Fifitaki e Tua ha Lautolu

Ako a Ia Mai he Tau Hehē Haana

KUA manako a Iona ke nakai logona e tau leo matakutakuina. Ne nakai ni ko e matagi lahi ne havili ke he tau līlīaga he vaka, po ke foulua; ti nakai ni ko e tau peau lalahi ne papihi ke he tau faahi he vaka ka e taute foki e tau akau takitaha ke konoē mo e kalī. Ka e mua atu e kelea ki a Iona e tauhea fakatutū he tau kaugahua ia, ko e ikivaka mo e haana kauvaka, he taufetului a lautolu ke nakai tomo e vaka. Ne logona mooli e Iona kua teitei mamate e tau tagata taane ia—kakano ha ko ia!

Ko e heigoa ati hoko a Iona ke he tuaga hagahaga kelea ia? Ne taute e ia e hehē hagahaga kelea he fehagai ai mo e haana a Atua, ko Iehova. Ko e heigoa ne taute e ia? Kua nakai kia maeke e fakafetuiaga ia ke liu atihake? Maeke he tau tali ke lahi e fakaakoaga ki a tautolu. Ma e fakatai, ne lagomatai he tala a Iona a tautolu ke kitia kua maeke foki ia lautolu ne tua mooli ke tafea kehe—mo e puhala kua maeke ia lautolu ke fakahako e tau hehē.

Ko e Perofeta Mai i Kalilaia

Ka manamanatu e tau tagata ki a Iona, ne liga fa hagaaki a lautolu ke he tau aga kelea, tuga e mahala ke he mahani liuliu po ke ulu kafilo foki haana. Ka e nakai kuenaia e mena ne tupu ki a ia. Manatu, na fifili a Iona ke eke mo perofeta ha Iehova ko e Atua. To nakai fifili e Iehova a ia ma e matagahua mamafa pihia ane mai nakai tua fakamooli po ke nakai tututonu a ia.

He 2 Tau Patuiki 14:25, ne fai iloaaga tote a tautolu ke he tupumaiaga a Iona. Mai i Kataferu a ia, ne fā ni e kilomita mai i Nasareta, ko e taone ka tupu hake a Iesu Keriso kavi ke he valu e senetenari he magaaho fakamui.a Ne eke a Iona mo perofeta he magahala ne pule e Patuiki ko Ierepoamo II he kautu he magafaoa tokohogofulu ha Isaraela. Kua leva tigahau e mole e vahā a Elia; ko e hukui haana ko Elisaio, ne mate he magahala ne pule e matua taane ha Ierepoamo. Pete he fakaaoga e Iehova e tau tagata taane ia ke tatafi kehe e tapuakiaga Paala, ne liu a Isaraela tafea kehe po ke, liuliu pauaki. Ko e motu kua haia mogonei i lalo he pule he patuiki ne ‘eke e mahani kelea ki mua a Iehova.’ (2 Tau Patuiki 14:24) Ti kua nakai mukamuka po ke mitaki e matagahua a Iona. Ka e taute fakamooli ni e ia.

Taha e aho mogoia ne taute e Iona e fifiliaga aoga lahi mahaki. Ne moua e ia e kotofaaga mai ia Iehova ne logona hifo e ia kua uka lahi mahaki. Ko e heigoa ne ole a Iehova ki a ia ke taute?

‘Kia Matike A, ti Fano ki Nineva’

Ne tala age a Iehova ki a Iona: “Kia matike a koe, ti fano a koe ki Nineva ko e ma[a]ga lahi, mo e ui atu ki ai; ha kua hoko mai ha lautolu a mahani kelea ki mua haku.” (Iona 1:2) Nakai taumaleku ke kitia e kakano ne liga uka e kotofaaga nei. Ne mamao a Nineva kavi ke 800 e kilomita ke he faahi uta, ko e fenoga ke he taha faahi ne liga ke taha e mahina he fano hui. Pete ia, ko e uka he ō hui ia ne liga ko e vala mukamuka he matagahua. I Nineva, to fakailoa e Iona e ogo he fakafiliaga a Iehova ke he tau Asuria, ne talahaua e favale, mo e keli tagata foki. Kaeke kua tote e taliaaga ne kitia e Iona ke he tau tagata ni he Atua, ko e heigoa kua amanaki a ia ke kitia mai ia lautolu ia ne pouliuli? Maeke fēfē he fekafekau tokotaha ha Iehova ke kautū he motu lahi ko Nineva, ka fakahigoa ko e “ma[a]ga keli tagata”?—Nahuma 3:1, 7.

Liga tupu hake foki e tau manatu pihia ki a Iona. Nakai iloa e tautolu. Ko e mena ne iloa e tautolu kua hola a ia. Ne fekau e Iehova a ia ke fano ke he faahi uta; ka e fina atu a Iona ke he faahi lalo, ti fano muatua atu a ia ki lalo. Ne hifo a ia ke he kaukau tahi he maaga ne higoa ko Iopa, ti moua e ia e vaka ne fina atu ki Tasesa. Pehē falu pulotu ko Tasesa haia i Sepania. Ka pihia, ne fina atu a Iona kavi ke 3,500 e kilomita he mamao mai i Nineva. Ko e fenoga ia ke he faahi mamao atu he Tahi Lahi—ne higoa he magahala ia ko e Tahi Metiteraneani—ne liga taha e tau he fenoga ki ai! Ne manako ni a Iona ke hola he kotofaaga ne age e Iehova ki ai!

Kakano kia e mena nei kua maeke ia tautolu ke fakatai a Iona ke he tagata atemoa? Kua nakai lata ia tautolu ke mafiti lahi ke fakafili a ia. To kitia e tautolu, kua fakakite e ia e loto malolō mua ue atu fakatagata. Ka e tuga a tautolu oti, ko e tagata nakai mitaki katoatoa a Iona ne taufetului mo e tau hehē loga lahi. (Salamo 51:5) Ko hai ia tautolu ne nakai taufetului mo e matakutaku?

He falu magaaho ne liga ole e Atua ki a tautolu ke taute e tau mena ne tuga kua uka, po ke nakai maeke foki ki a tautolu. Liga uka lahi foki ki a tautolu ke fakamatala e tala mitaki he Kautu he Atua, nukua lata he tau Kerisiano ke taute. (Mataio 24:14) Kua mukamuka lahi ni ke nimo e tautolu e aoga he kupu mooli ne talahau e Iesu: “Kua maeke ke he Atua e tau mena oti kana.” (Mareko 10:27) Ka nimo e tautolu e kupu mooli ia he falu magaaho, liga maeke ia tautolu ke maama e mena ne uka ki a Iona. Ka ko e heigoa e fakahikuaga he hola a Iona?

Ne Akonaki e Iehova e Perofeta Liuliu Haana

Maeke ia tautolu ke manamanatu kua fakahagahaga mitaki a Iona he nofo he vaka ia, liga ko e foulua lau koloa i Foinike. Ne kitekite a ia ke he ikivaka mo e haana kauvaka ne lavelave lahi he tauteute e foulua ha lautolu mo e ō kehe he loto ava. He mamao fakahaga mai he loto ava ti galo ai, ne liga amaamanaki a Iona kua hao tuai a ia he hagahaga kelea ne hopoate lahi a ia i ai. Ka e amanaki ni ti hiki e matagi.

Ne viviko hake he tau matagi malolō e moana ati loka lahi mahaki, mo e tau peau ne liga lalahi atu foki he tau toga he vahā nei. Fiha e leva he vaka ia, ne talaga aki e tau akau, ne liga tote lahi mo e nakai maō, ke galo i lalo he tau peau mamahaki? Iloa nakai e Iona he magaaho ia e mena ne tohi e ia ke he magaaho fakamui—kua “fakato e Iehova e matagi lahi ke he moana”? Nakai iloa tonu. Ka e kitia e ia e tau kaugahua ne kamata ke tagi atu ke he tau atua kehekehe ha lautolu, ti iloa e ia kua nakai fai lagomatai ka moua mai ia lautolu. Ne pehē e tala haana: “Ti tuga ne mena ko e malipilipi ne fai e vaka.” (Iona 1:4; Levitika 19:4) Ti maeke fēfē a Iona ke liogi ke he Atua ne hola a ia i ai?

He nakai maeke ke lagomatai, ne hifo a Iona ke he liu vaka ti takoto ai. Kua mohepopo a ia.b Ne moua he ikivaka a Iona, ti fafagu a ia, mo e tomatoma ki a ia ke liogi ke he atua haana, tuga ne fa e taute ai he falu. He mailoga mooli kua matakehe e afā nei, ne vili e kaugahua ke kitia ko hai he vaka ne liga fakatupu e mauku nei ki a lautolu. Nakai fakauaua ne fifigo e loto a Iona he kitia kua nakai hagaao e vili ke he ha tagata foki. Nakai leva ti kitia e mena mooli. Ko Iehova ne hataki e afā ti pihia mo e tau vili ke he taha e tagata—ko Iona!—Iona 1:5-7.

Ne tala age e Iona e tau mena oti ke he tau kauvaka. Ko ia ko e fekafekau ha Iehova, ko e Atua malolō ue atu. Ko e Atua anei ne hola a ia i ai mo e fakaita ai ti tuku a lautolu oti ke he hagahaga kelea lahi nei. Ne matakutaku e tau tagata taane; ti maeke ia Iona ke kitia e hopoate ha lautolu ke he tau fofoga. Ne hūhū a lautolu ko e heigoa kua lata ke taute e lautolu ki a ia ke maeke ke fakahao e vaka mo e tau momoui ha lautolu. Ko e heigoa haana ne talahau? Ne liga vivivivi a Iona he manamanatu ki a ia he tomo he moana makalili mo e loka lahi. Ka e maeke fēfē a ia ke fakahoko e mate ke he tau tagata taane nei ka iloa e ia kua maeke a ia ke fakahao a lautolu? Ti pehē a ia: “Kia toto e mutolu au, mo e liti e mutolu au ki tahi, ti maha ai e moana kia mutolu; ha kua iloa e au kua to ai e afā lahi nai kia mutolu ha ko au.”—Iona 1:12.

Nakai ko e tau kupu he tagata atemoa anei, pihia nakai? Ne liga mafanatia e loto a Iehova ke kitia e loto toa mo e aga foaki noa ha Iona he magaaho hagahaga kelea ia. Ne kitia e tautolu he mena nei e tua malolō ha Iona. Maeke ia tautolu he vahā nei ke fifitaki ai he tuku fakamua e tau mena he falu ke he ha tautolu. (Ioane 13:34, 35) Ka kitia e tautolu taha tagata ne manako lagomatai, ke he faahi fakatino, manamanatuaga, po ke fakaagaaga, maeke nakai ia tautolu ke foaki e lagomatai? Fakafiafia mooli e tautolu a Iehova ka taute pihia e tautolu!

Liga kua lauia foki e tau kauvaka, he magaaho fakamua ne fakaheu a lautolu ke omaoma! Ka e taute e lautolu e tau mena oti kua maeke ia lautolu ke hao mai he afā—ka e nakai kautū. Ne holo ni ki mua e malolō he afā. Fakahiku ai, ne kitia e lautolu kua nakai fai mena foki a lautolu ke taute. He ui atu ki a Iehova, ko e Atua ha Iona ke fakakite age ki a lautolu e fakaalofa noa, ne lagaki hake e lautolu e tagata ti liti atu ki tahi.—Iona 1:13-15.

Moua e Iona e Fakaalofa Noa mo e Fakahaoaga

Ne to hifo a Iona ke he tau peau lalahi. Liga taufetului a ia he lali ke hili, ti kitia ke he vahāloto he tau fiho mo e nininini tahi e vaka hane holo mafiti atu. Ka e papihi atu e tau peau mamahaki ki a ia ti tomo hifo a ia. Ne tomo hifo taha a ia ki lalo, ti logona kua nakai tuai fai amaamanakiaga.

Ne fakamaama e Iona he magaaho fakamui e logonaaga haana he magaaho nai. Ne puna mai e tau fakatino kehekehe ke he manamanatuaga haana. Ne manatu momoko a ia to nakai liu foki a ia ke kitia e faituga fulufuluola a Iehova i Ierusalema. Ne logona e ia kua hifo muatua ke he uhotoka he moana, ne tata ke he patutoka he tau mouga, ti vihu ai a ia he tau limu tahi. Kua tuga ko e luo anei, ko e tukuaga haana.—Iona 2:2-6.

Ka e aukialā! Fai mena ne lutulutu tata mai—ko e mena moui paka uli makimaki. He tatatata mai, ne oho atu ai ki a ia. Ne mahafagi e gutu lahi ki luga haana, mo e puku a ia, ti folo hifo ai!

Liga ko e fakaotiaga ni anei. Ka e logona hifo e Iona taha mena ofoofogia. Ne moui agaia a ia! Nakai mapela, po ke tavili, po ke mapita foki a ia. Ne fafagu agaia a ia, pete ni kua latatonu ke ha ha he tukuaga haana. Ne puke fakahaga a Iona ke he ofoofogia. Nakai fakauaua, ko e haana a Atua, ko Iehova ‘ne kotofa e ika lahi ke folo a Iona.’c—Iona 1:17.

He mole e tau minuti, ti hoko atu ke he tau tulā. I loto he pouligia ne nakaila iloa e ia, ne manamanatu agataha a Iona mo e liogi ki a Iehova ko e Atua. Ko e liogi haana ne tohia katoa ke he veveheaga ua ia Iona kua futiaki lahi. Ne fakakite kua lahi e iloilo ha Iona ke he tau Tohiaga Tapu, ha kua hagaao tumau ai ke he Tau Salamo. Kua fakakite foki e mahani mafanatia: ko e loto fakaaue. Ne fakahiku e Iona: “Ka ko au, to ekepoa au kia koe mo e tau kupu fakaaue; to eke e au e tau mena ne omonuo ai au. Mai ia Iehova ni e fakamouiaga.”—Iona 2:9.

Ne ako e Iona kua maeke ia Iehova ke foaki e fakamouiaga ke he ha tagata, he ha matakavi, he ha magaaho. Pihia foki i ai, “ke he “manava he ika,” ne moua mo e fakahao e Iehova e fekafekau tupetupe haana. (Iona 1:17) Ko Iehova hokoia ke foaki e moui mo e tino malolō ke he tagata ne tolu e aho mo e tolu e pō he manava he ika lahi. Kua mitaki ma tautolu ke manatu he vahā nei, ko Iehova ko e “Atua ha ha he lima hana hāu a fafagu.” (Tanielu 5:23) Kua tuku atu e tautolu ha tautolu a fafagu katoa, ko e ha tautolu a moui, ki a ia. Loto fakaaue nakai a tautolu? Nakai kia tuku atu mogoia e tautolu ha tautolu a omaoma ki a Iehova?

Ka e kua a Iona? Iloa nakai e ia ke fakakite e loto fakaaue haana ki a Iehova he puhala he omaoma? Iloa e ia. He mole e tolu e aho mo e tolu e pō, ne tahake he ika a Iona ki uta ti ‘fakalua ai a Iona ke he kelekele momo.’ (Iona 2:10) Manamanatu la—he mole e tau mena oti na, ne nakai kakau atu a Iona ki uta! Mooli, kua kumi ne ia e hala haana mai he mataafaga ia, ko e matakavi fe ni. Nakai leva mogoia, kua kamatamata e aga loto fakaaue haana. Pehē e Iona 3:1, 2: “Ti hoko mai ai e kupu a Iehova kia Iona, ko e lagaua ia kua pehe mai, Kia matike a koe mo e fano ki Nineva ko e ma[a]ga lahi mo e fakamatala ki ai e fakamatalaaga ke vagahau atu ai e au kia koe.” Ko e heigoa ha Iona ka taute?

Ne nakai fakauaua a Iona. Totou e tautolu: “Ti matike a Iona mo e fano ki Nineva ke tuga ne kupu a Iehova.” (Iona 3:3) E, ne omaoma a ia. Maaliali ai, ne ako a ia mai he tau hehē haana. Ke he mena nei foki kua lata ia tautolu ke fifitaki e tua a Iona. Agahala oti a tautolu; ti taute hehē a tautolu oti. (Roma 3:23) Ka e mahala kia a tautolu, po ke ako mai a tautolu he tau hehē ha tautolu mo e liliu ke he puhala he fekafekauaga omaoma ke he Atua?

Foaki nakai e Iehova e palepale ki a Iona ha ko e omaoma haana? E, foaki e ia. Ma e taha mena, ne liga iloa e Iona he magaaho fakamui na momoui e tau kauvaka ia. Ne milino agataha e afā he mole e taute e Iona e mena foaki noa, ti “matakutaku lahi e [kaugahua] ia kia Iehova” mo e eke poa ai ki a Ia ka e nakai ke he tau atua fakavai ha lautolu.—Iona 1:15, 16.

Kua mahomo atu foki e palepale ne moua fakamui. Ne fakaaoga e Iesu e magaaho ha Iona i loto he manava he ika lahi mo fakatino fakaperofeta e magaaho ni haana i loto he tukuaga, po ko Seoli. (Mataio 12:38-40) To fiafia lahi a Iona ke iloa e fakamonuinaaga ia ka fakaliu tu mai a ia ke he moui he lalolagi! (Ioane 5:28, 29) Manako a Iehova ke fakamouina foki a koe. Tuga a Iona, to ako mai nakai a koe he haau a tau hehē ti fakatātā e omaoma mo e aga foaki noa?

[Tau Matahui Tala]

[Puha/Fakatino he lau 21]

Fehagai a Iona ke he Tau Tagata Tuhituhi

▪ Tutupu mooli kia e tau mena ne fakamau he tohi a Iona he Tohi Tapu? Tali mai i tuai, ne ha ha i ai e tau tuhituhiaga ke he tohi. He vahā nei ne lahi mahaki e tuhituhiaga ne fa talahau hagaao ke he tohi—ko e tala tuai, tala fakatai, tala fakaholo, po ke tala nakai mooli. Ne hagaao taha tagata tohia he senetenari ke 19 aki ke he puhala ne fakamaama he akoako e tala ki a Iona mo e ika lahi ko e vahega tala fakatai kua kehe: Ne nofo a Iona he hotela i Iopa ne higoa Ko e Fakamailoga he Tafuā. He nakai lahi e tupe haana ke totogi aki e kaitalofa haana, ne vega he tagata ne pule ke he hotela a ia. Ti ko e kakano haia ne “ha ha i ai” a Iona mo e he mogo fakamui ne “fakalua” mai ai he tafuā! Kua liga lali lahi e tau tagata tuhituhi he Tohi Tapu ke ekefakakelea a Iona ke mua atu ke he mena ne taute he ika lahi!

Ko e ha ne lahi mahaki e tuhituhi ke he tohi nei he Tohi Tapu? Kua fakamaama ai e tau mana. Tuga kua tokologa e tagata tuhituhi ne hagaaki ke he tau mana nei mo e fitā e manatu mauokafua: Kua nakai maeke e tau mena pihia. Ka e tonu mooli nakai e talahauaga ia?’ Hūhū hifo ki a koe e mena nei, ‘Talitonu nakai au ke he kupu tohi fakamua he Tohi Tapu?’ Pehē mai: “Ne eke he Atua e lagi mo e lalolagi ke he kamataaga.” (Kenese 1:1) Totou miliona e tau tagata loto manamanatu he lalolagi katoa ne talia fakailoilo e kupu mooli ia. Tuga ia, ko e talahauaga na ni kua lauia lahi mahaki ke he ha mana ne fakamaama he Tohi Tapu he magaaho fakamui.

Manamanatu la: Ko Ia ne tufuga e lagi likoliko mo e tau mena oti kana kua ofoofogia ue atu ke he moui he lalolagi, ko e heigoa e tau vala he tohi a Iona ka nakai maeke mooli? He fakatupu e afā? Fakalagā e ika lahi ke folo e tagata? Po ke fakatupu foki e ika taha ia ke fakalua mai e tagata ki fafo? Ko Ia ne mua ue atu e malolō, to nakai uka e tau mena pihia.—Isaia 40:26.

Pete foki he nakai ha ha ai e malolō faka-Atua, fa tutupu e tau mena ofoofogia. Ma e fakatai, ne pehē ai he 1758, ne taveli hifo e kauvaka mai he toga haana ke he Tahi Metiteraneani ti folofua he magō. Kua fana atu e magō. Ne lau e ika ti fakalua mai ai e kauvaka ki fafo, ne toho atu ke he mena haohao mitaki kua moui mo e nakai pakia. Kaeke kua mooli, liga hagaao a tautolu ke he tala ia kua ofoofogia ti matakehe foki—ka e nakai ko e mana. Nakai kia maeke he Atua ke fakaaoga e malolō haana ke taute e tau mena kua mua atu?

Ne fakamakamaka foki e tau tagata tuhituhi kua nakai fai tagata ka moui i loto he ika ke tolu e aho ka e nakai fafagu. Pete ia, kua lahi e lotomatala he tau tagata ke moua e puhala ke fakapuke e tau fua kese (tank) aki e matagi hakahaka ti fakaaoga ai ke maeke ke loa e magaaho ka fafagu i lalo he tahi. Nakai kia maeke he Atua ke fakaaoga haana malolō mo e iloilo ue atu ne nakai fai fakaotiaga ke maeke ia Iona ke moui mo e fafagu ke tolu e aho? Ko e taha he tau agelu a Iehova ne tala age he taha magaaho ki a Maria, ko e matua fifine a Iesu, “kua nakai fakai taha mena taha ke nakai maeke ke he Atua.”—Luka 1:37.

Ko e heigoa foki ne fakakite kua hakotika e fakamauaga tuai he tohi a Iona? Ko e fakamaamaaga ha Iona ke he vaka mo e kauvaka i ai ne fakamatafeiga mo e moolioli. Ia Iona 1:5, kua kitia e tautolu e tau kauvaka ne tolo e tau koloa mai he vaka ke fakamāmā ai. Ne fakakite he tau tagata tohi tala tuai ti pihia ke he fakatufono rapai kua taute tumau e mena nei ka fehagai mo e matagi afā. Ko e fakamaamaaga fakamui a Iona hagaao ki Nineva kua felauaki foki mo e fakamooliaga he fakamauaga tuai mo e kumikumi ke he lalo fonua. Ka e mua atu ai, ne hagaao a Iesu Keriso ke he tolu e aho ne nofo a Iona i loto he ika lahi mo perofetaaga he nofo haana i loto he tukuaga. (Mataio 12:38-40) Ne fakamooli he talahauaga ha Iesu kua mooli e tala ki a Iona.

“Kua nakai fakai taha mena taha ke nakai maeke ke he Atua.”—LUKA 1:37

[Fakatino he lau 18]

He ole a Iona, ne lagaki hake he kauvaka a ia mo e liti ki tahi