Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • w96 5/1 lau 26-31
  • Uta e Tau Mena a Kaisara ki a Kaisara

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Uta e Tau Mena a Kaisara ki a Kaisara
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1996
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • “Tau Mena he Atua”
  • “Tau Mena a Kaisara”
  • Gahua Fakakautau kua Lata Pauaki
  • Fekafekauaga he Tagata Noa
  • Atua mo Kaisara
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1996
  • Lotu Kerisiano Fakamua mo e Fakatufono
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1996
  • Ha Tautolu a Fakalilifu kua Lata ke he tau Pule Malolo ne Mua
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1990
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1996
w96 5/1 lau 26-31

Uta e Tau Mena a Kaisara ki a Kaisara

“Kia ta atu ke he tau tagata oti kana ha lautolu a tau mena.”​—ROMA 13:7.

1, 2. (a) Hagaao ki a Iesu, kua lata fefe e tau Kerisiano ke lagotatai e ha lautolu a tau matagahua ke he Atua mo e ki a Kaisara? (e) Ko e heigoa e onoonoaga fakamua he Tau Fakamoli a Iehova?

HAGAAO ki a Iesu, ha ha i ai e tau mena ke uta e tautolu ke he Atua mo e tau mena ke uta e tautolu ki a Kaisara, po ke Fakatufono. Pehe a Iesu: “Ati uta a kia Kaisara e tau mena a Kaisara; ka e uta ke he Atua e tau mena he Atua.” He tau kupu gahoa nei, kua fakagoagoa e ia hana a tau fi mo e fakatonu e aga lagotatai kua lata ke ha ha ia tautolu he ha tautolu a fakafetuiaga mo e Atua mo e ha tautolu a tau fakafehagaiaga mo e Fakatufono. Ti ko e mena ia ni ne ‘ofomate ai a lautolu ko e hana tau tagata fanogonogo kia ia’!​—Mareko 12:17.

2 Ko e moli, ko e manamanatuaga he tau fekafekau ha Iehova ko e uta e lautolu e tau mena he Atua ke he Atua. (Salamo 116:12-14) He taute pihia, ne nakai nimo e lautolu ne talahau e Iesu kua lata ke uta e lautolu falu he tau mena ki a Kaisara. Ko e ha lautolu a tau manamanatuaga kua ako e Tohi Tapu kua lata ke manamanatu a lautolu he liogi ko e hokotia ke he mena fe ke uta e lautolu e mena ne manako a Kaisara ki ai. (Roma 13:7) Ke he vaha fou nei, tokologa he tau fakafili kua mailoga ko e malolo fakatufono kua ha ha i ai e tau kaupaaga mo e ko e mena ia kua lili he matafakatufono pauaki e tau tagata mo e tau fakatufono katoatoa.

3, 4. Ko e heigoa e tau talahauaga fuluola kua taute hagaao ke he matafakatufono pauaki, matafakatufono kua fakakite, mo e matafakatufono he tagata?

3 Kua hagaao e aposetolo ko Paulo ke he matafakatufono pauaki nei he mogo ne tohi e ia hagaao ke he tau tagata he lalolagi: “Ha kua fakakite mai kia lautolu e maama ke he tau mena he Atua; nukua fakakite mai ai he Atua kia lautolu; Ha ko e hana tau mena kua nakai kitia, tali mai he vaha ne eke e lalolagi, kua kitia ia he manamanatu e tau mena ne eke, ko e hana a mana haia kua tukulagi, mo e hana Atua; ko e mena foki ia kua nakai fai kupu a lautolu ke tali atu ai.” Kaeke ke tali atu a lautolu ki ai, to omoi atu foki he matafakatufono pauaki e tau manamanatuaga he tau tagata nei ne nakai tua. Ti, kua talahau atu foki e Paulo: “Ha ko e mena ka eke noa he tau motu kehe nakai ha ha i ai e fakatufono, e tau mena kua lata mo e fakatufono, pete ni he nakai ha i ai e fakatufono, kua eke a lautolu mo fakatufono kia lautolu; Ko lautolu haia kua fakakite mai ai e gahua he fakatufono kua tohi ke he tau loto ha lautolu, kua fakamoli foki ha lautolu e tau loto manamanatu.”​—Roma 1:19, 20; 2:14, 15.

4 Ke he senetenari 18 aki, ne tohi he fakafili Peritania talahaua ko William Black­stone: “Ko e matafakatufono pauaki nei, kua tatai mo e [tau tau he] tau tagata mo e kua talahau e ia ni ko e Atua, kua mua atu moli e matagahua ke he falu. Ko e matagahua ma e lalolagi katoa, he tau motu oti, mo e ke he tau magaaho oti: nakai fai he tau matafakatufono he tagata kua ha ha ai ha fakaveaga, kaeke kua kehe mai ke he mena nei.” Ne fakaholo atu a Black­stone ke talahau hagaao ke he “matafakatufono kua fakakite,” ne kua moua ai ke he Tohi Tapu, mo e fakamaama ai e ia: “Ki luga he tau fakaveaga ua nei, ko e matafakatufono pauaki mo e matafakatufono he fakakiteaga, kua falanaki ki ai e tau matafakatufono oti he tagata; kua pehe a ia, nakai fai he tau matafakatufono he tagata kua lata ke fakaaoga [fakaata] ke fekehekeheaki mo e tau mena nei.” Kua lagotatai e mena nei mo e mena ne talahau e Iesu hagaao ke he Atua mo Kaisara, ne kua fakamau ia Mareko 12:17. Kua maama ai, kua ha ha i ai e tau mena ne fakakaupa he Atua mai ia he manako a Kaisara he tau Kerisiano. Kua hokotia atu e tau Saneheturini ke he mena pihia he magaaho ne poaki a lautolu ke he tau aposetolo ke fakaoti e fakamatala hagaao ki a Iesu. Ti, ko e mena ia, kua tali fakahako e tau aposetolo: “Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua ke he omaoma ke he tau tagata.”​—Gahua 5:28, 29.

“Tau Mena he Atua”

5, 6. (a) Hagaao ke he fanauaga he Kautu he Atua he 1914, ko e heigoa he tau Kerisiano kua lata ke fakalahi he manatu loto tumau? (e) Fakakite moli fefe he Kerisiano ko ia ko e fekafekau?

5 Mua atu tali mai he 1914, he magaaho ne kamata pule ai e Atua ko Iehova, ko e Malolo Ue Atu, ko e patuiki he puhala mai he Kautu faka-Mesia a Keriso, ti kua lata he tau Kerisiano ke iloa moli ke nakai uta e tau mena he Atua ki a Kaisara. (Fakakiteaga 11:15, 17) Nakai la pihia ia fakamua, ko e matafakatufono he Atua he mogonei kua manako ai ke he tau Kerisiano ke “nakai ko e tau tagata he lalolagi.” (Ioane 17:16) Ha kua tukulele ke he Atua, ko e Foaki Moui ha lautolu, kua lata a lautolu ke fakatata fakamaaliali kua nakai pule ni a lautolu ki a lautolu. (Salamo 100:2, 3) Tuga he tohi e Paulo, “ko e tau tagata he Iki a tautolu.” (Roma 14:8) Lafi ki luga, he papatisoaga he Kerisiano, kua fakauku ai a ia mo fekafekau he Atua, ti kua maeke ai ia ia ke talahau mo Paulo: “Ko e Atua . . . kua taute a mautolu kia lata a mautolu ke eke mo tau fekafekau.”​—2 Korinito 3:5, 6.

6 Kua tohi foki he aposetolo ko Paulo: “Kua nava au ke he haku a feua.” (Roma 11:13) Moli kua lata foki a tautolu ke taute pihia. He fakalataha a tautolu ke he fekafekauaga fakatumau po ke fakaku, kia tokaloto e tautolu ko Iehova ni ne kotofa a tautolu ke he ha tautolu a fekafekauaga. (2 Korinito 2:17) Ha kua eke ai e falu ke totoko ke he ha tautolu a tuaga, ko e tau Kerisiano kua tukulele mo e papatiso kua lata ke mautali ke foaki e fakamoliaga maama mo e kua lata ko ia ko e fekafekau moli he tala mitaki. (1 Peteru 3:15) Ko e hana a fekafekauaga kua lata ke fakamoli aki foki ke he hana a mahani. Ko e fekafekau he Atua, kua lata he Kerisiano ke tumau mo e taute e tau mahani mea, toto ki luga e fakalatahaaga he magafaoa, kia fakamoli, mo e fakakite e fakalilifu ma e matafakatufono mo e poakiaga. (Roma 12:17, 18; 1 Tesalonia 5:15) Ko e fakafetuiaga he Kerisiano mo e Atua mo e hana a kotofaaga he fekafekauaga faka-Atua ko e tau mena kua mua atu e aoga he hana a moui. Kua nakai lata ia ia ke tiaki e tau mena nei ha ko e poakiaga ha Kaisara. Maaliali ai, kua totou a lautolu ke he “tau mena he Atua.”

“Tau Mena a Kaisara”

7. Ko e heigoa e mahani he Tau Fakamoli ke he totogiaga he tau tukuhau?

7 Kua iloa he Tau Fakamoli a Iehova kua lata tonu ni a lautolu ke foaki e ‘omaoma ke he tau tui ne mua,’ ko e tau pule fakatufono. (Roma 13:1) Ti, he magaaho ka taute e Kaisara, ko e Fakatufono, e tau pehiaga fakamatafakatufono, kua fakaata he ha lautolu a tau manamanatuaga ne kua ako e Tohi Tapu a lautolu ke mamakona ke he tau poakiaga nei. Ma e fakatai, ko e tau Kerisiano moli kua ha ha ai mo tau fakafifitakiaga lahi he tau tagata totogi tukuhau he lalolagi. I Sihamani kua talahau he nusipepa ­Münchner ­Merkur hagaao ke he Tau Fakamoli a Iehova: “Ko lautolu kua mua atu e fakamoli mo e ko e tau tagata kua fakatumau ke totogi e tau tukuhau he Federal Republic.” I Italia kua kitia he nusipepa La Stampa: “Ko lautolu [Tau Fakamoli a Iehova] ko e tau tagata kua mua atu e mahani fakamoli he motu ne kua manako ki ai: he nakai kalo hola he tau tukuhau po ke kumi ke hola kehe mai he tau matafakatufono kua nakai lata tonu ma e ha lautolu ni a manako.” Kua taute he tau fekafekau ha Iehova e mena nei ‘ha ko e loto manamanatu ha lautolu.’​—Roma 13:5, 6.

8. Kua fakakaupa kia e tau mena ne kaitalofa e tautolu ki a Kaisara ke he tau tupe tukuhau?

8 Kua fakakaupa ni kia e “tau mena a Kaisara” ke totogi e tau tukuhau? Nakai. Kua tohi hifo e Paulo e falu he tau mena, tuga e matakutaku mo e lilifu. Ke he hana Critical and Exegetical Hand-Book to the Gospel of Matthew, ne tohi he tagata fakaako tokoluga Sihamani ko Heinrich Meyer: “Ke he [tau mena a Kaisara] . . . kua nakai ke maama noa ni e tautolu e tukuhau he tagata noa, ka e ko e tau mena oti kua fakamau ai e Kaisara ha ko e mahani he hana pule fakamatafakatufono.” Ko e tagata fakamauaga tala tuai ko E. W. Barnes, ke he hana a gahua The Rise of Christianity, kua kitia ai ke totogi he Kerisiano e tau tukuhau kaeke ke kaitalofa e ia a lautolu mo e “ke talia pihia foki e falu he tau matagahua oti he Fakatufono, ka e nakai age e ia ki a Kaisara e tau mena ne pule e Atua ki ai.”

9, 10. Ko e heigoa e fakauauaaga kua liga ha ha he Kerisiano hagaao ke uta e tau mena a Kaisara ki a ia, ka e ko e heigoa e tau mena moli kua lata ke tokamau ke he loto?

9 Ko e heigoa e tau mena ne liga ke manako e Fakatufono ka e nakai hokotia atu ke he tau mena ne pule tonu e Atua? Ko e falu kua logona kua lata tonu ke age ki a Kaisara e tupe he puhala ke he tau tukuhau ka e nakai fai foki. Kua moli ke nakai hagahaga mitaki e logonaaga ha lautolu he age ki a Kaisara ha mena ne kua liga ke fakaaoga e magaaho ia ma e tau gahua fakateokarasi. Ka e pete ia, kua moli ke lata ia tautolu ke ‘fakaalofa atu ke he Iki ha tautolu a Atua mo e loto katoa, solu, manatu, mo e malolo,’ kua amanaki a Iehova ki a tautolu ke fakaaoga e magaaho ke he tau mena ne kehe mai he ha tautolu a fekafekauaga tapu. (Mareko 12:30; Filipi 3:3) Ma e fakatai, ko e Kerisiano kua mau kua fakatonutonu ke fakamoli katoatoa e magaaho ke fakafiafia e hana a hoa fakamauaga. Nakai kelea e tau matagahua pihia, ka e talahau he aposetolo ko Paulo “ko e tau mena he lalolagi” a lautolu nakai ko e “tau mena he Iki.”​—1 Korinito 7:32-34; fakatatai 1 Timoteo 5:8.

10 Fakaholo atu, ne fekau e Keriso hana a tau tutaki ke ‘totogi’ e tau tukuhau, mo e kua putoia moli e mena nei he fakaaoga e magaaho ne kua tukulele ki a Iehova​—ha ko e ha tautolu a tau momoui katoa kua tukulele ke he puhala nai. Kaeke ko e fakaavelesiaga he tukuhau he motu ko e 33 e pasene he totogi (tokoluga hake ke he falu motu), kua kakano e mena nei ko e tau tau takitaha ko e totogi he tagata gahua ke he Fahi Tanaki Tupe he Fakatufono ke fa e mahina he katoa mai he hana a tau tupe moua. He talahau ai ke he taha puhala, ke he oti hana a tau kotofa he gahua, ko e avelesi he tagata gahua ka fakamole ai ke kavi ke 15 e tau tau he moua e tupe tukuhau ne manako a “Kaisara” ki ai. Manamanatu foki, ke he puhala he fano aoga. He tau motu loga ko e matafakatufono kua lata ke he tau mamatua ke fakafano ha lautolu a tau tama ke he aoga ma e falu tau gahoa. Ko e numela he tau tau fano aoga kua kehekehe mai he taha motu ke he taha motu. Ko e laulahi he tau matakavi kua loaloa e vaha kua putoia ai. Moli, ko e fano aoga pihia kua fa aoga lahi, ka e ko Kaisara ne fifili ko e vala fe he moui he tama kua lata ke fakamole ke he puhala nei, mo e ke omaoma e tau mamatua Kerisiano ma e fifiliaga ha Kaisara.

Gahua Fakakautau kua Lata Pauaki

11, 12. (a) Ko e heigoa e pehiaga ne taute e Kaisara ke he tau motu loga? (e) Fefe e onoonoaga he tau Kerisiano fakamua ke he fekafekauaga fakakautau?

11 Ko e taha pehiaga kua taute e Kaisara he falu a motu ko e gahua fakakautau kua lata pauaki. He senetenari 20 aki, ko e fakatokaaga nei kua fakatu he loga he tau motu he vaha felakutaki mo e falu foki ke he tau vaha mafola. I Falani ko e matagahua nei kua ha ai ke he loga e tau tau ne kua fakahigoa ai ko e tukuhau toto kakano ko e tau tama tane fuata oti kua lata ke foaki hana a moui ma e Fakatufono. Ko e taha ka mena nei ha lautolu ne tukulele ki a Iehova ke manamanatu to foaki? Fefe e kitekiteaga he tau Kerisiano he senetenari fakamua ke he mena nei?

12 Ha kua lali e tau Kerisiano fakamua ke eke mo tau tagata mitaki he motu, ko e ha lautolu a tua kua puipui a lautolu mai he uta kehe e moui he taha po ke ke poa ni ha lautolu a tau momoui ma e Fakatufono. Ne fakakite mai he The Encyclopedia of Religion: “Ko e tau mamatua fakamua he lotu, fakalataha ai a Tertullian mo Origen, ne fakamau kua puipui mai e tau Kerisiano he uta kehe e moui he tagata, ko e matapatu fakaakoaga ne leveki mai a lautolu he fakalataha ke he kautau Roma.” He hana a tohi The Early Church and the World, ne tohi e Porofesa C. J. Cadoux: “Ato hoko ai ke he pule a Marcus Aurelius [161-180 V.N.], kua nakai fai Kerisiano ka eke mo kautau he mole hana a papatisoaga.”

13. Ko e ha ne nakai kitekite e tokologa he Kerisitenitome ke he gahua fakakautau tuga ne taute he tau Kerisiano fakamua?

13 Ko e ha e tau tagata he tau lotu he Kerisitenitome ne nakai kitekite pihia ai ke he vaha nei? Kakano ko e hikihikiaga kehe kua hoko ai ke he senetenari ke fa aki. Kua fakamaama he tohi Katolika A History of the Christian Coun­cils: “Ko e tokologa he tau Kerisiano, . . . i lalo hifo he tau pule atu motu pouliuli, kua ha ha ai e tau fakauaua fakalotu hagaao ke he gahua fakakautau, ti nakai talia ai ke tau, po ke hola kehe mai ai. Ko e Fono Ekalesia [he Arles, kua fakahoko ai he 314 V.N.], he manamanatu ke he tau hikihikiaga ne taute e Constantine, he fakatoka ai e matagahua kua lata e tau Kerisiano ke fakalataha ke he felakutaki, . . . kakano kua ha ha ai he Lotu e mafola (in pace) i lalo hifo he fakakapitiga he tama patuiki ke he tau Kerisiano.” Ti ko e fua hanei he tiaki e tau fakaakoaga a Iesu, mai he magaaho ia ke he mogonei, ko e tau akoako he Kerisitenitome kua fakaohooho ha lautolu a tau fuifui mamoe ke fekafekau ke he tau matakautau he tau motu, pete ia ko e falu kua taute e fifiliaga mo tau tagata totoko ke he tau mahani kautau.

14, 15. (a) Ko e heigoa e tau mena ne hoko ke he tau Kerisiano ke he falu he tau matakavi kua talahau ke tokanoa mai he gahua fakakautau? (e) Ha kua nakai fakaata e tokanoaaga, ko e heigoa e tau matapatu fakaakoaga faka-Tohiaga Tapu ka lagomatai e Kerisiano ke taute e fifiliaga hako ke he matakupu he gahua fakakautau?

14 Kua omoi kia e tau Kerisiano he vaha nei ke mumuitua ke he laulahi ke he mena nei? Nakai. Kaeke kua nofo e Kerisiano tukulele kua papatiso he motu ne kua tokanoa mai he gahua fakakautau mo e tuku age ke he tau fekafekau he lotu, kua liga ke fakaata e ia a ia mai he foakiaga nei, ha ko ia moli ko e fekafekau. (2 Timoteo 4:5) Ha ha i ai foki e tau motu, fakalataha ai e Tau Fahi Kaufakalatahaaga mo Ausetalia, kua foaki e tokanoaaga pihia ti hoko foki ke he vaha felakutaki. Ti ke he vaha mafola, ke he loga he tau motu kua tumau ke he gahua fakakautau kua lata pauaki, ko e Tau Fakamoli a Iehova, ko e tau fekafekau he lotu, kua tuku age e tokanoaaga. Ti kua fakatumau a lautolu ke lagomatai e tau tagata ha ko e ha lautolu a fekafekau ke he tau tagata.

15 Ka e kua mogoia kaeke ke nofo e Kerisiano ke he motu ne nakai tuku age e tokanoaaga ke he tau fekafekau he lotu? Ti kua lata ia ia ke taute e fifiliaga fakatagata he muitua ke he hana manamanatuaga kua ako e Tohi Tapu. (Kalatia 6:5) He manamanatu ai ke he pule a Kaisara, to kikite fakamitaki e ia e mena ne kaitalofa e ia ki a Iehova. (Salamo 36:9; 116:12-14; Gahua 17:28) To manatu he Kerisiano e fakamailoga he Kerisiano moli ko e fakaalofa ma e hana a tau tagata tua fakamoli oti, ti pihia foki ki a lautolu ne nonofo he falu motu po ke ko lautolu ne ha ha i ai ke he falu he tau magafaoa. (Ioane 13:34, 35; 1 Peteru 2:17) Holo atu ki mua, to nakai nimo e ia e tau matapatu fakaakoaga faka-Tohiaga Tapu kua moua ke he tau kupu tuga ia Isaia 2:2-4; Mataio 26:52; Roma 12:18; 14:19; 2 Korinito 10:4; mo Heperu 12:14.

Fekafekauaga he Tagata Noa

16. Ke he falu motu, ko e heigoa e fekafekauaga ne nakai fakakautau ne pehi e Kaisara ki a lautolu ne nakai talia e gahua fakakautau?

16 Pete ia, kua fai motu ne ha ha i ai e Fakatufono, ka e nakai fakaata e tokanoaaga ma e tau fekafekau he lotu, pete ni ia kua talahau ko e falu ka liga nakai talia e gahua fakakautau. Ko e loga he tau motu nei kua taute e tau foakiaga ma e tau tagata kua manamanatu pihia ke nakai fakaohooho ke he gahua fakakautau. Ke he falu matakavi kua manako fekafekauaga he tagata noa, tuga e gahua aoga he maaga, kua kitia ai ko e fekafekauaga he motu ne nakai fakakautau. Kua lata kia e Kerisiano tukulele ke taute e fekafekauaga pihia? Hanei foki, ko e Kerisiano tukulele kua papatiso, kua lata ke taute ni e ia e fifiliaga he fakave ke he hana a manamanatuaga kua ako e Tohi Tapu.

17. Fai fakatokatokaaga faka-Tohi Tapu nakai ma e fekafekauaga he tagata noa ne nakai fakakautau?

17 Kua tuga ko e fekafekau lata pauaki kua taute ai ke he tau vaha Tohi Tapu. Taha e tohi fakamauaga tala tuai ne talahau: “He lafi atu ke he tau tukuhau mo e tau mena kua tonu mai he tau tagata Iutaia, kua ha ha i ai foki e corvée [gahua nakai fai totogi mai he tau pule he tau tagata]. Ko e tauteaga i tuai anei he Fahi Uta, ne kua fakatumau he tau pule faka-Heleni mo e faka-​Roma ke taofi. . . . Kua fakakite mai foki he Maveheaga Fou, e tau fakafifitakiaga he tau cor­vée i Iutaia, mo e fakakite ai kua lauia katoatoa e mena ia. He tatai mo e aga nei, kua pehi he tau kautau a Simona i Kurene ke fua e satauro [akau fakakikiveka] a Iesu (Mataio 5:41; 27:32; Mareko 15:21; Luka 23:26).”

18. Ko e heigoa e tau faga gahua fakamaaga ne nakai fakakautau, nakai fakalotu ne kua lata e Tau Fakamoli a Iehova ke fakalataha tumau ki ai?

18 Tatai ai ke he tau tagata nonofo mau ke he falu a motu he vaha nei kua manako e Fakatufono po ke tau pule he motu ke fakalataha ke he tau puhala kehekehe he gahua fakamaaga. Ke he falu magaaho ko e matagahua pauaki anei, tuga e aku e tau vaikeli po ke taute e tau puhala tu; ke he falu a magaaho ko e mena taute tumau, tuga ke he fakalatahaaga fakafahi tapu he fakameaaga he tau puhala tu, tau aoga, po ke tau fale gagao. Ha kua eke e fekafekauaga he tagata noa pihia ke mitaki ai ni e maaga mo e nakai matutaki ai mo e lotu fakavai po ke nakai ha ha ai falu puhala kua totoko ke he tau manamanatuaga he Tau Fakamoli a Iehova, ti fa mahani a lautolu ke omaoma. (1 Peteru 2:13-15) Kua fa fua e mena nei ke he fakamoliaga kua mitaki lahi mo e he falu a magaaho kua fakamate aki a lautolu ne tukumale fakavai e Tau Fakamoli he totoko ke he fakatufono.​—Fakatatai Mataio 10:18.

19. Maeke fefe he Kerisiano ke tali atu e matakupu kaeke ke ole e Kaisara a ia ke taute e fekafekauaga nakai fakakautau fakamotu ke he taha magaaho?

19 Ka e kua ka manako e Fakatufono ke he Kerisiano ke taute e fekafekauaga he tagata noa ke he taha magaaho ko e vala a ia he fekafekauaga fakamotu i lalo hifo he kau leveki he tau tagata noa? Ke he mena nei foki, kua lata e tau Kerisiano ke taute e ha lautolu ni a fifiliaga ne fakave ke he manamanatuaga iloilo. “Ha ko e mena tutu a tautolu oti kana ki mua he nofoa fakafili [“he Atua,” NW].” (Roma 14:10) Ko e tau Kerisiano ne fehagai mo e manako ha Kaisara kua lata ke liogi mo e kumikumi e matakupu mo e manamanatu ki ai.a Kua pulotu foki ke tutala e matakupu mo e tau Kerisiano momotua he fakapotopotoaga. He mole e mena nei kua lata ke taute e fifiliaga fakatagata.​—Tau Fakatai 2:1-5; Filipi 4:5.

20. Ko e heigoa e tau huhu mo e tau matapatu fakaakoaga faka-Tohiaga Tapu kua lagomatai e Kerisiano ke fakamaama e matakupu he fekafekauaga he tagata noa ne nakai fakakautau fakamotu?

20 He taute e kumikumiaga pihia, kua lata e Kerisiano ke manamanatu ke he falu matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu. Ne pehe a Paulo kua lata ia tautolu ke “omaoma a lautolu ke he tau iki lalahi, mo e tau pule . . . nonofo tauteute foki a lautolu ke he tau gahua mitaki oti kana . . . kia totonu, mo e fakakite e mahani molu ni ke he tau tagata oti kana.” (Tito 3:1, 2) Ke he magaaho taha, kua lata e tau Kerisiano ke kumikumi fakamitaki e fakatokaaga he gahua he tagata noa. Kaeke ke talia e lautolu e mena ia, to maeke nakai ia lautolu ke tumau ke he tu uho he Kerisiano? (Mika 4:3, 5; Ioane 17:16) To putoia kia a lautolu mo e falu lotu fakavai? (Fakakiteaga 18:4, 20, 21) To taute kia e mena ia ke puipui mai po ke fakakaupa noa a lautolu mai he fakamoli e tau matagahua Kerisiano ha lautolu? (Mataio 24:14; Heperu 10:24, 25) Ke he taha fahi, to maeke nakai a lautolu ke fakatumau ke tupu ki mua fakaagaga, liga ke fakalataha foki ke he fekafekauaga mau ka e taute e fekafekauaga kua manako?​—Heperu 6:11, 12.

21. Ko e heigoa ni e fifiliaga hana, onoono fefe e fakapotopotoaga ke he matakainaga ne taute e matakupu he fekafekauaga he tagata noa ne nakai fakakautau fakamotu?

21 Ka e kua kaeke ko e tau tali fakamoli he Kerisiano ke he tau huhu pihia kua takitaki atu a ia ke fakaoti aki ko e fekafekauaga he tagata noa he motu ko e “gahua mitaki” kua maeke ia ia ke taute he omaoma ke he tau pule? Ko e fifiliaga ni hana a ia ki mua a Iehova. Ko e tau motua kua kotofa mo e falu kua lata ke fakalilifu katoatoa e manamanatuaga he matakainaga mo e fakatumau ke onoono ki a ia ko e Kerisiano kua mitaki e tuaga. Ka e ka logona he Kerisiano kua nakai maeke a ia ke taute e fekafekauaga he tagata noa nei, ko e hana a tuaga kua lata foki ke fakalilifu. Kua tumau foki a ia ke mitaki e tuaga mo e kua lata ke moua e lagomatai fakaalofa.​—1 Korinito 10:29; 2 Korinito 1:24; 1 Peteru 3:16.

22. Ha fe ni e tuaga ne fehagai mo tautolu, ko e heigoa ha tautolu ka fakatumau ke taute?

22 Ko e tau Kerisiano to nakai lata a tautolu ke tiaki ke ta atu e “lilifu kia lautolu kua lata ki ai e lilifu.” (Roma 13:7) To fakalilifu e tautolu e tau tagata nonofo mau he motu ne leveki matafakatufono, maopoopo mitaki mo e kumi e mafola. (Salamo 34:14) To liga liogi foki a tautolu “ma e tau patuiki, mo lautolu oti ne toka ai e pule” he magaaho ka ui ai e tau patu nai ke taute e tau fifiliaga ne lauia e moui mo e gahua Kerisiano ha tautolu. Ti ko e fua he ha tautolu a uta e tau mena a Kaisara ki a Kaisara, kia amaamanaki a tautolu ke “nonofo a tautolu fakatekiteki mo e nakai fakaatukehe, ke he mahani Atua ni mo e mahani fulumokoi.” (1 Timoteo 2:1, 2) Ki luga he tau mena oti, to fakatumau a tautolu ke fakamatala e tala mitaki he Kautu ko e amaamanakiaga ni a ia ma e tagata, he uta e tau mena he Atua ke he Atua mo e manamanatuaga.

[Matahui Tala]

a Kikite The Watchtower ia Me 15, 1964, lau tohi 308, paratafa 21.

Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?

◻ He lagotatai e hana a tau fakafetuiaga mo Kaisara mo Iehova, ko e heigoa e kitekiteaga fakamua he Kerisiano?

◻ Ko e heigoa kua lata ke uta e tautolu ki a Iehova ne nakai maeke ia tautolu ke age ki a Kaisara?

◻ Ko e heigoa e falu he tau mena kua foaki fakamitaki e tautolu ki a Kaisara?

◻ Ko e heigoa e tau tohiaga tapu kua lagomatai a tautolu ke taute e fifiliaga hako ke he matakupu he fekafekauaga fakakautau lata pauaki?

◻ Ko e heigoa e falu he tau mena ka manatu loto kaeke ke ui a tautolu ke he fekafekauaga he tagata noa fakamotu ne nakai fakakautau?

◻ Hagaao ki a Iehova mo Kaisara, ko e heigoa ha tautolu kua fakatumau ke taute?

[Fakatino he lau 28, 29]

Kua tala age e tau aposetolo ke he Saneheturini: “Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua ke he omaoma ke he tau tagata”

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa