Ovanamido ove li enangeko noupuna kovanyasha
‘Mokufika moukulupe wange, ngenge nda ninga eenghwakutoka, Kalunga, Ove ino efa nge! Ame opo nee ndi udifile epupi lokomesho eenghono dokwooko kwoye.’ — EPSALME 71:18.
1, 2. Ovapiya vaKalunga ovanamido ove na okukala ve shii shike, noshike hatu ka kundafaneni?
OMUKULUNHUONGALO umwe Omukriste kOuninginino waAfrika okwa li a talela po omumwatate omuvaekwa omunamido, ndele te mu popifa ta ti: “Oto nangala po tuu?” Omumwatate oo omunamido okwe mu nyamukula a ti: “Ohandi dulu okutondoka nohandi dulu okunhuka,” nokwa li ta popi ta udike eendjovo daye. Okwa weda ko a ti: “Ndelenee itandi dulu okutuka.” Omukulunhuongalo oo okwa li e udite ko kutya omunamido oo okwa li a hala okutya: ‘Ngeenge ohandi dulu okulonga oshilonga shonhumba, ohandi shi longo nehafo, ndelenee eshi itandi dulu oku shi longa, itandi lipula nasho.’ Omukulunhuongalo oo kwa li a talela po omunamido oo paife oku na omido 80 nasha nota dimbuluka nehafo oudiinini womumwatate oo nosho yo nghee kwa li ha kala a hafa.
2 Ngeenge ovanamido ova kala hava ulike omaukwatya opakalunga, Ovakriste vakwao ihave a dimbwa noupu. Osha yela kutya, okukala nomido dihapu hako akuke taku ningifa omunhu a kale e na ounongo ile omaukwatya opaKriste. (Omuudifi 4:13) Ombibeli otai ti: “Eenghwakutoka odo oshikoroni shefimano [ngeenge, NW] otashi monika mondjila youyuki.” (Omayeletumbulo 16:31) Ngeenge ou li omunamido, mbela ou shii ngoo kutya eendjovo doye nosho yo oilonga yoye otai dulu okweetela vamwe ouwa? Natu ka konakoneni oihopaenenwa imwe yopaMbibeli oyo tai ulike nghee ovanamido va kala etwomukumo linene kovanyasha.
Eitavelo lovanamido ohali etele vamwe ouwa tau kalelele
3. Ongahelipi oudiinini waNoa wa etela ouwa ovanhu aveshe ovo ve li kombada yedu?
3 Eitavelo noudiinini waNoa oya etifa omauwa oo e li ko fiyo okunena. Noa okwa li e na omido tadi likokele po 600 eshi Jehova a li e mu lombwela a tunge ongulu yomomeva, a ongele oinamwenyo nokuudifile ovanhu. (Genesis 7:6; 2 Petrus 2:5) Molwaashi Noa okwa li omutilikalunga, okwa li a xupa pamwe noukwaneumbo waye pEyelu linene nokwa ninga xekulululwa yovanhu aveshe ovo ve li kombada yedu kunena. Osha yela kutya Noa okwa li ko pefimbo opo ovanhu kwa li hava dulu okukala nomwenyo oule wefimbo lile. Ndelenee Noa okwa kala omudiinini moukulupe waye naasho osha li she mu etela omanangeko noupuna mahapu. Omonghedi ilipi kwa li a mona omanangeko noupuna?
4. Ongahelipi oudiinini waNoa wa etela ovapiya vaJehova vokunena ouwa?
4 Noa okwa li e li pokuwanifa omido 800 eshi Nimrod a hovela okutunga Oshungo yaBabel oyo ya li i li omhinge noshipango shaJehova osho a lombwela ovanhu va ‘yadife edu.’ (Genesis 9:1; 11:1-9) Ndele nande ongaho, Noa ka li a kufa ombinga mounashibofa waNimrod, notashi dulika elaka laye kala li la dongakanifwa eshi omalaka ovanashibofa a li a dongakanifwa. Oudiinini waNoa neitavelo laye oya li i liwetikile mokukalamwenyo kwaye akushe, nokungaho okwa tulila po ovapiya vaKalunga aveshe oshihopaenenwa. — Ovaheberi 11:7.
Nghee ovanamido tava dulu okukala enwefemo liwa komaukwaneumbo avo
5, 6. (a) Eshi Abraham a li e na omido 75, Jehova okwa li e mu lombwela a ninge shike? (b) Abraham okwa li e linyenga ngahelipi kelombwelo laJehova?
5 Ohatu dulu okumona nghee ovanamido hava nwefa mo nawa oilyo yomaukwaneumbo avo mokukonakona shi na sha nonghalamwenyo yootatekulululwa ovo va li ko konima yaNoa. Eshi Abraham a li e li pokuwanifa omido 75, Kalunga okwa li e mu lombwela a ti: “Fikama, dja mo moshilongo sheni nomepata leni nomeumbo laxo, u ye koshilongo eshi handi shi ku ulikile. Ndele Ame ohandi ku ningi oshiwana shinene, ndele handi ku nangeke noupuna.” — Genesis 12:1, 2.
6 Diladila nee ngeno to lombwelwa u fiye po eumbo loye, ookaume koye, oshilongo omo wa dalelwa nosho yo eyambidido lovapambele voye opo u ye koshilongo uhe shii ko. Abraham osho a li a lombwelwa a ninge ngaho, ‘nokwa fikama ngaashi Omwene e mu lombwela.’ Okwa li ha kala momatwali e li omunailongo nomutembuki medu laKanaan oshixupe ashishe shonghalamwenyo yaye. (Genesis 12:4; Ovaheberi 11:8, 9) Nonande Jehova okwa li a popya kutya Abraham ota ka ninga “oshiwana shinene,” Abraham okwa fya ofimbo oludalo laye inali hapupala. Omwalikadi waye Sara okwa li e mu dalela omonamati umwe wedina Isak konima eshi Abraham a kala medu leudaneko omido 25. (Genesis 21:2, 5) Ndele Abraham ka li a loloka ko kedu leudaneko noka li a shuna koshilongo oko a dile. Abraham ke li tuu oshihopaenenwa shiwa shokukala neitavelo nosho yo elididimiko!
7. Elididimiko laAbraham ola li la nwefa mo ngahelipi omonamati Isak, naasho osha li sha kuma ngahelipi ovanhu aveshe?
7 Elididimiko laAbraham okwa li la nwefa mo neenghono omonamati Isak, oo a kala onghalamwenyo yaye aishe e li omunailongo medu laKanaan oule womido 180. Elididimiko laIsak ola li la kanghamena keitavelo laye momaudaneko aKalunga. Ovadali vaye ovanamido ova li ve mu kwafela a kale e na eitavelo la tya ngaho, nolwanima ola ka pamekwa eshi Jehova a li e mu lihololela. (Genesis 26:2-5) Oudiinini waIsak owa dana onghandangala ya fimana mewanifo leudaneko laJehova olo kutya ‘oludalo’ olo la li tali ka etela oiwana aishe omanangeko noupuna oli na okudja moludalo laAbraham. Konima yaasho, eshi pa pita omido omafele, Jesus Kristus oo e li oshitukulwa sha fimanenena ‘sholudalo’ olo okwe shi ninga tashi shiiva opo ovanhu aveshe ovo ve na eitavelo tali longo muye va dule okuhanganifwa naKalunga nova ka mone omwenyo waalushe. — Ovagalati 3:16; Johannes 3:16.
8. Jakob okwa li a ulika ngahelipi kutya oku na eitavelo la kola, nosha li sha eta oidjemo ilipi?
8 Isak naye okwa li a kwafela omonamati Jakob a kale e na eitavelo la kola olo la li le mu kwafela moukulupe waye. Eshi Jakob a li e na omido 97, okwa li a kondja nomwengeli oufiku aushe opo a nangekwe noupuna. (Genesis 32:24-28) Eshi Jakob a li e na omido 147 okwa li e na eenghono da wana okunangeka noupuna ovanamati vaye 12, fimbo ina fya. (Genesis 47:28) Eendjovo dopaxunganeko odo a popya da shangwa muGenesis 49:1-28, oda wanifwa nale notadi wanifwa natango.
9. Ongahelipi ovanamido ovo va pyokoka pamhepo tava dulu okunwefa mo nawa omaukwaneumbo avo?
9 Osha yela kutya ovapiya vaKalunga ovadiinini ovanamido otava dulu okukala enwefemo liwa koilyo yomaukwaneumbo avo. Ovanamido ohava pe ovanyasha omapukululo a kanghamena kOmishangwa nosho yo omayele opandunge, nohave va tulile po oshihopaenenwa shelididimiko. Oinima ya tya ngaho otai dulu okukwafela neenghono ovanyasha va kale ve na eitavelo la kola. (Omayeletumbulo 22:6) Ovanamido inamu diladila nandenande kutya itamu dulu okunwefa mo nawa omaukwaneumbo eni.
Nghee ovanamido tava dulu okunwefa mo ovalongelikalunga vakwao
10. Josef okwa li a yandja ‘elombwelo lilipi li na sha naasho Ovaisrael va li ve na okuninga po shi na sha nomakipa aye,’ naasho osha li sha kuma eitavelo lavo ngahelipi?
10 Ovanamido otava dulu yo okukala enwefemo liwa kovaitaveli vakwao. Josef omonamati waJakob, okwa li a longa oshilonga sheitavelo shi li paunafangwa eshi a li moukulupe, noshilonga osho osha li shi na enwefemo linene kovalongelikalunga vashili omamiliyona ovo va li ko konima yaye. Eshi a li e na omido 110, ‘okwa li a lombwela Ovaisrael nhumbi ve na okuningila omakipa aye.’ Okwa ti kutya ngeenge tava fiye po Egipti ove na okuya nomakipa aye. (Ovaheberi 11:22; Genesis 50:25) Elombwelo olo ola li euliko kutya Ovaisrael ove na eteelelo lokudja moupika omo va kala omido dihapu konima yefyo laJosef nosha li eshilipaleko kutya ove na okumangululwa.
11. Omunamido Moses okwa li a nwefa mo ngahelipi Josua?
11 Moses naye okwa li a pamekwa keitavelo laJosef. Eshi Moses a li e na omido 80, okwa li a mona oufembanghenda wokuhumbata omakipa aJosef okudja muEgipiti. (Exodus 13:19) Pefimbo opo okwa li a shiiva nawa Josua oo a li omunyasha elela. Josua okwa li a longa e li omupiya waMoses oule womido 40 da ka shikula ko. (Numeri 11:28) Okwa li a ya pamwe naMoses komhunda yaSinai nokwa li a teelela fiyo Moses a mana okupopya naKalunga moshilemo komhunda ndele ta di ko noipelende yOundombwedi. (Exodus 24:12-18; 32:15-17) Omunamido Moses ka li tuu odjo yomayele opandunge noyounongo kuJosua!
12. Ongahelipi Josua a li enwefemo liwa koshiwana shaIsrael mokukalamwenyo kwaye akushe?
12 Josua naye okwa li a twa omukumo oshiwana shaIsrael mokukalamwenyo kwaye. Ovatokolipangeli 2:7 otava ti: “[Ovanhu] ova longela Omwene omafiku aeshe fimbo Josua [kwa] li e nomwenyo nomafiku aeshe fimbo ovakulunhu ava va kala nomwenyo konima yefyo laJosua, ava va mona oilonga aishe inene yOmwene, e i ningila Israel.” Ndele eshi Josua novakulunhu vamwe vomuIsrael va fya, ovanhu ova kala tava longele Kalunga netatamutima oule womido 300 fiyo opefimbo lomuprofeti Samuel.
Samuel okwa li a “diinina ouyuki”
13. Oshike sha li sha kwafela Samuel a “diinine ouyuki”?
13 Ombibeli inai popya kutya Samuel okwa fya e na omido ngapi, ndelenee oiningwanima yomembo laSamuel wotete oya kwata omido 102, na Samuel okwa li a mona nomesho ihapu yomoiningwanima oyo. Ovaheberi 11:32, 33 ova popya kutya ovatokolipangeli novaprofeti ovayuki ova li va “diinina ouyuki.” Samuel okwa li a kwafela ovanhu vamwe vopefimbo laye va henuke okunyona ile va efe po okunyona. (1 Samuel 7:2-4) Okwa li e va kwafela ngahelipi? Omokukala omudiinini kuJehova onghalamwenyo yaye aishe. (1 Samuel 12:2-5) Ka li a tila okuyandja omayele a kwata moiti nokuli nokohamba. (1 Samuel 15:16-29) Kakele kaasho, eshi Samuel a ‘kulupa nokwa ninga eenghwakutoka’ okwa li a ulika oikala i shii okuhopaenenwa yokukwatela mo vamwe momailikano. Okwa ti: ‘Nashi kale nge kokule ndi nyone kOmwene ndi efe ngeno okwiilikanena’ Ovaisrael. — 1 Samuel 12:2, 23.
14, 15. Ongahelipi ovanamido tava dulu okuhopaenena Samuel ngeenge tashi uya pokwiilikana?
14 Oihopaenenwa aishe oyo twa kundafana metetekelo otai divilike onghedi ya fimanenena omo ovanamido tava dulu okukala enwefemo liwa kovapiya vaJehova vakwao. Nonande ovanamido ova ngabekwa kokuhenoukolele ile keenghalo dimwe, otava dulu okukwatela mo Ovakriste vakwao momailikano avo. Ovanamido, mbela omu shii tuu kutya omailikano eni ohaa etele eongalo ouwa? Omolweitavelo leni mohonde yaKristus ya tika, omwa hokiwa kuJehova. Natango, omu na eitavelo la ‘pama’ omolwokulididimikila kweni omayeleko. (Jakob 1:3; 1 Petrus 1:7) Inamu dimbwa nandenande kutya: “Eilikano lashili lomuyuki otali dulu shihapu.” — Jakob 5:16.
15 Ovanamido, omailikano eni e na sha noilonga yOuhamba waJehova otaa ti sha. Ovamwatate vamwe ove li meedolongo omolwokuhenombinga kwavo kwopaKriste. Vamwe ova ninga oihakanwa yoiponga yopaushitwe, yoita nosho yo yomashilafano opashiwana. Kakele kaasho, momaongalo aeshe omu na oohandimwe ovo ve li momayeleko ile tava patanekwa. (Mateus 10:35, 36) Ovanamido omwa pumbwa yo okukwatela mo momailikano eni ovo hava kwatele komesho oilonga yokuudifa nohava pashukile omaongalo. (Ovaefeso 6:18, 19; Ovakolossi 4:2, 3) Kashi na tuu ouwa okukwatela mo ovailikani vakwetu momailikano etu, ngaashi Epafras a li a ninga! — Ovakolossi 4:12.
Ovanamido ohava hongo epupi lokomesho
16, 17. Oshike sha xunganekwa mEpsalme 71:18, nosha wanifwa ngahelipi?
16 ‘Eedi dimwe’ odo di na eteelelo loku ka kala fiyo alushe kombada yedu, ohadi mono edeulo olo da pumbwa mokweendafana novadiinini ‘vokangudu,’ ovo ve na eifano lomeulu. (Lukas 12:32; Johannes 10:16, OB-1986) Osho osha li sha xunganekwa mEpsalme 71:18, olo tali ti: “Nomokufika moukulupe wange, ngenge nda ninga eenghwakutoka, Kalunga, Ove ino efa nge! Ame opo nee ndi udifile epupi lokomesho eenghono dokwooko kwoye.” Fimbo ovavaekwa inava ya meulu va ka tumbalekwe pamwe naJesus Kristus, otava deula oovakwao veedi dimwe opo va kale tava longo oilonga imwe ya wedwa po.
17 Efinamhango olo li li mEpsalme 71:18, olo tali popi shi na sha nokuhonga “epupi lokomesho” otali dulu yo okuyukifwa keedi dimwe odo da hongwa kovavaekwa vaJehova. Jehova okwe lineekelela ovanamido oufembanghenda wokuyandja oundombwedi kombinga yaye kwaaveshe ovo tave ya melongelokalunga lashili. (Joel 1:2, 3) Eedi dimwe odi udite da nangekwa noupuna eshi da hongwa kovavaekwa, nohashi di linyengifa di lombwele vamwe ovo va hala okulongela Jehova osho de lihonga mOmishangwa. — Ehololo 7:9, 10.
18, 19. (a) Ouyelele wa fimana ulipi ovapiya vaJehova vahapu ovanamido tava dulu okuyandja? (b) Ovanamido Ovakriste otava dulu okukala noushili ulipi?
18 Ovapiya vaJehova ovanamido ovavaekwa nosho yo ovo veedi dimwe ova kufa ombinga moiningwanima ya fimana mondjokonona yoshiwana shaJehova. Ovapiya vaJehova vamwe vomwaavo va li po eshi kwa li kwa ulikwa oshinyandwa shopambibeli hashi ifanwa “Photo-Drama of Creation” ove na natango omwenyo. Vamwe ove shii komudidi ovamwatate ovo va li tava kwatele komesho, ovo va li va tulwa modolongo mo 1918. Vamwe ova li va kufa ombinga meeprograma doradio yokutuma omawi momhepo yehangano lo-Watchtower. Vahapu otava dimbuluka eshi oinima yopaemhangu, oyo ya li ya kwatela mo emanguluko lopalongelokalunga lEendombwedi daJehova, ya li ya twalwa keemhangu dopombada elela. Vamwe ova li va kanyatela kelongelokalunga lashili eshi va li moilongo tai pangelwa komapangelo oukanyamukulwa. Heeno, ovanamido otava dulu okuhepaulula nghee ouyelele woshili wa enda tau yela. Ombibeli otai tu ladipike tu mone ouwa moimoniwa ya tya ngaho. — Deuteronomion 32:7.
19 Ovanamido Ovakriste otava kumaidwa va kale oshihopaenenwa shiwa kovanyasha. (Titus 2:2-4) Otashi dulika paife ku wete nghee elididimiko loye, omailikano oye nosho yo omayele oye a kuma vamwe. Noa, Abraham, Josef, Moses nosho yo vakwao vamwe otashi dulika kava li ve shii nghee oudiinini wavo wa li tau ka nwefa mo omapupi okomesho. Ndelenee ondjokonona i na sha neitavelo nosho yo oudiinini wavo oye tu etela ouwa muhapu. Onghee hano, oshihopaenenwa shoye nasho otashi dulu okweetela ovanyasha ouwa kunena.
20. Ovo tava kale ke alushe eteelelo lavo la twa fiyo okexulilo otava ka mona omanangeko noupuna elipi?
20 Kutya nee oto ka xupa ‘poudjuu munene’ ile oto ka nyumunwa, itashi ka kala tuu shihafifa oku ka kala ‘nomwenyo waalushe’! (Mateus 24:21; 1 Timoteus 6:19) Diladila shi na sha nefimbo lEpangelo lOmido Eyovi laKristus eshi Jehova ta ka xulifa po oilanduliko oyo hai etifwa koukulupe! Ponhele yokukala nomalutu a nyika ounghundi efimbo keshe, otaa ka kala taa xwepopala efiku keshe, sha hala okutya, ohatu ka kala tu na eenghono dihapu, tu wete ko nawa, tu udite ko nawa nohatu monika nawa. (Job 33:25; Jesaja 35:5, 6) Ovo va nangekwa noupuna va ka kale mounyuni mupe waKalunga itava ka kala ashike nomwenyo waalushe, ndele otava ka kala yo va nyashuka. (Jesaja 65:22) Onghee hano, atusheni natu kale ke alushe eteelelo letu la twa fiyo okexulilo nokutwikila okulongela Jehova nomutima aushe. Ohatu dulu okukala tu na elineekelo kutya Jehova ota ka wanifa po omaudaneko aye aeshe note ke tu pa nokuli omanangeko noupuna mahapuhapu oo kwa li inatu teelela. — Epsalme 37:4; 145:16.
Oto nyamukula ngahelipi?
• Ongahelipi oudiinini womunamido Noa wa etela oiwana aishe omanangeko noupuna?
• Eitavelo lootatekulululwa ovo va li ko pefimbo lOmbibeli ola li la kuma ngahelipi oludalo lavo?
• Ongahelipi Josef, Moses, Josua naSamuel va li va pameka ovalongelikalunga vakwao momido davo doukulupe?
• Ouwa ulipi ovanyasha tava dulu okumona mondjokonona yovanamido?
[Efano pepandja 29]
Elididimiko laAbraham ola li la nwefa mo Isak neenghono
[Efano pepandja 32]
Ovanyasha ohava mono ouwa mokupwilikina kovanamido ovadiinini