Fakatonu Atu e Tua ha Tautolu
“Kia tapu e Iki ko e [Keriso] ke he tau loto ha mutolu. Kia mautali a mutolu ke tali atu mo e mahani molu mo e matakutaku kia lautolu oti kua hūhu mai kia mutolu ke he kakano he amaamanaki ha ha ia mutolu.”—1 PETERU 3:15.
1, 2. Ko e ha ne nakai ofo e Tau Fakamoli a Iehova he totokoaga, ka ko e heigoa kua manako a lautolu ke taute?
HE TAU motu loga, ne mailoga ai e Tau Fakamoli a Iehova ko e tau tagata momoui mea mo e fakamoli. Tokologa ne onoono ki a lautolu ko e tau katofia mitaki ti nakai fakalagalaga mena vihi. Pete ia, ko e tau Kerisiano mafola-fakaalofa nei ne matematekelea ha ko e favale nakai tonu—he vaha felakutaki mo e he mafola. Nakai ofo a lautolu ha ko e totokoaga pihia. Moli, kua amanaki a lautolu ki ai. Mui mai ai, kua iloa e lautolu e tau Kerisiano fakamoli ia he senetenari fakamua V.N. ko e tau “fakavihia,” ti ko e ha a lautolu kua makai mo tau tutaki moli he Keriso he vaha nei ne amanaki ke kehe e puhala ke taute atu ki a lautolu? (Mataio 10:22) Ke he taha fahi, kua pehe e Tohi Tapu: “Ko lautolu oti foki kua loto ke nonofo mo e mahani Atua kia Keriso Iesu, to hoko ni kia lautolu e favale.”—2 Timoteo 3:12.
2 Nakai kumi e Tau Fakamoli a Iehova ke he favaleaga, po ke kua fiafia a lautolu ha ko e tau mena uka—e tau fakahala, tau tuku fale pouli, po ke ekefakakelea—ne fa moua. Kua manako a lautolu ke ‘nonofo fakatekiteki mo e nakai fakatauhele’ ke maeke ia lautolu ke fakamatala e tala mitaki he Kautu he Atua mo e nakai fakalavelave. (1 Timoteo 2:1, 2) Kua fakaaue a lautolu ke he tokanoaaga fakalotu kua moua e lautolu he tau motu loga ke taute mau e tapuakiaga ha lautolu, ti taute maimaina e lautolu e mena kua maeke ia lautolu ke “nonofo fakamitaki mo e tau tagata oti kana,” fakalataha mo e tau fakatufono tagata. (Roma 12:18; 13:1-7) Ko e ha mogoia kua “fakavihia” ai a lautolu?
3. Ko e heigoa e taha kakano ne vihiatia fakakelea e Tau Fakamoli a Iehova?
3 Ha ko e Tau Fakamoli a Iehova ne fakavihia fakakelea ai ke he puhala taha ne favale ke he tau Kerisiano fakamua. Fakamua, ne fakagahua he Tau Fakamoli a Iehova e tau taofiaga fakalotu ha lautolu ke he tau puhala kua nakai talahaua a lautolu ke he falu. Ma e fakatai, kua fakamatala fakamakai a lautolu ke he tala mitaki he Kautu he Atua, ka e fa maama hehe he tau tagata e fakamakai ha lautolu, he onoono ke he fakamatala ha lautolu ko e “fakaliliuina vale.” (Fakatatai Gahua 4:19, 20.) Kua tumau foki e tu uho ha lautolu ke he tau mena politika mo e tau felakutaki he tau motu, mo e falu magaaho ne nakai hako ai e talahauaga kua nakai fakamoli e Tau Fakamoli ke he motu.—Mika 4:3, 4.
4, 5. (a) Kua eke fefe e Tau Fakamoli a Iehova mo tau matahele he tau tukupau fakavai? (e) Ko hai a lautolu ne fa fakatupu lalahi e tau favaleaga ke he tau fekafekau a Iehova?
4 Ua aki, ko e tau matahele e Tau Fakamoli a Iehova ke he tau tukupau fakavai—he talahau pikopiko mo e tau talahauaga fakakeukeu he tau taofiaga ha lautolu. Ti ko e fua, kua eke a lautolu mo tau tagata kua talahau fakavai he falu motu. Lafi ai, ha ko e nakai taofi a lautolu ke he tauteaga fakaekekafo nakai fakaaoga toto ne kua lagotatai mo e manako ha lautolu ke omaoma ke he poakiaga he Tohi Tapu ke ‘fakamamao mo e toto,’ ne fakamailoga hehe ai a lautolu ko e “tau kelipopo tama” mo e “lotu taupega.” (Gahua 15:29) Ka ko e mena moli kua fakalilifu tokoluga he Tau Fakamoli a Iehova e moui, ti kumi e lautolu ke moua e levekiaga fakaekekafo kua maeke ma lautolu mo e tau fanau ha lautolu. Ko e talahauaga kua tokologa e tau tama he Tau Fakamoli a Iehova ne mamate he tau tau takitaha ha ko e nakai talia e fagai toto kua nakai fai fakamoliaga. Lafi ai, ha kua nakai tatai e lauiaaga he kupu moli he Tohi Tapu ke he tau tagata oti he magafaoa, ne ekefakakelea foki e Tau Fakamoli ko e vehevehe he tau magafaoa. Ka e, ko lautolu ne iloa mitaki e Tau Fakamoli a Iehova kua fakalilifu e lautolu e moui magafaoa mo e lali ke muitua ke he tau poakiaga faka-Tohiaga Tapu ko e tane mo e hoana ke fefakaalofaaki mo e fefakalilifuaki ti omaoma foki e tau fanau ke he tau mamatua ha lautolu ko e talitonu po ke nakai talitonu a lautolu.—Efeso 5:21–6:3.
5 He loga he tau fakafehagaiaga, ko lautolu ne fakatupu lalahi e tau favaleaga ke he tau fekafekau a Iehova kua moua mai he tau tagata totoko fakalotu ne kua fakaaoga e tau fakaohoohoaga mo e tau pule fakapolitika mo e tau tohi tala kua lali ke tanumia e tau gahua he Tau Fakamoli. Tali atu fefe a tautolu, ko e Tau Fakamoli a Iehova, ke he tau totokoaga pihia—ha ko e fua he taofiaga mo e tau gahua ha tautolu po ke he tau ekefakakelea fakavai?
“Kia Iloa ha Mutolu a Mahani Totonu he Tau Tagata Oti Kana”
6. Kua aoga he ha ke lagotatai e onoonoaga ki a lautolu i tua he fakapotopotoaga Kerisiano?
6 Ke kamata aki, kua lata ia tautolu ke hako e onoonoaga—ko e onoonoaga a Iehova—ki a lautolu kua nakai fakalataha ke he tau tuaga fakalotu ha tautolu. Neke liga moua noa e tautolu e vale po ke ekefakakelea mai he falu. “Kia iloa ha mutolu a mahani totonu he tau tagata oti kana,” he tohia he aposetolo ko Paulo. (Filipi 4:5) Ti, fakamalolo he Tohi Tapu a tautolu ke lagotatai e onoonoaga ki a lautolu i tua he fakapotopotoaga Kerisiano.
7. Ko e heigoa ne putoia ai he fakatumau a tautolu ‘neke ilaila he lalolagi’?
7 He taha fahi, kua fakamafana fakamaali lahi mai he tau Tohiaga Tapu a tautolu ke “leveki foki e [tautolu a tautolu] neke ilaila . . . he lalolagi.” (Iakopo 1:27; 4:4) Ko e kupu nei “lalolagi,” he loga he tau tuaga he Tohi Tapu, kua hagaao ke he tokologa he tau tagata ne nakai ko e tau Kerisiano moli. Kua nonofo a tautolu ke he vahaloto he kaufakalatahaaga nei he tau tagata; kua feleveia a tautolu mo lautolu he tau gahuaaga, he aoga, ke he tau katofia. (Ioane 17:11, 15; 1 Korinito 5:9, 10) Ka kia fakamamao e tautolu a tautolu mai he ilaila he lalolagi he tiaki e tau aga, vagahau, mo e mahani kua nakai lagotatai mo e tau puhala tututonu he Atua. Kua lata foki ke mailoga e tautolu e hagahaga kelea he fio fakatata mo e lalolagi nei, mua atu ki a lautolu kua fakakite e nakai fakalilifu ke he tau tutuaga a Iehova.—Tau Fakatai 13:20.
8. Ko e ha e fakatonuaga ke leveki neke ilaila he lalolagi kua nakai mai ki a tautolu e fakaveaga he onoono hifo ke he falu?
8 Pete ia, ko e fakatonuaga ke tumau e nakai ilaila mai he lalolagi kua nakai foaki ki a tautolu ha fakaveaga he onoonoaga fakateaga ki a lautolu ne nakai ko e Tau Fakamoli a Iehova. (Tau Fakatai 8:13) Manatu e fakataiaga he tau takitaki lotu Iutaia, ne fakatutala he vala tala fakamua. Ko e faga lotu ne fakatu e lautolu ne nakai talia e Iehova; ti nakai lafi ki ai e fakafetuiaga mitaki mo lautolu ne nakai ko e tau Iutaia. (Mataio 21:43, 45) Mai he fakamatalahi a lautolu, ko e tau tagata tane fakamakai nei ne onoono hifo ke he tau Tagata Motu Kehe. Nakai fakamahao pihia e onoonoaga ha tautolu he taute fakavihia e tautolu a lautolu nakai ko e Tau Fakamoli. Tuga e aposetolo ko Paulo, ko e manako ha tautolu ko lautolu ne logona e fekau he kupu moli he Tohi Tapu ke moua e taliaaga he Atua.—Gahua 26:29; 1 Timoteo 2:3, 4.
9. Ko e onoonoaga lagotatai he Tohi Tapu kua lauia e heigoa ke he puhala vagahau ha tautolu hagaao ki a lautolu kua nakai fakalataha ke he tau taofiaga ha tautolu?
9 Ko e onoono lagotatai faka-Tohiaga Tapu kua lata ke lauia e puhala kua vagahau a tautolu ki a lautolu nakai ko e Tau Fakamoli. Kua fakaako e Paulo a Tito ke fakamanatu ke he tau Kerisiano he motu ko Kereta ke “aua neke eke fakakelea ke he taha, aua neke fa taufetoko, kia totonu, mo e fakakite e mahani molu ni ke he tau tagata oti kana.” (Tito 3:2) Mailoga la kia nakai eke fakakelea e tau Kerisiano ke he “taha”—nakai kia lautolu ne nakai ko e tau Kerisiano i Kereta, ko e falu kua talahaua ke he ha lautolu a pikopiko, kai lahi, mo e teva. (Tito 1:12) Ti kua nakai mai he Tohi Tapu ki a tautolu ke fakaaoga e tau kupu kelea ka hagaao ki a lautolu kua nakai fakalataha ke he tau taofiaga ha tautolu. Ko e aga tokoluga to nakai futiaki e falu ke he tapuakiaga a Iehova. Ka e, ka onoono a tautolu mo e taute e falu ke he puhala kua tatai mo e tau matapatu fakaakoaga he Kupu a Iehova, ko tautolu kua ‘fakalilifu e [tautolu e] tau kupu’ he Atua.—Tito 2:10.
Magaaho ke Fakanono Ai, Magaaho ke Vagahau Ai
10, 11. Fakatata fefe e Iesu na iloa e ia e (a) “vaha ke fakanono ai”? (e) “vaha ke vagahau ai”?
10 Ha ha i ai e “vaha ke fakanono ai, mo e vaha ke vagahau ai,” he talahau he Fakamatalaaga 3:7. Ti ko e mena paleko anei: he fifili ke fakaheu e tau tagata totoko mo e ke vagahau he fakatonu atu ke he tua ha tautolu. Lahi e mena kua ako e tautolu mai he fakafifitakiaga hana ne mitaki katoatoa tumau hana fifiliaga—ko Iesu. (1 Peteru 2:21) Ne iloa e ia e “vaha ke fakanono ai.” Tuga anei, he tukupau fakavai he tau ekepoa ne mua mo e tau patu a ia ki mua a Pilato, ne “nakai lea” a Iesu. (Mataio 27:11-14) Ne nakai manako a ia ke talahau ha mena ne kua liga fakalavelave e utaaga he finagalo he Atua ma hana. Ka kua fifili ni a ia ke fakakite he hana tau gahua a ia. Ne iloa e ia to nakai maeke foki he kupu moli ke hiki e tau manatu fakatokoluga mo e tau loto ha lautolu. Ti fakaheu e ia e tau talahauaga ha lautolu, he tumau ke he fakanono fai kakano hana.—Isaia 53:7.
11 Pete ia, ne iloa foki e Iesu e “vaha ke vagahau ai.” He taha magaaho, ne vagahau malolo mo e fakatonu a ia ke he tau tagata kumi tala, he fakakite ai e tau tukupau fakavai ha lautolu. Ma e fakatai, he lali e tau tohi kupu mo e tau Farasaio ke talahau pikopiko a ia ki mua he tau tagata he tukupau a ia he uta kehe e tau temoni he puhala ia Pelesepulo, ne fifili a Iesu ke nakai mahala ke he tau talahauaga fakavai ia. Fakalataha mo e fakaakoaga papahi mitaki mo e fakataitaiaga malolo, ne liliu kehe e pikopiko. (Mareko 3:20-30; kikite foki Mataio 15:1-11; 22:17-21; Ioane 18:37) Tatai ai, he mole e fakamatematekelea mo e tapaki a Iesu, he toho ki mua he tau Saneheturini, ko e Ekepoa ne Mua ko Kaiafa ne eke lagatau he poaki: “Kua tala atu fakamakamaka e au kia koe ke he higoa he Atua moui, kia tala mai e koe kia mautolu, po ke Keriso a koe, ko e Tama he Atua.” Ko e magaaho nei foki e “vaha ke vagahau ai,” ha ko e fakatumau ke fakanono kua tuga ai ko e fakatikai he hana a tuaga ko e Keriso. Ati tali a Iesu: “Ko au haia.”—Mataio 26:63, 64; Mareko 14:61, 62.
12. Ko e heigoa e tau tutuaga ne omoi a Paulo mo Panapa ke vagahau fakamalolo i Ikonio?
12 Manamanatu la foki ke he taha fakataiaga ha Paulo mo Panapa. Kua talahau he Gahua 14:1, 2: “Ha ha i Ikonio a laua, ti huhu fakalataha ke he sunako a Iutaia, ko e tau kupu foki kua fakamatala e laua kua tua ai e tau tagata Iutaia katoa foki mo e tau tagata Heleni ne tokologa. Ka ko e tau tagata Iutaia nakai fanogonogo kua omoomoi atu a lautolu, mo e fakaita atu e tau loto he tau tagata kehe ke he tau matakainaga.” Kua totou pehe The New English Bible: “Ka ko e tau Iutaia nakai liliuina ne fakaohooho e tau Tagata Motu Kehe mo e fakakona e tau manamanatuaga ha lautolu mo tau Kerisiano.” He nakai makona a lautolu he fakaheu e lautolu e fekau, ne fakatu he tau Iutaia totoko e foliaga ekefakakelea, he lali ke taute e tau tagata Motu Kehe ke fakavihia e tau Kerisiano.a Hokulo fefe e vihiatia ha lautolu ke he lotu faka-Kerisiano! (Fakatatai Gahua 10:28.) He mena nei, ne logona e Paulo mo Panapa e “vaha ke vagahau ai,” neke kua loto lolelole e tau tutaki fou he feoho mai he tau tagata. “Ko e mena ia kua nonofo leva ai a laua [Paulo mo Panapa] mo e vagahau fakamalolo atu ke he kupu he Iki,” ne fakakite e taliaaga hana he foaki ki a laua e malolo ke taute e tau fakamailoga mana. Ne fua e mena nei kakano “ha he tau tagata Iutaia falu, ha he tau aposetolo falu.”—Gahua 14:3, 4.
13. He fehagai mo e ekefakakelea, ha e fe e “vaha ke fakanono ai”?
13 Maeke fefe mogoia, ia tautolu ke tali atu ka ekefakakelea mai a tautolu? Fakalago ne mena ia ke he tau tuaga. Falu tuaga kua manako ki a tautolu ke fakagahua e matapatu fakaakoaga kua fai “vaha ke fakanono ai.” Mua atu e mena nei ka fifili e tau tagata totoko he lali ke futia a tautolu ke he tau fetoko nakai aoga. Kia nakai nimo e tautolu ko e falu tagata kua nakai manako ke iloa e kupu moli. (2 Tesalonia 2:9-12) Fakamakai ke fakakakano mo lautolu ne kua fakatokoluga e tau loto ke he taofiaga kua nakai fai fua. Mua atu ai ke he mena ia, kua fakaita e tautolu a tautolu he taufetoko mo e tau tagata ekefakakelea fakavai kua feoho mai ki a tautolu, kua liga o mamao mai a tautolu he gahua aoga lahi mo e palepale—he lagomatai a lautolu ne loto fakamoli kua manako moli ke fakaako e kupu moli he Tohi Tapu. Ti ka fehagai mo e tau fi ne fifili ai ke fakaholofa e tau pikopiko hagaao ki a tautolu, ko e hatakiaga omoomoi: “Kalo kehe foki a mutolu kia lautolu.”—Roma 16:17, 18; Mataio 7:6.
14. Ko e heigoa e tau puhala ka fakatonu atu e tautolu e tua ha tautolu ke he falu?
14 Ko e mena nei, moli, nakai kakano kua nakai fakatonu atu a tautolu ke he tua ha tautolu. He tau mena oti ia, na fai “vaha ke vagahau ai” foki. Kua manamanatu moli a tautolu ke he tau tagata loto moli ne kua fakatapakupaku pikopiko hagaao ki a tautolu. Kua mautali a tautolu ke fakamaama fakamahino e tau fifiliaga moli ha tautolu ke he falu; moli, fakafeleveia e tautolu e magaaho. Ne tohi e Peteru: “Kia tapu e Iki ko e [Keriso] ke he tau loto ha mutolu. Kia mautali a mutolu ke tali atu mo e mahani molu mo e matakutaku kia lautolu oti kua hūhu mai kia mutolu ke he kakano he amaamanaki ha ha ia mutolu.” (1 Peteru 3:15) Ka huhu fakamoli e tau tagata loto fiafia ma e fakamoliaga he tau taofiaga kua ofania e tautolu, ka huhu mai a lautolu ke he tau talahauaga fakavai ne fakatu he tau tagata totoko, ko e matagahua ha tautolu ke fakatonu atu ke he tua ha tautolu, he foaki e tau tali tonu faka-Tohiaga Tapu. Lafi ki ai, kua lahi e fakamatala ne foaki he tau mahani mitaki ha tautolu. He tau tagata loto fakaalofa ne mailoga kua lali moli a tautolu ke momoui lagotatai ke he tau tutuaga tututonu he Atua, ti mautali a lautolu ke kitia ko e tau talahauaga ne tukupau aki a tautolu kua fakavai.—1 Peteru 2:12-15.
Ka e Kua e Tau Tohi Pikopiko?
15. Ko e heigoa taha fakataiaga kua eke e Tau Fakamoli a Iehova mo matahele he vala tala fakakeukeu he tohi tala?
15 Falu magaaho, ko e Tau Fakamoli a Iehova e matahele he vala tala fakakeukeu he tohi tala. Ko e fakatai, ia Aokuso 1, 1997, ne tohi fakailoa he nusipepa Rusia e vala tala pikopiko he talahau, falu mena, ko e tuaga he Tau Fakamoli kua lata he tau tagata ke ‘tiaki ha lautolu a tau hoana, tau tane, mo e tau mamatua ka nakai maama e lautolu po ke nakai fakalataha ke he tua ha lautolu.’ Ko e ha tagata ni kua mahani mo e Tau Fakamoli a Iehova kua iloa e talahauaga ia ke fakavai. Kua fakakite mai he Tohi Tapu kua lata e tau Kerisiano ke fakaalofa mo e fakalilifu ke he tau tagata nakai tua he magafaoa, ti muitua fakamakai e Tau Fakamoli ke he puhala ia. (1 Korinito 7:12-16; 1 Peteru 3:1-4) Mua atu ai, ne lolomi e vala tala, ti tokologa e tau tagata totou ne iloa hehe. Fakatonu atu fefe a tautolu ke he tua ha tautolu ka ekefakakelea mai?
16, 17, mo e puha he lau 27. (a) Ko e heigoa e talahauaga he The Watchtower he taha magaaho hagaao ke he vala tala fakavai he tohi tala? (e) Ko e heigoa e tau tutuaga kua liga tali atu he Tau Fakamoli a Iehova ke he tau hokotaki kelea he tohi tala?
16 Ko e mena nei foki, na fai “vaha ke vagahau ai.” He talahau pehe ai he The Watchtower he taha magaaho: “Pete ni he fakaheu e tautolu e vala tala fakavai he tohi tala po ke fakatonu atu he kupu moli ha ko e puhala tonu kua fakalago ni ke he tau tutuaga, ko e punaaga he tuhituhiaga, mo e hana foliaga.” He falu tutupuaga kua liga mitaki ke fakaheu e tau hokotaki kelea, he nakai fakalaulahi atu e tau tala ke he tau pikopiko.
17 He falu magaaho liga ha i ai e “vaha ke vagahau ai.” Ko e tagata tohi tala po ke hokotaki tala fakamoli kua iloa hehe hagaao ke he Tau Fakamoli a Iehova mo e kua fakafeleveia e vala tala moli hagaao ki a tautolu. (Kikite puha “Fakatonu e Talahauaga Hehe.”) Ka fakatu he tau tohi tala e tau hokotaki kelea ne kua fili tagata kua fakalavelave e gahua fakamatala ha tautolu, ko e tau hukui he la ofisa he Sosaiete he Kolo Toko kua fakailoilo ke fakatonu atu ke he kupu moli he falu puhala kua lata.b Ma e fakatai, kua liga kotofa e tau motua kua lata ke fakakite e tau fakamoliaga, tuga he fakaholoaga tivi, ne kua kaumahala ke kitia he liga ke hagahaga ke nakai fai tali e Tau Fakamoli a Iehova. Ko e Tau Fakamoli takitokotaha kua fakalataha pulotu ai mo e takitakiaga he Sosaiete he Kolo Toko mo e tau hukui i ai ke he tau mena ia.—Heperu 13:17.
Fakatonu Atu Fakamatafakatufono e Tala Mitaki
18. (a) Ko e ha kua nakai lata ia tautolu ke moua e fakaataaga he tau fakatufono he tagata ke fakamatala? (e) Ko e heigoa e puhala kua muitua e tautolu ka fakatikai e fakaataaga ke fakamatala?
18 Ko e pule ha tautolu ke fakamatala e tala mitaki he Kautu he Atua na mai he lagi. Na poaki e Iesu a tautolu ke taute e gahua nei, ne foaki ‘e pule oti kana ke he lagi mo e lalolagi.’ (Mataio 28:18-20; Filipi 2:9-11) Ti, kua nakai lata ia tautolu ke moua e fakaataaga he tau fakatufono he tagata ke fakamatala. Pihia foki, kua mailoga e tautolu ko e fakaataaga fakalotu kua fakatolomaki ke talahau e fekau he Kautu. He tau motu kua ha ha ia tautolu e fakatokanoaaga ke taute e tapuakiaga ha tautolu, to fakaaoga e tautolu e fakatokaaga fakamatafakatufono ke puipui aki. He fakatikai ai ki a tautolu e tokanoaaga ia, to fakamakai ni a tautolu ke moua ai ke he puhala fakatufono. Ko e foliaga ha tautolu, nakai ko e fakatu he fakalatahaaga, ka ko e ‘fakatonu atu katoa, mo e fakamoli ke he vagahau mitaki.’c—Filipi 1:7.
19. (a) Liga ko e heigoa e fua ha tautolu he ‘uta e tau mena he Atua ke he Atua’? (e) Ko e heigoa e fifiliaga ha tautolu ka taute?
19 Ha ko e Tau Fakamoli a Iehova, kua fakakite e tautolu a Iehova ko e Pule Katoatoa he Lalolagi mo e Lagi Katoatoa. Kua mua ue atu hana fakatufono. Kua omaoma tumau e tautolu e tau fakatufono he tagata, ‘kia uta e tau mena a Kaisara ki a Kaisara.’ Ka e nakai fakaata e tautolu ha mena taha ke fakatauhele aki e fakakatoatoaaga he matagahua mua atu e aoga ha tautolu—‘he uta e tau mena he Atua ke he Atua.’ (Mataio 22:21) Kua maama katoa e tautolu ko e taute pihia to eke a tautolu mo “vihiatia” he tau motu, ka kua talia e tautolu e mena nei ko e vala he totogi he tuaga tutaki. Ko e fakamauaga matafakatufono he Tau Fakamoli a Iehova he senetenari 20 ke aki ko e fakakiteaga ke he ha tautolu a mauokafua ke fakatonu atu e tua ha tautolu. Mo e lagomatai a Iehova, to fakatumau a tautolu he ‘nakai oki foki he fakaako atu mo e fakamatala atu e tala mitaki.’—Gahua 5:42.
[Tau Matahui Tala]
a Kua fakamaama he Matthew Henry’s Commentary on the Whole Bible ko e tau tagata totoko Iutaia “ne taute e lagatau ha lautolu kua pauaki ke he [Tau Tagata Motu Kehe] pihia he fakamahani a lautolu ki ai, ti talahau ai ko e tau manamanatuaga po ke ekefakakelea ha lautolu kua maeke ke haihai, he nakai ni tuku ia lautolu e fakateaga ka ko e manatu kelea muikau foki ke he lotu Kerisiano.”
b He mole atu e fakailoa he vala tala pikopiko he nusipepa Rusia (ne talahau mai he paratafa 15), ne tutu e Tau Fakamoli a Iehova ki mua he Russian Federation Presidential Judicial Chamber for Media Disputes mo e ole ke liu kikite ke he tau talahauaga fakavai ne tohi he vala tala. Nakai leva, ne taute he hopoaga e fifiliaga ke moumou e nusipepa ne lomi e vala tala pikopiko.—Kikite Awake!, Novema 22, 1998, tau lau tohi 26-7.
c Kikite e vala tala “Puipui Fakamoli e Tala Mitaki,” he tau lau tohi 19-22.
Manatu Nakai e Koe
◻ Ko e ha e Tau Fakamoli a Iehova ne “vihiatia” ai?
◻ Fefe e onoonoaga ha tautolu ki a lautolu ne nakai fakalataha ke he tau taofiaga fakalotu ha tautolu?
◻ He fehagai mo e tau tagata totoko, ko e heigoa e fakafifitakiaga lagotatai ne fakatoka e Iesu?
◻ Ka ekefakakelea a tautolu, maeke fefe ia tautolu ke fakagahua e matapatu fakaakoaga na fai “vaha ke fakanono ai mo e vaha ke vagahau ai”?
[Puha he lau 27]
Fakahako e Talahauaga Pikopiko
“I Yacuiba, Polivia, ko e matakau fakaevagelia ne fakatokatoka ma e fahi tivi ke fakakite e ata ne kua taute moli he tau tagata tiaki e taofiaga. He kitia e tau lauiaaga kelea he polokalama ia, ne fifili agataha e tau motua ke ahi atu ke he ua e fahi tivi mo e foaki ai ke totogi a lautolu ke fakakite e tau vitio Jehovah’s Witnesses—The Organization Behind the Name mo e The Bible—A Book of Fact and Prophecy. He oti e kitekite ke he tau vitio he Sosaiete, ko e tagata ne pule ke he fahi letio ne ita ke he tau vala tala pikopiko he polokalama he tau tagata tiaki taofiaga mo e foaki ke taute e tau fakailoaaga nakai fai totogi hagaao ke he fonoaga fahi motu ka fakahoko he Tau Fakamoli a Iehova. Kua tokologa lahi a lautolu ne hohoko atu, ti tokologa a lautolu ne loto fakamoli ne kamata ke huhu e tau huhu moli he magaaho ne ahi atu e Tau Fakamoli ki a lautolu he fonua.”—1997 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, lau tohi 61-2.
[Fakatino he lau 29]
He taha magaaho, ne totoko fakatapakupaku e Iesu e tau tukupau fakavai he hana tau tagata totoko