Ovadali, ameneni efyuululo leni li na ondilo
‘Epopilo lounongo otali kwatelele omwenyo ou e u na.’—OMUUDIFI 7:12.
1. Omolwashike ovadali ve na okutala ko ovana vavo ve li eeshali?
OVADALI ohava dala omunhu mupe oo e na omaukwatya opalutu nosho yo oikala ya fa yavo. Ombibeli otai ti kutya ounona “oshali yOmwene.” (Epsalme 127:3) Molwaashi Jehova oye lela Omuyandjimwenyo, ohe lineekelele shili ovadali osho shi li shaye lela. (Epsalme 36:10) Ovadali, ohamu tale ko ngahelipi okumona kweni oshali i na ondilo oyo ya dja kuKalunga?
2. Manoah okwa li e linyenga ngahelipi eshi a uda kutya okwa li ta ka kala xe omudali?
2 Doshili, oshali ya tya ngaho oi na okutambulwa ko nelininipiko nosho yo nolupandu. Omido 3 000 da pita, Omuisrael Manoah osho a li e linyenga ngaho eshi omukainhu waye a li a lombwelwa komweengeli kutya ota ka dala okaana. Eshi Manoah a uda onghundana oyo iwa, okwa ilikana a ti: “Akutu Omwene, omulumenhu waKalunga, ou we mu tuma, ne uye vali lumwe kufye, opo ye e tu longe nhumbi tu nokuninga nokaana okamati aka taka ka dalwa.” (Ovatokolipangeli 13:8) Ovadali, oshike mbela tamu dulu okulihonga moshihopaenenwa shaManoah?
Molwaashi ekwafo laKalunga la pumbiwa kunena
3. Omolwashike ekwafo laKalunga shi na sha nokutekula ounona la pumbiwa unene tuu kunena?
3 Kunena ovadali ova pumbwa ekwafo laJehova mokutekula ovana vavo, shi dulife nale. Omolwashike mbela? Satana Ondiaboli novaengeli vaye ova umbilwa kombada yedu okudja meulu. Ombibeli otai londwele tai ti: “Woo, edu . . . , osheshi ondiaboli ya kulukila kunye nehandu linene, osheshi i shi shii i nokafimbo kaxupi kongaho.” (Ehololo 12:7-9, 12) Ombibeli otai yelifa kutya, “ngaashi onghoshi hai kumbu,” Satana ota “kongo ou te mu xwake po.” (1 Petrus 5:8) Eenghoshi luhapu ohadi ponokele oinamwenyo oyo itai dulu okuliamena, unene tuu oyo inyasha. Hano oshi li pandunge kovadali Ovakriste okukonga ewiliko kuJehova opo va amene ovana vavo. Mbela oho ningi eenghendabala di fike peni opo u amene ovana voye?
4. (a) Ngeenge ovadali ove shii kutya ope na onghoshi momudingonoko, oshi na oku ve linyengifa va ninge po oshike? (b) Oshike osho ounona va pumbwa opo va kale meameno?
4 Ngeno okwa li u shii kutya ope na onghoshi momudingonoko weni, okwaamena ovana voye oko taku ka kala shili oshilipulwa shoye shotetetete. Satana oku li oshilyani. Ota kendabala okunyona po oohandimwe mokati koshiwana shaKalunga, opo e va ninge va kale inava hokiwa kuye. (Job 2:1-7; 1 Johannes 5:19) Ounona ohava dulu okuninga oihakanwa noupu. Opo ounona va henuke eemwiyo dOndiaboli, ove na okushiiva Jehova nokudulika kuye. Ova pumbwa filufilu eshiivo lOmbibeli. Jesus okwa ti: “Nomwenyo waalushe owo tuu ou, vo ve ku shiive, Oove auke Kalunga kashili, naau we mu tuma, Jesus Kristus.” (Johannes 17:3) Kakele keshiivo, ounona ova pumbwa ounongo—okudula okuuda ko nokutula moilonga osho tave lihongo. Molwaashi “ounongo [otau] kwatelele omwenyo ou e u na,” ovadali omwa pumbwa okufindila oshili momitima dovana veni. (Omuudifi 7:12) Ongahelipi tamu dulu oku shi ninga?
5. (a) Ongahelipi omunhu ta dulu okunongopalekwa? (b) Omayeletumbulo otaa hokolola ngahelipi efimano lounongo?
5 Otamu dulu—nomu na—okuleshela ovana veni Eendjovo daKalunga. Ndele oku va kwafela va kale ve hole Jehova nokudulika kuye otashi pula shihapu shi he fi ashike oku va leshela—otashi va pula va kale ve na eudeko. Oku shi faneka, natu tye nee ngeno: Okaana otashi dulika ka lombwelwa kutya inaka tauluka epandavanda fimbo inaka tala keembinga adishe. Ndele ounona vamwe ihava dulika. Omolwashike mbela? Otashi dulika inaka yelifilwa nawa lwoikando ile monghedi oyo taka dulu okuuda ko oilanduliko yokulyatwa kohauto, opo ka henuke “oulai” oo tau dulu okutwala moshiponga. Okunongopaleka omunhu otashi pula efimbo nosho yo elidiiniko lihapu. Ndele ounongo inau fimanenena tuu! Ombibeli otai ti: “Eendjila [dao] odo eendjila da wapala, nomalila [ao] aeshe ombili. [Oo] omuti womwenyo kukeshe ou te u kwata, nomunelao keshe ou ta kanyatele kuo.”—Omayeletumbulo 3:13-18; 22:15.
Okuhonga oko taku nongopaleke
6. (a) Omolwashike ounona luhapu hava katuka eenghatu di he li pandunge? (b) Ekondjo lilipi li li po?
6 Luhapu ovanyasha ohava katuka papuko, ndele hamolwaashi inava hongwa osho sha yuka, ndele omolwaashi ehongo olo va hongwa inali kuma omitima davo—ounhu wavo womeni. Ondiaboli otai kondjifa okunwefa mo omitima dovanyasha. Ohai ningi eemhangela opo va ninge oihakanwa yenwefemo lounyuni wayo u he na Kalunga. Ohai kendabala yo okupitila meamo lavo loulunde lokunyona olo va fyuulula. (Genesis 8:21; Epsalme 51:7) Ovadali ove na okudimina kutya ope na sha shili osho tashi kendabala okunwefa mo omitima dovana vavo.
7. Omolwashike inashi wana ashike okulombwela okaana osho shi li mondjila ile osho sha puka?
7 Luhapu, ovadali ohava lombwele ounona osho shi li mondjila ile osho sha puka, tava diladila kutya kungaha ove va honga omafinamhango onhumba opaenghedi. Otashi dulika va lombwele okaana kutya osha puka okupopya oipupulu, okuvaka, okuya momilele nomunhu ngeenge inamu hombola. Ndele okaana oka pumbwa okukala ke na elinyengotomheno la kola lokudulika, ponhele ashike yoku shi ninga molwaashi ovadali osho va ti. Eemhango odo odaJehova. Okaana oke na okulihonga kutya onghatu yopandunge oyo okudulika koipango yaKalunga.—Omayeletumbulo 6:16-19; Ovaheberi 13:4.
8. Okuhonga kulipi taku dulu okukwafela ounona va katuke pandunge?
8 Okukitakana kwewangadjo, omaludi e lili noku lili oinima oyo i na omwenyo, okulunduluka kwomafimbo omudo—oinima aishe ya tya ngaho otai dulu okukwafela okaana ka dimine okukala po kwOmushiti oo e na ounongo u he fi okuyelekwa. (Ovaroma 1:20; Ovaheberi 3:4) Kakele kaasho, okaana oke na okuhongwa kutya Kalunga oku ka hole nokwa ninga elongekido okupitila meyambo lOmona waYe opo e ka pe omwenyo waalushe nosho yo kutya nako otaka dulu okuhafifa Kalunga mokudulika kwaasho Ye ta ti. Kungaha, okaana otashi dulika ka ka kale nehalo lokulongela Kalunga, nonande ope na eenghendabala dOndiaboli doku ka efifa po Kalunga.—Omayeletumbulo 22:6; 27:11; Johannes 3:16.
9. (a) Okuhonga oko taku xupifa omwenyo otaku pula shike? (b) Oshike osho ooxe va lombwelwa va ninge, naasho osha kwatela mo shike?
9 Okuhonga oko taku amene okaana noku ke linyengifa ka longe osho shi li mondjila, otaku pula efimbo, elitulemo nosho yo okuninga omalongekido. Otaku pula ovadali okutambula ko ewiliko laKalunga. Ombibeli otai ti: “Nanye ooxe, . . . tekuleni [ovana veni] meduliko nomekumaido [lopandunge, NW] lOmwene.” (Ovaefeso 6:4) Osho osha hala okutya shike mbela? MOshigreka shopetameko, outumbulilo ‘ekumaido lopandunge’ otau yandje ediladilo ‘lokufindila mo omadiladilo.’ Onghee hano, paulelalela, ooxe otava ladipikwa va findile omadiladilo aJehova movana vavo. Itashi ka kala tuu eameno kounona! Ngeenge ounona ova findilwa momadiladilo avo omadiladilo aKalunga, sha hala okutya, okudiladila kwaye, otava ka kala va amenwa va ha ye momanyono.
Ehalo tali linyengifwa kohole
10. Opo u honge okaana koye nomupondo, oshinima sha fimana shilipi u na okushiiva?
10 Ndele opo u wanife po ehalo loye lokutekula okaana koye monghedi ya yuka, eenghendabala doye oda pumbwa okulinyengifwa kohole. Oshinima shimwe sha fimana osho eenghundafana diwa. Shiiva osho tashi ningwa monghalamwenyo yokaana koye nomataleko ako. Ofimbo mu li monghalo ya ngungumana, ladipika okaana koye ka holole omadiladilo ako. Omafimbo amwe otashi dulika to ka kumwifwa kwaasho taka ka popya. Ndele kala wa lungama u ha handuke. Ponhele yaasho, pwilikina nelitulemo lopalukeno.
11. Ongahelipi omudali ta dulu okufindila omadiladilo aKalunga mokaana?
11 Doshili, otashi dulika wa leshela okaana koye okudja mOmbibeli eemhango daKalunga odo tadi dilike oluhaelo, tashi dulika we shi ninga lwoikando. (1 Ovakorinto 6:18; Ovaefeso 5:5) Osho otashi dulika sha kwafela okaana koye okushiiva osho tashi hafifa Jehova naasho itashi mu hafifa. Ndelenee okufindila omadiladilo aJehova mokaana koye otaku pula shihapu shi he fi ashike osho. Ounona ova pumbwa okukwafelwa va shiive efimano leemhango daJehova. Ova pumbwa okutomhwa va itavele kutya eemhango daye oda yuka nodi na ouwa nosho yo kutya okudulika kudo oshinima sha yuka noshopahole. Ongeenge ashike wa tomhafana novana voye okudja mOmishangwa ndele tava tambula ko etaleko laKalunga taku dulu okutiwa kutya owa findila omadiladilo aye muvo.
12. Ongahelipi omudali ta dulu okukwafela okaana kaye ka kale ke na etaleko la yuka li na sha nomilele?
12 Ngeenge tamu kundafana nokaana kombinga yomilele, otashi dulika u ka pule kutya: “Mbela oto diladila kutya okudulika komhango yaJehova yokuhaya momilele komesho yohombo otaku ka imba omunhu a kale e he na ehafo?” Ladipika okaana koye ka yelife enyamukulo lako. Konima yokweendulula shi na sha nelongekido laKalunga likumwifi li na sha nokudalwa kwounona, oto dulu okupula to ti: “Mbela oto diladila kutya Kalunga ketu omunahole ota dulu okutula po eemhango odo tadi tu imbi okuhafela okukalamwenyo? Ile oto diladila kutya eemhango daye odi li po oku tu etela ehafo noku tu amena?” (Epsalme 119:1, 2; Jesaja 48:17) Shiiva kutya okaana koye otaka diladila ngahelipi shi na sha naasho. Opo nee oto dulu okuyandja oihopaenenwa yanghee oluhaelo la etifa oidjemo inyikifa oluhodi noupyakadi. (2 Samuel 13:1-33) Ngeenge owa tomhafana nokaana koye fiyo ka uda ko nokutambula ko etaleko laKalunga, oto ka kala wa pondola mokufindila muko omadiladilo aKalunga. Ndele ope natango oshinima shimwe osho to dulu okuninga.
13. Okuuda ko shike taku dulu unene tuu okulinyengifa okaana ka dulike kuJehova?
13 Opo u katuke pandunge, ito ka honga ashike okaana koye shi na sha noilanduliko yokuhadulika kuJehova, ndele owa pumbwa yo okuyelifa nghee Jehova ha kumwa konghedi yetu yokukalamwenyo. Ulikila okaana koye okudja mOmbibeli kutya ohatu dulu okuhandukifa Jehova ngeenge hatu dopa okuwanifa po ehalo laye. (Epsalme 78:41) Otashi dulika u pule okaana to ti: “Omolwashike ino hala okuhandukifa Jehova?” nokuyelifa to ti: “Satana oo e li omutondi waJehova, okwa ti kutya ohatu longele Jehova omolwomatomheno okulihola mwene ndele hamolwaashi tu mu hole.” Opo nee to yelifa kutya mokukanyatela oudiinini, Job okwa hafifa omutima waJehova, nokungaha okwa tomha elundilo laSatana. (Job 1:9-11; 27:5) Okaana koye oka pumbwa okuuda ko kutya otaka dulu okuhafifa Jehova ile oku mu handukifa, she likolelela kunghee take lihumbata. (Omayeletumbulo 27:11) Oshilihongomwa osho sha fimanenena nosho yo ikwao otai dulu okuhongwa ounona mokulongifa embo Learn From the Great Teacher.a
Oidjemo ihafifa
14, 15. (a) Oilihongomwa ilipi yembo Teacher ye linyengifa ounona? (b) Oidjemo iwa ilipi wa mona mokulongifa embo olo?
14 MuCroatia, omushamane umwe oo ha lesha pamwe nokatekulu kaye komido heyali, embo Teacher, okwa shanga osho okatekulu ke mu lombwela, ka ti: “Meme okwa li a lombwela nge ndi ninge sha, ndele kanda li nda hala oku shi ninga. Opo nee onda dimbuluka etukulwa ‘Okudulika otaku ku amene,’ ndele handi shuna ko kuye ndele handi mu lombwele kutya onda hala okudulika kuye.” Shi na sha netukulwa olo tali ti kutya, “Omolwashike tu he na okupopya oipupulu,” ovalihomboli vamwe muFlorida, mOilongo yaHangana yaAmerika ova ti: “Oli na omapulo oo taa ningifa ounona va popye osho shi li momitima davo nokudimina omapuko oo tashi dulika ngeno itave a dimine.”
15 Embo Teacher oli na omafano e dule po 230, nope na eyelifo pefano keshe ile pongudu yomafano. Omudalakadi umwe oo e na olupandu okwa ti: “Luhapu, okaana kange kokamati ohaka konenene efano noihaka kala ka hala okuya kepandja la landula ko. Omafano kae fi ashike mahokwifa, ndele otaa hongo oilihongomwa kuo vene, ile e linyengife ounona va pule omapulo. Shi na sha nefano limwe olo li na okaana taka tale oTV monduda ya dima, omona wange okwa pula newi olo tali ulike kutya oku shii kutya ope na sha osho sha puka, a ti: ‘Meme, okamati aka otaka ningi shike?’ ” Eyelifo li na sha nefano olo otali ti: “Olyelye ta dulu okumona keshe osho hatu ningi?”
Ehongo olo la fimanenena kunena
16. Oshike sha fimanenena okuhongwa ounona kunena, nomolwashike?
16 Ounona ova pumbwa okushiiva eenghedi odo da yuka nosho yo odo inadi yuka, ngeenge tashi uya pelongifo loilyo yavo yoludalo. Ndele okupopya kombinga yaasho haalushe shi li oshinima shipu. Omushangi umwe woifokundaneki okwa ti kutya okwa kulila mefimbo olo okutumbula oilyo yoludalo kwa li kwa talika ko ku li okuhenomikalo. Shi na sha nokuhonga ovana vaye, okwa ti: “Ondi na okweefa po okufya ohoni kwange.” Doshili, ngeenge ovadali tava henuka okukundafana nounona oinima i na sha nomilele omolwohoni, itashi amene ounona. Ovalongifi vounona momilele ohava kengelele ounona omolwokuhashiiva sha kwounona. Embo Learn From the Great Teacher otali kundafana oshinima osho monghedi iwa noyefimaneko. Okuyelifila ounona oinima i na sha nomilele itaku va twala menyono, ndele oku he shi ninga otaku dulu oku va twala menyono.
17. Ongahelipi embo Teacher tali kwafele ovadali va honge ovana vavo kombinga yomilele?
17 Metukulwa eti-10, opo tali kundafana eshi ovaengeli ovakolokoshi ve uya kombada yedu nokudala ounona, okaana otaka pulwa taku ti: “Ou shii shike kombinga yomilele?” Embo ola yandja enyamukulo lipu nokuudiwa ko noli li monghedi yefimaneko. Etukulwa eti-32 otali yelifa nghee okaana taka dulu okwaamenwa omolwovalongifi vounona momilele. Ope na eenhumwafo dihapu odo da hokolola kutya ehongo la tya ngaho ola pumbiwa neenghono. Omudalakadi umwe okwa ti: “Oshivike sha dja ko eshi omonamati wange Javan a ile kundokotola waye wounona, ndokotola okwe mu pula ngeenge otwa kundafana shi na sha nokulongifa oilyo yoludalo monghedi ya yuka. Ndokotola okwa li a kumwa okushiiva kutya otwe shi ninga mokulongifa embo letu lipe.”
18. Embo Teacher otali yelifa ngahelipi shi na sha nokwiilikana omadidiliko opashiwana?
18 Ope na vali etukulwa limwe olo tali ungaunga nehokololo lOmbibeli li na sha novanyasha vatatu Ovaheberi, Sadrak, Mesak naAbednego, ovo va li va anya okulinyongamena oshihongwafano osho sha li shi lile po epangelo laBabilon. (Daniel 3:1-30) Ovanhu vamwe otashi dulika va ha kale ve udite ko ekwatafano pokati kokwiilikana oshihongwafano nokusalutila epandela, ngaashi sha yelifwa membo Teacher. Ndele didilika osho omushangi Edward Gaffney a popya eshi a pulwapulwa koshifo U.S. Catholic. Okwa tumbula kutya konima yefiku lotete lokamonakadona kaye lokuya kofikola, oke mu lombwela kutya oke lihonga “eilikano lipe kofikola,” ndele okwe ka pula ke mu endululile po eilikano olo. Gaffney okwa ti: “Oka tenheka eke lako ponhulo ndele taka popi netumba taka ti: ‘Ohandi udaneke okukala omudiinini kepandela . . . ’” Okwa twikila ko a ti: “Ohaluka onda uda ko oshinima shonhumba. Eendombwedi daJehova odi li mondjila. Ope na onghedi yelongelokalunga lopashiwana oyo tai xumifwa komesho meefikola detu okudja peendodo dopedu—omhepo youkwashiwana ya pitilila.”
Ehongo tali pula eenghendabala da mana mo
19. Ondjambi ilipi tai di mokuhonga ounona?
19 Doshili, okuhonga ovana voye oshinima tashi ku pula u ninge eenghendabala da mana mo. Omudalakadi umwe wokoKansas, mOilongo yaHangana yaAmerika, okwa lila eshi a mona onhumwafo ya dja komonamati waye. Omona okwa shanga a ti: “Ondi udite ehafo eshi da tekulwa monghedi oyo ya kwafela nge ndi kale nda pama pamaliudo nondi na ondjele. Ove naTate omwa wana shili okupewa olupandu.” (Omayeletumbulo 31:28) Embo Learn From the Great Teacher otali dulu okukwafela ovadali vahapu va honge ovana vavo opo va amene efyuululo olo li na ondilo.
20. Oshike osho ovadali ve na okudimbuluka alushe, naasho oshi na oku va ningifa va katuke ngahelipi?
20 Ounona vetu ova wana okukalwa pamwe navo efimbo lile, okupewa elitulemo nosho yo okuningilwa eenghendabala da mana mo kufye ngaashi tashi dulika. Ohava kala ashike ovanyasha oule wokafimbo. Longifa nawa omhito keshe u kale pamwe navo nou va kwafele. Ito ke lipa nande oushima ngeenge we shi ningi. Otava ka kala ve ku hole. Dimbulukwa alushe kutya ovana voye oshali oyo wa pewa kuKalunga. Kave fi tuu efyuululo li na ondilo! (Epsalme 127:3-5) Onghee hano, va fila oshisho monghedi oyo tai ulike kutya ou na oshinakuwanifwa kuKalunga shi na sha nanghee to va tekula, molwaashi ou na okulihokolola kuye.
[Omashangelo opedu]
a La nyanyangidwa kEendombwedi daJehova. Tala etukulwa eti-40, “Nghee to dulu okuhafifa Kalunga.”
Oto nyamukula ngahelipi?
• Omolwashike ovadali va pumbwa okwaamena ovana vavo, unene tuu kunena?
• Okuhonga kulipi taku nongopaleke?
• Oinima ya fimanenena ilipi i na okukundafanwa nounona kunena?
• Ongahelipi embo Teacher la kwafela ovadali va honge ovana vavo?
[Efano pepandja 25]
Ovadali, oshike mbela tamu dulu okulihonga moshihopaenenwa shaManoah?
[Efano pepandja 26]
Ovanyasha, oshike tamu dulu okulihonga moshihopaenenwa shOvaheberi vatatu?
[Efano pepandja 27]
Omafano oo e li membo “Teacher” nosho yo omayelifilo ao oku li oilongifo tai pondola mokuhonga
[Efano pepandja 27]
Oipupulu ilipi Ananias ta lombwele Petrus?
[Efano pepandja 27]
Olyelye ta dulu okumona keshe osho hatu ningi?