EPIIPILIYOTEKA ya Watchtower
EPIIPILIYOTEKA
ya Watchtower
Elomwe
  • PIIPILIYA
  • SOOLALEERYIWA
  • MITHUKUMANO
  • w20 Marsu epaax. 30
  • Mano Nyuwaano Mwaanasuwela?

Henaphwanyeya exilema mu nikupa nenla.

Munikhurumuwele, yookhala ehesen'ye nichunaka owoonihaani exilema ela.

  • Mano Nyuwaano Mwaanasuwela?
  • Mulipeleli Alaleyaka Omwene wa Yehova (Oomuhuserya)—2020
  • Miyaha Soophwanaphwana
  • Ovinyerya va Maahini Ophiyerya va Woopoliwa o aYiikuputu
    Liivuru Aka a Myaha sa Piipiliya
  • Echoko Enathaamela O Yiikuputu
    Liivuru Aka a Myaha sa Piipiliya
  • Mwene Oonanara Murima Onnalamulela Mu Yiikuputu
    Liivuru Aka a Myaha sa Piipiliya
Mulipeleli Alaleyaka Omwene wa Yehova (Oomuhuserya)—2020
w20 Marsu epaax. 30
Yosefe eecaka ni Amitiya eyaakha o Yikuputu.

Mano Nyuwaano Mwaanasuwela?

Ohiya yeeyo Piipiliya onaloceiye echu taani ekina enooniherya wi Aisarayeli yaari akapuro o Yikuputu?

Piipiliya onaloca wi Amitiya emanle omukusa Yosefe emukeriha o Yikuputu, Yakopo vamoha ni emusi awe yaahikhuma o Kanani eyaaka o Yikuputu. Awo yaamanke mmuceche wo Yikuputu wiichaniwa Koseni, mmakupa omwalamwanlewo Muhice Nilu. (Map. 47:1, 6) Aisarayeli “yaarelana yaacaxa ekhala akuru.” Mwa yeeyo Ayikuputu yaanawoova Aisarayeli nave yaakhinyererya awo wi ekhale akapuro.—Muk. 1:7-14.

Alipa oovaanya a mutano annaphwanyerya mathowa yaweereya ya Mpiipiliyani elocaka wi ethale. Naamwiihiiha, yookhalavo yawooniherya yawi Semitasa yaahikhala ntoko akapuro o Yikuputu akhalai.

Ntoko yootakiherya, alipa ootholathola aaphwanya milepe sa achu akhalai mmakupa o Yikuputu oomokoni. Nave mwawiiwanana ni John Bimson, ohusenrye miyaha sa Piipiliya, sookhalavo sawooniherya sa milepe makhumi meeli sa Semitiki mmakupa yaale o Yikuputu oomokoni. Ohiya yeeyo, James Hoffmeier, onasuwela phaama Eyikuputu yakhalai, ooloca: “Mu elukuluku waacamela 1800 ophiyerya 1540  E.E.K., Yikuputu waari mpuro woochuneya wa achu yaaloca Esemitiki yaawo yaathamme makupa onaneelawo nsuwa o Asiya.” Owo ohaaceererya: “Iyaakha seiya sinnaphitaana ni ‘Elukuluku ya Asitiithi,’ nave sinniiwanana ni elukuluku yeeyo enalociwa mu Maphatxuwelo.”

Sookhalavo sawooniherya ikina inarweela o Yikuputu oohico. Oophwanyiwa papiru yoowo akhweya aari a elukuluku ya Omwene wa Veeri (c. 2000– c. 1600 E.E.K.) anaphwanyeyavo masina a akapuro yaawo yaalapa vaate mmakupa o Yikuputu oohico. Opwaha masina makhumi masese a yaawo ta Semitiki. Akapuro yaawo, naari alapeli, yaalapa ntoko alipa a waapeya, oosona ni oolima. James Hoffmeier ooloca: “Woona wi yaahikhala Semitiki opwaha makhumi masese ekhalaka mu empa emoha o Tebaida [Yikuputu oohico], akhweya waaca wa Semitiki o Yikuputu oothene, xaxaxa mmakupa omwalamwanlewo Muhice Nilu, yaatepa waaca.”

Mulipa ootholathola David Rohl oorepa wi masina a akapuro yaawo ari va papiru yoole “akhumme xaxaxa mmakupa a Piipiliya.” Ntoko yootakiherya, makupa a papiru yoowo onnaromola masina oolikana ni yaawo anaphwanyeya Mpiipiliyani ntoko Isakara, Aseri, ni Sifra. (Muk. 1:3, 4, 15) David Rohl onnakuchula: “ela yawooniherya yeeparipari ya elukuluku yeeyo Aisarayeli yaaryaaya o Yikuputu ntoko akapuro.”

John Bimson ooloca: “Sookhovelela sa Piipiliya vooloca okapuro ni Okhuma o Yikuputu sookhalano mathipelo oolipa mmiyaha saachu.”

a Nsu nawi Semita nnarweela wa Sem, mmoha a anamwane a Nowa. Enakhala ntoko wi muyareriwo wa Sem onaphitaanyerya Alamitas, Asiriyu, Akaltewu oopacerya, Ahepri, Siriyu ni maloko oohiyanahiyana a Arapiya.

    Soolaleeryiwa sa Lomwe (1995-2024)
    Okhumavo
    Ovolowa
    • Elomwe
    • Ovaha
    • Orehererya
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malakiheryo a Opharihela
    • Malakiheryo a Sookhuweya
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Ovolowa
    Ovaha