¿Melauak onkatka jardín de edén?

MIYEKEJ yokikakkaj ika Adán iuan Eva nemiyaj ipan jardín de Edén, san ika, xkeman kipouaj ipan Biblia. ¿Tikuelitaskia tikamapouas? Tiknextis ipan Génesis 1:26–3:24. Yejuin tlen opanok:

Jehováa okichijchiuj kachtopa tlakatl ika tlalpoktli niman okitokayoti Adán. Sakin okitlali ipan se jardín kampa melak tlakualtsinkan, tlen onkatka kampa itoka katka Edén. Yejuin xochitlalpan tlen toTajtsin okiyektlali, kipiaya miyek atl niman miyek kojtin tlen kipiayaj miyek tlakilyomej tlen melak uelik. Itlajkotian, toTajtsin okitlali se “kojtli yejuan itlakyo kitemachistia on tlen kuajli niman tlen xkuajli”, niman okijto maka makikuakan para xmikiskej. Se tonajli toTajtsin okikixtili iyelchikiuj Adán niman ijkon okichijchiuj kachtopa siuatl akin itoka katka Eva. Sakin okimijli makitlajpiyakan yejon jardín, makinpiyakan inkoneuan niman manomiyekilikan.

Sejpatipan, ijkuak Eva iselti nemiya, se kouatl okinots niman okijli makikua tlakilyotl tlen xnonekiya kikuaskej. Okijli ika toTajtsin kikajkayaujtoya niman ika xkinekiya makimati ika ueliskia nochiuas ken toTajtsin. Eva okineltokak niman okikua yejon tlakilyotl. Adán noijki xokitlakamat toTajtsin. Sakin, Jehová okijto tlenon kinchiuiliskia Adán iuan Eva niman yejon kouatl. Adán iuan Eva okinkixtijkej itech yejon xochitlalpan niman sekimej ángeles okitsajkej yejon jardín.

Yeuejkaui, miyekej ixtlamatkej kijtouayaj ika yejuin melauak opanok. San ika, aman, miyekej xok kineltokaj yejuin. ¿Tleka? Amantsin tiknankiliskej naui tlemach tlen miyekej notlajtoltiaj.

1. Tla jardín de Edén melauak onkatka, kuakon ¿kanon onkatka?

Ouejkauj ika ixtlamatkej kinemiliayaj ika ueliskia kinextiskiaj yejon jardín. Sakin, Iglesia opeuj temachtia tlen temachtiayaj filósofos griegos ken Platón niman Aristóteles, akin kijtouayaj ika ipan tlaltikpaktli xueliskia onias tlen kualtsin niman kampa maka maonia tlajtlakojli.b Ika yejon, ixtlamatkej kinemiliayaj ika kanaj yejon xochitlalpan oniaskia inisiuj cielo. Niman sekimej kinemiliayaj ika onkatka ikuatipan se tepetl tlen melak uejkapan kampa xueliskia ajsiskia tlajtlakojli. Oksekimej kineltokayaj ika melak uejka onkatka hasta inisiuj metstli. Ijkon miyekej opeuj xok kineltokaj ika onkatka xochitlalpan niman ika san se cuento katka. Hasta sekimej ixtlamatkej xkineltokaj tla yemelak onkatka jardín de Edén.

Biblia kijtoua kanon onkatka jardín de Edén. Ipan Génesis 2:8-14 kijtoua ika nokauaya kampa itoka katka Edén, niman ompa panouaya se atentli tlen naujkan noxelouaya. Noijki kinteneua intoka yejon naui atentin niman kanon panouayaj. Desde yeuejkaui, miyekej melak yonomachtijkej para ijkon kinextiskej itlaj tlen makinpaleui makimatikan kanon onkatka xochitlalpan. San ika, maski yokinextijkej miyek tlen noijtoua, nion se xnotlajtolnamiki. ¿Kijtosneki ika tlen kijtoua Biblia itech jardín de Edén niman atentin tlen ompa kinteneua, xmelauak katka?

Matikilnamikikan ika ikipiya kanaj seis mil xiuitl ijkuak nochi yejuin opanok. Moisés okijkuilo itech xochitlalpan Edén san tlen okijlikej noso tlen okitak ipan amatl, niman ijkuak okijkuilo yopanokaj kanaj dos mil quinientos xiuitl. Kuakon, tlen okijkuilo youejkaujka ika yonochiujkaj. ¿Yonopatlak tlaltikpaktli ipan nochi xiujtin tlen youajpanokej? Kema. Yejuin tlaltikpaktli nopatlatiuj.c Kampa yeuejkaui onkatka Edén, melak chikauak tlalolini. Niman pampa opanok Apachiuilistli, okipatlak ken onkatka tlaltikpaktli. Niman hasta atentin niman okseki tlemach melak yonopatlakej, xijkon ken achto onkatkaj.

Jardín de Edén tlen kiteneua Biblia ipan Génesis melauak onkatka. Ompa onkatkaj naui atentin. San ika, aman san onka ome, tlen intoka Éufrates niman Tigris, noso Hidequel. Noijki noteneuaj seki tokayomej kampa panouayaj yejon atentin niman hasta kenon katkaj. Niman yejon tokayomej kimixmatiyaj akin yeuejakaui yonenkaj, ken on israelitas akin okimijkuilouilijkej yejuin.

Ipan cuentos niman leyendas xnochi kiteneua tlen opanok, noso kanon opanok. Miyekej san kijtouaj: “Sejpa katka, kampa melak uejka...”. San ika, ijkuak Biblia tlajtoua itech jardín de Edén kiteneua miyek lugares, tokayomej niman nochi tlen noneki nomatis tlen techititia ika melauak opanok.

2. ¿Kenon toTajtsin okichijchiuj Adán ika tlalpoktli, niman Eva ika iyelchikiuj Adán?

Totlalnakayo tlachijchiujtli ika seki tlen onka ipan yejuin tlaltikpaktli, ken hidrógeno, oxígeno niman carbono; ixtlamatkej yokitakej ika melauak ijkon titlachijchiujtin. San ika, ¿kenon nochi yejon ouel onosentlali niman ijkon manochijchiua se tlaltikpakchane?

Miyekej ixtlamatkej kijtouaj ika nemilistli san ijkon onesiko. Niman kijtouaj ika seki organismos ika yolik onopatlatiajkej hasta ijkuak onochijchiuj se tlaltikpakchane. San ika, hasta se célula tlen melak pitentsin melak ouijtika ken tlachijchiujtli. Kuakon, xonka itlaj tlen makiteititi ika nochi tlen onochijchiuj san ijkon onesiko. Kuajli nesi ika nochi tlen tikitaj yakaj okichijchiuj akin melak tlamachilise xijkon ken tejuamej (Romanos 1:20).d

San xkonemili ika tikaktika se kualtsin tlatsotsonajli, tikitstika se cuadro tlen yokitlapaluijkej noso tiktekitiltijtika se celular tlen kemach okis. ¿Tiknemiliskia ika nochi yejon xakaj okichijchiuj niman san ijkon onesiko? Ka. Ken tlachijchiujtli totlalnakayo melak temojkatlachialti xijkon ken okseki tlemach tlen ueli kichijchiuaj tlaltikpakchanejkej. Kuakon, ¿tikijtoskia ika xakaj otexchijchiuj? Ipan Génesis kijtoua ika toTajtsin san tlaltikpakchanejkej okinchijchiuj ijkon ken yejua (Génesis 1:26). Temojkatlachialti ika tejuamej miyek tlemach tikchiuaj, niman ueli tikchiuaj nochi yejon pampa akin otexchijchiuj melak tlamachilise. San ika, ¿tleka miyekej xkineltokaj ika toTajtsin otexchijchiuj ika tlalpoktli?

¿Melauak toTajtsin okichijchiuj Eva ika iyelchikiuj Adán? Kema. Pampa toTajtsin nochi ueli kichiua.e Maski toTajtsin ueliskia kichijchiuaskia ika itlaj okse, ijkon okichijchiuj pampa kinekiya kiteititis itlaj tlen melak ueyi kijtosnekiya. Yejua kinekiya ika Adán iuan Eva manonamiktikan niman manochiuakan kentla san se (Génesis 2:24). ToTajtsin okinchijchiuj tlakatl iuan siuatl para san sekan manemikan, manotlajpiyakan niman mauelikan manotlasojtlakan. Kuakon, yejua ijkon otexchijchiuj pampa melak techtlasojtla niman melak tlamachilise.

Ixtlamatkej akin kitaj ken tlachijchiujtli toADN, yokitakej ika san noijki ken titlachijchiujtin. Yejuin techititia ika melauak nochi tlen noijtoua ipan Génesis.

3. ¿Tleka onkatka se kojtlakilyotl tlen kitemakaya nemilistli, niman okse tlen kitemachiltiaya tlen kuajli niman tlen xkuajli?

Biblia xkijtoua tla yejuin kojtin kipiayaj poder, pampa Jehová okinchijchiuj san para itlaj makineskayotikan.

Tejuamej kemantika tikijtouaj seki tlemach tlen san itlaj kineskayotia. San matikonnemilikan ika se juez tlanauatia ika makitsakuakan se tlakatl akin xokitlakaitak tribunal. ¿Kijtosneki ika yejon tlakatl xokintlakaitak mesas, sillas noso tepantin tlen onka ipan tribunal? Ka, xyejon kijtosneki. Yejuin kijtosneki ika yejon tlakatl xokintlakaitak tekiuajkej akin ompa tlanauatiaj noso itlaj okichiuj tlen xkuajli. Noijki, sekimej tekiuajkej kintekitiltiaj coronas niman cetros tlen kiteititiaj ika yejuamej tlanauatiaj.

Kuakon, ¿tlenon kineskayotiaj yejon ome kojtin tlen onkatkaj ipan jardín de Edén? Tlatlamantik tlen miyekej kineltokaj, san ika, yejuin xouijtika tikasikamatiskej niman melak techpaleuis. Kojtli tlen kitemachiltia tlen kuajli niman tlen xkuajli, kijtosneki ika san toTajtsin kinamiki kijtos tlen kuajli niman tlen xkuajli (Jeremías 10:23). Ika yejon, tla yakaj kikuaya yejon kojtlakilyotl, Jehová kitaya ika yokichiujka se ueyi tlajtlakojli. Niman kojtlakilyotl tlen kitemaka nemilistli, kijtosneki nemilistli para nochipa tlen san toTajtsin ueli kitemaka (Romanos 6:23).

4. ¿Kenon se kouatl ueliskia kinotsas Eva?

Tla xtikitaj Biblia, xueliskia tikasikamatiskiaj tlen kijtoua ipan Génesis. Biblia kijtoua kenon nochi melauak opanok.

¿Akinon okichiuj para matlajto kouatl? Israelitas akin yeuejkaui onenkej kuajli kimatiyaj akinon okichiuj matlajto yejon kouatl. Yejuamej kuajli kimatstoyaj ika espíritus ueliskia kichiuaskej ika yolkamej matlajtokan. Moisés okijkuilo kenon se ángel okichiuj matlajto ipoloko Balaam (Números 22:26-31; 2 Pedro 2:15, 16).

Israelitas kimatstoyaj ika demonios noso ángeles akin xokitlakamatkej toTajtsin noijki kipiayaj poder. Ne Egipto, Moisés okitak kenon sekimej teopixkej okichiujkej milagros, ken ijkuak okichiujkej ika imintlakouj noso iminbastón manokuepa kouatl. ¿Kanon ualeuaya yejon poder? Itech demonios (Éxodo 7:8-12).

Noijki israelitas kipiayaj amoxtli Job, tlen okijkuilo Moisés. Yejon amoxtli miyek okinmachti itech Satanás, itlauelikniuj toTajtsin, akin kichiua maka makitlakamatikan Jehová (Job 1:6-11; 2:4, 5). Ika nochi yejuin, israelitas okasikamatkej ika Satanás yejua akin okitekitilti yejon kouatl para makikajkayaua Eva niman ijkon maka makitlakamati toTajtsin.

Onka más tlen techpaleuiya matikmatikan ika Diablo yejua okichiuj ika matlajto kouatl niman makikajkayaua Eva. Matikilnamikikan ika Jesús okijto ika Satanás tekajkayaua niman “imintataj on yejuan tlakajkayauaj” (Juan 8:44). ¿Tleka okijto ika “imintataj on yejuan tlakajkayauaj”? Pampa kimatstoya ika Satanás yejua akin kachtopa otekajkayauj niman okichiuj ika matlajto yejon kouatl. ToTajtsin okijli Adán iuan Eva ika mikiskiaj tla kikuaskiaj yejon kojtlakilyotl, san ika, yejon kouatl otlakajkayauj niman okijto: “Xnenmikiskej” (Génesis 3:4). Jesús okititi apóstol Juan ika Satanás yejua yejon kouatl akin “desde yeuejkaui nemi” (Apocalipsis 1:1; 12:9).

Maski se espíritu okichiuj matlajto yejon kouatl, xsanoyej temojkatlachialti. ¿Xmelak ika se tlakatl uelis kichiuas manesi ika tlajtoua se titere?

Yejuin más mitstlaneltokiltis

Nochi tlen yotikitakej, techititia ika tlen kijtoua ipan Génesis melauak ijkon opanok. Niman onka miyek tlemach ika ijkon kiteititia. Matikitakan okse.

Biblia kijtoua ika Jesucristo “yejua itestigo Dios yejuan kuajli kipanextia on tlen melauak” (Apocalipsis 3:14). Yejua xtlajtlakole katka, nochipa okijto tlen melauak niman xkeman otekajkayauj. Noijki “ijkuak in tlaltikpaktli xe onkatka” nemiya ne iluikak iuan iTaj Jehová (Juan 17:5). Jesús inemiya achto kinchijchiuaskiaj tlaltikpakchanejkej, ika yejon, uelis tikneltokaskej tlen okijto. ¿Tlenon okijto Jesús itech jardín de Edén?

Jesús melauak okijto tlen opanok itech Adán niman Eva. Okinteneuj ijkuak otlajto itech tlen Jehová kineki makichiuakan akin yononamiktijkej (Mateo 19:3-6). Tla nochi tlen noteneua ipan Génesis yeskia se leyenda noso se cuento, kuakon Jesús san tekajkayaujtoskia. San ika, Jesús xueliskia tekajkayauaskia pampa yejua nemiya ipan cielo niman nochi okitak kenon melauak opanok. Kuakon, uelis tikneltokaskej ika melauak onkatka jardín de Edén.

Tla xtikneltokaskiaj tlen kijtoua ipan Génesis, noijki xuelikia tikneltokaskiaj Jesús. Niman xueliskia tikneltokaskiaj tlen kijtoua Biblia niman tlen toTajtsin kichiuas ika tlayekapan. Matikitakan tleka ijkon tikijtouaj.

[Notas]