Oohapu dhaJehova odhi na omwenyo
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaHosea
KONYALA elongelokalunga lyashili olya li lya kana mo muukwaniilwa womazimo omulongo gaIsraeli gokuumbangalantu. Israeli osha li sha hepuluka kohi yepangelo lyaJerobeam omutiyali, ihe ehepuluko lyasho olya kana po nziya konima yeso lye. Shoka sha li sha landula ko osha li owala ethimbo lyomapiyagano nokwaahe na egameno kwopapolotika. Yane yomaakwaniilwa yahamano mboka ya li ya landula ko, oya li ya dhipagwa pashiyakela. (2 Aakwaniilwa 14:29; 15:8-30; 17:1-6) Iilonga yaHosea yuupolofeti yuule woomvula 59 mbyoka ya li ya tameke mo 804 K.E.N., oya li ya tsikile sigo omethimbo ndika lyomapiyagano.
Omaiyuvo gaJehova ge na ko nasha noshigwana shaIsraeli oshitangalali oga li gu ulikwa sha yela nawa mwaashoka sha li sha ningwa po mondjokana yaHosea. Etumwalaka lyaHosea olya kwatela mo okutula pomutenya oondjo dhoshigwana shaIsraeli nehunganeko lyepangulo lyasho nosho wo okupangula uukwaniilwa waJuda. Hosea okwa li a nyola iinima ayihe mbyoka membo ndyoka lya lukilwa edhina lye, ta longitha elaka lyohenda, omatumbulo ge na oonkondo nosho wo omaiyuvo ge. Li li oshitopolwa shOohapu dhaKalunga dha nwethwa mo, etumwalaka lyamo oli na omwenyo noonkondo.—Aahebeli 4:12.
“KA HOKANE OHONDA”
(Hosea 1:1–3:5)
Jehova okwa li a lombwele Hosea a ti: “Inda, u ka hokane ohonda.” (Hosea 1:2, OB-1954) Hosea okwa li a vulika nokwa mono okanona kokamati naGomer. Aanona yaali mboka ya landula ko, Gomer osha yela kutya okwa li e ya monene kondje yondjokana. Eityo lyomadhina gawo Lo-Ruhama (Kiimuhole) naLo-Ammi (Kamushiyandje) otali ulike kutya Jehova okwa kutha po ohenda ye pAaisraeli nokwe ekelehi oshigwana she shoka kaashi shi oshidhiginini.
Mbela Jehova okwa li naanaa e uvitile ngiini oshigwana she oshinashipotha? Okwa li a lombwele Hosea a ti: “Inda natango e to kala ishewe u hole omukiintu e li moluhondelo nomuholi gwe. Kala wu mu hole, ngaashi ngame ndi hole natango oshigwana shaIsraeli, nando oya yi kiikalunga.”—Hosea 3:1.
Omapulo gopamanyolo taga yamukulwa:
1:1—Omolwashike Hosea a popi aakwaniilwa ayehe yane mboka ya li ya pangele muJuda pethimbo lyuukalele we omanga a tumbula po owala omukwaniilwa gumwe gwaIsraeli? Shika osha li ngaaka molwaashoka aakwaniilwa owala yomezimo lyaDavid ya li ya talika ko ye li aapangeli yashili yoshigwana oshihogololwa shaKalunga. Aakwaniilwa mboka yuukwaniilwa wokuumbangalantu kaya li yomezimo lyaDavid, omanga mboka yomuJuda ya li yomezimo lye.
1:2-9—Mbela Hosea okwa li a hokana shili ohonda? Eeno, Hosea okwa li a hokana shili omukiintu ngoka konima yethimbo a ka ninga ohonda. Omupolofeti ina tya sha nando shoka tashi ulike kutya shoka a li a hokolola kombinga yonkalamwenyo yuukwanegumbo we osha li ondjodhi nenge emoniko.
1:7 (OB-1954)—Uunake oshigwana shaJuda sha li sha silwa ohenda nosha hupithwa? Shika osha li sha ningwa mo 732 K.E.N., pethimbo lyomukwaniilwa Hiskija. Pethimbo ndyoka, Jehova okwa li a hulitha po etilitho ndyoka lya li tali ningilwa Jerusalem kAayassur mokutuma omuyengeli gumwe a dhipage aakwiita yAayassur ye li 185 000 muusiku umwe. (2 Aakwaniilwa 19:34, 35) Kungawo Jehova okwa li a hupitha Aajuda okupitila momuyengeli, ihe ine shi ninga ‘negongamwele niita, uukambe nenge oonakulonda uukambe.’
1:10, 11—Molwaashoka uukwaniilwa waIsraeli wokuumbangalantu owa li wa teka po mo 740 K.E.N., ongiini oshigwana shaIsraeli sha li sha “hangana ishewe” noshigwana shaJuda? Oyendji mboka ya za muukwaniilwa wokuumbangalantu oya li ya yi kuJuda omanga aakalimo yomoshilongo shaJuda inaaya falwa muupika kuBabilonia mo 607 K.E.N. (2 Ondjalulo 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25) Sho Aajuda mboka ya li muupongekwa ya shuna koshilongo shawo mo 537 K.E.N., oluvalo lwAaisraeli ndoka lwa za muukwaniilwa wokuumbangalantu olwa li lwe ya pamwe nayo.—Esra 2:70.
2:21-23, OB-1954—Oshike sha li tashi hunganekwa kOohapu dhaJehova ndhoka tadhi ti: ‘Otandi ikunine [Jesreel] mevi ndika, otandi mu sile ohenda’? Edhina lyomwanamati gwaHosea gwosheeli ngoka a valwa kuGomer olya li Jesreel. (Hosea 1:2-4) Edhina ndyoka otali ti kutya “Kalunga ota kunu ombuto” shoka shi li ehunganeko lyaJehova okugongela oshihupe oshidhiginini mo 537 K.E.N. noku shi kuna sha fa ombuto muJuda. Evi ndyoka lya li lya kala ombuga uule woomvula 70, pethimbo ndyono olya li li na okumenitha iilya, omandjembele nooholivi. Ehunganeko otali popi pamukalo gwopakatewo tali ti kutya iinima mbika iiwanawa otayi ka pula evi li gandje iipalutha, nevi otali ka pula egulu li lokithe omvula. Egulu nalyo otali ka pula Kalunga a tumbithe iikogo yomvula. Iinima ayihe mbika oya li tayi ka ningwa nelalakano opo oompumbwe dhoshihupe shoka sha li tashi ka galuka dhi silwe oshimpwiyu nawa. Omuyapostoli Paulus naPetrus oya li ya longitha oohapu dhaHosea 2:23 shi na ko nasha nokugongelwa kwoshihupe shaIsraeli shopambepo.—Aaroma 9:25, 26; 1 Petrus 2:10.
Iiyilongomwa kutse:
1:2-9; 3:1, 2. Dhiladhila keiyambo lyopaumwene ndyoka Hosea a li a ningi mokukala mondjokana omolwokuvulika kehalo lyaKalunga. Uuna tashi ya pokulonga ehalo lyaKalunga, otwa hala okweetha po shoka tu hole shi thike peni?
1:6-9. Jehova oku tonde oluhondelo lwopambepo ngaashi owala e tonde lwopanyama.
1:7, 10, 11; 2:14-23. Shoka Jehova a li a hunganeke kombinga yaIsraeli naJuda osha li sha gwanithwa. Oohapu dhaJehova ohadhi gwanithwa aluhe.
2:16, 19, 21-23; 3:1-4. Jehova oku na ehalo okudhimina po mboka tayi iyele ombedhi tashi zi komutima. (Nehemia 9:17) Ngaashi Jehova, natse otu na okukala tu na ondjaalela nohenda mokuungaunga kwetu nayalwe.
‘OMUWA OKU NA OONTAMANANA NAANTU’
(Hosea 4:1–13:16)
‘Omuwa oku na oontamanana naantu yomoshilongo.’ Omolwashike mbela? Omolwaashoka “moshilongo kamu na oshili nokamu na ohole; kamu na okutseya kwaKalunga.” (Hosea 4:1, OB-1954) Aaisraeli mboka ya li aashunimonima oya li ya kengelele nokutilahi ombinzi noya li wo ya hondele pambepo nosho wo panyama. Pehala lyokupula ekwatho kuKalunga, oya li ya ‘pula ekwatho kuEgipiti noya matukile kuAssur.’—Hosea 7:11.
Jehova okwa li a tseyitha epangulo lye, sho a ti: ‘Israeli na ninagulwe po.’ (Hosea 8:8, OB-1954) Uukwaniilwa waJuda nawo owa li wu na ondjo. Hosea 12:2 ota ti: “OMUWA ota tamaneke oshigwana shaJuda, ota ka geela wo Israeli molwiilonga mbyoka ta longo. Ote ya galulile shoka yi ilongele.” Ihe Kalunga okwa li e yu uvanekele shili oku ya hupitha sho a ti: “Otandi ya mangulula moonkondo dhuusi, otandi ya kulile mo meso.”—Hosea 13:14, OB-1954.
Omapulo gopamanyolo taga yamukulwa:
6:1-3, OB-1954—Oolye ya li taya ti: “Ileni, tse tu shune kOmuwa”? Aaisraeli mboka ya li kaaye shi aadhiginini otashi vulika oyo ya li taya ladhipikathana ya galukile kuJehova. Ngele osho, oya li owala tayi iningitha ya fa yi iyela ombedhi. Ohole yawo oya li yopokathimbo noya li ya pwine po mbala ya fa ‘osheentsi shongula nomume ndjoka tayi kaha ongulangula.’ (Hosea 6:4) Otashi vulika wo Hosea oye a li a popi oohapu ndhoka ti indile oshigwana shi galukile kuJehova. Kutya nduno olye a li a popi, oshigwana shaIsraeli oshitangalali shoka sha li kohi yuukwaniilwa womazimo omulongo osha li sha pumbwa okwiiyela ombedhi shili nokugalukila lela kuJehova.
7:4—Omomukalo guni Aaisraeli mboka ya li moluhondelo ya li ya fa “omulilo mesiga”? Efaathanitho ndika otali ulike nkene omahalo guuwinayi ga li ga kakatela noonkondo momitima dhawo.
Iiyilongomwa kutse:
4:1, 6. Ngele otwa hala okukala twa hokiwa kuJehova, otu na okutsikila okumona ontseyo yoku mu tseya nokukala metsokumwe naashoka tatu ilongo.
4:9-13. Jehova ota ka geela mboka haya hondele nohaya simaneke iikalunga.—Hosea 1:4.
5:1. Mboka taya kwatele komeho mokati koshigwana shaKalunga oye na okweekelahi uushunimonima thiluthilu. Ngele hasho, otashi vulika ya ningithe yamwe ya kuthe ombinga melongelokalunga lyiifundja, nokungawo otaya ningi ‘omwigo noshiliya’ kuyo.
6:1-4; 7:14, 16, OB-1954. Okwiiyela ombedhi owala mokana oku li kwopaihelele noitaku kwatha sha. Opo omuyoni a silwe ohenda kuKalunga, oku na okwiiyela ombedhi tashi zi komutima noku shi ulika mokugalukila kusha shi li “pombanda,” sha hala okutya, kelongelokalunga lya tumbala. Iilonga ye oyi na okukala tayi tsu kumwe nomithikampango dhaKalunga dha tumbala.—Hosea 7:16.
6:6. Ngele otatu longo uulunde otashi ulike kutya katu shi aadhiginini muKalunga nonokutya katu mu hole. Kapu na nando oondjambo dhopambepo tadhi vulu okudhima po epuko ndyoka.
8:7, 13; 10:13. Ekotampango ndyoka tali ti kutya “shono omuntu te shi kunu, osho wo ta ka teya” olya li lya gwanithilwa Aaisraeli mboka ya li ya longele iikalunga.—Aagalati 6:7.
8:8, OB-1954; 9:17; 13:16. Omahunganeko ge na ko nasha nuukwaniilwa wokuumbangalantu oga li ga gwanithwa sho oshilandopangelo shawo Samaria sha li sha kwatwa po kuAssur. (2 Aakwaniilwa 17:3-6) Otatu vulu okukala neinekelo kutya Kalunga ota ka ninga shoka a popya nota ka gwanitha oohapu dhe.—Numeri 23:19.
8:14, OB-1954. Jehova okwa li a tumu “omulilo kiilando” yaJuda mo 607 K.E.N. mokulongitha Aababilonia, shoka sha li she etitha embugaleko muJerusalem nomuJuda ngaashi sha hunganekwa. (2 Ondjalulo 36:19) Oohapu dhaKalunga ihadhi gwile nando pevi.—Josua 23:14.
9:10. Nonando Aaisraeli oya li yi iyapulila Kalunga kashili, “sho ye ya kondundu Peor, oya tameke okulongela Baal, mbalambala oya ningi iikungitha.” Oshi li pandunge ngele oshiholelwa shawo oshiwinayi tashi kala elondodho kutse nokukala twa kotoka opo twaaha ethe po eigandjo lyetu kuJehova.—1 Aakorinto 10:11.
10:1, 2, 12. Otu na okulongela Kalunga nomutima kaagu na iihelele. Ngele ‘otatu tsike uuyuuki, otatu ka teya omayambeko ngoka taga pendutha okwiigameka kwetu kuKalunga.’
10:5, OB-1954. Bet-Aven (shoka tashi ti “Egumbo lyuuwinayi”) edhina ndyoka tali shundula olyo lya li lya lukwa Bethel (shoka tashi ti “Egumbo lyaKalunga”). (Tala enyolo lyopevi muHosea 4:15, OB-1986.) Aakalimo yomuSamaria oya li ya lili sho oshikalunga shontana shoka ya li haya galikana puBet-Aven sha li sha falwa muupongekwa. Inashi nika tuu uusama okwiinekela moshikalunga shoka kaashi na omwenyo sho ihashi vulu nokuli okwiigamena!—Episalomi 135:15-18; Jeremia 10:3-5.
11:1-4. Jehova ohu ungaunga aluhe nohole noshigwana she. Okuvulika kuKalunga ihaku thiminikilwa omuntu nando.
11:8-11; 13:14. Oohapu dhaJehova dhi na ko nasha netamukululo lyelongelokalunga lyashili koshigwana she ‘inadhi galukila kuye owala inaadhi gwanitha ehalo lye.’ (Jesaja 55:11) Momumvo 537 K.E.N., uupika waBabilonia owa li wa hulu po noshihupe shaantu osha li sha galukile kuJerusalem. (Esra 2:1; 3:1-3) Shaashoka Jehova a popya okupitila maapolofeti ye itashi kala inaashi gwanithwa.
12:6, OB-1954. Otu na okukala twa tokola toko okuulika ohole yi na uudhiginini, okukala aayuuki nokukala aluhe twi inekele muJehova.
13:6. Aaisraeli oya li ya ‘kuta noyi inenepeke e taya dhimbwa Jehova.’ Otwa pumbwa okukotokela iikala kehe yokwiinenepeka.
“OONDJILA DHOMUWA ODHU UKA”
(Hosea 14:1-9)
Hosea okwa li i indile oshigwana shaIsraeli a ti: “Galukila kOmuwa, Kalunga koye, oshoka wa pundukile omayonagulo goye.” Okwa li e shi ladhipike shi pule Jehova tashi ti: “Dhima po oondjo adhihe, ngu u tu sile ohenda, otse notatu ku yambele omagano gomilungu opeha [lyoongombe].”—Hosea 14:2, 3, OB-1954 (14:1, 2, OB-1986).
Omuyoni ngoka i iyela ombedhi oku na okugalukila kuJehova nokutaamba ko oondjila dhe. Oku na wo okugandja omayambo ngoka taga simanekitha Jehova. Omolwashike mbela? Omolwaashoka “oondjila dhOMUWA odhu uka, naantu aayuuki otaya kala noku dhi lamba.” (Hosea 14:9) Inatu nyanyukwa tuu sho oyendji ‘taye ke ya natango nokutila nokukakama kOmuwa nokohenda ye pomasiku gahugunina’!—Hosea 3:5, OB-1954.
[Ethano pepandja 15]
Onkalamwenyo yuukwanegumbo waHosea otayi thaneke nkene Jehova a li tu ungaunga noshigwana shaIsraeli
[Ethano pepandja 17]
Sho Samaria sha li sha teka po mo 740 K.E.N., uukwaniilwa waIsraeli womazimo omulongo owa hulu po