Ko e Onoonoaga Faka-Kerisiano ke he tau Pule Malolo ne Mua

“Kia lata e tau solu oti ke fakalilifu ke he tau pule malolo ne mua, ha kua nakai moua ha pule malolo ka nakai mai he Atua, ko e tau pule malolo kua ha ha ainei, ne fakatutu ai he Atua ke he tau tutuaga kua lata ha lautolu.”​—ROMA 13:1, “NW.”

1, 2. (a) Ko e ha, ne pagota ai a Paulo i Roma? (e) Ko e heigoa e tau huhu ne tutu hake ha kua ole atu a Paulo ki a Kaisara?

NE TOHIA he aposetolo ko Paulo e tau kupu i luga ke he tau Roma, liga he tau 56 V.N. Kua gahoa e tau tau fakamui, ne kitia ai e ia a ia ko e pagota i Roma. Ko e ha? Ne tau atu ki a ia e moto tagata i Ierusalema mo e fakahao he tau kautau Roma. Kua uta ki a Kaisaria, ne fehagai a ia mo e tau hokotaki fakavai, ka e maeke lahi a ia ke fakatonu atu e tau mena ne hagaao ki a ia ni, ki mua a Feliki, ko e kavana Roma. Kua fia moua taui fufu a Feliki, ti toka ai a ia i loto he fale puipui, ke ua e tau tau. Ti hoko atu fakamui, ne poaki atu a Paulo ke he hukui kavana ko Feso, ke logona e Kaisara hana a fakafiliaga.​—Gahua 21:27-32; 24:1–25:12.

² Ko e tonu hana a nei, ha ko e tagata he motu ko Roma. Ka kua matutaki fakalataha nakai e mena ia ha Paulo ke ole atu ke he malolo he pule he kautu, he magaaho ne pehe ai a Iesu ko Satani moli e “iki he lalolagi nei” mo e ko ia ni ko Paulo ne fakahigoa a Satani ko e “atua he ­lalolagi nai”? (Ioane 14:30; 2 Korinito 4:4) Poke kua nofo kia, e pule malolo ha Roma ke he taha ‘tuaga kua lata’ ne taute ai ke tonu lahi a Paulo ke ono atu ke he pule malolo ia, ma e puipuiaga he hana a tau tonuaga? E moli, kua taute nakai he tau kupu fakamua he aposetolo, “Kua lata a tautolu ke omaoma ke he Atua, ko e ikipule, ka e nakai ke he tau tagata,” ke fakaata e Kerisiano ke omaoma ke he tau tagata ikipule he tau magaaho oti, ka nakai lauia ai ke nakai omaoma ke he Atua?​—Gahua 5:29, NW.

3. Ko e heigoa e onoonoaga motua ne fakakite e Paulo mo e lauia fefe e loto manamanatu hifo?

³ Kua lagomatai e Paulo a tautolu ke tali e tau huhu nei i loto he tohi hana ke he tau Roma, ke he mena kua fakakite e ia e onoonoaga motua ke he tau tagata he tuaga ikipule. He Roma 13:1-7, ne taute fakamali e Paulo e vala kua lata he loto manamanatu hifo he Kerisiano ke taute e fuafuaaga tatai he omaoma katoatoa ke he Pule Malolo Mua ue atu, ko Iehova ko e Atua, mo e omaoma kua lata ke he “pule malolo ne mua.”

Fakakite Moli e Pule Malolo ne Mua

4. Ko e heigoa e manamanatu ne taute e hikiaga, he tau 1962, ti ko e heigoa e tau huhu ne tupu mai?

⁴ Ke he falu tau tau, ato hoko ke he 1962, ne taofi e tau Fakamoli ha Iehova ko e tau pule malolo ne mua, a Iehova ko e Atua mo Iesu Keriso. Ka pehe ni ke fakatatai mo e Fakatai 4:18, ne holo ki mua e maama, mo e kua fakahako e onoonoaga nei, ti liga to tupu hake e tau huhu ke he tau loto he falu. Kua hako kia a tautolu he magaaho nei ke pehe, ko e tau pule malolo nei, e tau patuiki, tau pelesiteni, tau ulu fekafekau fakatufono, tau ekepule he maaga, tau ikifakafili, mo e falu foki ne moua e pule malolo he matakavi, ke he malolo fakapolitika i loto he lalolagi mo e kua lata a tautolu ke taui ki a lautolu e fakalilifu ke he puhala kua lata?

5. Ke he heigoa e tau puhala ne lagomatai he laulahi he tau kupu he Roma 13:1 a tautolu, ke iloa moli ko hai e tau pule malolo ne mua, mo e taute fefe he tau liliuaga kehekehe he Tohi Tapu ke lagomatai e fakakiteaga nei?

⁵ Ko Irenaeus, ko e tagata tohi tala he senetenari ke uaaki V.N., ne pehe hagaao ke he falu he hana vaha, ne vagahau a Paulo he Roma 13:1 “hagaao ke he tau malolo fakaagelu [poke] ke he tau ikipule ne nakai maeke ke kitia.” Ko Irenaeus, ko ia ne onoono ke he pule malolo ne mua ko e “tau pule malolo moli he tagata.” Kua fakakite he laulahi he tau kupu ha Paulo ko e hako a Irenaeus. I loto he tau kupu fakahikuhiku he veveheaga 12 ha Roma, ne fakamaama mai e Paulo kua lata fefe e tau Kerisiano ke taute e tau mahani ha lautolu ki mua he “tau tagata oti kana,” ti taute atu foki ke he tau ‘fi’ e mahani fakaalofa mo e mahani he manamanatu mitaki. (Roma 12:17-21) Kua maliali ai, ko e talahauaga, ko e “tau tagata oti kana” kua ha ha i ai e hagaaoaga ke he tau tagata i fafo he fakapotopotoaga Kerisiano. Ti ko e “tau pule malolo ne mua,” ne fakaholo atu e tutalaaga ha Paulo ki ai, kua lata ke pihia foki, i fafo he fakapotopotoaga Kerisiano. Ke fakatatai ai mo e mena nei, kia mailoga la ko e liliu fefe he tau liliuaga e vala fakamua he Roma 13:1: “Kua lata e tau tagata oti ke omaoma ke he tau pule malolo he fahi motu” (Today’s English Version); “kua lata e tau tagata oti ke talia e ia e tau pule malolo ha ne fa e pule” (New International Version); “kua lata e tau tagata oti ke omaoma ke he tau pule malolo he motu.”​—Phillips’ New Testament in Modern English.

6. Taute fefe he tau kupu ha Paulo, hagaao ke he totogi he tau tukuhau mo e fakalilifu ke totogi, ke fakakite ko e tau pule malolo ne mua, kua eke ni ko e tau pule malolo he motu?

⁶ Ti holo atu a Paulo ke talahau, kua ui mai e tau pule malolo nei, ma e tau tukuhau mo e fakalilifu ke totogi. (Roma 13:6, 7) Kua nakai ui mai e fakapotopotoaga Kerisiano ma e tau tukuhau poke fakalilifu ke totogi; nakai pihia foki a Iehova po ko Iesu poke falu he tau “ikipule ne nakai maeke ke kitia.” (2 Korinito 9:7) Ne totogi ni e tau tukuhau ke he tau pule malolo he motu. Ke tatai mo e mena nei, ko e tau kupu Heleni ma e “tukuhau” mo e “fakalilifu ke totogi” ne fakaaoga e Paulo he Roma 13:7 (NW) kua hagaao fakahako ni ke he tupe ne totogi ke he Motu.a

7, 8. (a) Taute fefe he tau kupu kehekehe he tohiaga tapu, ko e tatai mo e onoonoaga kua lata e tau Kerisiano ke fakalilifu ke he tau pule malolo fakapolitika he lalolagi nei? (e) He magaaho fe ni hokoia, kua maeke e Kerisiano ke nakai omaoma ke he tau poaki he “pule malolo”?

⁷ Ke lafi ki ai, ko e tomatomaaga ha Paulo ke fakalilifu ke he tau pule ne mua, kua tatai mo e poaki ha Iesu ke totogi atu e “tau mena a Kaisara, kia uta a . . . kia Kaisara,” ha ko “Kaisara” ne hukui e pule malolo he motu. (Mataio 22:21) Ne talia foki mo e tau kupu fakamui ha Paulo ki a Tito: “Kia matutaki atu tumau ke fakamanatu ki a lautolu ke fakalilifu mo e ke omaoma ke he tau fakatufono mo e tau pule malolo, ha ko e tau ikipule, kia nonofo tauteute ma e tau gahua mitaki oti.” (Tito 3:1, NW) Ha kua pihia, he tau magaaho ne poaki atu e tau fakatufono ke he tau Kerisiano ke taute fakalataha e tau gahua he maaga, kua hako na lautolu ke taute, kaeke kua nakai hoko atu e tau gahua ia, ke fio fakalolelole ma e falu fekafekau ne nakai mai he tohiaga tapu poke taute fakakelea e tau mahani he Tohiaga Tapu, tuga ne moua mai he Isaia 2:4.

⁸ Ne fakamoli foki e Peteru, kua lata a tautolu ke fakalilifu ke he tau pule malolo he motu, he lalolagi nei, he magaaho ne pehe a ia: “Hanai, kia omaoma a mutolu ke he tau pule oti he tau tagata ha ko e Iki; po ke patuiki ha kua mua ni a ia; Po ke tau iki, ko lautolu kua fakafano mai e ia ke fakahala e tau tagata mahani kelea, ka kia nava kia lautolu kua mahani mitaki.” (1 Peteru 2:13, 14) Ke tatai mo e mena nei, kua lata foki e tau Kerisiano ke mailoga e fakatonuaga ha Paulo ki a Timoteo: “Hanai, kua fakamua ke he tau mena oti kua tomatoma atu au ke eke e tau olelalo, mo e tau liogi, mo e tau tauvalo, mo e tau fakaaue ma e tau tagata oti kana; Ma e tau patuiki, mo lautolu oti ne toka ai e pule, kia nonofo a tautolu fakatekiteki mo e nakai fakaatukehe.”b​—1 Timoteo 2:1, 2.

9. Ko e ha, kua nakai utakehe mai he fakahekeaga ki a Iehova, ka pehe kua “mua” e tau pule malolo he tagata?

⁹ He fakahigoa e tau pule malolo “ne mua,” kua taute kia e tautolu ke utakehe mai he fakahekeaga kua lata ke age ki a Iehova? Nakai, ha kua molea lahi e lahi ha Iehova ke he mena tote ne fakamaama ne mua. Ko ia “e Iki he Pule Katoatoa Mua ue atu,” “ia ne Mua ue atu.” (Salamo 73:28, NW; Tanielu 7:18, 22, 25, 27; Fakakiteaga 4:11; 6:10) Nakai fakaai ke fai puhala e fakalilifu kua hako ke he tau pule malolo he tagata, ke utakehe mai he ha tautolu a tapuakiaga ke he Pule Malolo Mua ue atu, ko e Iki Pule Katoatoa ko Iehova. Ke he heigoa mogoia e laulahiaga, ha lautolu nei ko e pule malolo ne mua? Kua hagaao ni ke he falu a tau tagata mo e i loto ke he ha lautolu a tau takaiaga gahua. Kua lago ki a lautolu ke takitaki mo e puipui e tau fakalatahaaga tagata, mo e ma e mena nei kua fakatokatoka hifo e lautolu e tau matafakatufono ke he tau mahani kua lata ke taute aki e tau matagahua he tau tagata.

“Fakatutu ai he Atua ke he tau Tutuaga kua Lata ha Lautolu”

10. (a) Ko e talahauaga ha Paulo ne hagaao ke he ‘fakatutu’ he tau pule malolo ne mua kua fakamoli ke he heigoa, hagaao ke he pule malolo ha Iehova? (e) Ko e heigoa ne fakaata e Iehova ke he ‘faka­tutu’ he falu ikipule, ti kua kamatamata fefe hana tau fekafekau?

¹⁰ Ko e mua ue atu he Atua ko Iehova ki luga he tau pule malolo he motu, kua kitia ai ke he tau pule malolo nei, ha kua “fakatutu . . . ai he Atua he tau tutuaga kua lata ha lautolu.” Ka e pete ni, kua lagaki hake he talahauaga nei e huhu. He falu tau tau he mole mai he tohia e Paulo e tau kupu nei, ne fakatoka mai he ikipule atu motu ha Roma ko Nero e fakaholoaga favale lahi ke he tau Kerisiano. Ko e Atua ni kia, ne tuku a Nero ke he hana tuaga? Mamao kehe mai he mena ia! Kua nakai fifili takitokotaha he Atua e taha mo iki­pule, mo e toka he tuaga ‘ha ko e fakaalofa noa he Atua.’ Ka e pehe, he falu magaaho ne fakafeholo e Satani e tau tagata mahani vale ke he tau tutuaga mo tau ikipule, mo e fakaata e Iehova e mena nei, fakalataha mo e tau kamatamata ne fa tamai he tau ikipule pihia, ki luga he hana a tau fekafekau ne taofi tumau e fakamoli.​—Fakatatai mo e Iopu 2:2-10.

11, 12. Ko e heigoa e tau mena tutupu ne fakamau ai, he fakafeholoholoaki tokotaha ni e Iehova e tau pule malolo he tau motu ki loto, poke i fafo he tuaga?

¹¹ Ka e pehe ni, kua fakalavelave e Iehova ni e tau mena he falu he tau ikipule poke tau fakatufono ke maeke ai ke fekafekau ke he finagalo lilifu hana. Ke fakatai aki, he vaha ha Aperahamo ne toka e tau tagata Kanana ke nonofo mau he motu ko Kanana. Ka ko e magaaho fakamui, ne huhuo oti e Iehova a lautolu mo e age e motu ke he tega ha Aperahamo. He magaaho ne fenoga e tau Isaraela he tutakale, ne nakai fakaata e Iehova a lautolu ke fakakaumahala a Amoni, Moapi, mo e Mouga ko Seira. Ka e poaki a ia ki a lautolu ke fakaoti e tau kautu ha Sikono mo Oko.​—Kenese 15:18-21; 24:37; Esoto 34:11; Teutaronome 2:4, 5, 9, 19, 24; 3:1, 2.

¹² He mole mai kua nonofo mau a Isaraela i Kanana, ne matutaki atu a Iehova ke mailoga fakatonu e tau pule malolo ne haofia ai hana tau tagata. He falu a magaaho, ka agahala e tau Isaraela, ne toka e Iehova a lautolu ke nonofo i lalo ke he taha pule malolo pouliuli. He magaaho ne tokihala a lautolu, ne uta kehe e ia e pule malolo ia, mai he motu. (Fakafili 2:11-23) Ti hoko atu ke he magaaho ne toka e ia a Iutaia, fakalataha mo e tokologa he falu kautu ke nonofo i lalo ke he pule ha Papelonia. (Isaia 14:28–​19:17; 23:1-12; 39:5-7) He mole mai e fakapaeaga ha Isaraela ki Papelonia, ne talahau tuai e Iehova e tutu hake, mo e veveliaga he tau malolo he lalolagi ka haofia ai hana tau tagata, kamata mai he vaha a Papelonia ke hoko hifo ke he ha tautolu ni a vaha nai.​—Tanielu, tau veveheaga 2, 7, 8, mo e Da 11.

13. (a) Hagaao ke he lologo ha Mose, ko e ha ne fakatoka e Iehova e poaki ke he tau katofia he tau tagata? (e) Ko e ha ne liuaki ai he Atua he magaaho fakamui a Isaraela ke he hana a motu?

¹³ Ne lologo a Mose hagaao ki a Iehova: “Ka kua tufatufa ai e ia Ne mua ue atu e tau motu kehe, mo e fakamavehevehe ai e ia e fanau a Atamu, ti eke ai e ia e tau katofia he motu, ke lata mo lautolu ne totou ai i Isaraela. Ha ko e tufaaga a Iehova, ko e hana motu haia; Ko Iakopo, ko e hana tufaaga kua fafati haia.” (Teutaronome 32:8, 9; fakatatai mo e Gahua 17:26.) E, ke maeke ia ia ke taute hana a finagalo, ne fakatoka he Atua e poakiaga ko hai he tau pule malolo ka tumau mo e ko hai ka eke ai ke fakaoti. Ti ke he puhala nei, ne tufatufa e ia ke he tau fanau a Aperahamo e motu he tufaaga, mo e he magaaho fakamui ne liuaki a lautolu ke he motu ia, ke hoko ai e magaaho ke tupu mai e Tega tuga ne perofeta mai ai, he kavi ia ne kua perofeta mai ai.​—Tanielu 9:25, 26; Mika 5:2.

14. Ke he vala lahi, ko e heigoa e kakano kua tuku e Iehova e tau pule malolo he tagata ki loto he ha lautolu a tau tutuaga malolo?

¹⁴ Loga mai he tau mena tutupu, ka e pehe ni, ne tuku ai e Iehova e tau ikipule ki loto ha lautolu a tau tutuaga kua lata, kakano ko e toka e ia e tau tagata ke uta e tau tutuaga pule malolo kua lata ke he taha mo e taha ka e tumau i lalo hifo ia ia. Ti ko e magaaho ne tu a Iesu ki mua ha Ponotio Pilato, ne talaage e ia ke he ikipule ia: “Nakai pule a koe kia au, kane nakai tuku mai kia koe mai luga.” (Ioane 19:11) Nakai kakano e mena nei ko e Atua ne tuku e ia ni a Pilato ke he tuaga, ka kua kakano ko e hana pule malolo ke he moui mo e mate ki luga a Iesu kua pihia ni, ha ko e fakaataaga he Atua.

“Atua he Lalolagi Nai”

15. Ko e heigoa e puhala ne fakaholo e Satani e malolo pule i loto he lalolagi nei?

¹⁵ Ka ko e heigoa foki, ke he talahauaga he Tohi Tapu ki a Satani ko e atua, poke ikipule, he lalolagi nei? (Ioane 12:31; 2 Korinito 4:4) Ko e heigoa ke moli ai, e paleko ha Satani ki a Iesu he magaaho ne fakakite e ia ki a Iesu e tau kautu oti he lalolagi mo e pehe: “Oti . . . e pule nai . . . kua tuku mai ia kia au, to ta atu foki e au kia ia na loto au ki ai.” (Luka 4:6) Ne nakai fai talahau kehe a Iesu ke he paleko ha Satani. Mo e tatai e tau kupu ha Satani mo e mena ne tohia fakamui e Paulo ke he tau Efeso: “Ko e hanai ki a tautolu e taufetului, nakai kehe toto mo e tino, ka e kehe tau fakatufono, kehe tau pule malolo, kehe tau ikipule he lalolagi he pouli nei, ke he tau malolo he tau agaga kelea he tau nonofoaga i luga he lagi.” (Efeso 6:12, NW) Ke lafi ki ai, kua fakakite mai he tohi ha Fakakiteaga a Satani ko e tarako lahi mahaki ne foaki age ke he manu vale fakatai he fakatokatokaaga fakapolitika he lalolagi “hana malolo, mo e hana nofoaiki, mo e pule lahi.”​—Fakakiteaga 13:2.

16. (a) Maeke fefe ke kitia ko e fai kaupaaga e pule malolo ha Satani? (e) Ko e ha, ne fakaata e Iehova a Satani ke moua e pule malolo ke he vaha loto he tau tagata?

¹⁶ Kia mailoga la, e talahauaga ia ha Satani ki a Iesu, “e pule nai . . . ha kua tuku mai ia kia au,” kua fakakite ko e fakagahuahua ni e ia e pule malolo ha ko e fakaataaga. Ko e ha ne tuku atu he Atua e fakaataaga nei? Ne kamata i tuai i Etena e matagahua ikipule ke he lalolagi ha Satani he magaaho ne hokotaki ki mua he tau tagata, ko e fakavai e Atua mo e nakai tonu e fakaaoga he Hana pule katoatoa mua ue atu. (Kenese 3:1-6) Ne muitua a Atamu mo Eva ki a Satani mo e nakai omaoma ke he Atua ko Iehova. He magaaho ia kua maeke ia Iehova fakalataha mo e tonu mitaki katoatoa, ke fakaoti a Satani mo laua, hana tau mumuitua fou. (Kenese 2:16, 17) Ka ko e tau kupu ha Satani, ko e totoko atu moli, fakahako kia ni kia Iehova. Ti ko e Atua ke he hana pulotu ne fakaata a Satani ke fai magaaho ke holo atu e moui, mo e fakaata a Atamu mo Eva ke fanafanau loga e tau fanau fakamua to ma­mate a laua. Ke he puhala nei, ne foaki atu he Atua e vaha mo e magaaho ma e fakavai ha Satani he totoko ke fakakite.​—Kenese 3:15-19.

17, 18. (a) Ko e ha, kua maeke ai ia tautolu ke pehe, ko e atua he lalolagi nei a Satani? (e) Ko e heigoa e puhala kua “nakai moua ha pule malolo” i loto he lalolagi nei “ka nakai mai he Atua”?

¹⁷ Ne fakakite he tau mena ne tutupu he mole mai i Etena, ko e tau hokotaki a Satani kua fakavai moli lahi. Ne nakai la moua he tau fanau ha Atamu e moui fiafia, ha kua ha ha i lalo he pule ha Satani, poke i lalo he pule he tagata. (Fakamatalaaga 8:9) Ka ko e taha fahi, ko e tau tauteaga he Atua ke he hana tau tagata, ne fakakite e mitaki lahi he mua ue atu he pule fakaatua. (Isaia 33:22) Ka e ha kua tokologa he tau fanau ha Atamu ne nakai talia e pule mua ue atu katoatoa ha Iehova, pete ni kua iloa, poke nakai iloa kua fekafekau a lautolu ki a Satani ko e atua ha lautolu.​—Salamo 14:1; 1 Ioane 5:19.

¹⁸ To nakai leva, ko e matakupu ne lagaki hake i Etena, ka taute e fakatonuaga. To uta katoa he Kautu he Atua e tau fakatokatokaaga he tau mena ke lata ma e tau tagata, mo e tuku a Satani ke he pahua. (Isaia 11:1-5; Fakakiteaga 20: 1-6) Ka ko e magaaho nei, kua lata ai ma e taha faga fakatokatokaaga, poke fakatutuaga, ke he vaha loto he tau tagata, ke maeke ke katoatoa e tutu mitaki he puhala he moui. Ko Iehova “ko e Atua nakai . . . ha i ai e fakaagitau, ka ko e mafola.” (1 Korinito 14:33) Ti kua pihia ai, ne fakaata e ia e tau talagaaga he pule malolo, ke tutu mai i loto he tau fakalatahaaga tagata ne tutupu mai i fafo i Etena, mo e kua fakaata e ia e tau tagata ke fakagahuahua e pule malolo i loto he fakatokatokaaga nei. Ki loto he puhala nei, kua “nakai moua ai ha pule malolo ka nakai mai he Atua.”

Tau Pule Malolo, Loto Mitaki

19. Ko e nonofo oti kia, e tau ikipule, i lalo he fakaholoaga hakotika ha Satani?

¹⁹ Tali mai i Etena, kua laulahi e ataina ha Satani he vaha loto he tau tagata, mo e kua fakaaoga e ia e ataina nei ke fakafeholoholoaki e tau mena ne tutupu he lalolagi, ke fakatatai aki e paleko hana ki a Iesu. (Iopu 1:7; Mataio 4:1-10) Nakai kakano e mena nei, ke pehe, kua fakatokolalo fakahako atu ni e tau ikipule oti he lalolagi nei, ke he fakaholoaga malolo ha Satani. Ko e falu​—tuga a Nero he senetenari fakamua mo Adolf Hitler he vaha ha tautolu—​ne fakakite moli e agaga fakasatani. Ka ko e falu kua nakai pihia. Ko Sekio Paulo, ko e iki ne pule ha Kuperu, “ko e tagata pulotu haia” ko ia ne “manako ke fanogonogo ke he kupu he Atua.” (Gahua 13:7) Ko Kaliona, ko e iki ne pule ha Akaia, ne nakai talia ke omoi he tau tagata Iutaia ne hokotaki a Paulo. (Gahua 18:12-17) Tokologa foki e falu ikipule ne lilifu e puhala ne fakagahuahua fakamitaki ha lautolu a pule malolo.​—Fakatatai mo e Roma 2:15.

20, 21. Ko e heigoa e tau mena tutupu he senetenari ke 20 aki, ne fakakite ko e nakai taute tumau he tau tagata ikipule e finagalo ha Satani?

²⁰ Ne talahau tuai he tohi ha Fakakiteaga, kua ha i ai he “aho he Iki,” ne kamata ai he tau 1914, kua taute foki e Iehova ke fakafeholoholoaki e ia e tau pule malolo he tagata ke taofi e finagalo ha Satani. Ne fakamaama mai he Fakakiteaga e tafiaaga he favale, ne fakatoka mai e Satani ke totoko atu ke he tau Kerisiano fakauku, ka taute ai ke folofua hake he “fonua.” (Fakakiteaga 1:10; 12:16) Ko e tau mena i loto he “fonua,” ko e fakalatahaaga he tau tagata ne ha ha he lalolagi he mogonei, ka puipui e tau tagata ha Iehova, mai he favale ha Satani.

²¹ Kua hoko mai moli nakai e mena nei? E. He tau tau 1930 mo e 1940 ke fakatai aki, ko e tau Fakamoli ha Iehova ha ha i ai he Tau Fahi Kaufakalataha ne mamafa lahi mahaki e tapehi, matematekelea he keli he tau moto tagata, mo e famahani lagaloga, ke nakai tonu e tapakiaga. Ne moua e lautolu e lagomataiaga he magaaho ne fakatoka hifo he Fale Hopo Mua ue atu i U.S. e tau numela he tau fifiliaga ne mailoga ko e fakaata he fakatufono he motu, ha lautolu a gahua. He falu matakavi foki, ne omai e tau pule malolo ke lagomatai e tau tagata he Atua. Ke he 40 e tau tau i tuai i Ielani, he keli he moto tagata Katolika Roma, ua e tau Fakamoli he taone ko Cork. Ne hau e leoleo he matakavi ia, ke lagomatai e tau Fakamoli, mo e akonaki he fale hopo e tau tagata totoko. He tau kua mole e ni i Fiti, ne logona he feleveiaga he tau iki tokoluga e fakatokaaga pulega ke pa, e tau gahua he tau Fakamoli ha Iehova. Taha e iki ne vagahau hake fakamalolo ma e tau Fakamoli, mo e kua mukamuka e fakatokaaga pulega ke kaumahala.

22. Ko e heigoa e tau huhu ka matutaki atu e fakatutalaaga ki ai?

²² Ne nakai fekafekau tumau e tau pule malolo he motu, ke he tau feua ha Satani, nakai. Maeke he tau Kerisiano ke fakalilifu ke tau pule malolo ne mua, ka e nakai eke ke fakalilifu ki a ia ni, ko Satani. E moli, kua fakalilifu a lautolu ke he tau pule malolo nei, ke he leva ni ke he mena kua fakaata he Atua e tau pule malolo ke tutu ai. Ka ko e heigoa kia e kakano ke fakalilifu pihia? Mo e ko e heigoa ke amaamanaki e tau Kerisiano ke moua mai he tau pule malolo ne mua? Ko e tau huhu nei to fakatutala ki ai i loto he tala ka fakaako ki ai kua kamata he tau lau tohi 21 mo e 28 he mekasini nei.

[Tau Matahui Tala]

Tali Fefe e Koe?

◻ Ko hai e tau pule malolo ne mua?

◻ Maeke fefe ia tautolu ke talahau ko e “nakai moua ha pule malolo ka nakai mai he Atua”?

◻ Ko e ha, ne toka ai e Iehova e lalolagi i lalo he pule malolo ha Satani?

◻ Ke he heigoa e puhala, ne tuku he Atua e tau pule malolo he tau tagata “ke he tau tutuaga kua lata ha lautolu”?

[Fakatino he lau 18]

He mole e tugiaga ha Roma ne fakatata moli e Nero e agaga fakasatani

[Fakatino he lau 20]

Ko Sekio Paulo, ko e ikipule ha Kuperu, ne kumi ke logona e kupu he Atua