuj Jiova kitatiochiuij (Gén. 45:5). Ijkon kemej José, tiyolseuij keman timotokiaj iuan Jiova uan keman tikauaj maj yejuatsin kichiua tein monekis (Sal. 7:17; 73:28). Komo techchiuilijkej tein amo kuali oso tikpanotokej okse ouijkayot tein semi techyolkokoua, maj tikelnamikikan ke Jiova iniuan yetok “akin tajyouijtokej” (Sal. 34:18). Yejuatsin techtasojta porin timochiaj uan tikauiliaj tein techtekipachoua (Sal. 55:22). Yejuatsin Tamelaujkej itech nochi taltikpak uan kiita nochi (1 Ped. 3:12). Yejua ika, keman tikpanouaj ouijkayomej tein amo ueli tikyektaliaj, maj tikelnamikikan ke moneki tikchiaskej maj Jiova kichiua tein monekis. w21.08 11 § 14; 12 § 16

Yejua ika, okachi kuali maj tikixtalikan tikchiuaskej tein kiyolpaktis Jiova. Tejuan moneki maj tikixtalikan toni tiktayekanaltiskej. Kemansa xa moneki tikixpejpenaskej tikchiuaskej sayoj se taman komo tiknekij kuali tikuiskej totiempo, maski okseki taman tein tikuelitaskiaj tikchiuaskej no kuali yetok. Yejua nejon panok keman Jesús kinkalpanoto María uan Marta. Kemej Marta semi yolpakia porin Jesús kinkalpanoto, peuak kichijchiua miak takual. Sayoj ke iikniuj María motalij uan peuak kikaki tein Jesús kinekia kinmachtis. Tein Marta kichiuak kuali katka, sayoj ke Jesús kijtoj ke María “kijitak [...] ten kachi kuali” (Luc. 10:38-42). Tein María kikuaj nejon tonal, satepan xa kielkauak, sayoj ke xa amo keman kielkauak tein Jesús tamachtij. Senkis moita ke María kipatiuitak tiempo tein kikuik keman kikakik Jesús, uan tejuan no tikpatiuitaj tiempo tein tikuij keman tietokej iuan Jiova. w22.01 27 § 5, 6

Acab moyolyemanij iixpan Jiova, sayoj ke tein kichiuak satepan kinextij ke amo yekmelauj moyolnonotska. Amo kichiuak maj israelitas amo kiueyichiuanijok Baal nion kinyolchikauak maj kiueyichiuanij Jiova. Jiova kinextij keniuj kiitaya Acab satepan ke kimiktijkej. Dios kititanik tanauatijkej Jehú maj kiluiti ke katka amo yolkuali (2 Crón. 19:1, 2). Maj tiknemilikan nejin: komo Acab yekmelauj moyolnonotsaskia, tanauatijkej Jehú xa amo kijtoskia ke ‘amo katka yolkuali’ uan ke ‘kitauelitaya Jiova’. Ika nejin tikitaj ke maski Acab tepitsin motayokoltij porin kichiujka tein amo kuali, amo senkis moyolnonotska. ¿Toni techmachtia tein kichiuak Acab? Keman Elías kiluij tein kinpanoskia ichankauan, Acab yekinika moyolyemanij. Nejon semi kuali. Sayoj ke tein kichiuak satepan kinextij ke amo yekmelauj moyolnonotska. Nejin techmachtia ke yekmelauj se moyolnonotsas amo kijtosneki sayoj se kijtos ke amo kuali se momachilia porin se tajtakolchiuak. w21.10 3 § 4, 5, 7, 8

Isaías katka tanauatijkej uan inamik xa no kichiuaya nejon tekit, porin Biblia kijtoua ke kitematiltiaya tein panoskia satepan (Is. 8:1-4). Isaías uan inamik kitayekanaltiayaj kiueyichiuaskej Jiova. ¿Keniuj tokniuan akin kipiaj ininnamik uelis kichiuaskej kemej tanauatijkej Isaías uan inamik? Komo mochikauaj okachi kitekitiliskej Jiova. Uelis okachi takuaujtamatiskej iuan Dios komo mosenmachtiaj tein Biblia kijtojka ke panoskia uan kiitaj keniuj nochipa mochiuani (Tito 1:2). Uelis kinemiliskej keniuj tapaleuiskej maj mochiua seki taman tein Biblia kijtojka ke panoskia. Kemej neskayot, tein kijtoj Jesús: ke iTajtol Dios moteixmatiltiskia itech nochi taltikpak achto ke ejkoskia tamilis. Komo se tokniuj takat uan inamik okachi takuaujtamatij ke tein kijtojka Biblia ke panoskia mochiujtok, okachi mochikauaskej kitekitiliskej Jiova. w21.11 16 § 9, 10

Jesús kinekia maj kiyekpianij imomaj, akin xa amo nemiaok inamik. Satepan ke Jesús momikiliskia, iikniuan ueliskia kiixpanoltiskej. Kemej kitasojtaya imomaj uan kinekia maj kuali yetoni, Jesús kiluij Juan maj kiyekpiani porin kimatia ke yejua kipaleuiskia maj kisentokani kitekitiliani Jiova. Ijkuak, María peuak kiita Juan kemej ikoneuj uan Juan kiyekpiak María kemej yeskia imomaj. Jesús kinextilij María ke semi kitasojtaya. Yejua kiiskaltij uan kiyekpiak uan hasta keman kimiktijkej iuan yetoya. Tein techmachtia. Xa okachi kuali timouikaj iniuan tokniuan ke iniuan tochankauan. Xa seki tochankauan techixnamikiskej oso senkis techkauaskej. Sayoj ke Jesús kijtoj ke komo amo tikauaj Jiova uan inechikol tikseliskej “makuilpoal” okachiok ke tein tikpoloskej. Miakej mochiuaskej kemej tokoneuan oso kemej totatuan (Mar. 10:29, 30). ¿Keniuj timomachiliaj porin timoajsij itech se nechikol kampa tinochin kuali timouikaj porin titakuaujtamatij uan tiktasojtaj Jiova uan tikintasojtaj tokniuan? (Col. 3:14; 1 Ped. 2:17). w21.04 9-11 § 7, 8

Netasojtalis tein amo tami teolinia maj se mochikaua okachi se tepaleuis. Ijkon kemej ne uejkauj, miakej itekitikauan Dios itech nejin tonalmej kinnextilianij netasojtalis tein amo tami okseki tokniuan, hasta akin amo kinixmatij. Kemej neskayot, keman kimatij ke kansaika mochiuak se tetsauit, niman tajtanij keniuj uelis tapaleuiskej. Oso komo kimatij ke se tokniuj itech nechikol amo kipia tomin, kitemouaj kimatiskej toni kipoloua uan kipaleuiaj. Kichiuaj kemej tokniuan akin nemiaj Macedonia itech yekinika siglo, akin “kitemaktijtinenke kachi ok” ke tein uelia kitemakayaj (2 Cor. 8:3). No ijkon, tokniuan itech nejin tonalmej kichiuaj okachi ke tein uelij. Kitemakaj inintiempo uan tein kipiaj. Tokniuan tayekananij kinyolchikauaj tokniuan akin kinpaleuiaj oksekin ika netasojtalis. Inintajtoluan tokniuan tayekananij kinyolchikauas nejin tokniuan uan kinpaleuis maj amo mosenkauakan (Is. 32:1, 2). w21.11 11 § 14; 12 § 21

Tinochin kemansa moneki maj techyolmajxitikan uan xa hasta tejuan tiktajtaniaj aksa akin tikpoujkaitaj maj techyolmajxiti. Sayoj ke kemansa, xa se tokniuj kiita tein tikchiujtokej uan motekipachoua, yejua ika techpaleuia maj tikitakan ke uelis titajtakolchiuaskej komo ijkon tiksentokaj (Gál. 6:1). Oso xa no techyolmajxitiskej keman techmelauaskej porin tikchiujkej se ueyi tajtakol. Nochipa moneki tikakiskej tein techyolmajxitiaj porin techpaleuia uan uelis techmakixtis (Prov. 6:23). Tajkuilol tein axkan tikitaj techyolchikaua maj tikakikan “inintajtoluan tamatinij”. Amo akin kimati nochi, ta ipa moajsi aksa akin okachi kimati ke tejuan (Prov. 12:15). Yejua ika, keman tikakij tein techyolmajxitiaj, tiknextiaj ke tiyolyemankej, ke tikajsikamatij ke amo nochi ueli tikchiuaj uan ke moneki maj techpaleuikan maj ueli tikchiuakan tein tikixtaliaj. Tekiuaj Salomón kijkuiloj nejin: “Kuali kisa tein moixtalia keman moajsij miakej tayolmajxitianij” (Prov. 15:22). w22.02 8 § 1, 2

Akin yekmelauj moyolnonotsa amo sayoj moneki kijtos ke amo kuali momachilia, ta no moneki kipatas kemej tanemilia uan tein kimachilia. Moneki amo kichiuasok tein amo kuali uan maj oksepa kitakamati itanauatiluan Jiova (Ezeq. 33:14-16). Moneki kitayekanaltis oksepa kuali mouikas iuan Jiova. ¿Toni moneki tikchiuaskej komo tikmatij ke se tokniuj akin kuali iuan timouikaj kichiuak se ueyi tajtakol? Komo tiktatiaj tein kichiuak, amo tikpaleuiskej. Tein melauj, maski tiknekiskiaj tiktatiskej, Jiova ipa kiita nochi (Prov. 5:21, 22). Uelis tikpaleuiskej akin kuali iuan timouikaj komo tikiluiaj ke tokniuan tayekananij kinekij kipaleuiskej. Uan komo amo kineki kiniluis tein kichiuak, tejuan moneki tikiniluiskej. Ijkon tiknextiskej ke yekmelauj tiknekij tikpaleuiskej. w21.10 7 § 19-21

Tinochin uelis tikchiuaskej kemej Jesús porin kitayekanaltij kinpaleuis oksekin. Biblia kijtoua ke Jesús “mochiuako keme se tekitike nikan taltikpak” (Filip. 2:7). Ke se kuali takeual oso tekitikej kitemoua keniuj uelis kiyolpaktis akin kitekitilia. Kemej tiitakeualuan Jiova uan tikintekitiliaj tokniuan, tiknekij okachi kuali tiktekitiliskej Jiova uan no tokniuan. ¿Keniuj uelis tikchiuaskej nejon? Maj timotajtanikan: “¿Nikinpaleuia oksekin keman moneki? ¿Nitapaleuia keman moneki motachipauas kampa mochiua se ueyi nechikol oso keman moneki motayektalis itech Kali kampa tiMosentiliaj?”. Komo tikonita ke ouij mitsonkisa tikonpaleuis oksekin uan amo tikonneki tikonpatas nejon. Xikontataujti Jiova uan xikonilui tein tikonmachilia. Xikonilui keniuj tionmomachilia uan xikontajtani maj mitsonpaleui xikonneki tikonchiuas uan maj mitsonmaka chikaualis para uelis tikonchiuas (Filip. 2:13). w22.02 22, 23 § 9-11

Jesús tetasojtaya uan teajsikamatia (Mat. 11:29, 30). Kemej neskayot, keman se siuat kayot Fenicia kitajtanij maj kipajtiani isiuapil, yekinika amo kichiuak tein kitajtanij. Sayoj ke kualtsin kinankilij uan keman kiitak ke semi takuaujtamatia kipajtij isiuapil (Mat. 15:22-28). Jesús nochipa tayolmajxitiaya uan kemej katka kualtakat kemansa monekia kinyolmajxitis akin kintasojtaya. Kemej neskayot, keman Pedro kiluij se taman tein ika ueliskia kitsakuilis maj kichiua itanejnekilis Jiova, Jesús kimelauak ininixpan okseki itatitaniluan (Mar. 8:32, 33). Amo kichiuak porin kinekia kipinaujtis Pedro, ta porin kinekia kimachtis. Uan no, kinekia kinnejmachtis okseki itatitaniluan ke monekia kipaleuiskej maj kichiua itanejnekilis Dios uan amo kitemoskej kitsakuiliskej. Pedro mopinaujmatik sayoj ke nejon kipaleuij. Komo tiknekij tiyeskij tikualtakamej iniuan akin tikintasojtaj, kemansa monekis tikinyolmajxitiskej. Komo ijkon, maj tikchiuakan kemej Jesús uan tein tikijtoskej maj kisa itech iTajtol Dios. w22.03 11 § 12, 13

Tikueyichiuaj Jiova keman tikteixmatiltiaj (Sal. 34:1). Tikchiuaj nejin keman ika titajtouaj ikualneskayouan uan tein kichijchiuak. Uelis tikchiuaskej nejin komo timotasojkamatij iuan. Komo itech titanemiliaj nochi tein kuali tein Jiova toka kichiuani, nochipa kuali ika titajtoskej. Keman tikteixmatiltiaj tein Biblia tamachtia ueli ‘tikueyipanchiuaj toTajtsin Dios ika toten’. Ijkon kemej monekiskia kuali tiknemiliskej toni tikiluiskej Jiova itech se netataujtil, no monekiskia achto kuali tiknemiliskej toni tikiniluiskej taltikpakneminij keman tikinnojnotsaskej. Tiknekij semi kuali tikueyichiuaskej Jiova keman tikteixmatiltiaj. Yejua ika, titanojnotsaj ika yolpakilis. w22.03 21 § 8