Fakaaueaga ha ko e ha ne Hau ai e Mesia

“Kua moua tuai e mautolu e Mesia.”​—IOANE 1:41.

1. Ko e heigoa e fakailoaaga ofoofogia ne tohi he Tohi Tapu, mo e taute i ne fe?

KO E Iutaia ne higoa ko Aneterea ne taute e ia e fakailoaaga ofoofogia i luga, ke he hana tau matakainaga kua molea e 1,950 e tau tau he mole. Logona nakai e koe e fiafia he hana tau kupu, ne tohi he aposetolo Kerisiano ko Ioane? Ko e tau nakai nimo ia, ne tuhi fakatonu he Kerisiano fakamau tala tuai ko Luka, he “tau ne hogofulu ma limaaki he pule a Tiperio Kaisara.” Ko e tau ke hogofulu ma limaaki ha Tiperio, mai he magaaho ne eke ai a ia mo pule atu motu a Roma, kua kamata mai ia Sepetema 28 V.N. mo e fakaoti ia Sepetema 29 V.N.​—Luka 3:1-3, 21, 22; Ioane 1:32-35, 41.

2. Tuhi fakatonu fefe e perofetaaga a Tanielu ke he tau 29 V.N.?

² Ko e tau ne hoko mai ai e Mesia kua talahau fakatonu mai tuai. Hoko tonu ke he 483 e tau tau he mole tali mai he poaki he patuiki Peresia ko Aretaseta ke liu ati hake a Ierusalema, ko e tau ke 20 aki a ia hana he pule, tau 455 F.V.N.a (Nehemia 2:1-8) Na tala-hau tuai he perofeta ko Tanielu “ke kamata mai he hoko atu e poaki kia liu taute mo e ati hake a Ierusalema, ke hoko atu ke he Mesia ko e Iki, ne fitu e vaha tapu mo e onogofulu ma ua e vaha tapu.” (Tanielu 9:25) Ko e vaha he 7 + 62 = 69 ko e tau fahi tapu fakaperofeta ne veveheaki e ua e tau mena tutupu aoga nei. Ko e onogofulu ma hiva e vaha tapu ke katoa e 483 e aho. Hagaao ke he fakatufono fakaperofeta “ko e aho taha ko e tau taha ia,” to hoko mai e Mesia he 483 e tau fakamui, ko e tau 29 V.N.​—Esekielu 4:6.

3. (a) Ko e heigoa e kakano he matahigoa ­“Mesia”? (e) Ko e heigoa e tau perofetaaga ka fakamoli he Mesia?

³ Ti fakamoli ai, ko e tau 29 V.N., “ha ne talifaki e motu” ke he Mesia. (Luka 3:1, 15) Ko e matahigoa “Mesia” kua tatai ni e kakano mo e “Keriso” he vagahau Heleni; ko e kakano ua ni “Ko Ia Kua Fakauku.” (Ioane 1:41) Ko e huhu velagia ke he tokologa he tau Iutaia, ‘Ko hai ka fakauku he Atua ko Iehova ke eke mo patuiki ke pule, nakai ni ki Isaraela ka e ke he tau tagata oti kana?’ Mai ha ko e tau perofetaaga, kua fifili hifo fakamahao ke hoko ke he taha huli ha Iuta ko e tama tane he tama he tama tane ha Aperahamo. Ko e taha mena foki, ko e hakega e Mesia ke he nofoaiki he patuiki Iutaia ko Tavita mo e to fanau mai ni ke he maga a Tavita ko Petelehema.​—Kenese 17:5, 6; 49:10; Salamo 132:11; Tanielu 7:13, 14; Mika 5:2; Ioane 7:42.

Mailogaaga Nakai Hepe

4, 5. (a) Ko e heigoa e mena ne tupu he tau tonu ia, 29 V.N.? (e) Ko e heigoa e puhala nakai hepe ne mailoga aki a ia ne fifili mo Mesia?

⁴ Ko e tau tonu ia, 29 V.N., ko e mena hanai ne tupu: “Kua hoko mai ai e kupu he Atua kia Ioane e tama a Sakaria ke he tutakale. Ti fano ai a ia ke he tau fahi oti a Ioritana, kua fakamatala atu e papatisoaga he tokihala kia fakamagalo ai e tau hala.” (Luka 3:2, 3) Ko e fekafekauaga a Ioane ne tauteute e tau Iutaia kua tokihala ke talia e hauaga kua tata mai he Mesia. Ko e taha mena foki, ne age e Iehova ki a Ioane e fakamailoga. Ke kumi a ia ke he taha “ka kitia e koe e Agaga kua hifo ki ai, mo e nofo i luga ia ia.”​—Ioane 1:33.

⁵ Mole atu e papatiso a Iesu ko e Nasareta, ne kitia e Ioane e fakaukuaga nei mo e nakai hepe ai. Nakai fakauku a Iesu ke he lolo, tuga hana tupuna fakalalolagi ko Tavita, ka ko e agaga tapu he Atua ko Iehova. (1 Samuela 16:13; Gahua 10:38) Ko e magaaho taha ia ni ne pehe mai e leo he Atua: “Ko e haku a tama fakahele hanā, kua fiafia na au kia ia.” (Mataio 3:16, 17) Tuga he mailoga fakamui e Ioane: “Ne kitia e au e Agaga ne hifo mai he lagi, tuga ne lupe, mo e nofo ki luga ia ia. Ti kua kitia tuai e au mo e talahau atu, ko ia ni ko e Tama he Atua.”​—Ioane 1:32, 34.

6. Ko e heigoa e fakafifitakiaga mitaki ne fakatoka e Aneterea mo Ioane ma tautolu?

⁶ Mai he tau kupu pihia, ne fakakite fakamoli e Ioane ko e Papatiso hana tau tutaki ki a Iesu, mo e fakahigoa foki a ia “ko e Punua mamoe he Atua, ko ia ke uta kehe e hala he lalolagi.” (Ioane 1:29) Ua e tutaki ne mafiti ke logona. Mole atu taha e aho he fakalataha ai mo Iesu, ne talia moli e laua. Ko e higoa he taha ko Aneterea, ko ia ne kumi fakamakutu atu ke he hana matakainaga ko Simona Peteru. Ne maama ai ko e taha tutaki ko Ioane ko e tama a Sepetaio, kua eke foki a ia ko e aposetolo ne ofania e Iesu. Mole atu e fakamoli ke he Mesia ke teitei ke 70 e tau tau, ne omoi a Ioane nei ke tohi e tau fakailoaaga i luga nai ke lata mo tautolu. Aamohia nakai he fakatai hana mo e ha Aneterea hau a loto? Makutu nakai a koe tuga a lautolu mo e falu he “tau aposetolo . . . he Punua mamoe” ne fakailoa e kupu moli ofoofogia ke he Mesia?​—Fakakiteaga 1:9; 21:14; Ioane 1:35-41; Gahua 5:40-42.

Fakauku ke Eke mo Patuiki mo e Ekepoa ne Mua

7. Ko e ha ne nakai fekafekau ai a Iesu mo ekepoa he faituga i Ierusalema?

⁷ Ha kua fanau mai a Iesu ke he motu he tau Iutaia, “kua nofo ke he fakatufono.” (Kalatia 4:4) Ko e mena ia, ha kua tupu mai he magafaoa a Iuta, kua nakai maeke a ia ke fekafekau tuga e ekepoa he faituga fakafifitaki ha Iehova, ko e hana tau ekepoa ne tutupu mai ia Arona he magafaoa a Levi. “Kua tupu e Iki ha tautolu mai ia Iuta, ko e faoa haia nakai talahaua ai e Mose ha kupu ke he feua he tau ekepoa,” ne liu fakamanatu he aposetolo ko Paulo ke he tau faoa Kerisiano.​—Heperu 7:14.

8. Ko e heigoa ne fakaata mai aki e faituga a Iehova he lalolagi?

⁸ Ne tohia he aposetolo ko Ioane: “Ko e maama moli kua fakamaama aki e tau tagata oti kana, ne haele mai a ia ke he lalolagi.” (Ioane 1:6-9) Fakalataha mai mo e papatisoaga a Iesu, kua tuga ni e faituga fakaagaga mua ue atu kua fakagahuahua, ti ha ha i ai mogonei e ekepoa ne mua fakaagaga ko ia ne maeke ke laveaki e tau tagata mai he liliaga ke he lalolagi pouli fakaagaga a Satani.​—Heperu 8:1-5; 9:24.

9, 10. (a) Ko e heigoa e kakano he tau kupu a Iesu, “Ko e tau poa tamate mo e tau poa, kua nakai finagalo a koe ki ai” mo e, “Ka kua taute e koe e tino māku”? (e) Fefe e logonaaga fakatagata a Iesu ke he mena nei?

⁹ Ne liogi a Iesu he magaaho he hana papatisoaga. Kua fakamau he Tohi Tapu falu he hana tau kupu ofoofogia, ne liu fatiaki mai he aposetolo ko Paulo fakamui: “Ko e tau poa tamate mo e tau poa, kua nakai finagalo a koe ki ai, ka kua taute e koe e tino māku. Ko e tau poa huhunu, mo e tau poa mo e tau hala kua nakai fiafia a koe ki ai. Ti kua pehe age ai au, Ko e Atua na e, kitiala, kua fina atu au ke eke hau a finagalo, (kua tohia kia au he tohi­vakai.)”​—Heperu 10:5-7; Luka 3:21.

¹⁰ Ko e mena ia, ne fakagahua ni e Iesu ki a ia e perofetaaga he Salamo 40:6-8, ne talahau mai tuai e finagalo a Iehova ke fakaoti e tau poa he tau manu ne taute he tau ekepoa faka-Arona he faituga i Ierusalema. Nakai “fiafia” a Iehova ke he tau poa ia, ko e tau mena fakafifitaki ni, nakai maeke ke lukutoto katoa ma e hala he tagata. Ko e mena ia, ne tauteute ai e Iehova e tino mitaki katoatoa he tagata ma Iesu ke eke mo poa. Ne hiki mai he Atua e moui he hana Tama he lagi ke he manava he tama fifine tote Iutaia. Ko e mena ia ne fanau ai a Iesu mo e nakai fakakelea he hala ha Atamu. Ko ia ko e Tama Tane, tagata mitaki katoatoa he Atua, kua maeke he hana moui ke lukutoto e hala he tau tagata. (Luka 1:30-35) Tuga he talahau mai he Salamo 40:8, ko e manatu loto fakaalofa ni a Iesu ke taute e finagalo he hana Matua. “Ko e finagalo haia kua fakatapu ai a tautolu ke he tino a Iesu Keriso kua eke mo poa laga taha ni.”​—Heperu 10:10, 11.

11. Ko e heigoa e perofetaaga ne fakamoli he mate he Mesia, mo e maeke fefe ke ‘utakehe e poa’?

¹¹ Ko e poa lagataha he moui tino a Iesu kua utakehe aki e tau poa ne taute tumau he faituga fakafifitaki i Ierusalema. Ko e taha mena foki, ne mate a ia he Aho he Paseka 33 V.N. Ko e liga tolu mo e vevehe ua e tau a ia he mole atu hana papatisoaga. Ko e tolu mo e vevehe ua e tau, kua katoa ai e vevehe ua e vaha tapu fakaperofeta. (Numela 14:34) Ti lata tonu e tau mena nei tuga ni he talahau tuai e Tanielu hagaao ke he mumutu kehe ai he Mesia: “Ko e maga foki ne veveheua aki e vaha tapu ti fakahiku ai e ia e poa katoa mo e poa mena kai.” (Tanielu 9:26, 27) Pete ni he fakagahuahua e feua ekepoa fakafifitaki i Ierusalema ati hoko ke he moumouaga he faituga he tau 70 V.N., ko e tau poa ne taute he tau ekepoa he tau tau ia kua oti ke ha ha i ai ha aoga, ha kua fita he hukui aki he poa ne mua ha Iesu.​—Mataio 23:37, 38.

12. Ko e heigoa e puhala ne mua ai e feua ekepoa ha Iesu ke he ha Arona?

¹² Ko Arona ne fakamua he laini ne loa lahi he tau ekepoa ne mua he tau Isaraela. Mole atu e fakauku hana he lolo tapu, ne fakatali a ia he fale he tutuutaaga ke fitu e aho to moua e malolo ke fekafekau ke he feua ekepoa ne mua. (Levitika 8:12, 33) Tuga na Iesu, fai magaaho ne fakatali ai ke moua e malolo ke fakagahua ke hukuiaki e tau tagata. Kua kamata mai e magaaho ia he hana fakauku ke eke mo Ekepoa Ne mua ue atu ke hoko ke he hana liu tumai. Nakai tuga a Arona, ko e Tama nakai maeke ke mate he Atua kua nakai fai hakega, ti fekafekau ua a ia ko e Ekepoa mo e Patuiki ko e “kainaga fakalataha mo Mekisateko.”​—Salamo 110:1-4; Kenese 14:18-20; Heperu 6:20; 7:1-3, 11-17, 23-25.

13. (a) Ko e heigoa e kotofaaga mamafa ne lago ke he tau ekepoa ne mua i Isaraela? (e) Hahamo fefe e Iesu Keriso e kotofaaga ne mua atu he lahi?

¹³ I Isaraela he vaha fakamua, ko e kotofaaga pauaki ke fakatonu e tau fakaakoaga fakalotu kua lago ni ke he ekepoa ne mua. (Levitika 10:8-11; Malaki 2:7) Fakailoa pihia ni e Iesu e tau fakatonutonuaga tututonu a Iehova ma lautolu oti ne manako ke moua e Kautu mo e moui tukulagi. (Mataio 6:9, 10, 33; 7:28, 29; 11:12; 25:34, 46) Ko e magaaho ne nofo ai a ia he sunako i Nasareta, ne totou mo e fakagahua ni e Iesu ki a ia e perofetaaga: “Ha ha i luga ia au e Agaga he Iki, he kua fakauku e ia au ke fakamatala e vagahau mitaki.” Mole atu he nofo a ia i Kapanaumi, ne pehe a ia: “Ko e mena lata ke fakamatala e au e vagahau mitaki he kautu he Atua ke he falu a maga foki; ha ko e mena ia ne fakafano mai ai au.” (Luka 4:18, 19, 43; Isaia 61:1, 2) Ne fakaako foki e Iesu e toko fitu­gofulu he hana tau tutaki ke fakalaulahi e gahua fakamatala nei he Kautu, mo e talahau mai tuai e ia to taute e lautolu e tau gahua ke mua atu ke he tau gahua ne taute e ia. (Luka 10:1-9; Ioane 14:12) Kua fakatoka he mena nai e fakaveaga he fakaakoaga fakaohooho he Tohi Tapu ke he lalolagi katoa ha ko e mena to puhala mai ni e Iesu he ‘tupa fakamoli,’ ko e hana tau tutaki ne fakauku.​—Mataio 24:45-47, NW; 28:19, 20.

Takitaki ne Mua ke Fakatokoluga e Pule Katoatoa a Iehova

14. (a) Ko e ha ne hu atu ai e ekepoa ne mua i Isaraela ke he mena Tapu Mua ue atu he Aho he Fakakanopogiaga lagataha he tau? (e) Ko e heigoa ne fakatino mai he tau mena manogi?

¹⁴ Ko e kakano aoga lahi ne hau ai e Tama he Atua ke he lalolagi nakai ke laveaki e tagata. Kua pehe, ke fakatonu e tau amuamu ne fakatu e Satani hagaao ke he pule katoatoa a Iehova. Moua mai e tautolu e maamaaga he mena nei ka kitekite ke he Aho he Fakakanopogiaga lagataha he tau he tau Isaraela, he magaaho ka hu atu laga loga e ekepoa fakafifitaki ne mua ke he mena Tapu Mua ue atu. Ko e hu atu fakamua ke taute tugi e tau mena manogi, ka liligi ke he tukuaga mena manogi he tau malala kaka. (Levitika 16:12-16) Kua fakakite fakamitaki mai he mena nei e mena ka taute he Ekepoa Ne mua nakai fakafifitaki he lalolagi to haele hake a ia ke he lagi ke tu ki mua a Iehova mo e mena uho hana ko e poa tino.b (Heperu 9:24) Tuga he fakakite mai he fakaaogaaga he mena manogi, ko e mahani fakamoli a Iesu ne fakamailogaaki he tau liogi fakamoli, ko e malolo kaka ke he tapuakiaga mea, mo e hokulo e fakaalofa ki a Iehova. (Salamo 141:2; Mareko 1:35; Ioane 2:13-17; 12:27, 28; 14:30, 31; Heperu 5:7) Kautu a Iesu he mitaki katoatoa e mahani hakohako he fakafehagai mo e tau kamatamata, tau vaiga, tau favale ita lahi ne fakaputu hake e Satani mo e hana tau matakau ki a ia.​—Fakatai 27:11; Mataio 22:15-18; Mareko 14:60-65; 15:16-32; Luka 4:13, 29; Ioane 8:44, 59.

15. Fakakite fefe e tautolu ha tautolu a fakaaue ki a Iehova ha kua foaki mai e ekepoa ne mua, mitaki lahi pihia? (Heperu 10:21-26)

¹⁵ Ma e fakatokolugaaga he pule a Iehova, kua moua e Iesu e palepale ko e moui nakai mate i luga he lagi. Ko e fakaaue ha a tautolu ki a Iehova ha kua foaki mai ma tautolu e Ekepoa Ne mua, mitaki lahi pihia! “Hanai, ha ha ia tautolu e ekepoa lahi ne mua, kua haele atu a ia ke he lagi, ko Iesu e Tama he Atua, kia toto mau e tautolu ke he kupu kua talahau atu e tautolu.” (Heperu 4:14) Ko e hau a fakamakutu nakai ke mui tua ke he fakafifitakiaga a Iesu ke he mahani hakohako, pete ni ko e heigoa ka taute he Tiapolo? Kaeke ke pihia, kia falanaki a koe ke he lagomatai, to kautu a koe. Ko e kakano ha kua ha ha i ai e lagomatai mitaki lahi. “Ha kua nakai ha ia tautolu e ekepoa ne mua kua nakai maeke ke mamahi fakaalofa fakalataha mo tautolu ke he tau mena kua lolelole ai a tautolu, ka kua kamatamata a ia ke he tau mena oti kana tuga a tautolu, ka e nakai fai hala a ia. Ko e mena ia kia fakatata atu ai a tautolu mo e fakamalolo ke he nofoaiki he fakaalofa noa, kia fakaalofa mai ai a ia kia tautolu, kia moua foki e fakaalofa noa ke lagomatai mai ai ke he aho kua lata ai.”​—Heperu 4:15, 16; 5:7-10; Filipi 4:13; 1 Ioane 2:1, 2.

Kua Lata ke Fai Hikiaga

16. Ko e heigoa e tau amaamanakiaga he tau tutaki fakamua he Mesia, ne manatu ke he hana pule ke he Kautu?

¹⁶ Ne mailoga mafiti lahi e Aneterea mo Ioane e Mesia moli, ka ko laua mo e falu he tau tutaki fakamua ia kua loga agaia e tau mena ke fakaako. (Ioane 16:12, 13) Tuga ni e loga he tau Iutaia mahani fakalotu he magaaho ia, kua amaamanaki lahi a lautolu ke kamata pule e Kautu he Mesia he magaaho ia, ke laveaki e motu ko Isaraela mo e hana maga ne mua ko Ierusalema, mai he pule he tau Motu Kehe. (Luka 2:38; 3:15; 19:11; 23:51; 24:21) Ka e taha e mena, fai aoga tukulagi nakai ka moua mai he mena ia ma e tau tagata hala?

17, 18. Ko e ha ne age ai e Iesu e fakatai ke he “taha iki”?

¹⁷ Ke uta kehe e hala mo e mate mai he hana tau tagata he Kautu he vaha i mua, kua lata ni ke mumutu kehe fakamua e Mesia tuga e punua mamoe fakapoa. (Ioane 1:29; Isaia 53:7, 12) He magaaho ne talahau tuai e Iesu e mena ka tupu mo e liu tu mai fefe a ia, ne talahau atu a Peteru: “Ko e Iki na e, kia mamao ia koe e mena ia; nakai ni hoko e mena ia kia koe.” (Mataio 16:21, 22) Ne iloa e Iesu, ko e hana tau tutaki kua “nakai maama e kupu ia ki a lautolu.”​—Mareko 9:31, 32; fakatatai mo e Mataio 17:22, 23.

¹⁸ Ko e hana fenoga fakahiku ki Ierusalema, kua maaliali mitaki e tau talahauaga a Iesu. (Mataio 20:18, 19) Ne fakakite foki e ia e aoga lahi ka moua ha ko e hana mate, kua pehe a ia: “Kia tuga e Tama he tagata . . . kia foaki atu foki hana moui mo lukutoto ke hukui aki e tau tagata tokologa.” (Mataio 20:28) Ne hataki he tau amaamanakiaga hepe e hana tau tutaki, mai he maamaaga ke he mena nei. Ne fakamau e Luka: “Ha kua tata a ia ki Ierusalema, ha ko e mena piko na lautolu ko e hoko mai ne fai e kautu he Atua.” Ke liuaki mai aki ha lautolu a tau manamanatuaga, ne age e Iesu e taha fakatai, ne fakatai e ia a ia ke he “taha iki” ne fano fakamua “ke he motu mamao ke moua māna ke fakatu a ia mo Iki.” (Luka 19:11, 12) Ko e “motu” ia ko e hagaao ke he lagi, ne haele ki ai a Iesu he mole atu hana mate mo e liu tu mai.

19. (a) Ko e heigoa e amaamanakiaga hepe ne talahau he tau tutaki a Iesu he mole atu hana liu tumai? (e) Ko e heigoa ne hiki he matutakiaga he Atua mo e tagata, ne fakahoko he Penetekoso 33 V.N.? (Heperu 8:7-9, 13)

¹⁹ Ko e mena ia, fakamua to haele hake a Iesu, ne huhu hana tau tutaki: “Ko e Iki na e, ko e vaha nai kia ke liu fakafou mai ai e koe e kautu kia Isaraela?” (Gahua 1:6) Fakatikai nakai e Iesu a lautolu he huhu e lautolu e mena nei? Nakai, ka e fakamaama e ia, nakai la hoko e magaaho, ko e mena ia ke lavelave ai a lautolu ke he gahua aoga ko e fakamatala ke he Mesia moli. (Gahua 1:7, 8) Ko e matutakiaga he maveheaga he Atua mo Isaraela he tino to nakai leva ti uta kehe. Ko e mena ia, ko e Kautu faka-Mesia ha ha i mua to nakai fakatu ke he motu nakai fakamoli ia, he lalolagi. Ne tala age a Iesu ke he tau tagata totoko i Iutaia: “To uta kehe ia mutolu e kautu he Atua, ka e age ke he taha motu ke ta mai ai e tau fua hana.” (Mataio 21:43) Hogofulu e aho ne mole he haele hake a Iesu ke he lagi, ti fanau ai e motu ia. Ne liligi hifo e agaga tapu ke he 120 e tutaki a Iesu, ko e mena ia kua fakauku ai a lautolu ke eke mo “lautolu ne tapu” mo e tau “hakeaga fakalataha mo Keriso” he Kautu he Mesia ka hoko mai.​—Tanielu 7:13, 14, 18; Roma 1:7; 8:1, 16, 17; Gahua 2:1-4; Kalatia 6:15, 16.

20. Ha kua kitia e falu he tau amaamanakiaga hepe, ko e heigoa ne taute he tau Kerisiano fakamoli ia he senetenari fakamua?

²⁰ Pete ni he mole mai e fakauku ha lautolu, ka e amaamanaki hepe agaia e tau Kerisiano ia he senetenari fakamua. (2 Tesalonia 2:1, 2) Ka e nakai fakakonokono a lautolu mo e tiaki, ka kua fakatokolalo a lautolu mo e talia e fakatonuaga. Ha ko e fakamalolo mai he agaga tapu he Atua, ne talia fiafia e lautolu e kotofaaga ke fakamatala mo e “eke e tau motu oti kana mo tutaki.”​—Mataio 28:19, 20; Gahua 1:8; Kolose 1:23.

21. Ko e heigoa e tau huhu ka manamanatu ki ai he ha tautolu a tala ka hau?

²¹ Ka e kua e senetenari ke 20 aki nei ha tautolu? Kua mataala nakai e tau fekafekau a Iehova he vaha nei ke he fakatuaga he Kautu faka-Mesia a Iehova? Ke tuga ni e tau faka­tatai­aga ia ha lautolu he senetenari fakamua, kua lata nakai ke hiki ha lautolu a tau amaamanakiaga ke he falu a puhala?

[Tau Matahui Tala]

Tali Fefe e Koe?

◻ Ko e heigoa e kakano he matahigoa “Mesia”?

◻ Ko e heigoa e mena ofoofogia ne fakahoko he tau 29 V.N.?

◻ Maeke fefe he Mesia ke ‘fakaoti e poa he veveheua he vaha tapu’?

◻ Tali mai he hana fakaukuaga, ko e heigoa e kotofaaga ne hahamo e Iesu?

◻ Ko e heigoa e finagalo pauaki he hau fakamua he Mesia, mo e haofia fefe a tautolu he mena nei?

[Fakatino he lau 7]

Ko e hu atu fakamua he ekepoa ne mua ke he mena Tapu Mua ue atu ne fakaata mai aki taha mena ne mua atu e aoga mai he fakamouiaga he tau tagata