ONGULUMAMBO MOINTANETA yiileshomwa yopaMbiimbeli
ONGULUMAMBO MOINTANETA
yiileshomwa yopaMbiimbeli
Oshindonga
  • OMBIIMBELI
  • IILESHOMWA
  • OKUGONGALA
  • w05 8/1 ep. 28-ep. 31 okat. 12
  • Omanenedhiladhilo okuza membo lyAakwaniilwa yotango

Oshitopolwa shika kashi na okavidio.

Opu na epuko lyasha, okavidio itaka yi komeho.

  • Omanenedhiladhilo okuza membo lyAakwaniilwa yotango
  • Oshungolangelo tayi tseyitha uukwaniilwa waJehova—2005
  • Uupalanyolo uushona
  • Uuyelele wa faathana
  • OMUKWANIILWA OMUNANDUNGE OKWA LI A HUMITHA KOMEHO OMBILI NEHEPULUKO
  • (1 Aakwaniilwa 1:1–11:43)
  • UUKWANIILWA MBOKA WA LI WA HANGANA OWA TOPOKA
  • (1 Aakwaniilwa 12:1–22:53)
  • Embo li na ongushu onene kutse
  • Salomo okwa li omukwaniilwa omunandunge
    Ombiimbeli oyi na etumwalaka lini?
  • Mpoka omukwaniilwa Salomo e shi enditha nawa nosho wo mpoka inaa vulika
    Oshungolangelo tayi tseyitha uukwaniilwa waJehova—2011
  • Uukwaniilwa tawu topolwa
    Embo lyandje lyokwiilonga Ombiimbeli
  • Onghandangala oyo Jesus ta dana e li David nosho yo Salomo Munene
    Oshungolangelo tayi tseyitha uukwaniilwa waJehova—2009
Tala uuyele wa gwedhwa po
Oshungolangelo tayi tseyitha uukwaniilwa waJehova—2005
w05 8/1 ep. 28-ep. 31 okat. 12

Oohapu dhaJehova odhi na omwenyo

Omanenedhiladhilo okuza membo lyAakwaniilwa yotango

“AAYUUKI nge taa indjipala, oshigwana otashi nyanyukwa, ihe aakaanakalunga nge taa pangele, oshigwana otashi keme.” (Omayeletumbulo 29:2) Embo lyOmbiimbeli lyAakwaniilwa yotango otali ulike sha yela nawa uushili weyeletumbulo ndika. Otali hokolola onkalamwenyo yaSalomo, ngoka muukwaniilwa we Israeli shonale sha li sha nyanyukilwa egameno nehepuluko enene. Aakwaniilwa yotango oya kwatela mo wo ehokololo lyankene oshigwana sha li sha topoka konima yeso lyaSalomo nolyaakwaniilwa 14 mboka ya li ye mu landula, yamwe oyomuIsraeli yamwe oyomuJuda. Aakwaniilwa owala yaali yomwaamboka ya li ya kala aadhiginini kuJehova. Kakele kaashono, embo otali hokolola wo aaprofeti yahamano, moka mwa li mwa kwatelwa Elia.

Ehokololo ndika olya li lya nyolelwa muJerusalem nomuJuda komuprofeti Jeremia, nolya kwatela mo uule woomvula 129—okuza 1040 K.E.N. sigo 911 E.N. Omanga a li ta nyola embo ndyoka, Jeremia okwa li ha tala momambo gondjokonona yonale ngaashi “membo lyondjokonona yaSalomo.” Omambo ngoka gondjokonona ihaga monika we nena.—1 Aakwaniilwa 11:41; 14:19; 15:7.

OMUKWANIILWA OMUNANDUNGE OKWA LI A HUMITHA KOMEHO OMBILI NEHEPULUKO

(1 Aakwaniilwa 1:1–11:43)

Aakwaniilwa yotango oya tameke nehokololo tali hokitha lyonkambadhala yomwanamati gwomukwaniilwa David Adonija ngoka a li a hala i ininge omukwaniilwa pehala lyahe. Omuprofeti Natan okwa li a katuka nziya onkatu okuya moshipala ompangela ndjoka, nomwanamati gwaDavid Salomo okwa li a ningwa omukwaniilwa. Jehova okwa li a hokwa eindilo lyomukwaniilwa ngoka opo a li a yi koshipangelapundi nokwa li e mu pe “omwenyo gwoondunge nogwomayele” nosho wo “uuyamba nesimano.” (1 Aakwaniilwa 3:12, 13, yelekanitha OB-1954.) Oondunge dhomukwaniilwa nuuyamba we kawa li tau vulu okuyelekwa nasha. Aaisraeli oya li ya nyanyukilwa ombili nehepuluko.

Omatungo ngoka Salomo a li a mana okutunga ogo otempeli yaJehova nomatungo gi ili nogi ili gopapangelo. Jehova okwa li a shilipaleka Salomo a ti: “Israeli ota ka lelwa aluhe koluvalo lwe,” ngele omukwaniilwa okwa li ta kala nokuvulika. (1 Aakwaniilwa 9:4, 5) Kalunga kashili okwa li e mu londodha shi na ko nasha niilanduliko yokwaahavulika. Ihe Salomo okwa li e na aakiintu oyendji aakwiilongo. Mokunwethwa mo kuyo, okwa li a tameke okugalikana iikalunga muukulupe we. Jehova okwa li a hunganeke kutya uukwaniilwa we otau ka topoka. Mo 997 K.E.N., Salomo okwa si, shono sha li sha hulitha po okupangela kwe kwuule woomvula 40. Omwanamati gwe Rehabeam okwa li a yi koshipangelapundi.

Omapulo gopamanyolo taga yamukulwa:

1:5-6—Omolwashike Adonija a li ta kambadhala okuyuga ko oshipangelapundi omanga David a li e na natango omwenyo? Ombiimbeli inayi shi popya. Ihe osha li shi li pandunge okuthika pedhiladhilo kutya molwaashoka aamwayinamati yaAdonija aakuluntu Amnon naAbsalom oya li ya sa nale, ngaashi owala tashi vulika omwanamati gwaDavid Kilab, Adonija okwa li ta dhiladhila kutya ye oku na uuthemba wokupangela molwaashoka ye oye omwanamati omukuluntu gwaDavid a li a hupu po. (2 Samuel 3:2-4; 13:28, 29; 18:14-17) Konima sho Adonija a li a mono eyambidhidho lyomukuluntu gwaakwiita omunankondo Joab nosho wo omupristeli omukuluntu Abiatar ngoka a li a simana, okwa li e na einekelo kutya ota vulu okupondola. Ombiimbeli inayi popya ngele okwa li a tseya edhiladhilo lyaDavid kutya Salomo oye a li ta ka thigulula oshipangelapundi. Ihe Adonija ka li a hiya Salomo nosho wo omalenga galwe gaDavid ‘kefikilondjambo.’ (1 Aakwaniilwa 1:9, 10) Shika otashi ulike kutya okwa li a tala ko Salomo e li omutondi.

1:49-53; 2:13-25—Omolwashike Salomo a li a dhipagitha Adonija konima sho a li e mu pe ombili? Batseba ka li e shi mona mo, ihe Salomo okwa li a dhimbulula elalakano lyashili lyaAdonija lyokupula omukwaniilwa opo a pewe Abishag a ninge omukiintu gwe. Nonando David ka li ha lala naye, Abishag gwondjelo ombwanawa okwa li a talika ko e li omukiintu gwopomunkulo gwaDavid. Pamukalondjigilile gwopethimbo ndyoka ye okwa li ta ka ninga owala gwaangoka ta ka kala omuthigululi gwopaveta gwaDavid. Edhiladhilo lyaAdonija lyokukutha po Abishag a ninge omukiintu gwe, otashi vulika lya li opo a mone ompito yokuya koshipangelapundi. Sho Salomo a li a mono kutya edhiladhilo lyaAdonija olya li okuninga omukwaniilwa, ka li e mu dhimine po we.

6:37–8:2—Uunake otempeli ya li ya lala? Otempeli oya li ya pu momwedhi omutihetatu mo 1027 K.E.N., omumvo omuti-11 gwepangelo lyaSalomo. Osha yela kutya okweeta mo iinima nokuninga omalongekidho galwe osha li sha kutha oomwedhi 11. Elangeko olya li lya ningwa momwedhi omutiheyali mo 1026 K.E.N. Ehokololo otali popi shi na ko nasha niilonga yokutunga konima sho otempeli ya li ya pu okutungwa nomanga inaali popya okulala kwayo, osha yela kutya olya hokololwa opo li kwatele mo iilonga ayihe yokutunga.—2 Ondjalulo 5:1-3.

9:10-13—Mbela omagano gaSalomo giilongo 20 moshitopolwa shaGalilea komukwaniilwa Hiram gwaTiro oga li ge li metsokumwe nOmpango yaMoses? Ompango ngaashi ya nyolwa muLevitikus 25:23, 24 oya li tayi vulu okutalika ko kutya otayi longo owala miitopolwa moka mwa li hamu kala Aaisraeli. Otashi vulika kutya miilando mbyoka Salomo a li a gandja kuHiram omwa li hamu kala mboka kaaye shi Aaisraeli, nonando osha li poongamba dhEvi lyEuvaneko. (Eksodus 23:31) Onkatu yaSalomo otashi vulika wo ya li tayi ulike okwaagwanitha po kwe thiluthilu Ompango, ngaashi sho a kala “e na uukambe owindji” nokwa li u ushika aakiintu oyendji. (Deuteronomium 17:16, 17) Kutya nduno osha li omolwashike, Hiram ka li a nyanyukilwa omagano ngoka. Otashi vulika omolwaapagani mboka haya kala mo, iilongo kaya li monkalo ombwanawa nenge pamwe kaya li ya tungwa pehala ewanawa.

11:4—Mbela uukulupe owo wa li wa ningitha Salomo kaa kale we omudhiginini pethimbo lyuukulupe we? Otashi monika kutya hasho sha li she mu ningitha. Salomo okwa li omugundjuka sho a tameke okupangela, nomolwaashoka nonando okwa li a pangele oomvula 40, ka li a kulupa unene sho a si. Kakele kaashono, ka li e etha po thiluthilu okulongela Jehova. Osha yela kutya okwa li a kambadhala okulongela kumwe nomaitaalo gamwe gi ili nogi ili.

Iiyilongomwa kutse:

2:26, 27, 35. Shoka Jehova a popi ohashi gwanithwa po aluhe. Okukuthwa miilonga yuuyambi kwaAbiatar gwomezimo lyaEli, okwa gwanitha “shoka OMUWA a popile . . . kombinga yomuyambi Eli noluvalo lwe.” Okupingena po Abiatar naZadok yomezimo lyaPinehas okwa li kwa gwanitha po oohapu tadhi adhika muNumeri 25:10-13.—Eksodus 6:25; 1 Samuel 2:31; 3:12; 1 Ondjalulo 24:3.

2:37, 41-46. Oshiponga oshi thike peni okudhiladhila kutya gumwe ota vulu okuyona e ta kala inaa geelwa! Mboka taya zile mo owina ‘mondjila ndjoka ya thinana tayi fala komwenyo’ otaya ka mona iilanduliko omolwetokolo lyawo ndyoka lyaa li pandunge.—Mateus 7:14.

3:9, 12-14. Jehova oha yamukula omagalikano gaapiya ye, ngele taya pula uunongo, oondunge newiliko lye miilonga yawo.—Jakob 1:5.

8:22-53. Salomo ka li tuu a pandula Jehova tashi zi komutima—Kalunga ngoka omunahole nomunambili, Omugwanithi gwomauvaneko nOmuuvi gwomagalikano! Okutedhatedha koohapu dhaSalomo megalikano lye lyokulangeka po otempeli otashi kokeke olupandu lwetu okupandula uukwatya mboka waKalunga nosho wo galwe ge.

11:9-14, 23, 26. Sho Salomo a li inaa vulika pethimbo lyuukulupe we, Jehova okwa li a ningitha yalwe ya tse ondumbo naye. Omuyapostoli Petrus okwa ti: “Kalunga oha tondo aainenepeki, ihe oha sile ohenda aaishonopeki.”—1 Petrus 5:5.

11:30-40. Omukwaniilwa Salomo okwa li ta kambadhala okudhipaga Jerobeam opo e mu dhipage omolwokuhunganeka kwaAhija shi na ko nasha naJerobeam. Omukwaniilwa ka li tuu i inyenge shimwe shi ili oomvula 40 lwaampono dha piti, sho a li a tindi okugalulila uuwinayi Adonija naatsindumbo naye! (1 Aakwaniilwa 1:50-53) Iikala ye oya li ya lunduluka molwaashoka okwa li a ya kokule naJehova.

UUKWANIILWA MBOKA WA LI WA HANGANA OWA TOPOKA

(1 Aakwaniilwa 12:1–22:53)

Jerobeam naantu ye oya li ya yi komukwaniilwa Rehabeam noya li ye mu pula opo a pupaleke omutengi ngoka ya li ya tsikwa kuhe Salomo. Pehala lyoku ya ningila shoka taya pula, Rehabeam okwa li e ya tilitha kutya ote ya tsike omutengi omudhigu noonkondo. Omazimo omulongo oga li ga ningi oshipotha nokuninga Jerobeam omukwaniilwa gwawo. Uukwaniilwa owa li wa topoka. Rehabeam okwa li a lele uukwaniilwa wokolukadhi, mboka wa li wa thikama po mezimo lyaJuda nolyaBenjamin, na Jerobeam okwa li a pangele omazimo omulongo gokolundume lwaIsraeli.

Opo a teye aantu omukumo okuya kuJerusalem omolwokulongela Kalunga, Jerobeam okwa li a hambulitha oontsezi mbali dhoshingoli—yimwe okwa li e yi tula muDan nonkwawo omuBetel. Yamwe yomaakwaniilwa mboka ya li ya pangele muIsraeli konima yaJerobeam oya li Nadab, Basha, Ela, Simri, Tibni, Omri, Ahab naAhasja. Abija, Asa, Josafat naJoram oya li ya landula Rehabeam muJuda. Aaprofeti ya li taya longo pethimbo lyaakwaniilwa mboka oya li Ahija, Shemaja nomulumentu gumwe gwaKalunga inaa tumbulwa kedhina, nosho wo Jehu, Elia naMika.

Omapulo gopamanyolo taga yamukulwa:

18:21—Omolwashike aantu ya li ya mwena sho Elia e ya pula ya hogolole pokati kokulongela Jehova nenge Baal? Otashi vulika oya li ya dhimbulula kutya inaya pa Jehova esimaneko lye oye awike pethimbo ndyoka nomolwaashoka oya li yu uvite ye na ondjo mwaashoka. Nenge pamwe otashi vulika omaiyuvo gawo ga li ga kolonda unene nokaya li ye wete sha puka okulongela Baal omanga tayi iti ohaya longele Jehova. Okonima owala sho Jehova a li u ulike oonkondo dhe ya ti: “Jehova oye Kalunga kashili! Jehova oye Kalunga kashili!”—1 Aakwaniilwa 18:39, NW.

20:34—Konima sho Jehova a li a pe Ahab esindano okusinda Aasiria, omolwashike Ahab a li a hupitha omukwaniilwa gwawo Ben-hadad? Pehala lyokudhipaga Ben-hadad, Ahab okwa li a ningi ehangano naye ndyoka lya li tali ti kutya oshilandopangelo shaSiria, Damasko, osha li tashi ka pewa Ahab, omolwedhikopo lyoositola nenge omalandithilo. Nale he yaBen-hadad naye okwa li i ikuthile oondjila muSamaria nelalakano lyokuninga po oongeshefa dhe. Onkee ano Ben-hadad okwa li e ethiwa opo Ahab a vule okudhika po oongeshefa dhe muDamasko.

Iiyilongomwa kutse:

12:13, 14. Uuna tatu ningi omatokolo ga simana monkalamwenyo yetu, otu na okukonga omayele kwaamboka ye na oondunge nowino noye shi Omanyolo nohaya simaneke omakotampango gaKalunga.

13:11-24. Omayele nenge omaetopo ngoka taga limbilike, nonando otaga zi komwiitaali ngoka omwiinekelwa, otu na oku ga faathanitha nomayele omawanawa gomOohapu dhaKalunga.—1 Johannes 4:1.

14:13, OB-1954. Jehova ohe tu konakona opo a mone uuwanawa mboka u li mutse. Kutya nduno uuwanawa mboka uushona u thike peni, ota vulu oku u kokeka ngele tatu ningi ngaashi tatu vulu opo tu mu longele.

15:10-13. Otu na okweekelahi nuulaadhi uushunimonima nokuhumitha komeho elongelokalunga lyashili.

17:10-16. Omuselekadhi gwokuSarepta okwa li a dhimbulula kutya Elia omuprofeti nokwa li e mu taamba ko, na Jehova okwa li a yambeke iilonga ye yeitaalo. Kunena Jehova oha ndhindhilike wo iilonga yetu yeitaalo, noha pe ondjambi mboka taya yambidhidha iilonga yUukwaniilwa momikalo dhi ili nodhi ili.—Mateus 6:33; 10:41, 42; Aahebeli 6:10.

19:1-8. Uuna twa taalelwa komahepeko omadhigu noonkondo, otu na okukala neinekelo mekwatho lyaJehova.—2 Aakorinto 4:7-9.

19:10, 14, 18. Aagalikani yashili kaye li nando oyo ayeke. Oye li pamwe naJehova nosho wo tuu aamwahe muuyuni auhe.

19:11-13. Jehova ke shi oshikalunga shopaunshitwe nenge oonkondo dhowala dhopaunshitwe.

20:11, OB-1954. Sho Ben-hadad a li i itadha kutya ota ka hanagula po Samaria, omukwaniilwa gwaIsraeli okwa li a yamukula ta ti: “Onakwiihomata omahwapu [omatati ge mokwiilongekidhila olugodhi] kee na okwiitanga ongaangoka kwi ihula po omatati” sho a galuka a sindana molugodhi. Uuna tatu pewa iinakugwanithwa iipe, otu na okuhenuka okukala neinekelo lya pitilila unene mutse yene, ngaashi aaitangi.—Omayeletumbulo 27:1; Jakob 4:13-16.

Embo li na ongushu onene kutse

Sho a li ta hokololele Aaisraeli Ompango kondundu yaSinai, Moses okwa li e ya lombwele a ti: “Nena ndjika otandi mú pe, mu hogolole pokati keyambeko netulomutima—eyambeko, ongele tamu vulika kiipango yOMUWA Kalunga keni mbyoka tandi yi mú pe nena; ihe etulomutima, ongele itaamu vulika kiipango mbika notamu pilamene ko, mu ze po, mu ka longele ookalunga yalwe mboka inaamu ya longela nale.”—Deuteronomium 11:26-28.

Oshili ndjino ya simanenena inatu yi yelithilwa tuu nawa membo lyAakwaniilwa yotango! Ngaashi twe shi mono, embo ndika otali longo iiyilongomwa yi na ongushu. Etumwalaka ndyoka li li mo oli na omwenyo noonkondo.—Aahebeli 4:12.

[Ethano pepandja 29]

Otempeli momatungo galwe ngoka ga li ga tungwa kuSalomo

[Ethano pepandja 30, 31]

Konima sho Jehova a li u ulike oonkondo dhe, aantu oya ti: “Jehova oye Kalunga kashili!”

    Ndonga Publications (1987-2025)
    Za mo
    Inda mo
    • Oshindonga
    • Tumina yalwe
    • Hogolola
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ngele to longitha ongulumambo yetu
    • Uuyelele wiinima yopaumwene
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Inda mo
    Tumina yalwe