Tuaga Nofo Noa—Ko e Gutuhala ke he Gahua Nakai Fakalavelave
“Kia fekafekau fakamitaki ke he Iki mo e loto nakai fakalavelave.”—1 KORINITO 7:35.
1. Ko e heigoa e tala fakatupetupe ne moua e Paulo hagaao ke he tau Kerisiano i Korinito?
KUA kapaletu e aposetolo ko Paulo ke he hana a tau matakainaga Kerisiano i Korinito, Heleni. Kua haga ke lima tuai e tau tau he mole, ne fakatu e ia e fakapotopotoaga he maaga mahuiga ia ne talahaua ha ko e mahani feuaki. He mogonei, kavi he 55 V.N., kua ha ha agaia i Efeso, i Asia Tote, ne moua e ia e tau hokotaki fakatupetupe mai i Korinito ke he tau feveheaki ne muitua tagata mo e he fakauka ke he mahani feuaki kelea muitui. Ko e taha mena foki, ne moua e Paulo e tohi mai he tau Kerisiano i Korinito ne ole ma e takitakiaga ke he tau fakafetuiaga he mahani fakatane mo e fifine, tuaga nakai mau, fakamauaga, mavehevehe, mo e liu mau foki.
2. Ko e lahi fefe e malolo he mahani feuaki i Korinito ne kua hufia ai e tau Kerisiano he maaga ia?
2 Ko e mahani feuaki kelea muitui ne malolo lahi i Korinito kua hagahaga ke hufia e fakapotopotoaga i ai ke he ua e puhala. Ko e falu he tau Kerisiano kua fakamolulu atu ke he mahani kelea mo e kua fakauka ke he mahani feuaki. (1 Korinito 5:1; 6:15-17) Ka kua maali, kua mahani ne falu ka fakafeao atu ke he olioliaga he mahani fakatane mo e fifine ne kua tupu katoa he maaga, kua fakato atu ke talahau kua lata ke noa mai he tau matutakiaga oti he mahani fakatane mo e fifine, pihia foki ki a lautolu kua mau.—1 Korinito 7:5.
3. Ko e heigoa e tau lekua ne fehagai fakapa a Paulo ki ai i loto he hana a tohi fakamua aki ke he tau Korinito?
3 I loto he tohi loagitu ne tohia e Paulo ke he tau Korinito, ne tutala fakamua a ia ke he lekua he nakai fefakalatahaaki. (1 Korinito, tau veveheaga 1-4) Kua tomatoma a ia ki a lautolu ke aua muitua ke he tau tagata, ko e mena ia ka takitaki atu ke he tau feveheveheaki. Kua lata ia lautolu ke kaufakalataha ha ko e “tau ekegahua” he Atua. Ati foaki age e ia e tau fakaakoaga takitaha ke taofi mau e mea he fakapotopotoaga mai he tau mahani kelea. (1Ko Tau veveheaga 5, 6) Oti ia ati tala ai e aposetolo ke he tohi ha lautolu.
Kua Tomatoma Mai ke Nonofo Noa
4. Ko e heigoa e kakano ha Paulo he magaaho ne pehe a ia “kua mitaki ka nakai piki e tagata ke he fifine”?
4 Ne kamata ai a ia: “Ka ko e tau mena ne tohi mai ai e mutolu kia au, kua mitaki ka nakai piki e tagata ke he fifine.” (1 Korinito 7:1) Ko e kakano he talahauaga nei ‘ka nakai piki ke he fifine,’ ke aua neke fakapiki e fahitino mo e fifine ke fakamakona aki e mahani fakatane mo e fifine. Ha kua fita he talahaua kelea e Paulo e mahani feuaki, kua hagaao a ia he mogonei ke he tau fakafetuiaga he mahani fakatane mo e fifine i loto he fakamauaga. Ti, he mogonei kua tomatoma mai a Paulo ke nonofo noa. (1 Korinito 6:9, 16, 18; fakatatai Kenese 20:6; Tau Fakatai 6:29.) He une fakatote atu ki mua, ne tohia e ia: “Ko e haku a kupu hanai kia lautolu kua nonofo noa katoa mo e tau fifine takape, kua mitaki ka nonofo pihia a lautolu tuga au nai.” (1 Korinito 7:8) Kua nofo noa po ke liga ni ko e takape a Paulo.—1 Korinito 9:5.
5, 6. (a) Ko e ha kua maali ai ko e nakai tomatoma mai e Paulo e puhala moui he nonofoaga he tau tagata tane fakalotu? (e) Ko e ha ne tomatoma age e Paulo ke nonofo noa?
5 Kua hagahaga ai ke fai fakalatahaaga e tau Kerisiano i Korinito mo e tau pulotu faka-Heleni, ne kua muatua e fakaheke he tau aoga e fakatikaiaga he tagata ni a ia. Ko e kakano fakalata a ia ne huhu e tau Korinito ki a Paulo ko e “mitaki” la nakai ma e Kerisiano ke kalo mai he tau matutakiaga oti he mahani fakatane mo e fifine? Kua nakai fakaata mai e pulotu faka-Heleni he tali ha Paulo. (Kolose 2:8) Kua nakai tuga e tau Katolika feua fakaako fakalotu, kua nakai kitia ke he taha mena ni ko e omoi e ia e moui fakatikai ke nakai mau i loto he nonofoaga he tau tagata tane fakalotu po ke nonofoaga he tau taupou pope, ke tuga kua mua atu e tapu he tau tagata nonofo noa mo e kua lafi ai ke he ha lautolu ni a fakamouiaga ha ko e tau puhala moui mo e ha lautolu a tau liogi.
6 Kua omoi e Paulo e nonofo noa “ha ko e matematekelea he vaha nai.” (1 Korinito 7:26) Kua liga hagaao foki a ia ke he tau vaha uka ne kua hokotia e tau Kerisiano ki ai, ne liga kua fakaholo ki mua ha ko e fakamauaga. (1 Korinito 7:28) Ko e hana a fakatonuaga ke he tau Kerisiano ko e: “Kua mitaki ka nonofo pihia a lautolu tuga au nai.” Ke he tau takape tane, ne talahau e ia: “Kua noa kia a koe mo e hoana? ua kumi hoana a koe.” Ke he fifine takape Kerisiano, ne tohia e ia: “Kaeke ke nofo noa pihia a ia, kua mua hana monuina, ko e taofi haku haia; kua manatu foki au ha ha ia au e Agaga he Atua.”—1 Korinito 7:8, 27, 40.
Ai Fakaohooho ke Nofo Noa Tumau
7, 8. Kua fakakite he heigoa ko e nakai fakaohooho e Paulo ha Kerisiano ke nofo noa tumau?
7 Kua takitaki moli ai he agaga tapu ha Iehova a Paulo he magaaho ne foaki e ia e fakatonuaga nei. Kua fakakite ai he talahauaga katoa hana ke he tuaga nakai mau mo e fakamauaga, e lagotatai mo e mahani fakalatalata. Ti nakai omoi e ia ke eke mo mena ke tua fakamoli po ke nakai tua fakamoli ki ai. Ka ko e mena ia, ko e lekua ataina ke fifili, ne kua mamafa lahi atu ke he tuaga nofo noa ma lautolu ne kua maeke ke tumau ke mea tavanavana he tuaga ia.
8 He mole fakatote ai he talahau “kua mitaki ka nakai piki e tagata ke he fifine,” ne lafi ki ai e Paulo: “[Ha] ko e feuaki, kia igatia e tane mo e hana hoana, kia igatia foki e fifine mo e hana tane.” (1 Korinito 7:1, 2) He mole e fakatonu ke he tau tagata nakai mau mo e tau takape ke ‘nonofo pihia tuga au nai,’ kua mafiti a ia ke lafi ki ai: “Kaeke kua nakai maeke ia lautolu ke fakauka, kia fai hoana mo e fai tane a lautolu, nukua mitaki ke fai hoana, ka e kelea he vela.” (1 Korinito 7:8, 9) Kua liu foki, ko e hana a fakatonuaga ke he tau takape tane ko e: “Ua kumi hoana a koe. Kaeke kua fai hoana tuai a koe, nakai hala ai a koe.” (1 Korinito 7:27, 28) Kua fakaata he fakatonuaga lagotatai nei e ataina ke fifili.
9. Hagaao ki a Iesu mo Paulo, ko e puhala fe ne kua eke ua ai e fakamauaga mo e nofo noa mo tau mena fakaalofa noa mai he Atua?
9 Kua fakakite mai e Paulo ko e fakamauaga mo e tuaga nofo noa ko e tau mena fakaalofa noa a ia ne mai he Atua. “Ko e haku a loto kia tuga na au e tau tagata oti kana; ka e igatia mo e hana mena fakaalofa noa kua moua mai he Atua, ko e taha mena ke he taha tagata mo e taha mena ke he taha tagata.” (1 Korinito 7:7) Kua kitia maali ai e mena ne talahau e Iesu i loto he hana a manamanatuaga. He mole he fakamoli ko e mena mai he Atua e fakamauaga, ne fakakite e Iesu ko e mena fakaalofa pauaki a ia ka mahalo ke nofo noa ke taute e tau mena he Kautu: “Nakai maeke ke talia he tau tagata oti e mena na, hoko lautolu kua foaki atu ki ai; Ha ko e ha ha i ai e falu a eunuka, mena pihia he fanau mai; ha ha i ai foki e falu a eunuka kua fakaeunuka a lautolu he tau tagata; ha ha i ai foki e falu a eunuka ne fakaeunuka a lautolu e lautolu ha ko e kautu he lagi; ko ia kua maeke ke talia, kia talia ai e ia.”—Mataio 19:4-6, 11, 12.
Kia Talia e Mena Fakaalofa ke Nofo Noa
10. Maeke fefe he tagata ke “talia” e mena fakaalofa ke nofo noa?
10 Ha kua tutala tokoua mai a Iesu mo Paulo hagaao ke he tuaga nofo noa ke eke mo ‘mena fakaalofa,’ nakai fai ia laua ne talahau ko e mena ia ko e mena fakaalofa mana ne kua moua ni he falu. Ne talahau a Iesu “nakai maeke ke talia he tau tagata oti” e mena fakaalofa ia, ati tomatoma age a ia ki a lautolu ne kua maeke ke taute pihia “ke talia ai,” ko e mena ia ne taute e Iesu mo Paulo. Moli, na tohia e Paulo: “Nukua mitaki ke fai hoana, ka e kelea he vela,” ka e kua vagahau a ia hagaao ki a lautolu ne kua “nakai maeke ia lautolu ke fakauka.” (1 Korinito 7:9) I loto he tau tohiaaga he vaha fakamua, ne fakakite e Paulo ko e maeke he tau Kerisiano ke kalo mai he fakaohoohoaga vevela. (Kalatia 5:16, 22-24) Ke o fakatatai mo e agaga ko e pehe a ia ke toka e agaga ha Iehova ke hataki aki ha tautolu a tau puhala oti. Maeke nakai he tau Kerisiano fuata ke taute e mena nei? E, kaeke ke muitua fakalahi a lautolu ke he Kupu ha Iehova. Kua tohia mai he salamo: “To eke ha kia e fuata ke fakamea hana tau mahani? Kia leoleo ki ai ke lata mo e hāu a tau kupu.”—Salamo 119:9.
11. Ko e heigoa e kakano ke ‘mahani fakalataha ke he Agaga’?
11 Ti kua putoia e mena nei ke puipui mai he tau manatu tokanoa ke matahavala ne hoko mai he kakano he tau polokalama TV loga, tau kifaga, tau vala tala he mekasini, tau tohi, mo e tau kupu lologo. Ko e tau manatu pihia ko e tau mena he fahitino. Ko e Kerisiano fuata pete ko e tane po ke fifine ne manako ke talia ke nofo noa kua lata ke “nakai mahani fakalataha ke he tino, ka e fakalataha ke he Agaga. Ha ko lautolu kua oma ke he tino kua loto a lautolu ke he tau mena he tino; ka ko lautolu kua oma ke he Agaga kua loto a lautolu ke he tau mena he Agaga.” (Roma 8:4, 5) Na ko e tau mena he agaga ko e tututonu, mea, fakaalofa, mo e mitaki lahi. Ko e tau Kerisiano, fuata po ke motua, kia mitaki ai ke ‘manamanatu ke he tau mena ia.’—Filipi 4:8, 9.
12. Ko e heigoa ne putoia lahi he taliaaga he mena fakaalofa ke nofo noa?
12 Ke talia e mena fakaalofa ke nofo noa, kua lata ni ke toka loto e foliaga ia mo e liogi ki a Iehova ma e lagomatai ke muitua ki ai. (Filipi 4:6, 7) Ne tohia e Paulo: “Ko ia kua mau hana loto, ka nakai fai mena ke lekua ai, ti ha ha ia ia e pule ke he hana loto, mo e mau e manatu he hana loto ke he mena nai ke taofi ai hana tamāfine tote, kua mitaki hana mena kua eke. Hanai, ko ia kua fakafaitane hana tama fifine kua mitaki hana mena kua eke, ka ko ia kua nakai fakafaitane a ia kua mua e mitaki he hana mena kua eke.”—1 Korinito 7:37, 38.
Nofo Noa Pauaki
13, 14. (a) Ko e heigoa e kehekeheaga ne taute e Paulo he vahaloto he tau Kerisiano nakai mau mo e kua mau? (e) Ko e puhala fe ni ka mua atu e “mitaki” he Kerisiano nofo noa mai ia lautolu kua mau?
13 Nakai ko e mena kua lata ke fakatokoluga e tuaga nofo noa. Ka ko e heigoa, mogoia, e kakano ne kua eke ai ke “mitaki”? Kua falanaki ni e mena ia ke he puhala ka fakaaoga he tagata e tokanoaaga ne ha ha i ai. Ati tohia ai e Paulo: “Kua loto au kia noa a mutolu mo e fakaatukehe. Kua fakaatukehe a ia kua nakai fai hoana ke he tau mena he Iki, po ke fakafiafia fefe a ia ke he Iki; Ka ko ia kua fai hoana kua fakaatukehe a ia ke he tau mena he lalolagi, po ke fakafiafia fefe e ia hana hoana [“mo e kua mavehevehe ai a ia,” NW]. Kua kehe foki e fifine fai tane, mo e tamāfine tote; kua fakaatukehe a ia kua nofo noa ke he tau mena he Iki, ki a tapu ai a ia, ko e tino katoa mo e agaga; ka ko ia kua fai tane kua fakaatukehe ke he tau mena he lalolagi, po ke fakafiafia fefe hana tane. Kua tala atu e au e tau kupu nai kia mutolu kia aoga ai kia mutolu; nakai ke liti ai e au e matahele kia mutolu, ka kia fulufuluola ai, kia fekafekau fakamitaki ke he Iki mo e loto nakai fakalavelave.”—1 Korinito 7:32-35.
14 Ko e Kerisiano nofo noa ne fakaaoga hana tuaga nakai mau ke muitua atu ke he tau foliaga fulukovi kua nakai mua atu e “mitaki” mai he tau Kerisiano kua mau. Kua nofo noa ai a ia, nakai “ha ko e kautu he lagi,” ka e ma e tau kakano fakatagata. (Mataio 19:12) Ti ko e tagata tane po ke fifine nakai mau kua lata ke ‘fakaatukehe ke he tau mena he Iki,’ fakaatukehe ke ‘fakafiafia ke he Iki,’ mo e ke “fekafekau fakamitaki ke he Iki mo e loto nakai fakalavelave.” Ko e kakano anei ke foaki katoatoa e malolo ke fekafekau ki a Iehova mo Keriso Iesu. Ka taute pihia ni ka mua atu e “mitaki” he tau Kerisiano tane mo e fifine nakai mau mai he tau Kerisiano kua mau.
Gahua Nakai Fakalavelave
15. Ko e heigoa e alito he fakaakoaga ha Paulo he 1 Korinito veveheaga 7?
15 Ko e fakaakoaga katoa hanei ha Paulo he veveheaga nei: Pete ni ko e mena hako ke mau mo e, i lalo he falu tutuaga, kua lata ni ma e falu, ka e kua nakai fakatikai e mua atu e aoga he tuaga nofo noa ma e Kerisiano tane po ke fifine ne manako ke fekafekau ki a Iehova mo e tote e fakalavelaveaga. Ka e ko e tagata kua mau kua “mavehevehe” ai, ko e tagata Kerisiano ne nakai mau kua ata a ia ke manamanatu “ke he tau mena he Iki.”
16, 17. Maeke fefe he Kerisiano nofo noa ke mua atu e mitaki ke manamanatu fakahokulo “ke he tau mena he Iki”?
16 Ko e heigoa e tau mena he Iki ne kua maeke ke lahi e fakalavelave ki ai e Kerisiano nakai mau, mai ia lautolu kua mau? He taha fakamauaga, ne vagahau a Iesu ke he “tau mena he Atua”—tau mena ne nakai fakai e Kerisiano ke age ki a Kaisara. (Mataio 22:21) Kua lata tonu e tau mena nei mo e moui, tapuaki, mo e fekafekauaga he Kerisiano.—Mataio 4:10; Roma 14:8; 2 Korinito 2:17; 3:5, 6; 4:1.
17 Kua mua atu e ataina ha lautolu ne nonofo noa ke foaki katoatoa e tau magaaho ke he gahua ha Iehova, ko e mena ka lagomatai fakaagaga a lautolu mo e he ha lautolu a fakalaulahiaga he fekafekauaga. Kua maeke ai ia lautolu ke lahi e magaaho ka fakamole ke he fakaakoaga mo e manamanatu fakahokulo fakatagata. Kua fa mukamuka lahi ke he tau Kerisiano nonofo noa ke fakahao e totou Tohi Tapu ke he ha lautolu a setulu, mai he mena kua maeke ia lautolu kua mau. Liga to mitaki lahi e tauteuteaga ha lautolu ma e tau feleveiaaga mo e fekafekau he fonua. Ko e tau mena oti nei ko e ma ha ‘lautolu ni a aoga.’—1 Korinito 7:35.
18. Maeke fefe he tau matakainaga tane nonofo noa tokologa ke fakakite e manako ha lautolu ke fekafekau ki a Iehova mo e “nakai fakalavelave”?
18 Tokologa e tau matakainaga tane nonofo noa ne kua fita he taute mo tau fekafekau lagomatai kua ataina ke talahau ki a Iehova: “Ko au hanai, kia fakafano atu e koe au.” (Isaia 6:8) Maeke ia lautolu ia ke fakapuke e laupepa ke o atu ke he Aoga Fakaako Fekafekau, na taute pauaki ma e tau fekafekau lagomatai mo e tau motua nonofo noa ne kua ataina ke fekafekau ke he ha matakavi ne lahi e manako. Pihia foki e tau matakainaga tane ne kua nakai ata ke toka ha lautolu a fakapotopotoaga, kua maeke ai ke fakaata a lautolu ni ke fekafekau ke he tau matakainaga, he eke mo tau fekafekau lagomatai po ke tau motua.—Filipi 2:20-23.
19. Ko e puhala fe ne monuina ai e tau matakainaga fifine tokologa ne nonofo noa, mo e ko e heigoa e taha puhala ne kua maeke ia lautolu ke eke mo fakamaloloaga ke he tau fakapotopotoaga?
19 Ko e tau matakainaga fifine nonofo noa, ne nakai fai ulu ke kumi fakatonuaga mo e falanaki ki ai, kua liga lata lahi ke ‘tuku atu kia Iehova e tau mena ne fakaatukehe ai a lautolu.’ (Salamo 55:22; 1 Korinito 11:3) Kua mahomo atu e aoga he mena nei ma e tau matakainaga fifine ne kua omoi he fakaalofa ki a Iehova ke nonofo noa. Ane mai ke mau a lautolu, kua ‘lata ni ke he Iki,’ ko e kakano, ke mau ni ke he tagata ne tukulele ki a Iehova. (1 Korinito 7:39) Kua fakaaue lahi e tau motua ke ha ha e tau matakainaga fifine nonofo noa he ha lautolu a tau fakapotopotoaga; kua fa mahani a lautolu nei ke ahiahi mo e lagomatai e tau tagata gagao mo e momotua. Ti kua foaki mai he mena nei e fiafia lahi ki a lautolu kua putoia.—Gahua 20:35.
20. Kua fakakite fefe he tokologa he tau Kerisiano a lautolu ko e hane fa e “fekafekau fakamitaki ke he Iki mo e loto nakai fakalavelave”?
20 Tokologa e tau Kerisiano fuata ne fakatokatoka e tau momoui ha lautolu ke “fekafekau fakamitaki ke he Iki mo e loto nakai fakalavelave.” (1 Korinito 7:35) Nukua fekafekau ai a lautolu ki a Iehova mo tau fekafekau paionia gahua mau, tau misionare, po ke he taha he tau la ofisa he Sosaiete he Kolo Toko. Mo e ko e matakau fiafia ha a lautolu! Kua hauhau lahi ha he ha ha i ai a lautolu! Kakano, he tau fofoga ha Iehova mo Iesu, kua tuga ni e “hahau” a lautolu.—Salamo 110:3.
Ai Fai Omonuoaga he Tuaga Nakai Mau Tukulagi
21. (a) Kua kitia maali he ha ko e nakai fakamalolo e Paulo ke taute e omonuoaga ke nakai mau? (e) Ko e heigoa e kakano hana he magaaho ne vagahau a ia ke he tuaga “ka lahi tuai a ia”?
21 Ko e alito he fakaakoaga he fakatonuaga ha Paulo, ko e mua atu ni e “mitaki” ka talia mo e taute he tau Kerisiano e tau momoui ha lautolu ke nonofo noa. (1 Korinito 7:1, 8, 26, 37) Ka e nakai fakai, ke he ha mena ni, ne uiina e ia a lautolu ke taute e omonuoaga ke nakai mau. Ka e kua tohia mai ni e ia: “Kaeke kua manatu taha kua mahani fuafuakelea kehe tamafine hana, ka lahi tuai a ia, mo e mena aoga foki ke pihia kia eke a e ia e mena kua loto ki ai, nakai hala ai a ia, kia fakalataha a laua mo e hana tane.” (1 Korinito 7:36) Ko e taha kupu Heleni ko e (hy·peʹra·kmos) kua fakaliliu “ka lahi tuai a ia” ne kua kakano moli ko e “mole muatua e vaha velagia lahi” mo e hagaao ai ke he molea mai he fakaohooho he manako he mahani fakatane mo e fifine. Ti ko lautolu ne fakamole e tau tau loga he tuaga nonofo noa mo e kua logona he mogo fakahiku kua lata ia lautolu ke mau, kua ataina katoatoa a lautolu ke mau e taha tagata he tua.—2 Korinito 6:14.
22. Ko e ha kua aoga lahi ai ke he tau puhala oti ma e Kerisiano ke nakai mau ka fuata mui agaia?
22 Ko e tau tau ne fakamole he Kerisiano fuata ke fekafekau ki a Iehova mo e nakai fai fakalavelave ko e fakatokatokaaga pulotu a ia. Kua fakaata ai a ia ke moua e pulotu, loto matala, mo e iloilo ne kua lata mo e moui. (Tau Fakatai 1:3, 4) Ko e tagata ne nofo noa kakano ha ko e Kautu kua ha ha ai he tuaga ne mua atu e mitaki he vaha i mua, ane mai ko e hana fifiliaga, ke talia e tau matagahua he moui he fakamauaga mo e liga he matua.
23. Ko e heigoa kua liga ha ha he loto he falu ne manamanatu ke mau, ka ko e heigoa e huhu ka hagaao ki ai he tau vala tala ka mumui mai?
23 Ko e falu he tau Kerisiano ne fakamole e tau tau loga ke fekafekau ki a Iehova he tuaga nofo noa kua fifili fakamitaki ha lautolu a hoa anoiha mo e amaamanakiaga ke tumau atu ke he falu a puhala he fekafekau gahua mau. Ko e mena nava lahi moli ki ai anei. Ko e falu liga to ha ha ia lautolu e manatu ke nakai fakaata e fakamauaga ha lautolu ke fakatauhele aki ha lautolu a fekafekau ke he ha puhala ni. Ka kua lata kia e Kerisiano kua mau ke ataina e logonaaga ke manamanatu fakahokulo ke he hana a fekafekauaga ki a Iehova ke tuga he magaaho ne nofo noa ai a ia? To hagaao atu ke he huhu nei he tau vala tala ka mumui mai.
Ko e Puhala he Liu Fakamanatu
◻ Ko e ha ne logona hifo he aposetolo ko Paulo kua lata ke tohi ke he fakapotopotoaga i Korinito?
◻ Ko e ha ne iloa ai e tautolu ko e nakai tomatoma mai a Paulo ke he puhala moui he nonofoaga he tau tagata tane fakalotu?
◻ Maeke fefe he tagata ke “talia” ke nofo noa?
◻ Maeke fefe he tau matakainaga fifine ke moua e aoga he ha lautolu a tuaga nonofo noa?
◻ Ke he puhala fe kua maeke he tau matakainaga tane ke fakaaoga e tokanoaaga ha lautolu ke fekafekau ki a Iehova mo e “nakai fakalavelave”?