Tau Kerisiano mo e Kaufakalatahaaga Tagata he Vaha Nei
“To vihiatia foki a mutolu he tau motu oti ha ko e haku a higoa.”—MATAIO 24:9.
1. Ko e heigoa ne kua eke mo fakamailoga mahinohino he mahani Kerisiano?
VEVEHE kehe mai he lalolagi e fakamailoga mahinohino he tau Kerisiano fakamua. I loto he liogi ke he hana Matua Tane i luga he lagi, ko Iehova, ne pehe a Keriso ke he hana a tau tutaki: “Kua tuku atu e au hau a kupu kia lautolu; kua fakavihia he lalolagi a lautolu, ha ko e mena nakai ko e tau tagata he lalolagi a lautolu; tuga na au, nakai ko e tagata he lalolagi au.” (Ioane 17:14) He magaaho ne uta ki mua a Pilato Ponitio, ne talahau e Iesu: “Nakai ko e kautu he lalolagi nai haku a kautu.” (Ioane 18:36) Ko e mahani Kerisiano fakamua atu, ko e vevehe kehe mai he lalolagi, ne fakakite moli mai he tau Tohiaga Tapu Kerisiano Heleni mo e tau tagata tohia fakamauaga tuai.
2. (a) To ha ha i ai nakai ha hikiaga ke he vaha loto fakafetui he tau tutaki a Iesu mo e lalolagi he mole atu e tau vaha? (e) To eke mai kia e Kautu a Iesu ke puhala mai he fakaliliuina e tau motu?
2 Kua fakakite mai nakai e Iesu he magaaho fakamui ko e to hiki e vahaloto fakafetui he hana tau tutaki mo e lalolagi mo e to puhala mai hana Kautu ka fakaliliuina e lalolagi ke he mahani Kerisiano? Nakai. Kua nakai fai mena ne kua omoi he agaga ke tohia he tau tutaki he mole atu e mate a Iesu ne fakahaha ke he taha mena pihia. (Iakopo 4:4 [ne tohia he magaaho ku ato hoko e tau 62 V.N.]; 1 Ioane 2:15-17; 5:19 [ne tohia he magahala he tau 98 V.N.]) Kua hepe e mena ia, ha kua matutaki he Tohi Tapu e “ha ha hinei” a Iesu mo e “hau” he pule he Kautu fakalataha “mo e fakaotiaga he lalolagi,” ne kua hoko ke he tapunu he hana “fakaotiaga,” po ke moumouaga. (Mataio 24:3, 14, 29, 30, fakatatai NW; Tanielu 2:44; 7:13, 14) I loto he fakamailoga ne age e Iesu ke he hana pa·rou·siʹa po ke ha ha hinei, ne pehe a ia ke he hana tau tutaki moli: “Ati tuku atu ai e lautolu a mutolu ke he matematekelea, mo e kelipopo a mutolu; to vihiatia foki a mutolu he tau motu oti ha ko e haku a higoa.”—Mataio 24:9.
Tau Kerisiano Moli he Vaha Nei
3, 4. (a) Fefe e fakamaamaaga he tohi fakamaama mena Katolika, ne hagaao ke he tau Kerisiano fakamua? (e) Ko e heigoa e tau matakupu tatai ne fakamaama aki e Tau Fakamoli a Iehova mo e tau Kerisiano fakamua?
3 Ti ko e matakau lotu fe he vaha nei ne moua ni mana e taui ko e higoa talahaua ha kua mahani fakamoli ke he tau mahani Kerisiano mo e vevehe kehe mai he lalolagi nei, ne kua fakalataha e vihiatia mo e favale ke he hana tau tagata? He mogoia ko e fakatokatokaaga Kerisiano fe he lalolagi katoa ne fetataiaki mo e tau mena oti he fakamaamaaga talahaua he vaha i tuai ke he tau Kerisiano fakamua? Hagaao ke he tau mena nei ne talahau mai he New Catholic Encyclopedia: “Ko e kaufakalatahaaga Kerisiano fakamua atu, pete ni ia, kua manamanatu ki ai he magaaho fakamua ko e taha vahega lotu i loto he tau tagata Iutaia, ka e kua fakakite moli mai ni kua kehe lahi hana tau fakaakoaga ke he atua, mo e mua atu ke he makutu he hana tau tagata, ne fekafekau he eke mo tau fakamoli ki a Keriso ‘i Iutaia oti ni, mo Samaria, ke hoko ni ke he fakaotiaga he lalolagi’ (Gahua 1.8).”—Volume 3, lau tohi 694.
4 Kia mailoga la e tau talahauaga “ne kua manamanatu ki ai . . . ka ko e taha vahega lotu foki,” “kua kehe lahi hana . . . tau fakaakoaga,” “makutu . . . ke eke mo tau fakamoli.” Mo e kia onoono la he magaaho nei ke he fakamaamaaga he tohi fakamaama mena ia ne kua hagaao ke he Tau Fakamoli a Iehova: “Ko e vahega lotu . . . ko e Tau Fakamoli ne kua hokulo lahi e loto mauokafua, ko e to hoko e fakaotiaga he lalolagi he tau tau gahoa i mua. Kua tuga ko e taofiaga maaliali nei e malolo lahi mahaki ne paletua mai ha lautolu a makutu nakai mategugu. . . . Ko e mena mua atu ne kua fakalago ke he tau tagata takitaha he vahega lotu ke taute e fakamoliaga ki a Iehova he tukuogo Hana Kautu ne tata mai. . . . Kua onoono a lautolu ke he Tohi Tapu ko e ha lautolu a punaaga ni hokoia he taofiaga mo e pule ke he tau mahani . . . Ke eke mo Fakamoli moli kua lata e taha ke lauia mitaki e fakamatalaaga ke he tau puhala kehekehe.”—Volume 7, tau lau tohi 864-5.
5. (a) Ko e heigoa ne kua kehe lahi ai e tau fakaakoaga he Tau Fakamoli a Iehova? (e) Talahau mai la e tau fakataiaga kua fakakite ko e felauaki e tau taofiaga he Tau Fakamoli a Iehova mo e tau Tohiaga Kupu?
5 Ke he tau mena fe, ne kua kehe lahi ai e tau fakaakoaga he Tau Fakamoli a Iehova? Kua talahau he New Catholic Encyclopedia e falu mena gahoa: “Kua vihiatia e lautolu [Tau Fakamoli a Iehova] e Tolu Taha ha ko e tupua pouliuli . . . Ke he ha lautolu a manamanatu ko Iesu e Fakamoli lahi mahaki a Iehova, ‘ko e atua’ (kua fakaliliu pihia e lautolu ia Ioane 1.1), ne nakai tokolalo hifo ki a taha ka ki a Iehova ni hokoia. . . . Ne mate a ia ko e tagata mo e fakaliu tu mai ko e Tama Tane agaga nakai maeke ke mate. Ko e palepale he hana Fakaalofa hohofi noa mo e mate ne totogi aki e ia ke liuaki mai ke he tau tagata e tonu ke momoui tukumalagi ke he lalolagi. E, kua amaamanaki e ‘moto tagata tokologa’ (Fki 7.9) he Tau Fakamoli moli ke nonofo he lalolagi Parataiso; ka kua hokoia ni ko e 144,000 ne mahani fakamoli (Fki 7.4; 14.1, 4) ka moua e olioli he lilifu i luga he lagi he fakalataha mo Keriso. To mahaikava e tau tagata mahani kelea. . . . Ko e papatisoaga—ko e mena ne taute he Tau Fakamoli a Iehova he fakatomo katoa . . . [ko e] fakatai i fafo he tino ke he ha lautolu a tukuleleaga ke he fekafekauaga he Atua ko Iehova. . . . kua laga e fakapuloa he matutakiaga tala he nakai talia he Tau Fakamoli a Iehova e fagaiaga toto . . . Kua nakai maueue ha lautolu a tau mahani mitaki he fakafetuiaga he mau mo e mahani fakatane mo e fifine.” Liga kua kehe lahi e Tau Fakamoli a Iehova ke he tau mena nei, ka e kua fakave ai ni e tau tutuaga oti kana nei ha lautolu ke he Tohi Tapu.—Salamo 37:29; Mataio 3:16; 6:10; Gahua 15:28, 29; Roma 6:23; 1 Korinito 6:9, 10; 8:6; Fakakiteaga 1:5.
6. Ko e tuaaga he manamanatu ke he heigoa ne taofimau he Tau Fakamoli a Iehova? Ko e ha?
6 Kua talahau foki he tohi Katolika Roma nei, ko e tau 1965 (kua maali ko e tau ne tohia ai e tala) “kua nakaila manamanatu e Tau Fakamoli kua fita a lautolu he nonofo he kaufakalatahaaga ne ha ha a lautolu i ai.” Kua tuga kua manamanatu e tagata tohia tala, ka mole atu e tau magaaho mo e tokologa e Tau Fakamoli a Iehova mo e eke ke “ha ha i ai e tau hagahaga he lotu ne nakai tuga e vahega lotu,” to liga eke na lautolu mo vala he lalolagi nei. Ka kua nakai fakamoli e tau mena ia. He vaha nei, kua fakalahi fa e tokologa he Tau Fakamoli mai he tau 1965, ne taofimau e Tau Fakamoli a Iehova ke fakatumau ha lautolu a tuaga ne kua hagaao ke he lalolagi nei. “Nakai ko e tau tagata he lalolagi a lautolu,” ke tuga a Iesu ne “nakai ko e tagata he lalolagi.”—Ioane 17:16.
Vevehe Kehe ka e Nakai Vale
7, 8. Ha kua pihia moli e tau Kerisiano fakamua, kua fefe moli e Tau Fakamoli a Iehova he vaha nei?
7 Kua fatiaki mai e puipuiaga he tagata ne feua puipui ke he tau Kerisiano fakamua he senetenari ke ua aki ko Justin Martyr ne tohia ai e Robert M. Grant i loto he tohi hana ko e Early Christianity and Society: “Kaeke ko e tau tagata fakaohooho totokoaga e tau Kerisiano to nonofo tumau na lautolu he tau mena fakamumuli ke maeke ai ke hokotia ha lautolu a foliaga. . . . Ko lautolu ko e kautaha ne mua atu ni e mitaki kua ha ha ke he pule he atu motu ke he folia mafola mo e maopoopo mitaki.” Ke tuga e mena ia, kua talahaua ai e Tau Fakamoli a Iehova he vaha nei ke he lalolagi katoa ko e tau tagata mahani mafola mo e mahani maopoopo. Kua iloa he tau faga fakatufono kehekehe, kua nakai fai mena ke matakutaku ki ai mai he Tau Fakamoli a Iehova.
8 Ne tohia he tagata tohi tala i Amerika Tokelau: “Kua eke ni ko e tagata ulu mao mo e manamanatuaga tuaha teao lahi ka tali tonu, ko e ha ha ke he Tau Fakamoli a Iehova e tau faga fakamatakutakuaga ke he ha pule fakapolitika okooko; ka kua eke na lautolu ko e matakau lotu kua loto mafola lahi ni ne nakai kumi fakaloleloleaga.” I loto he tohi hana L’objection de conscience (Nakai Talia e Tagata Mai he Loto Logona Hifo), kua tohia e Jean-Pierre Cattelain: “Kua mitaki katoatoa e loto omaoma he Tau Fakamoli ke he tau pule malolo, mo e fa mahani a lautolu ke omaoma ke he tau matafakatufono; totogi e lautolu ha lautolu a tau tukuhau mo e nakai kumi ke huhu heu, hikihiki, po ke moumou e tau fakatufono, ha kua nakai fai manatu a lautolu ke he tau mena he lalolagi nei.” Kua fakaholo atu a Cattelain ke talahau foki, kaeke kua oho mai e Fakatufono ke pule ke he tau momoui ha lautolu, ko e tau mena kua fita he tukulele katoatoa e lautolu ke he Atua, to nakai ai tuai talia he Tau Fakamoli a Iehova ke omaoma ki ai. Ke he mena nai kua tata lahi e tataiaga ha lautolu mo e tau Kerisiano fakamua.—Mareko 12:17; Gahua 5:29.
Nakai Maama he Tau Vahega Pule
9. Hagaao ke he vevehe kehe mai he lalolagi, ko e heigoa ne mua atu e kehe mai he vaha loto he tau Kerisiano fakamua mo e tau Katolika he vaha fou nei?
9 Kua laulahi e tau pule atu motu a Roma ne nakai maama e tau Kerisiano fakamua mo e favale ai ki a lautolu. Kua fakakite mai he The Epistle to Diognetus ko e ha, ne manatu e falu mai he senetenari ke ua aki V.N. ati hoko mai ke he magaaho nei, he talahau mai: “Kua nonofo e tau Kerisiano i loto he lalolagi, ka e nakai ko e vala he afi he lalolagi.” Ka ke he taha fahi, ne talahau he Fono ke Ua aki he Pule he Pope, mai i loto he hana a Fahi Kumikumi Taofiaga he Lotu, ne pehe kua lata e tau Katolika ke “kumi e kautu he Atua he taute e tau gahua he lalolagi” mo e “gahua ke fakamatalahi e lalolagi mai i loto.”
10. (a) Kua fefe e onoonoaga he tau vahega pule ke he tau Kerisiano fakamua? (e) Fa mahani mau ke fefe e onoonoaga ke he Tau Fakamoli a Iehova, mo e ko e heigoa ha lautolu a tali?
10 Kua talahau mai he tagata tohia fakamauaga tuai ko E. G. Hardy, ne manamanatu e tau pule atu motu a Roma ko e “tau tagata fia makutu teteki lahi” e tau Kerisiano fakamua. Kua vagahau pehe e tagata tohia fakamauaga tuai i Falani ko Étienne Trocmé “kua teteki lahi ke he tau Heleni ne fakaako tokoluga mo e tau pule a Roma ha kua manamanatu a lautolu ko e vahega lotu kehe lahi [e tau Kerisiano] he Fahi Uta.” Ko e tau tohi a Pliny the Younger, ko e kavana Roma a Pitunia, mo e Pule he Atu Motu ko Trajan, kua fakakite mai kua fa mahani e tau vahega he tau tagata pule ke nakai iloa e aga moli he mahani Kerisiano. Ti kua pihia foki he vaha nei, ne fa mahani mau ke nakai maama mo e fakavihia foki he tau tagata he tau vahega pule he lalolagi e Tau Fakamoli a Iehova. Ka e pete ni ia, nakai ko e mena fakaofo a nei po ke fakaatukehe ke he Tau Fakamoli.—Gahua 4:13; 1 Peteru 4:12, 13.
“Kua Talahaua Kehe e Vahega Na ke he Tau Motu Oti Kana”
11. (a) Ko e heigoa e tau mena ne talahau hagaao ke he tau Kerisiano fakamua, mo e heigoa kua talahau hagaao ke he Tau Fakamoli a Iehova? (e) Ko e ha ne nakai taute mena auloa e Tau Fakamoli a Iehova ke he tau mena fakapolitika?
11 Hagaao ke he tau Kerisiano fakamua kua pehe ki ai: “Ha ko e mena iloa e mautolu kua talahaua kehe e vahega na ke he tau motu oti kana.” (Gahua 28:22) He senetenari ke ua aki he V.N., kua talahau he tagata pouliuli ko Celsus, kua mitaki ni e mahani Kerisiano ke he tau tagata muikau he kaufakalatahaaga. Ti kua pihia foki e mena ne talahau hagaao ke he Tau Fakamoli a Iehova ko e “vala lahi, mai ia lautolu ne kua moua mai he tau tagata nakai fai mena he kaufakalatahaaga ha tautolu.” Ne hokotaki mai e tagata tohi fakamauaga mena lotu tuai ko Augustus Neander “ne kua tuku mai e tau Kerisiano tuga ko e tau tagata mamate ke he lalolagi, mo e nakai fai aoga ke he tau mena oti kana he moui; . . . mo e kua huhu, ko e heigoa e mena ka tupu ke he fahi gahua pisinisi he moui, kaeke ke tuga a lautolu e tau tagata oti kana?” Kakano ha kua nakai taute he Tau Fakamoli a Iehova e tau gahua fakapolitika, ne fa mahani mau ke tokutoku kelea foki ki a lautolu ko e tau patuakau mamate i loto he kaufakalatahaaga he tagata. Ka e maeke fefe a lautolu ke eke mo tau tagata fakaohooho mena fakapolitika mo e he magaaho taha kua eke mo tau tagata fakapuloa he Kautu he Atua ko e amaamanakiaga naia hokoia he tau tagata? Kua uta he Tau Fakamoli a Iehova ke he tau loto e tau kupu he aposetolo ko Paulo: “Kia fua auloa e mamahi tuga e kautau mitaki a Keriso Iesu. Kua nakai fai kautau taute feua ne vihutia e moui he tau tutuliaga he tagata noa, kakano ha ko e folia ni hana ke fakafiafia a ia ne fakagahua a ia.”—2 Timoteo 2:3, 4, Revised Standard Version, ko e Fufuta Tohi Folia Lotu Kautaha.
12. Ko e vala aoga lahi fe, he vevehe kehe ne kua tatai e Tau Fakamoli a Iehova mo e tau Kerisiano fakamua?
12 I loto he tohi hana A History of Christianity, kua tohia he Porofesa ko K. S. Latourette: “Taha mai he tau matakupu ne kua fekeheaki e tau Kerisiano fakamua mo e lalolagi Heleni-Roma ko e kau fakalataha ke he tauaga. Ke he tau senetenari ke tolu aki fakamua, ne nakai fai mena tohia Kerisiano ne kua hao mai ke he vaha ha tautolu ne fakahui ke ataina e Kerisiano ke taute e tauaga.” Kua talahau mai he gahua a Edward Gibbon, The History of the Decline and Fall of the Roman Empire: “Kua nakai fakaai e tau Kerisiano, ke taute ti nakai fakatikai e matagahua tapu lahi, he maeke ke taute e mahani he kautau, he fale fakafili, po ke he tau tama he patuiki.” Kua hiki mai foki he Tau Fakamoli a Iehova e tutuaga tutokotaha mao lahi mo e mumui ke he tau mahani ne tohia mai he Tohi Tapu ia Isaia 2:2-4 mo e Mataio 26:52.
13. Ko e heigoa e tau tokutoku kelea ne talahau ke he Tau Fakamoli a Iehova, ka ko e heigoa ne kua fakakite mai he tau mena moli?
13 Ne tokutoku kelea he tau fi e Tau Fakamoli a Iehova ko e moumou e tau magafaoa. Kua ha ha i ai moli e falu magafaoa ne kua mavehevehe ka eke e taha po ke falu mo Tau Fakamoli a Iehova. Ne talahau tuai mai e Iesu to hoko e mena nei. (Luka 12:51-53) Ka e pete ni ia, kua fakakite mai he tau fuafuaaga, kua gahoa e tau mau ne moumou ha ko e kakano nei. Ke he vahaloto he Tau Fakamoli a Iehova i Falani, ke fakatai ki ai, taha mai he 3 he tau hoa ne mau ne kua nakai ko e Fakamoli e taha ha laua. Ka e pete ni ia, kua eke ai e tau mau ha lautolu nei ne mau fiofio ka kua mavehevehe ke nakai tokoluga mai he mena fakaevalesi he motu. Ko e ha? Ha kua age he tau aposetolo ko Paulo mo Peteru e tau fakatonuaga pulotu ne moua mai he agaga ke he tau Kerisiano ne mau mo e tagata nakai tali tonu, ko e mena kua lali e Tau Fakamoli a Iehova ke mumuitua ke he tau kupu ha laua. (1 Korinito 7:12-16; 1 Peteru 3:1-4) Kaeke kua mavehevehe e fakamauaga, kua teitei tumau e mena ia ke kamata he hoa ne nakai ko e Fakamoli. Ka e ke he taha fahi, kua tokologa e tau afe he tau fakamauaga ne kua hao mai kakano he eke e taha hoa mo taha he Tau Fakamoli a Iehova mo e kamata ke fakaaoga e tau mahani Tohi Tapu ke he tau momoui ha lautolu.
Tau Kerisiano, Nakai ko e Tau Tolu Taha
14. Ko e heigoa e tokutoku kelea ne kua tamai ke he tau Kerisiano fakamua, mo e kua fakafiufiu he ha e mena nei?
14 Kua fakafiufiu ha e taha tokutoku kelea he Pule Atu Motu a Roma ne kua totoko ko e nakai tali tonu ke he atua e tau Kerisiano fakamua. Kua tohia he Dr. ko Augustus Neander: “Ko lautolu ne fakatikai e tau atua, ko e tau tagata nakai tali tonu ko e fai atua, . . . e higoa ne fa mahani ke fakahigoa aki e tau Kerisiano he vaha loto he tau tagata.” Kua kehe, ha ko e tau Kerisiano ne tapuaki ke he Tufuga moui mo e nakai ke he tau atua loga, ka kua ui aki ko e tau tagata nakai tali tonu ke he atua, he fakahigoa aki he tau tagata pouliuli ne tapuaki ‘nakai ke he atua ka ko e tau mena ne eke ai he tau lima he tau tagata, ko e tau akau mo e tau maka.’—Isaia 37:19.
15, 16. (a) Ko e heigoa ne talahau he falu tagata lotu hagaao ke he Tau Fakamoli a Iehova, ka ko e heigoa e tau huhu ne laga mai he mena nei? (e) Kua fakakite mai he heigoa, ko e tau Kerisiano moli e Tau Fakamoli a Iehova?
15 Kua tatai foki e fakafiufiu he vaha nei he fakatikai he falu pule malolo i Kerisitenitome, nakai ko e tau Kerisiano e Tau Fakamoli a Iehova. Ko e ha? Kakano he nakai talia he Tau Fakamoli e Tolu Taha. Hagaao ke he fakakakanoaga fili pauaki a Kerisitenitome, “ko e tau Kerisiano a lautolu ne talia ko e Atua a Keriso.” Ka kua fefakakehe aki mo e mena nei, he fakakakano he tohi fakakakano kupu he vaha fou nei, e kupu fakahigoa ko e “Kerisiano” “ko e peresona ne kua tali tonu ki a Iesu Keriso mo e kua muitua ke he hana tau fakaakoaga” mo e ke he “mahani Kerisiano” ko e “lotu ne kua fakave ni ke he tau fakaakoaga a Iesu Keriso mo e taofiaga ko e tama he Atua a ia.” Ti ko e matakau fe ne lata tonu lahi mo e fakakakanoaga nei?
16 Talia he Tau Fakamoli a Iehova e tau kupu ni hana ko Iesu ke he mena ko hai a ia. Ne talahau e ia: “Ko au nai ko e Tama he Atua,” nakai “Ko au nai ko e Atua ko e Tama.” (Ioane 10:36; fakatatai Ioane 20:31.) Talia e lautolu e talahauaga a Paulo mai he agaga ne kua hagaao ke he Keriso: “Ko ia, kua ha ha he vahega tauteaga he Atua, kua nakai manatu ko e fakataufataua mo e Atua ti ko e mena ke hamuti.”a (Filipi 2:6, The New Jerusalem Bible) Kua talahau mai he tohi The Paganism in Our Christianity: “Ne nakai talahau mai e Iesu Keriso e mena kehe pihia [ko e kau fakataufata Tolu Taha], mo e nakai ha ha he ha mena i loto he Veveheaga Fou e kupu ‘Tolu Taha.’ Ne kua hiki mai laia he Lotu e manatu ia he tolu e teau he tau tau he mole mai e mate he Iki ha tautolu; ko e kamataaga he manatu ia ne kua fakave ke he mena pouliuli katoatoa.” Talia he Tau Fakamoli a Iehova e fakaakoaga he Tohi Tapu ke he Keriso. Ko e tau Kerisiano a lautolu nakai ko e Tau Tolu Taha.
Nakai Fakaohooho Folia Lotu Kautaha
17. Ko e ha kua nakai kau auloa e Tau Fakamoli a Iehova ke he omoiaga he folia lotu kautaha, po ke omoiaga fakafetuiaki he tau taofiaga he tau lotu?
17 Kua ua foki a falu feguiguiaki ne talahau mai ke he Tau Fakamoli a Iehova, ko e nakai talia a lautolu ke taute mena taha ke he omoiaga he fakaohooho he folia lotu kautaha mo e kua taute e lautolu e mena ne kua fakahigoa ko e “hagahaga taute fakaliliuina aga vale.” Ne kua katu atu foki e tau mena tokutoku kelea ua nei ke he tau Kerisiano fakamua. Ko Kerisitenitome, fakalataha mo e hana a lotu Katolika, Lotu Tuai, mo e tau valavala kehekehe he Porotesano ne kua nakai galo ko e vala he lalolagi nei. Ka kua tuga a Iesu, ha kua ‘nakai ko e tau tagata he lalolagi’ e Tau Fakamoli a Iehova. (Ioane 17:14) Kua maeke fefe a lautolu ke kau auloa a lautolu ke he tau omoiaga fakafetui auloa he tau fakatokatokaaga lotu kua fakaohooho e mahani mo e tau taofiaga nakai kerisiano?
18. (a) Ko e ha, kua nakai maeke ke feguigui atu ke he Tau Fakamoli a Iehova he pehe kua ha ha ni ia lautolu hokoia e lotu moli? (e) Pete ni ai kua tua ko e lotu moli ha lautolu, ko e heigoa kua nakai ha ha he tau Katolika Roma?
18 Ko hai kia kua maeke ke taute tonu e feguiguiaga ke he Tau Fakamoli a Iehova, he tali tonu ke tuga e tau Kerisiano fakamua, ko lautolu ni hokoia ne fa e taute e lotu moli? Kua eke foki e Lotu Katolika, he magaaho taha ke pehe ko e kau auloa mo e fakaohoohoaga he folia lotu kautaha he tukuogo: “Kua tali tonu a mautolu kua tumau he Katolika mo e Lotu Aposetolo e lotu moli taha nei ne kua age he Iki ko Iesu e matagahua ke folafola e mena ia ke he vaha loto he tau tagata oti kana he magaaho ne pehe a ia ke he tau aposetolo: ‘Kia o atu a ke eke e tau motu oti kana mo tutaki.’” (Ko e Fono II he Pule he Pope, “Fakapuloaaga he Tokanoaaga he Lotu”) Kua maali ni, kua nakai katoatoa e tau taofiaga pihia ke fakalagalaga aki e tau Katolika ke o fakamakutu ti nakai mategugu ke taute tutaki.
19. (a) Ko e heigoa kua mauokafua e tau loto he Tau Fakamoli a Iehova ke taute, mo e ko e heigoa e mena ne loto ki ai? (e) Ko e heigoa e mena ka kumikumi e tala ne mui mai ki ai?
19 Kua ha ha he Tau Fakamoli a Iehova e fakamakutu pihia. Kua loto malolo a lautolu ke taute e gahua fakamoliaga ke he mena ne fioia e Atua ke taute e lautolu. (Mataio 24:14) Kua fakamakutu lahi ha lautolu a gahua fakamoli ka e nakai aga vale. Ko e fakaalofa ke he katofia ne omoomoi aki a lautolu, nakai ko e vihiatia ke he tau tagata. Kua amaamanaki a lautolu ke tokologa e tau tagata ka hao mai. (1 Timoteo 4:16) Ke tuga e tau Kerisiano fakamua, kua lali a lautolu ke “nonofo fakamitaki mo e tau tagata oti kana.” (Roma 12:18) Ko e tala ne mui mai ka fakatutala ko e taute fefe e lautolu e mena nei?
[Tau Matahui Tala]
a Ma e fakatutalaaga ke he vala tala nei ne kua matutaki mo e fakaakoaga Tolu Taha, kia kikite la ke he The Watchtower, Iuni 15, 1971, tau lau tohi 355-6.
Ko e Puhala Liu Fakamanatu
◻ Ko e heigoa ne fakakite mai e mahani he tau Kerisiano fakamua, mo e tatai fefe e Tau Fakamoli a Iehova mo lautolu?
◻ Ko e heigoa ne fakakite mai he Tau Fakamoli a Iehova ko e tau tagata mitaki a lautolu?
◻ Fefe e onoonoaga he tau vahega pule ke he tau Kerisiano fakamua, mo e kua fai kehe kia he vaha nei?
◻ He tua e Tau Fakamoli kua ha ha ia lautolu e kupu moli ati omoi ai a lautolu ke taute e heigoa?
[Fakatino he lau 19]
Kua mauokafua e tau loto he Tau Fakamoli a Iehova ke fakatumau e gahua fakamoliaga ke he mena kua fioia e Atua ke taute e lautolu
[Fakatino he lau 24]
Ne pehe a Pilato: “Kitiala e tagata!”—ko Ia ne nakai ko e tagata he lalolagi.—Ioane 19:5
[Credit Line]
“Ecce Homo” mai ia A. Ciseri: Florence, Galleria d’Arte Moderna / Alinari/Art Resource, N.Y.