Noviembre

Jiova mitsonpaleuiani itech okseki taman. Kemej neskayot, mitsonpaleuiani xionyolseujto keman amo kuali mitsonnankiliaj itech tanojnotsalis. No mitsonpaleuiani xikonelnamiki tajkuilol tein uelis kipaleuis se taltikpaknenkej akin kuali mitsonkaki. Uan mitsonpaleuiani xiontaxiko uan xikonsentoka xiontanojnotsa maski taltikpakneminij amo kinekij mitsonkakiskej (Jer. 20:7-9). Jiova no technextilia ke yolkuali keman techmachtia keniuj titanojnotsaskej. Itech nechikol tein mochiua itajkotian semana, technextiliaj keniuj uelis tikinnojnotsaskej taltikpakneminij ika Biblia, uan techyolchikauaj maj ijkon tikchiuakan itech tanojnotsalis. Yekinika xa timouiskej, sayoj ke keman tikchiuaskej, tikitaskej ke semi tapaleuiaj. Itech nechikolmej uan itech uejueyi nechikolmej no techyolchikauaj maj titanojnotsakan kemej xa ayamo tikchiuanij. Nejin no uelis kichiuas maj timouikan. Sayoj ke komo tikchiuaj, Jiova techtatiochiuis. w21.08 27 § 5, 6

Keman tatitanil Pablo kintajkuilouilij tokniuan akin nemiaj Corinto senkis kiniluij tein monekia kichiuaskej. Sayoj ke satepan kititanik Tito, porin kinekia kimatis keniuj kiselijkaj tein kinijkuilouilijka. ¡Uan semi yolpakik keman kimatik ke kikakkej uan kichiujkej tein kinyolmajxitijka! (2 Cor. 7:6, 7). Tokniuan tayekananij uelis kichiuaskej kemej Pablo keman kixeloskej tiempo yetoskej iniuan tokniuan. Uelis kichiuaskej nejon komo ajsij achto ke peuas nechikol uan kitemouaj iniuan tajtoskej tokniuan. Miakpa sayoj moneki seki minutos uan ijkon kiyolchikauaskej se tokniuj uan kinextiliskej ke kitasojtaj (Rom. 1:12). Tayekananij akin kichiuaj kemej Pablo kikuij Biblia uan ika kinyolchikauaj tokniuan uan kinmatiltiaj ke Jiova kintasojta. Yejuan kitemouaj iniuan tajtoskej uan keman kiniluiaj tein kuali tein kichiuaj. Keman se tayekankej kiyolmajxitis se tokniuj, nochipa moneki kichiuas ika iTajtol Dios. Senkis kiluia tein moneki kichiuas, sayoj ke kualtsin kinojnotsa porin kineki maj tokniuj kikaki tayolmajxitilis (Gál. 6:1). w22.03 28, 29 § 11, 12

Axkan Jiova techmaka “chikaukauelilis” tein techpaleuia maj tiksentokakan tiktekitilikan. Uan se taman kemej techpaleuia yejua keman tikchiuaj netataujtil. Itech Efesios 6:18, tatitanil Pablo kijtoj: “Ximotatatautilikan iuan Dios youalitonal”. Komo tikchiuaj, Dios techmakas chikaualis. Kemansa xa tikmachiliaj ke amo titaxikouajok oso ke amo tikmatij toni tikiluiskej Jiova, sayoj ke yejuatsin techyoleua maj iuan titajtokan maski ouij techkisa tikiluiskej tein tikmachiliaj (Rom. 8:26, 27). Yejuatsin no techyolchikaua ika Biblia. Pablo kiixtajtoltiaya iTajtol Dios porin kipaleuiaya maj kipia chikaualis uan kiyolseuiaya, uan tejuan no techpaleuis komo tikchiuaj nejon (Rom. 15:4). Keman tikixtajtoltiaj se tajkuilol uan itech titanemiliaj, Jiova uelis techpaleuis ika iespíritu maj tikajsikamatikan keniuj uelis techpaleuis nejon tajkuilol (Heb. 4:12). w21.05 22 § 8-10

Tikmatij ke moneki tikinmachtiskej oksekin uan tikinpaleuiskej maj mochiuakan itatojtokakauan Cristo, sayoj ke onkak seki ouijkayomej tein xa techtsakuiliaj maj ueli tikchiuakan nejin. Tiknemiliaj ke tein tikpanotokej kichiua maj amo ueli titamachtikan. Kemej neskayot, seki tokniuan xiuejkejya oso mokokouaj. Komo tejuan ijkon timoajsij, maj tikelnamikikan ke uelis titamachtiskej ika teléfono oso ika internet. Yejua ika, xa uelis tikpeualtiskej se nemachtil ika Biblia maski amo ueli tikisaj. Uan no, seki taltikpakneminij kinekij momachtiskej Biblia, sayoj ke amo uelij itech horas keman tokniuan tanojnotsaj. ¿Ueliskia tejuan tikinmachtiskej keman yejuan uelij, xa kualkampa oso youak? Jesús youak kimachtij Nicodemo, porin Nicodemo ijkon kinekik (Juan 3:1, 2). w21.07 5 § 10, 11

Imomachtijkauan Jesús amo kiixtalianij amo takuaskej seki tonalmej. Jesús kiniluij ke amo onkaya keyej kichiuaskej nejon porin yejua yoltoyaok (Mat. 9:14-17). Maski ijkon, fariseos uan oksekin akin kitauelitayaj Jesús kiixtopeujkej porin yejua amo kichiuaya tein yejuan momattoyaj kichiuaskej. Semi kualankej keman kiitakej ke kinpajtiaya itech tonal sábado akin mokokouayaj (Mar. 3:1-6; Juan 9:16). Yejuan moueyimatiaj porin kitakamatiaj tanauatil tein kijtouaya maj amo teyi kichiuanij itech tonal sábado, sayoj ke amo kiitayaj ke amo kuali yetoya maj taltikpakneminij tanamakanij itech templo, uan kualankej keman Jesús kiniluij ke amo kuali tein kichiujtoyaj (Mat. 21:12, 13, 15). Uan no, keman Jesús tamachtij itech sinagoga tein moajsia Nazaret, akin kikakkej semi kualankej porin kijtoj seki taman tein panoka itech xolal Israel uan ika kinextij ke yejuan sayoj kitayekanaltiayaj inintanejnekilis uan ke amo takuaujtamatiaj (Luc. 4:16, 25-30). Miakej kiixtopeujkej Jesús porin amo kichiuak tein kinemiliayaj ke kichiuaskia (Mat. 11:16-19). w21.05 5, 6 § 13, 14

Jiova technejmachtiaj maj amo timoueyinekikan oso maj tiknejnekikan tein oksekin kipiaj ika tein kipanouanij oksekin, nejin yejua se taman kemej techyolchikaua. Keman Satanás katka se iángel Jiova xa kipiaya uejueyi tekimej, sayoj ke kinekia kipias okachi. Kinekia maj yejua kiueyichiuakan maski sayoj Jiova kinamiki maj se kiueyichiua. Satanás kineki maj tikchiuakan kemej yejua, uan yejua ika kineki maj tiknejnekikan tikpiaskej okachi. Yekinika kitemoj kichiuas nejon iuan Eva. Ika netasojtalis, Jiova kikaujka maj Eva uan inamik kikuanij nochi koujtakilomej tein onkayaj itech xochital, sayoj se kinnauatij maj amo kikuanij (Gén. 2:16). Sayoj ke Satanás kikajkayauak Eva uan kichiuak maj kinemili ke monekia kikuas nejon koujtakilot. Eva amo kitasojkamatik tein kipiaya, ta kinekia okachi. Uan tikmatij toni panok: tajtakoj uan satepan momikilij (Gén. 3:6, 19). w21.06 14 § 2, 3; 17 § 9

Adán uan Eva monekia maj kinpianij konemej uan maj kiyekpianij taltikpak. Komo Adán uan Eva kitakamatiskiaj Jiova uan kichiuaskiaj tein yejuatsin kinnauatijka, yejuan uan ininkoneuan yeskiaj ichankauan nochipaya. Jiova kinextij ke semi kinpatiuitaya Adán uan Eva keman kikauak maj yeskiaj ichankauan. Hebreos 2:7 ika tajtoua keman Dios kichijchiuak taltikpaknenkej uan kijtoua: “Tikchiualtij ke in taltikpakuani ma amo semi ueyichiuanime [...]. Uan [...] ma kachi ueyi chiuanime in ángeles. Pero kachi satepan Tejuatsin tikonueyipantalij in taltikpakuani uan tikinonmouiskapouak”. Melauj ke Dios amo kimakak taltikpaknenkej chikaualis uan tamatilis tein kinmakak ángeles nion ueli kichiua tein yejuan kichiuaj (Sal. 103:20). Maski ijkon, ‘kiueyipantalij’ taltikpaknenkej. Sayoj ke Adán uan Eva amo kisentokakejok kemej ichankauan Jiova. Kemej satepan tikitaskej, nejin semi kintajyouiltiani ininkoneuan. Sayoj ke Jiova kisentoka kineki maj akin kitakamatij, nochipaya ikoneuan. w21.08 2, 3 § 2-4

Axkan, miakej itekitikauan Jiova no kinixnamikij. Sekin nemij kampa tekiuanij amo kinkauaj maj itaixpantijkauan Jiova taueyichiuakan uan yejuan kintsakuaj uan kinuikaj “ninixpan uejueyin chiuanime, gobernadores uan in rey”. Nejin uelis tapaleuis maj moteixmatilti iTajtol Dios (Mat. 10:17, 18). Seki tokniuan kiixnamikij okseki taman, maski nemij itech se altepet kampa tekiuanij kinkauaj maj kiueyichiuakan Jiova, ininchankauan amo kinkauaj (Mat. 10:32-36). Miakpa, keman ininchankauan tokniuan kiitaj ke amo uelis kintsakuiliskej maj kiueyichiuakan Jiova, amo kinixnamikijok. Uan sekin akin achto semi taixnamikiaj, axkan mochiujkej itaixpantijkauan Jiova. Yejua ika amo xionmosenkaua maski mitsonixnamikiskej uan xionyolchikauak. Jiova mitsonpaleuia ika iyektikatsin espíritu, yejua ika amo xionmoui. w22.03 16 § 8

Biblia kijtoua ke Jiova kitauelita “akin moueyimati, akin amo kijtoua tein melauj uan akin temiktia” (Prov. 6:16, 17). No kintauelita “taltikpakneminij akin kiuelitaj tateuiskej uan akin takajkayauaj” (Sal. 5:6). Jiova semi kitauelita nejin tachiualismej yejua ika kinixpoloj taltikpakneminij akin kichiuayaj tein amo kuali itech itonaluan Noé, porin itech nochi taltikpak nochin semi tateuiayaj (Gén. 6:13). Uan no, itechkopa tanauatijkej Malaquías Jiova kijtoj ke kitauelita maj aksa kikajkayaua inamik uan maj mokauakan ininixpan tekiuanij. Dios amo kiselia inintaueyichiualis akin kichiuaj nejin uan amo uejkaua kinmelauas (Mal. 2:13-16; Heb. 13:4). Jiova technauatia: “Xiktauelitstiyakan nochi tataman chiualisme den amokuali” (Rom. 12:9). Tajtol “xiktauelitstiyakan” kiteajsikamatiltia teisa tein amo se kineki se kiitas, tein semi se kitauelita oso tetajyaltij. Yejua ika, monekiskia tikmachiliskej maski sayoj tiknemiliskiaj tikchiuaskej teisa tein Jiova kijtoua ke amo kuali. w22.03 4, 5 § 11, 12

Amo uejkaua, toTajtsin Jiova techmakas miak tatiochiualismej ika iTekiuajyo. Akin kisentokaj kichiaj maj Jiova kichiua tein monekis, kiseliskej miak tatiochiualismej axkan uan itech Xochital. Keman tiitekitikauan Dios tinemiskejya itech Xochital, amo kemanok tikpiaskej ouijkayomej tein axkan tikpiaj nion timotekipachoskejok. Amo mochiuasok tein amo kuali nion titayokoyaskejok (Apoc. 21:4). Amo techtekipachosok keniuj timoixpanoltiskej porin tikpiaskej nochi tein monekis (Sal. 72:16; Is. 54:13). ¡Semi kualtsin yeski! Jiova techpaleuia axkan maj amo tikchiuakanok tein amo kuali uan maj tikpiakan kualneskayomej tein kiyolpaktiaj. Nejon techpaleuis keman iTekiuajyo techixyekantosya. Maj amo timosenkauakan, satepan okachi kualtsin tinemiskej. Yejua ika, maj tiksentokakan tikchiakan maj Jiova kichiua nochi tein kijtoj. w21.08 13 § 17-19

Porin tepitsin satepan ke kiselijkej amat tein kintitanilij tatitanil Pablo, tokniuan monekik choloskej uan yaskej kampa tepemej. Kikaujteujkej ininchan, tekit tein kipiayaj uan ininchankauan akin amo katkaj itatojtokakauan Cristo (Mat. 24:16). Ijkuak semi monekia maj mopaleuikan. Komo achto kichiujkajya tein Pablo kinyolmajxitij uan kinpaleuiayaj oksekin ika tein kipiayaj, amo ouij kinkisaskia momatiskej kampa axkan nemiskiaj. Tokniuan xa amo nochipa techiluiskej maj tikinpaleuikan. Maj tiknemilikan ke se tokniuj takat momikilij inamik. Xikonchiua maj tokniuan amo ouij kinkisa mitsontajtaniskej nepaleuil. Itech tonechikol xa moajsij tokniuan takamej uan siuamej akin nochipa kinpaleuiaj oksekin. Amo keman kichiuaj maj tikmachilikan ke tikinkuejmolouaj, ta tikmatij ke nochipa uelis tikintajtaniskej maj techpaleuikan uan tiknekij tikchiuaskej kemej yejuan. w22.02 23, 24 § 13-15

Kemansa xa ouij techkisa tikchiuaskej tein kiixtaliaj tokniuan tayekananij. Komo tejuan techiluiskiaj maj tikchiuakan nejon, xa ouij techkisaskia tikinkauaskej tochankauan uan akin kuali iniuan timouikaj. ¿Kiniluia Jiova tayekananij itech katiyejua nechikol moneki yaskej tokniuan? Amo. Uan xa yejua ika ouij techkisa tikintakamatiskej. Sayoj ke Jiova iniuan takuaujtamati, uan tejuan no moneki iniuan titakuaujtamatiskej. ¿Keyej moneki tikintakamatiskej tokniuan tayekananij maski kemansa amo tikuelitaj tein kiixtaliaj? Porin keman tikchiuaj titapaleuiaj maj itech inechikol Jiova amo tixexeliujtokan. Uan no, tinochin techpaleuia itech nechikol keman tiyolyemankej uan keman tiktakamatij tein kiixtaliaj tokniuan tayekananij (Heb. 13:17). Uan tein okachi moneki, porin ijkon tiknextiliaj Jiova ke iuan titakuaujtamatij porin yejuatsin kinixtalij tokniuan tayekananij maj techyekpiakan (Hech. 20:28). w22.02 4, 5 § 9, 10

Tokniuan takamej akin moauijkejya uelis mochikauaskej okachi kuali kitemakaskej tanojnotsmej uan okachi kuali tamachtiskej. ¿Keyej? Porin okachi kinpaleuiskej akin kinkakiskej komo mochikauaj okachi kuali taixtajtoltiskej, okachi kuali kitemakaskej tanojnotsmej uan okachi kuali tamachtiskej (1 Tim. 4:15). Uelis kiixtaliskej momachtiskej folleto Maj okachi kuali titaixtajtoltikan uan titamachtikan uan kichiuaskej tein kijtoua. Maj momachtikan sejse tamachtilis, maj miakpa momamachtikan ininchan uan maj mochikauakan kichiuaskej tein momachtijkej keman kitemakaskej tanojnotsmej. Uelis kitajtaniskej maj kinyolmajxiti tokniuj tayekankej akin kinyolmajxitia tayekananij uan tapaleuianij oso no uelis kintajtaniskej nepaleuil okseki tokniuan tayekananij akin “tanojnotstinemij uan tamachtijtinemij ika in Tajtoltsin de Dios” (1 Tim. 5:17). Moneki amo sayoj kitayekanaltiskej kichiuaskej tein momachtijkej itech folleto, ta no moneki kitemoskej kinpaleuiskej tokniuan maj kichikauakan inintakuaujtamatilis uan maj kichiuakan tein momachtiaj. Nejon kichiuas maj okachi yolpakikan uan tokniuan akin kinkakiskej no yolpakiskej. w21.08 24 § 17

Komo tiknemiliaj ke oksekin okachi ueyichiuanimej, amo tiktemoskej timotataniskej iniuan akin ueli kichiuaj okachi miak taman, ta tiyolpakiskej porin ueli kichiuaj nochi nejon, okachiok komo ika kiueyichiuaj Jiova. Ijkon, tinochin titapaleuiskej maj itech nechikol onka yolseuilis uan maj kuali timouikakan. ¿Toni techpaleuis maj amo titenexikoluikan? Komo tikajsikamatij ke amo nochi ueli tikchiuaj, porin ijkon amo tiktemoskej tiknextiskej ke tiuelij okachi miak taman ke oksekin, ta tiktemoskej maj techmachtikan akin ueli kichiuaj seki taman tein tejuan amo tiuelij. Kemej neskayot, komo se tokniuj takat semi kualtsin tamachtia itech nechikol, uelis tiktajtaniskej keniuj momachtia. Komo se tokniuj siuat semi uelik takualchiua, uelis tikiluiskej maj technextili keniuj uelis okachi kuali titakualchiuaskej. Uan komo se telpoch oso se ichpoch ouij kikisa tajtos iniuan oksekin uan peuas kuali mouikas iniuan, xa uelis kiluis se tokniuj akin amo ouij kikisa kichiuas nejon maj kipaleui. w21.07 16 § 8, 9

Itech amatajkuilol Números tikitaj ke Jiova kiixtalij maj kimiktianij se israelita porin kitemoto kouit itech tonal sábado. Sayoj ke itech Segundo de Samuel kijtoua ke miak xiujmej satepan, Jiova kitapojpoluij tekiuaj David maski auilnenka uan temiktijka (Núm. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13). Xa timotajtaniaj: “¿Keyej Jiova kitapojpoluij David maski ueyi tajtakojka, sayoj ke kiixtalij maj kimiktianij israelita maski tein kichiujka moitayaj ke amo katka se ueyi tajtakol?”. Biblia amo nochipa kijtoua nochi tein panok. Kemej neskayot, tikmatij ke David yekmelauj moyolnonotsak oso moyolnemilij (Sal. 51:2-4). Sayoj ke, ¿toni tikmatij den takat akin amo moseuij itech tonal sábado kemej kijtouaya tanauatil? ¿Yekmelauj moyolnonotska? ¿Achto ipa amo kitakamatka Jiova? ¿Kinejmachtijkajya sayoj ke amo kikakik tein kiluijkaj oso amo kinekik kichiuas? Biblia amo kijtoua. Sayoj ke, tikmatij de Jiova moneki techpaleuis maj titakuaujtamatikan ke yejuatsin nochipa kichiua tein melauak (Sal. 145:17). w22.02 2, 3 § 3, 4

Akin kiajsikamati ke amo nochi ueli kichiua amo mochikaujkauia kichiuas tein amo ueli. Kemej yeskia se taltikpaknenkej akin pankistiuj itech se tepet. Komo kineki ajsis hasta ikuapan tepet, moneki okachi yolik ojtokas. No ijkon, akin kiajsikamati ke amo nochi ueli kichiua kimati kemanian kemej yeskia moneki yas okachi yolik. Nejon kipaleuis maj kisentoka kitekitili Jiova uan maj kisentoka kinpaleui oksekin (Filip. 4:5). Maj tikitakan tein kichiuak Barzilái, akin kipiaya 80 xiujmej keman tekiuaj David kiyoleuak maj iuan yani ichan uan maj mochiuani semej akin kiyolmajxitiayaj. Barzilái kiajsikamatia ke amo nochi uelia kichiuaya uan yejua ika amo kinekik yas iuan tekiuaj. Kijtoj ke kemej xiuejya katka amo ueliaok kichiuaya miak taman, uan yejua ika kiluij tekiuaj maj kiuikani Kimham, se takat akin ayamo xiuej katka (2 Sam. 19:35-37). Ijkon kemej kichiuak Barzilái, tokniuan takamej akin xiuejkejya ika yolpakilis kinkauiliaj seki tekimej tokniuan takamej akin ayamo xiuejkej. w21.09 10 § 6, 7

¿Ouij techkisa tikitaskej Jiova kemej se tePopaj tetasojtakej? Sekin kemaj ouij techkisa, xa porin keman katkaj tikonemej, topopaj amo technextiliaya ke techtasojta. Semi techyolseuia tikmatiskej ke Jiova kimati keniuj timomachiliaj uan ke kineki touan motokis. Yejua ika iTajtol techiluia: “Ximotokikan iuan Dios uan Yejuatsin no motokis namouan” (Sant. 4:8). Jiova techtasojta uan techiluia ke se kuali tePopaj. Jesús uelis techpaleuis maj okachi timotokikan iuan Jiova. Kuali kiixmati uan kinextia kualneskayomej tein yejuatsin kipia. Yejua ika kijtoj: “Xikmati ke ijkon keme Nejuatsin tinechitstinemi, no ijkon Totajtsin Dios tikitstinemi” (Juan 14:9). Jesús kemej yeskia toikniuj akin techyekana porin techmachtia maj tikpoujkaitakan toTajtsin Jiova, maj tiktakamatikan uan maj tikyolpaktikan. Sayoj ke tein Jiova kichiuak keman Jesús yetoya nikan taltikpak okachi techpaleuia maj tikitakan ke yejuatsin yolkuali uan ke tetasojta. w21.09 21 § 4, 5

Sayoj ke tejuan amo tixexeliujtokej, ta tiksentekitiliaj Dios akin melauak. Jiova kineki maj tokniuan tayekananij kiitakan maj nechikol moajsi chipauak. Yejua ika, komo se tokniuj kichiua se ueyi tajtakol, Jiova kichia maj tayekananij kiixejekokan ox uelis kisentokas itech nechikol. Kemej neskayot, moneki kiitaskej ox tokniuj yekmelauj moyolnonotsa. Moneki motajtaniskej nejin: maski tokniuj kijtoua ke moyolnonotsa, ¿yekmelauj amo kuali kiita tein kichiuak? ¿Yekmelauj amo kineki oksepa kichiuas nejon ueyi tajtakol? Komo akin iniuan mouika kichiujkej maj tajtako, ¿kiixtalijtok amo iniuan mouikasok? Tokniuan tayekananij kitataujtiaj Jiova, kiitaj tein panok, tein kijtoua Biblia uan no keniuj kiita nejon tokniuj tein kichiuak. Ompa kiixejekouaj ox uelis kisentokas kemej se itaixpantijkauj Jiova. Komo amo, xa monekis kikalankixtiskej itech nechikol (1 Cor. 5:11-13). w22.02 5 § 11, 12

Maski xa yankuixtok timoauijkej oso uejkaujya, tinochin tiknekij tikchiuaskej tein kiyolpaktia Jiova. Uelis tikchiuaskej nejin komo timochikauaj amo tiknemiliskej tein amo kuali, ¿keyej? Porin tein tiknemiliaj yejua tein tikchiuaj. Komo nochipa itech titanemilijtokej timoyolpaktiskej ika tein tiknejnekij, tikijtoskej uan tikchiuaskej tein amo kuali (Efes. 4:17-19). Sayoj ke komo tiknemiliaj tein kuali, xa okachi techpaleuis maj tikijtokan uan maj tikchiuakan tein toTajtsin Jiova kiyolpaktia (Gál. 5:16). Yejua ika, amo uelis senkis amo tiknemiliskejok tein amo kuali. Sayoj ke uelis tikixtaliskej amo tikchiuaskej. Achto ke timoauiskej moneki amo tikijtoskejok nion tikchiuaskejok tein Jiova kitauelita. Nejin se taman tein yekinika moneki tikchiuaskej uan tein semi moneki komo tiknekij timokixtiliskej soltik talnamikilis. Sayoj ke komo senkis tiknekij tikyolpaktiskej Jiova no moneki tikpiaskej chipauak totalnamikilis.w22.03 8 § 1, 2

Tokniuan tayekananij ouij kinkisa kimatiskej ox akin tajtakolchiuak yekmelauj moyolnonotsakya. ¿Keyej? Porin yejuan amo ueli kimatij tein yekmelauj kinemilia. Yejua ika moneki kitemoskej tein kinextis ke senkis kiixtopeuakya tein amo kuali. Yejuan moneki kitemoskej tein kinextis ke yekmelauj mopatakya uan ke amo kichiujtokok nejon tajtakol. Kemej tokniuj akin tajtakolchiuak xa yolik mopatatias uan ijkon kinextis ke yekmelauj moyolnonotsak. ¿Keniuj kinextia akin kikalankixtijkej itech nechikol ke yekmelauj moyolnonotsakya? Moneki nochipa yas nechikolmej, kichiuas netataujtil uan momachtis Biblia, ijkon kemej kiyolmajxitijkej tokniuan tayekananij. No moneki mochikauas kiixtopeuas nochi tein uelis kichiuas maj oksepa tajtako. Komo mochikaua oksepa kuali mouikas iuan Jiova, uelis takuaujtamatis ke yejuatsin senkis kitapojpoluis uan ke tokniuan tayekananij kipaleuiskej maj mokepa itech nechikol. w21.10 6 § 16-18

Kemej Jesús semi kitasojtaya Jiova, sayoj yejuatsin kiueyichiuak, keman yetoya ompa iluikak uan keman ualajka nikan taltikpak (Luc. 4:8). Uan kinmachtij itatojtokakauan maj no ijkon kichiuanij. Nion Jesús nion itatojtokakauan kiueyichiujkej Dios ika tiotsitsin. Kemej Dios se espíritu, taltikpaknenkej amo uelis kichiuas nion se taman tein ika uelis kiixnextis (Is. 46:5). ¿Uan uelis tikinchijchiuaskej tein kinixmatij kemej santos uan tikintajtaniskej maj techpaleuikan? Itech ojpatika tanauatil tein moajsi itech Majtakti Tanauatilmej, Jiova kijtoj itech tajkuilol tein axkan timomachtiaj. Akin kinekij kiyolpaktiskej Dios, kiajsikamatij ke yejuatsin amo kineki maj tikinueyichiuakan tiotsitsin. Akin momachtiaj tein panok ne uejkauj kijtouaj ke itech yekinika siglo, itatojtokakauan Cristo sayoj kiueyichiuayaj Dios. Itech nejin tonalmej, tiitaixpantijkauan Jiova tikchiuaj kemej itatojtokakauan Cristo itech yekinika siglo. w21.10 19, 20 § 5, 6

Jesús kinnejmachtij akin nemiaj Judea itech yekinika siglo ke se tonal, Jerusalén ‘kiyoualojtoskiaj miak soldados’ (Luc. 21:20-24). Keman nejon panoskia, monekiskia choloskej uan yaskej kampa tepeyoj katka. Komo ijkon kichiuayaj, momakixtiskiaj, sayoj ke monekiskia kikauaskej miak taman. Seki xiujmej achto, itech amaix La Atalaya moijtoj nejin: “Kikaujkej ininchan uan kampa motatokiayaj, uan amo kiuikakej nion teyi tein kipiayaj ininkalijtik. Kemej takuaujtamatiaj ke Jiova kinyekpiaskia uan kinpaleuiskia, kitayekanaltijkej inintaueyichiualis uan amo okseki taman tein moitaya ke kipiaya ipatiuj”. Uan no kijtoj: “Satepan xa tikpanoskej ouijkayomej tein kinextiskej keniuj tikitaj tomin oso okseki taman tein tikpiaj. ¿Tiknextiskej ke okachi tikpatiuitaj nejin oso ke okachi tikpatiuitaj nemakixtilis tein kiseliskej akin kitakamatij Dios? Keman ejkos ixpoliuilis xa tikpanoskej ouijkayomej uan monekis tikauaskej miak taman. Maj tikixtalikan tikchiuaskej tein monekis”. w22.01 4 § 7, 8

Tepitsin satepan ke israelitas kiskej Egipto, Jiova kinojnotsak Moisés de itokay uan ikualneskayouan. Kiluij: “Jiova, Jiova, se Dios teiknelijkej, amo niman kualani uan inetasojtalis tein amo tami semi ueyi uan nochipa kijtoua tein melauj, kinnextilia miakej ueyi netasojtalis tein amo tami, kitapojpoluia akin mopoloua, akin kitapanauilia tanauatil uan akin tajtakolchiua” (Éx. 34:6, 7). Ika nejin kualtsitsin tajtolmej, Jiova kimatiltij Moisés se taman tein semi kipia ipatiuj. Maj tikitakan toni. Jiova amo sayoj kijtoj ke kipia netasojtalis tein amo tami, ta kijtoj ke nejon netasojtalis “semi ueyi”. Itech Biblia no ixnesi nejin tanemilil itech okseki chikome tajkuilolmej (Núm. 14:18; Neh. 9:17; 13:22; Sal. 86:15; 103:8; Joel 2:13; Jon. 4:2). Uan itech nochi nejin tajkuilolmej ika tajtoua Jiova, amo taltikpakneminij. ¿Melauj ke semi teyolnotsa maj Jiova semi ika tajto inetasojtalis tein amo tami? w21.11 2, 3 § 3, 4

Tatitanil Pedro uan inamik no kinkauilijkej se kuali neskayot tokniuan akin kipiaj ininnamik. Kemej chikuasen metsti satepan ke kiixmatik Jesús oso xa se xiuit satepan, tatitanil Pedro monekik kiixtalis se taman tein semi monekia. Yejua kinkitskiaya amichimej uan ijkon kinixpanoltiaya ichankauan. Yejua ika, keman Jesús kiyoleuak maj mochiua itatojtokakauj, xa itech tanemilij inamik achto ke kiixtaliskia toni kichiuas (Luc. 5:1-11). Pedro kiixtalij kiteixmatiltis iTekiuajyo Dios iuan Jesús. Uan Biblia kinextia ke inamik kipaleuij, porin satepan ke Jesús oksepa nemik, iuan yajtinemik Pedro keman tanojnotsato itech seki xolalmej (1 Cor. 9:5). Kemej inamik kikauak se kuali neskayot, Pedro uelik kinyolmajxitij tokniuan takamej uan siuamej akin kipiayaj ininnamik (1 Ped. 3:1-7). Nejin kinextia ke Pedro uan inamik takuaujtamatiaj ke Jiova kinmakaskia tein monekia komo kitayekanaltiayaj kiteixmatiltiskej iTekiuajyo (Mat. 6:31-34). w21.11 18 § 14

Tatitanil Pablo semi kintasojtaya tokniuan uan yejua ika semi mochikauak kinpaleuis (Hech. 20:31). Yejua ika semi kitasojtayaj. Kemej neskayot, se tonal keman tayekananij ompa Éfeso kimatkej ke amo oksepa kiitaskiajok “mochojchoktijke” (Hech. 20:37). No ijkon, tayekananij itech nejin tonalmej kintasojtaj tokniuan uan semi mochikauaj kinpaleuiskej (Filip. 2:16, 17). Sayoj ke kemansa no kipanouaj seki ouijkayomej. ¿Toni uelis kinpaleuis? Tokniuan tayekananij akin kipiaj miak tekit semi kinpaleuis komo kiitaj tein kichiuak Pablo. Yejua amo uelia kichiuaya tein kichiuaj ángeles, ta katka se taltikpaknenkej tajtakolej akin kemansa monekia semi mochikauas uan ijkon ueliskia kichiuas tein kuali (Rom. 7:18-20). Maski kipiak miak ouijkayomej, amo mosenkauak uan kisentokak yolpakik. Komo tayekananij kichiuaj kemej Pablo, uelis kisentokaskej kitekitiliskej Jiova ika yolpakilis maski kipiaskej ouijkayomej. w22.03 26 § 1, 2

Levítico 19:3 kijtouaya ke israelitas monekia moseuiskej tonal sábado. Kemej tejuan amo monekiok tiktakamatiskej Tanauatil tein kiselijka Moisés, amo timoseuiajok itech tonal sábado. Sayoj ke uelis techmachtis miak taman tein israelitas kichiuayaj nejon tonal, uan tatiochiualismej tein kiseliayaj porin kitakamatiaj nejon tanauatil. Tonal sábado amo monekia tekitiskej uan monekia kiueyichiuaskej Jiova. Yejua ika, Jesús yaya sinagoga nejon tonal uan kiixtajtoltiaya iTajtol Dios (Éx. 31:12-15; Luc. 4:16-18). Nejin tanauatil tein Jiova kitemakak monekiskia techolinis maj mojmostaj tikxelokan tiempo uan maj tikueyichiuakan yejuatsin. ¿Tiknemiliaj ke moneki okachi kuali tikchiuaskej nejin? Komo mojmostaj tikxelouaj tiempo uan tikueyichiuaj Jiova, okachi kuali timouikaskej iuan. w21.12 5 § 13

Jesús mosentiliaya iniuan nochin taltikpakneminij. Takuaya iniuan akin tominpiayaj uan akin kipiayaj tanauatil, sayoj ke no mosentiliaya iniuan akin kipanouayaj tatasojtilis uan akin amo ueliaj mopaleuiayaj. Uan no kiniknelij akin miakej kinitayaj kemej tajtakolchiuanij. Seki taltikpakneminij akin semi moueyimatiaj kiixtopeujkej Jesús porin kichiuaya nochi nejin. Yejuan kintajtanijkej imomachtijkauan: “¿Keye namejuan nantakuaj uan nantayij iuan ne tatopaluiani uan ne oksekin tajtakolejke[?]”. Jesús kiniluij tajtolmej tein moajsi itech tajkuilol tein axkan tikitaj (Luc. 5:29-31). Miak xiujmej achto ke Mesías ualaskia nikan taltikpak, Isaías kijtojka ke taltikpakneminij kiixtopeuaskiaj. Yejua kijkuiloj: “Taltikpakneminij kiixtopeujkej uan kiixnamikkej [...]. Kemej yeskia amo tikitayaj iixko. Tikixtopeujkej uan tikitakej ke amo teyi chiujkej” (Is. 53:3). Nejin tajkuilol kinextia ke taltikpakneminij kiixnamikiskiaj Mesías, yejua ika judíos itech yekinika siglo monekiaya kimatiskej ke Jesús ipa kiixtopeuaskiaj. w21.05 8, 9 § 3, 4

Seki tokniuan amo niman kichiuayaj tein momachtiayaj (Sant. 1:22). Oksekin okachi kintasojtayaj akin tominpiayaj (Sant. 2:1-3). Uan oksekin amo kinemiliayaj tein kijtouayaj (Sant. 3:8-10). Semi amo kuali tein kichiujtoyaj nejon tokniuan, sayoj ke Santiago amo kinemilij ke amo ueliskia mopataskej. Maski kinyolmajxitij ika netasojtalis, kinyekiluij tein monekia kichiuaskej, uan akin amo semi kuali mouikayajok iuan Jiova kinyolchikauak maj kitemouanij ininnepaleuil tokniuan tayekananij (Sant. 5:13, 14). Tein techmachtia: Maj tikajsikamatikan tein kinpanoua oksekin. Miakej akin momachtijtokej Biblia ouij kinkisa kichiuaskej tein Biblia tamachtia (Sant. 4:1-4). Xa ouij kinkisas kipataskej tein kichiuaj uan kinextiskej kualneskayomej. Tejuan moneki timoyolchikauaskej uan tikiluiskej akin tikmachtiaj toni moneki kipatas. Sayoj ke maj amo tiknemilikan ke amo uelis kichiuas, ta maj titakuaujtamatikan ke Jiova kichiuas maj iuan motokikan akin yolyemankej uan ke kinpaleuis maj mopatakan (Sant. 4:10). w22.01 11 § 11, 12

Nochin tiitekitikauan Jiova tiknekij titeikneliskej kemej yejuatsin. ¿Keyej? Se taman, porin yejuatsin amo kikaki ininnetataujtiluan akin amo teikneliaj. Kemej tiknekij maj Jiova kikaki tonetataujtiluan, amo tikintajyouiltiaj oksekin. “Keman motsajtsilia akin kineki maj kipaleuikan” nochipa tikpaleuiaj. Uan no, timochikauaj tikchiuaskej tein techmachtia nejin tajkuilol: “Nekes ten amo teikneliaj, yejuan nojonkes Dios kinixkomakas pero amo ika teiknelilis” (Sant. 2:13). Komo tiyolyemankej uan tikelnamikij ke semi moneki maj techiknelikan, okachi tiknekiskej tikinikneliskej oksekin. Uan okachiok tiknekij tikikneliskej akin tajtakolchiujka uan mokepa itech nechikol. Itech Biblia tikajsij neskayomej tein techmachtiaj maj tikiniknelikan oksekin uan maj amo tikintajyouiltikan. w21.10 12 § 16, 17

Youak achto ke tamiskia tekit tein kichiuako nikan taltikpak porin yaya momikilitia, Jesús oksepa kitemoj yas kampa taseltijkan porin kinekia kitataujtis Jiova uan tanemilis, yejua ika yajki Getsemaní. Keman ompa yetoya, kinyolmajxitij itatitaniluan keniuj monekia kiitaskej netataujtil, se taman tein semi kinpaleuiskia. Keman ajsikej Getsemaní, xa panouayaya tajkoyouan. Jesús kiniluij itatitaniluan maj ijsatonij uan satepan kichiuato netataujtil (Mat. 26:37-39). Keman mokepak kampa yetoyaj itatitaniluan, yejuan kochtoyaj. Yejua ika oksepa kiniluij: “Xiixpetantokan uan ximotatatautilijtokan iuan Dios” (Mat. 26:40, 41). Yejua kimatia ke amo kuali momachiliayaj uan ke semi sioujtoyaj, yejua ika kiniknelij uan kiniluij “kuetautok namochikaualis”. Maski ijkon, ojpaok kichiuato netataujtil, uan keman mokepak, itatitaniluan amo kichiujtoyaj netataujtil, ta kochtoyaj (Mat. 26:42-45). w22.01 28 § 10, 11