“Kua Fakatu e Fale Api he Agelu a Iehova ke Pa Takai”

Ne Talahau e Christabel Connell

Ne fakamakamaka lahi a maua he tali he tau hūhū faka-Tohi Tapu ha Christopher ti nakai mailoga e maua kua tuloto tuai e pō; mo e nakai mailoga e maua a Christopher he tau fakakia tumau ki fafo he pū fakamaama. Ati fuluhi mai a ia ki a maua mo e pehē: “Kua haohao mitaki tuai ke ō.” Ti takitaki ai e ia a maua ke he tau pasikala taholi ha maua ti mavehe ai. Ko e heigoa e mena ne mailoga e ia kua hagahaga kelea lahi mahaki?

KO CHRISTABEL EARL au ne fanau i Sheffield, i Igilani, he 1927. Ne malolo e fale ha mautolu he pomu he Felakutaki II he Lalolagi, ti fakafano atu au ke nonofo mo e tupuna fifine haaku ato oti e aoga haaku. He taha aoga Katolika ne fina atu au ki ai, ne matutaki au ke hūhū ke he tau fifine pope (nun) e kakano ne lahi mahaki e mahani kelea mo e favale. Ne nakai maeke a lautolu po ke ha tagata lotu foki ne hūhū au ki ai ke tala mai e tali mauokafua ki a au.

He mole e Felakutaki II he Lalolagi, ne fakaako au mo nosi. Ne hiki au ki London ke gahua he Paddington General Hospital, ka e kitia e au loga atu foki e favale he taone. Nakai leva he fano e tugaane fakamua haaku ke he Felakutaki i Korea, ne kitia e au e latau lahi mahaki i fafo he fale gagao. Nakai fai tagata ne lagomatai a ia ne pakia, kua pouli e tau mata ha kua tafolo. Liga ko e magaaho pehē ne ō e matua fifine haaku mo au ke he tau fakafetuiaga fakataulatua, ka e nakaila iloa agaia e au e kakano ne lahi mahaki e mahani kelea.

Fakamafana ke Fakaako e Tohi Tapu

He taha aho ne hau haaku a tugaane fakamua ko John, ne kua eke mo taha he Tau Fakamoli a Iehova ke ahiahi mai. “Iloa nakai e koe ko e ha ne tutupu e tau mena kelea oti nei?” he hūhū e ia. “Nakai,” he tali e au. Ne hafagi e ia e Tohi Tapu haana ti totou e Fakakiteaga 12:7-12. Maeke au ke kitia mogonei ko Satani mo e tau temoni e matapatu ma e tau mahani kelea muitui he lalolagi. He omaoma ke he tomatomaaga ha John, ne nakai leva ti talia e au e fakaakoaga Tohi Tapu he magaaho fakamui. Ka ke he magaaho ia, ne fakaatā e au e matakutaku tagata ke taofi mai au he papatiso.—Fakatai 29:25.

Ne eke foki e taokete haaku ko Dorothy mo Fakamoli. He liu mai a ia he fonoaga he lalolagi katoa i New York (1953) mo e kapitiga taane haana ka mau, ko Bill Roberts, ne tala age au ki a laua kua fakaako tuai e au e Tohi Tapu. Ne hūhū a Bill ki a au: “Kumi oti nakai e koe e tau kupu tohi? Vate nakai e koe e tau tali i loto he tohi?” Mogo ne pehē au nakai, ne tali a ia: “Ti nakaila fakaako ia a koe! Matutaki atu ke he matakainaga fifine ia, ti liu ke kamata!” He magaaho ia foki ne kamata e tau temoni ke fakamamahi au. Ne manatu e au he ole ki a Iehova ke puipui au mo e fakatoka noa mai he tau fakaohoohoaga ha lautolu.

Paionia i Sikotelani mo Ailani

Ne papatiso au ia Ianuari 16, 1954, he oti e konotuleke nosi haaku ia Me, ti kamata paionia ia Iuni. Valu e mahina he magaaho fakamui, ne fakafano atu au ko e paionia pauaki ki Grangemouth i Sikotelani. Ne logona e au i ai e tau agelu ha Iehova ne ‘fakatu e fale api ke pa takai’ au he gahua he kotofaaga he tau maaga mamao pihia.—Sala. 34:7.

He 1956, ne uiina au ke gahua fakamatala i Ailani. Ko au mo e tokoua foki e matakainaga fifine ne kotofa ke he taone ha Galway. He aho fakamua, ne fina atu au ke he akoako Katolika. Nakai leva, ne hoko mai e leoleo ti uta au mo e hoa haaku ke he fale leoleo. He iloa e ia e tau higoa mo e tau kaina ha maua, ne fano agataha a ia ke he telefoni. Ne logona e maua a ia he pehē, “E ma Patele, kua iloa tuai e au e mena tonu ne nonofo a laua.” Ne fakafano atu he akoako a ia! Ne peehi e tagata ne pule ke he kaina ne nonofo a maua ke fekau a maua ke ō kehe, ati fakamafana he la ofisa a maua ke ō kehe mai he matakavi ia. Ne hohoko a maua ke he tuaga leluē kua hogofulu tuai e minuti he mule. Ka e tū agaia e tuleni i ai, ti kua leo e tagata taane ke heke mooli a maua he tuleni. Ko e mole laia e tolu e faahi tapu i Galway!

Ne kotofa a maua ki Limerick, ko e taha taone ne pule malolō e Lotu Katolika. Ne fakafiufiu tumau mai e matakau favale ki a maua. Tokologa e tagata ne matakutaku ke hafagi e tau gutuhala ha lautolu. He tau fakamua atu, ne tafolo e matakainaga taane he taone tote ne tata mai ko Cloonlara. Ti fiafia lahi a maua ke feleveia mo Christopher, ne totoku he kamataaga, ne ole ki a maua ke liliu age ke tali e tau hūhū faka-Tohi Tapu haana. He aahi atu ha maua, ne hū mai e akoako ti poaki ki a Christopher ke fekau a maua ke ō kehe. He taufetoko mo e akoako, ne pehē a ia: “Na uiina e tau fifine nei ki loto he kaina haaku, ti nokonoko a laua ato huhū mai. Nakai uiina a koe, ti nakai nokonoko foki a koe.” He ita lahi, ne fano e akoako.

He nakai iloa e maua ko e akoako ne fakapotopoto e matakau lahi he tau tagata taane ne leo ki a maua i fafo he fale ha Christopher. He iloa na vale a lautolu, ne taute e Christopher e mena ne fakamaama he kamataaga. Ne toka e ia a maua ato mavehevehe a lautolu. Iloa e maua he magaaho fakamui ne nakai leva ti peehi ki a ia mo e magafaoa haana ke ō kehe he matakavi ia, ati ō atu ai a laua ki Igilani.

Uiina ki Kiliata

Kua fitā au he fakatoka ke fina atu ke he Divine Will International Assembly i New York he 1958 he magaaho ne moua e au e uiina ke he vahega ke 33 aki ha Kiliata. He lata ke liu ki kaina he oti e toloaga ne fekafekau au i Collingwood, Ontario i Kanatā, ato kamata e Aoga Kiliata he 1959. He toloaga ne feleveia au mo Eric Connell. Ne iloa e ia e kupu mooli he 1957 ti kamata paionia he 1958. He mole e toloaga, ne tohitohi a ia ki a au he tau aho oti he nofo au i Kanatā mo e he aoga Kiliata. Ne manamanatu au ke he mena ka tupu ki a maua ka paase au i Kiliata.

Ko e fina atu ki Kiliata ko e mena aoga lahi ne tupu ke he moui haaku. Ne tatai e vahega ha Dorothy mo e taane haana. Ko e kotofaaga misionare ha laua ko Potukala. Ofo lahi au he kotofa ki Ailani. Momoko ha ia haaku he nakai fano mo e taokete haaku! Ne hūhū au ke he taha he tau tagata ne fakaako po kua fai mena hepe au ne taute. “Nakai,” he tali e ia. “Ko koe mo e hoa haau, ko Eileen Mahoney, ne talia ke ō ke he ha motu he lalolagi,” ne putoia ai foki a Ailani.

Liu ki Ailani

Ne liu au ki Ailani ia Aokuso he 1959 ti kotofa ke he Fakapotopotoaga Dun Laoghaire. He magaaho nei, ne fitā a Eric he liu ki Igilani ti fiafia lahi ha kua tata lahi au ki ai. Ne manako foki a ia ke eke mo misionare. Ne manamanatu a ia ha ko e fonua misionare a Ailani he magaaho ia, to paionia a ia i ai. Ne hiki a ia ki Dun Laoghaire, ti mau a maua he 1961.

Ono e mahina he mole, ne pakia lahi a Eric he pasikala afi. Ne maihi e gati ulu haana, ti nakai iloa tonu he tau ekekafo to maeke nakai ia lautolu ke fakamoui a ia. He mole e tolu e faahi tapu he nofo he fale gagao, ne leveki e au a ia i kaina ke he lima e mahina ato malolō a ia. Ne matutaki au ke he gahua fakamatala haaku ke he mena kua maeke ia au.

He 1965 ne kotofa a maua ke he fakapotopotoaga ne valu e tagata fakailoa i Sligo, ko e ava he kautahi he faahi tokelau ki lalo. Tolu e tau he mole, ne o a maua ke he taha fakapotopotoaga tote i Londonderry, ne mamao atu ke he faahi tokelau. He taha aho ne liliu mai a maua he fakamatala ti kitia kua pa uaea e taha faahi he puhalatū ne nonofo ai a maua. Kua kamata agataha e Northern Ireland Troubles. Ne tugi he tau kege he tau fuata e tau motokā. Kua fitā e taone he vevehe ke he tau matakavi Porotesano mo e Katolika. Kua hagahaga kelea lahi ke fina atu he taha matakavi he taone ke he taha matakavi.

Moui mo e Fakamatala he Tau Vahā Uka

Ne gahua fakamatala a maua ke he tau matakavi kehekehe. Kua logona foki e maua e tau agelu kua fakatu e fale api ke pa takai a maua. Ka haia a maua he tau matakavi ne latau, ne fakamafiti a maua ke ō kehe ti liliu atu ka milino. Taha magaaho ne tata e latau ke he fale ha maua, ne mokulu mai e tau otaota he fale koloa vali ne tata mai ke he fuga pū fakamaama ha maua. Nakai maeke a maua ke momohe neke vela e fale. He mole e hiki ki Belfast he 1970, ne iloa e maua kua vela e fale koloa vali he pomu ne taute ke he penisini ti vela ai foki e fale ne nonofo a maua fakamua.

He taha magaaho foki, ne gahua au mo e matakainaga fifine he fonua ti mailoga e paipa ai fa mahani ki ai he fuga pū fakamaama. Ne matutaki e fenoga ha maua. Fai minuti he mole, ti pā ai. Ne manatu e tau tagata he matakavi ia ko maua ne fakapā e pomu he paipa! He mogo tonu ia ne uiina he matakainaga fifine ne nofo he matakavi a maua ke he fale haana. Ne talia he tau tuuta kaina haana e mena nei ti nakai tukupau aki a maua.

He 1971 ne liliu a maua ki Londonderry ke aahi e taha matakainaga fifine. He fakamaama e maua e puhala he fenoga mo e puhalatū ne taofi ke tivi ai ne momole mai a maua, ati hūhū a ia, “Ai kia fai tagata he puhalatū ke tivi?” He magaaho ne pehē a maua, “E, ka e nakai fakahela a lautolu ki a maua,” ne ofo lahi a ia. Ko e ha? Ha kua fai aho he mole ne kaihā e tau motokā he ekekafo mo e leoleo ti tugi.

He 1972 ne hiki a maua ki Cork. He magaaho fakamui ne gahua fakamatala a maua i Naas, ti hoko atu ki Arklow. Fakamui he 1987, ne kotofa a maua ki Castlebar ne ha ha i ai a maua mogonei. Ne moua e maua e kotofaaga mitaki ue atu ke lagomatai e talagaaga he Fale he Kautu. Ne gagao lahi mahaki a Eric he 1999. Pete ia, he lagomatai ha Iehova mo e lalagoaga fakaalofa he fakapotopotoaga, ne liu au maeke ke fahia ti leveki a ia ato malolō.

Lagaua e ō ha maua mo Eric he Aoga Fekafekau Paionia. Ti fekafekau agaia a ia mo motua. Ne mamahi lahi au he gagao gugu ti iihi ua e tau pula mo e tau tuli haaku. Pete ne feleveia au mo e totokoaga kelea muitui mai he lotu ti moui ke he tau vahā hagahaga kelea lahi he politika mo e tau tagata, ko e taha he tau paleko ne mua atu ki a au ko e fakaoti e fakaholo motokā. Ko e kamatamata a ia ha kua utakehe e atāina haaku. Kua lahi e lagomatai mo e lalagoaga he fakapotopotoaga. Ne maeke au ke fano mogonei ha ko e lagomatai he tokotoko, ti fakaaoga e au e pasikala hui tolu ne holo he puha hila ke he tau mena mamao.

Ne gahua fakalataha a maua mo Eric he gahua paionia pauaki ke molea e 100 tau he katoa—98 e tau ne gahua hinei i Ailani. Nakai fai manamanatu a maua ke okioki. Nakai falanaki a maua ke he tau mana, ka kua talitonu a maua ko e tau agelu malolō ha Iehova hane ‘fakatu e fale api ke pa takai’ a lautolu kua matakutaku ki a ia mo e fekafekau fakamooli ki a ia.