Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • w99 4/1 lau 24-29
  • Moui ka Mole e Mate—Ko e Heigoa e Talahauaga he Tohi Tapu?

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Moui ka Mole e Mate—Ko e Heigoa e Talahauaga he Tohi Tapu?
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1999
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • Ko e Solu Hagaao ke he Tohi Tapu
  • Ko e Tagata Mate kua Nakai Iloa ha Mena
  • Ka e kua e Agaga?
  • “To Tu Mai Ni a Ia”
  • Ko e Amaamanakiaga Kehe Lahi!
  • Moui Nakai Fai Mate
  • Ko e Heigoa ne Tupu ki a Lautolu kua Mamate ne Ofania e Tautolu?
    Iloilo ne Takitaki Atu ke he Moui Tukulagi
  • Moui Nakai e Solu ka Mate?
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1990
  • Ha Ha Kia i Loto ha Tautolu e Agaaga ne Nakai Mate?
    Ko e Heigoa ne Fakaako Mooli he Tohi Tapu?
  • Ko e Amaamanakiaga Mua e Mitaki ma e Solu
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1996
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1999
w99 4/1 lau 24-29

Moui ka Mole e Mate​—Ko e Heigoa e Talahauaga he Tohi Tapu?

“Ko e efuefu ni a koe, to liu foki a koe ke he efuefu.”​—KENESE 3:19.

1, 2. (a) Ko e heigoa e tau manatu kehekehe hagaao ke he Vaha ka Mole Atu? (e) Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke kumikumi ki ai ke mailoga e mena ne fakaako he Tohi Tapu hagaao ke he solu?

“KO E tala ke he matematekelea tukulagi kua nakai felauaki mo e talitonuaga he fakaalofa he Atua ma e tau mena ne tufuga. . . . Ke talitonu ke he fakahala tukulagi he solu ha ko e tau hepehepe he tau tau gahoa, mo e nakai tuku age ha magaaho ke fakahako ai, ko e totoko na ke he tau fakaakoaga ne kua tonu,” he talahau he pulotu Hinitu ko Nikhilananda.

2 Ke tuga a Nikhilananda, tokologa he vaha nei kua nakai hagahaga mitaki mo e fakaakoaga ke he fakakikiveka tukulagi. Ha ko e mena taha nei ni, kua uka lahi he falu ke maama e tau manatu pihia tuga ke moua e Nirvana mo e ke fakalataha mo e moui pauaki. Pihia ni foki ki a lautolu ne talahau ko e fakave e tau talitonuaga ha lautolu ke he Tohi Tapu, kua ha ha i ai e tau manatu kehekehe hagaao ko e heigoa e solu mo e mena ka tupu ki ai ka mamate a tautolu. Ka ko e heigoa ne fakaako moli he Tohi Tapu hagaao ke he solu? Ke kumikumi ki ai, lata ia tautolu ke kitekite ke he tau kakano he tau kupu Heperu mo e Heleni ne fakaliliu “solu” i loto he Tohi Tapu.

Ko e Solu Hagaao ke he Tohi Tapu

3. (a) Ko e heigoa e kupu ne fakaliliu “solu” he tau Tohiaga Tapu Heperu, mo e ko e heigoa e matapatu kakano? (e) Fakamoli fefe he Kenese 2:7 kua hagaao e kupu “solu” ke he tagata katoa?

3 Ko e kupu Heperu ne fakaliliu “solu” ko e neʹphesh, ne kitia ai laga 154 he tau Tohiaga Tapu Heperu. Ko e heigoa e kakano he neʹphesh? Hagaao ke he The Dictionary of Bible and Religion, kua “fa mahani ke hagaao atu ke he mena moui katoatoa, ke he tagata katoa.” Kua fakakite mai ai he fakamaamaaga he Tohi Tapu ke he solu ia Kenese 2:7: “Ti eke ai e Iehova ko e Atua e tagata ke he efuefu he kelekele, ti fafagu ke he hana tau poko ihu e fafagu he moui; ti kua eke tuai a ia mo [“solu,” NW].” Mailoga ai ko e tagata fakamua “kua eke tuai” ko e solu. Kakano, nakai ha ha ia Atamu e solu; ko ia ko e solu​—tuga ni e tagata ne eke mo ekekafo ko e ekekafo. Ko e kupu “solu,” mogoia, kua fakamaama he mena nei ko e tagata katoa.

4. Ko e heigoa e kupu fakaliliu “solu” i loto he tau Tohiaga Tapu Kerisiano Heleni, mo e ko e heigoa e matapatu kakano he kupu nei?

4 Ko e kupu ne fakaliliu “solu” (psy·kheʹ) kua kitia ke molea e laga teau he tau Tohiaga Tapu Kerisiano Heleni. Tuga e neʹphesh, ko e kupu nei kua fa fakahagaao atu ke he tagata katoa. Ke fakatai ki ai, kikite la ke he tau fakamauaga na: “Ha ne fakaatukehe nai hoku [solu].” (Ioane 12:27, fakatatai NW.) “Ti kua hoko e matakutaku ke he [tau solu] oti.” (Gahua 2:43, fakatatai NW.) “Kia omaoma e [tau solu] oti kana ke he tau tui ne mua.” (Roma 13:1, fakatatai NW.) “Kia fakamafana [e tau solu] kua manava tote.” (1 Tesalonia 5:14, fakatatai NW.) “Ne hao ai ke he vai e [tau solu] tokogaogao, ko e tokovalu ni.” (1 Peteru 3:20, fakatatai NW.) Maaliali ai, ko e psy·kheʹ, tuga e neʹphesh, kua hagaao atu ke he tagata katoa. Ti, hagaao ke he tagata fakaako tokoluga ko Nigel Turner, ko e kupu nei kua “fakakite ko e heigoa e hagahaga fakatagata, ko e tagata, ko e tino ne toka ai e rûaḥ [agaga] he Atua ne fafagu ki ai. . . . Kua peehi ni ke he tagata katoa.”

5. Ko e tau solu kia e tau manu? Fakamaama.

5 Fuluola ai, i loto he Tohi Tapu ko e kupu “solu” kua fakaaoga nakai ke he tau tagata ni hokoia ka e pihia foki ke he tau manu. Ke fakatai ki ai, he fakamaama e tufugatia he tau mena momoui he tahi ne talahau he Kenese 1:20 (fakatatai NW.) e poakiaga he Atua: “Kia pa loga mai he vai e [tau solu] momoui ke totolo.” Mo e ko e aho hake he tufugatiaaga, ne pehe e Atua: “Kia tutupu mai e [tau solu] momoui mai he kelekele, takitaha mo e hana kakano, ko e tau manu huifa he kaina mo e tau mena totolo, mo e tau manu huifa he vao, takitaha mo e hana kakano.”​—Kenese 1:24, fakatatai NW; fakatatai Numera 31:28.

6. Ko e heigoa ka talahau ke he fakaaogaaga he Tohi Tapu ke he kupu “solu”?

6 Ti ko e kupu “solu” tuga ne fakaaoga i loto he Tohi Tapu kua hagaao ke he tagata po ke manu po ke ke he moui ne olioli ki ai e tagata po ke manu. (Kikite puha i luga.) Ko e fakakakanoaga he Tohi Tapu ke he solu kua mukamuka, tatai, mo e nakai fakakavegaaki he tau pulotu halavihu mo e tau matakutaku aitu he tau tagata. Ha ko e mena ia, kua lata ke huhu e huhu nei, Hagaao ke he Tohi Tapu, ko e heigoa ka tupu ke he solu ka mate?

Ko e Tagata Mate kua Nakai Iloa ha Mena

7, 8. (a) Ko e heigoa ne fakakite he tau Tohiaga Tapu hagaao ke he tuaga he tau tagata mamate? (e) Fakakite e tau fakataiaga mai he Tohi Tapu kua maeke e solu ke mate.

7 Ko e tuaga he tagata mate kua fakamaali mai he Fakamatalaaga 9:5, 10, ka totou e tautolu: “Nakai iloa e lautolu ne mamate ha mena . . . Ha kua nakai fai gahua, nakai fai fakatokaaga, nakai fai iloilo, po ke lotomatala, he tukuaga.” (Moffatt) Ti, ko e mate, ko e tuaga nakai ni moui. Ne tohia he salamo ka mate e tagata, “kua liu a ia ke he kelekele ne eke aki a ia, ko e aho ia ni ne mate ai hana tau manatu.” (Salamo 146:4) Ko e tau tagata mamate kua nakai iloa ha mena, nakai gahuahua.

8 Ko e magaaho ne fakailoa ai e fakahala ha Atamu, ne tala age e Atua: “Ha ko e efuefu ni a koe, to liu foki a koe ke he efuefu.” (Kenese 3:19) Nukua nakai fai Atamu ato tufuga laia he Atua a ia mai he efuefu he kelekele mo e age ki a ia e moui. He magaaho ne mate ai a ia, ne liu ni a ia ke he tuaga ia. Ko e hana fakahala ko e mate​—nakai hiki ke he taha kautu foki. Ti, ko e heigoa mogoia, ne tupu ke he hana solu? I loto he Tohi Tapu ko e kupu “solu” kua fa fakahagaao tonu ni ke he tagata, ti ka pehe a tautolu ne mate a Atamu, ko e pehe a tautolu a ia ko e solu ne higoa ko Atamu kua mate tuai. Kua nakai fa mahani ke logona pihia e mena nei ke he tagata ne talitonu ke he moui nakai mate he solu. Pete ni ia, ne pehe e Tohi Tapu: “Ko e [solu] kua hala to mate a ia.” (Esekielu 18:4, fakatatai NW.) Kua vagahau e Levitika 21:1 ke he ‘solu kua mate’ (ko e “tino mate,” The Jerusalem Bible). Mo e kua tala age ke he tau Nasareta ke ua o mai fakatata “ke he [solu] mate” (“ko e tino mate,” Lamsa).​—Numera 6:6, fakatatai NW.

9. Ko e heigoa e kakano he Tohi Tapu he magaaho ne talahau kua “ha ha ne mole atu e solu” ha Rahela?

9 Ka e kua, mogoia, e fakamauaga he Kenese 35:18, (fakatatai NW.) ne hagaao ke he mate maanu a Rahela, ne tupu he fanau a ia he tama ke ua aki hana? Kua totou ai e tautolu: “Ha ha ne mole atu hana [solu] (ha ko e mena mate ni a ia), ti ui ai e ia hana higoa ko Penani, ka e ui a ia he hana matua tane ko Peniamina.” Fakakite mai nakai he vala tala nei kua fai mena a Rahela i loto ia ia ne fano kehe he mate a ia? Nakai pihia. Kia manatu, ko e kupu “solu” kua maeke foki ke hagaao ke he moui ne moua he tagata. Ti ke he mena nei ko e “solu” ha Rahela ko e kakano moli ni ko e hana “moui.” Ko e mena haia kua fakakite he falu Tohi Tapu e talahauaga kua “ha ha ne mole atu hana solu” tuga e “tafea kehe hana moui” (Knox), “ti fakahiku ai hana fafagu” (JB), mo e “kua fano kehe hana moui mai ia ia” (Bible in Basic English). Kua nakai fai fakakiteaga ne pehe ko e vala fakagalogalo ha Rahela ne hao he hana mate.

10. Ko e puhala fe ne ‘liu mai ai e solu he tama he fifine takape ki loto ia ia’?

10 Kua tatai ni mo e liu tu mai he tama tane he fifine takape, ne fakamau he 1 Tau Patuiki veveheaga 17. He 1Pa 17 kupu 22 (fakatatai NW.), kua totou e tautolu hane liogi a Elia ki luga he tama tane tote, “Ti fanogonogo mai a Iehova ke he leo a Elia; ti liu mai ai e [solu] he tama ki loto ia ia, ti moui ai a ia.” Kua liu foki e kupu “solu” kakano ko e “moui.” Ko e mena haia, ko e New American Standard Bible kua totou: “Ko e moui he tama ne liuaki mai ki a ia ti moui a ia.” E, ko e moui, nakai ko e falu faga mena fakamamalu, ne liuaki mai ke he tama tane. Kua felauaki e mena nei mo e mena ne tala age e Elia ke he matua fifine he tama tane: “Kikite mai la, kua moui hau a tama [ko e tagata katoa].”​—1 Tau Patuiki 17:23.

Ka e kua e Agaga?

11. Ko e ha kua nakai hagaao e kupu “agaga” ke he vala vevehe kehe he tagata ne hao mai he mate?

11 Kua pehe e Tohi Tapu, ka mate e tagata, kua “fina atu hana agaga, kua liu a ia ke he kelekele ne eke aki a ia.” (Salamo 146:4) Ko e kakano kia e mena nei ko e vevehe kehe e agaga mai he tino mo e matutaki ke moui he mole e mate he tagata? Kua nakai liga pihia, ha kua pehe foki e salamo: “Ko e aho ia ni kua mate ai hana tau manatu” (“kua fakaoti hana a tau manatu katoa,” The New English Bible). Ko e heigoa mogoia, e agaga, mo e ‘mole atu’ fefe ai mai he tagata he magaaho ka mate ai a ia?

12. Ko e heigoa e kakano he tau kupu Heperu mo e Heleni ne fakaliliu “agaga” i loto he Tohi Tapu?

12 I loto he Tohi Tapu ne fakaliliu e tau kupu “agaga” (Heperu, ruʹach; Heleni, pneuʹma) ko e matapatu kakano ni ko e “fafagu.” Ko e mena ia, ke pehe kua “fina atu hana agaga,” ko e fakaliliuaga ha R. A. Knox kua fakaaoga e talahauaga “kua toka he fafagu hana tino.” (Salamo 145:4) Ka ko e kupu “agaga” kua mahomo atu e hagaaoaga mai he gahua he fafagu. Ke fakatai ki ai, he fakamaama e fakaotiaga he moui he tagata mo e manu he vaha ne Fakapuke e lalolagi, pehe e Kenese 7:22: “Ne mamate e tau mena oti ha i ai e fafagu [po ke, agaga; Heperu, ruʹach] he moui ke he tau pokoihu ha lautolu, ke he kelekele momo oti kana.” Ti ko e “agaga” kua liga ke hagaao ke he fafagu he moui ne gahuahua ke he tau mena momoui oti kana, tau tagata mo e tau manu, kua pehe ai ne lagomatai he fafagu.

13. Liu fefe e agaga ke he Atua ka mate e tagata?

13 Ko e heigoa, mogoia, e kakano he tohi he Fakamatalaaga 12:7 ko e magaaho ka mate e tagata ti “liu atu foki e agaga ke he Atua ko ia ne foaki mai ai”? Ko e kakano pehe kia e mena nai ke fenoga fakahako hake e agaga he pulagi ke he nofoaga he Atua? Kua nakai fakakite ha faga mena pihia. Ha ko e agaga ko e fafagu he moui a ia, to “liu atu ke he Atua moli” ke he maamaaga ka fai amaamanakiaga ke he moui he vaha i mua ko e tagata ia mogonei kua nofo katoa mo e Atua. Ko e Atua ni hokoia ne maeke ke liuaki mai e agaga, po ke fafagu he moui, mo e fakatupu e tagata ke liu mai ke he moui. (Salamo 104:30) Ka kua finagalo kia e Atua ke taute pihia?

“To Tu Mai Ni a Ia”

14. Ko e heigoa ne talahau mo e taute e Iesu ke fakatotoka mo e fakamafana aki e tau mahakitaga a Lasalo he mole e galo he tugaane ha laua?

14 Ke he taone tote ko Petania, kavi 3 e kilomita he fahi uta a Ierusalema, kua maanu a Maria mo Mareta ke he mate mui he tugaane ha laua, ko Lasalo. Ne maanu fakalataha a Iesu mo laua, ha kua hohofi e fakaalofa hana ma Lasalo mo e hana lafu mahakitaga. Fakamafana fefe mogoia e Iesu e lafu mahakitaga? He nakai tala age ki a laua e tala halahu, ka e tala age ki a laua e kupu moli. Ne tala age ni a Iesu: “To tu mai ni hau a tugane.” Ne fano agataha a Iesu ke he tukuaga, ti liu fakatu mai e ia a Lasalo​—kua liuaki mai e moui he tagata ne kua mate ke he fa e aho!​—Ioane 11:18-23, 38-44.

15. Ko e heigoa e tali a Mareta ke he mena ne talahau mo e taute e Iesu?

15 Kua ofo kia a Mareta ke he talahauaga a Iesu to “tu mai” a Lasalo? Nakai pihia, he kua tali age a ia: “Kua iloa e au, to tu mai ni a ia ke he tutuaga he aho fakamuiaki.” Kua fita e tua a ia ke he maveheaga he liu tu mai. Ati tala age ai a Iesu ki a ia: “Ko au nai ko e liu tu mai, mo e moui; ko ia ke tua mai kia au, pete ni he mate a ia, ka to moui ni a ia.” (Ioane 11:23-25) Ko e mana he liuaki mai a Lasalo ke he moui kua taute ke liu fakamaloloaki hana a tua mo e tuku fakahaga e tua ia ke he falu. (Ioane 11:45) Ka ko e heigoa moli e kakano he kupu “liu tu mai”?

16. Ko e heigoa e kakano he kupu “liu tu mau”?

16 Ko e kupu “liu tu mai” ne fakaliliu mai he kupu Heleni ko e a·naʹsta·sis, hana kakano moli “ko e liu tu hake.” Ko e tau tagata fakaliliu Heperu he vagahau Heleni ne foaki e a·naʹsta·sis fakalataha mo e tau kupu ne kakano ko e “liu fakamoui mai he mate” (faka-Heperu techi·yathʹ ham·me·thimʹ).a Ko e mena ia, ko e liu tu mai kua putoia ai e liu fakatu hake e tagata mai he tuaga nakai moui he mate​—fakafou mo e liu fakagahua e puhala moui he tau tagata takitokotaha.

17. (a) Ko e ha ka nakai eke e liu tutu mai he tau tagata mo mena vihi ki a Iehova ko e Atua mo Iesu Keriso? (e) Ko e heigoa e maveheaga ne taute e Iesu hagaao ki a lautolu he tau tukuaga?

17 Ha ko e iloilo nakai fai gataaga mo e mitaki katoatoa he manamanatuaga, kua mukamuka lahi a Iehova ko e Atua ke liu fakatu mai e tagata. Ke manatu e puhala moui ha lautolu ne mamate​—ha lautolu a tau hagahaga fakatagata, ha lautolu a fakamauaga tuai fakatagata, mo e tau mena oti ne tatai tonu mo lautolu​—kua nakai ko e mena vihi ki a ia. (Iopu 12:13; fakatatai Isaia 40:26.) Taha mena foki, tuga ne fakakite he mena ne tupu ki a Lasalo, kua makai mo e mahalo a Iesu Keriso ke liu fakatu mai e tagata mate. (Fakatatai Luka 7:11-17; 8:40-56) Ti kua pehe ai a Iesu Keriso: “Ha ko e mena hoko ke he aho ke logona ai ke he hana [Iesu] leo a lautolu katoa ha he tau tukuaga, mo e o mai ai.” (Ioane 5:28, 29) E, ne mavehe mai a Iesu Keriso ko lautolu oti he manatu a Iehova to liu fakatutu mai. Kua maaliali ai, hagaao ke he Tohi Tapu, kua mate e solu, ti ko e tuluiaga he mate ko e liu tu mai. Ka kua piliona e tau tagata ne momoui mo e mamate. Ko hai ia lautolu ne ha ha he manatu he Atua, hane fakatali ke he liu tu mai?

18. Ko hai ka liu tutu mau?

18 Ko lautolu ne tutuli e mahani tututonu ke eke mo tau fekafekau a Iehova to liu fakatutu mai. Ka ko e falu he tau miliona tagata foki kua mamate mo e nakai fakakite po ke talia nakai e lautolu e tau tutuaga tututonu he Atua. Ko lautolu ia ko e fakatagata lahi pauaki ke he tau manako ha Iehova po ke nakai fai magaaho pauaki ke taute e tau hikiaga kua lata. Ko lautolu nei foki haia he manatu he Atua mo e to liu fakatutu mai, ha kua mavehe he Tohi Tapu: “Ke liu foki tutu mai a lautolu kua mamate, ko lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne hepehepe.”​—Gahua 24:15.

19. (a) Ko e heigoa e fakakiteaga ne kitia he aposetolo ko Ioane hagaao ke he liu tu mai? (e) Ko e heigoa kua ‘liti ke he loloto afi,’ mo e ko e heigoa e kakano he talahauaga ia?

19 Ne ha ha he aposetolo ko Ioane e fakakiteaga ofoofogia ki a lautolu ne liu fakatutu mai kua tutu ki mua he nofoaiki he Atua. Ke fakamaamaaki ne tohi e ia: “Kua ta atu he tahi a lautolu kua mamate ha i ai, kua ta atu foki he mate mo e Hate a lautolu kua mamate ha i ai; kua takitokotaha foki a lautolu mo e fakafili ke lata mo e ha lautolu a mahani. Kua liti foki e mate mo e Hate ke he loloto afi; ko e mate ne ua haia.” (Fakakiteaga 20:12-14) Manamanatu la ke he kakano he mena ia! Ko e tau tagata oti ne toka he manatu he Atua to vevete mai i Hate, po ko Seoli, ko e tukuaga mau he tagata. (Salamo 16:10; Gahua 2:31) Ka mole ia, ko e “mate mo e Hate” ka liti ke he mena ne higoa ko e “loloto afi,” ko e fakataiaga ke he fakaotiaga katoatoa. Ko e tukuaga mau he tagata to uta kehe nakai moui.

Ko e Amaamanakiaga Kehe Lahi!

20. Tokologa ne mamate he mogonei ka liu fakatutu mai ke he faga takatakaiaga fefe?

20 Ko e magaaho ka liu fakatutu hake e tau miliona ke he liu tu mai, to nakai liuaki mai a lautolu ke he moui he lalolagi gatigati. (Isaia 45:18) To aala mai a lautolu ke he tau takatakaiaga fulufuluola kua taute fakamitaki mo e kitia ai e tau kaina nonofo, tau koloa tui, mo e tau mena kai loga kua tauteute ma lautolu. (Salamo 67:6; 72:16; Isaia 65:21, 22) Ko hai ka taute e tau fakatokatokaaga oti nei? Kua maaliali ai, to ha ha i ai e tau tagata ka nonofo fakamua he lalolagi fou to kamata agataha e liu fakatu mai fakalalolagi. Ka ko hai?

21, 22. Ko e heigoa e amaamanakiaga kehe lahi kua ha ha i mua ma lautolu ne momoui he “tau aho fakamui”?

21 Ko e fakamoliaga he perofetaaga he Tohi Tapu kua fakakite ai kua nonofo a tautolu he “tau aho fakamui” he fakatokaaga nei he tau mena.b (2 Timoteo 3:1) To nakai leva he magaaho nei, to hau fakalava a Iehova ko e Atua ke he tau gahua he tagata mo e holoholo kehe e ia e mahani kelea mai he lalolagi. (Salamo 37:10, 11; Tau Fakatai 2:21, 22) Ke he magaaho ia, ko e heigoa ka tupu ki a lautolu ne fekafekau mo e tua ke he Atua?

22 To nakai fakaotioti e Iehova e tau tagata tututonu fakalataha mo e tau tagata mahani kelea. (Salamo 145:20) Ha kua nakai la taute e ia ha mena pihia, mo e to nakai taute e ia he magaaho ka fakamea e ia e lalolagi he tau mena kelea oti kana. (Fakatatai Kenese 18:22, 23, 26.) Ka e moli, kua vagahau e tohi fakahiku he Tohi Tapu ke he “moto tagata tokologa, kua nakai maeke ia taha ke totou, mai he tau motu oti, mo e tau faoa, mo e tau tagata kehekehe, mo e tau vagahau kehekehe,” kua o mai he “matematekelea lahi.” (Fakakiteaga 7:9-14) E, ko e moto tagata tokologa ka hao mai he matematekelea lahi ka fakaoti ai e lalolagi mahani kelea e he mogonei, mo e to huhu atu a lautolu ke he lalolagi fou he Atua. I ai, ko e tau tagata omaoma to fakaaoga katoa e fakatokaaga fulufuluola mai he Atua ke fakatokanoa e tau tagata mai he hala mo e mate. (Fakakiteaga 22:1, 2) Ke he puhala nei, ko e “moto tagata tokologa” to nakai lata ke liu logona e mate. Ko e amaamanakiaga kehe lahi ha ia!

Moui Nakai Fai Mate

23, 24. Ko e heigoa kua lata ia koe ke taute ke olioli e moui nakai fai mate he Parataiso he lalolagi?

23 Kua maeke nakai ia tautolu ke mauokafua ke he amaamanakiaga ofomate nei? E, kua lata lahi! Ne fakakite mai ni e Iesu Keriso ko ia ka fakahoko mai e magaaho ke momoui e tau tagata mo e nakai mamate. Fakamua to fakaliu tu mai hana kapitiga ko Lasalo, ne tala age a Iesu ki a Mareta: “Ko e tau tagata momoui oti, ke tua mai ki a au, nakai mamate tukulagi ni.”​—Ioane 11:26.

24 Kua manako nakai a koe ke moui tukulagi ke he Parataiso he lalolagi? Kua manako lahi nakai a koe ke liu kitia hau a tau fakahelehele? “Ha ne mole atu foki e lalolagi katoa mo e hana tau manako lahi; ka ko e tagata kua eke e finagalo he Atua to tumau a ia tukulagi.” (1 Ioane 2:17) Hanei e magaaho ke ako e finagalo he Atua mo e fakamalolo ke felauaki e moui ki ai. Ti ko koe, katoa mo e totou miliona ia lautolu ne fa e taute e finagalo he Atua, kua maeke ke moui tukulagi he Parataiso he lalolagi.

[Tau Matahui Tala]

a Pete he nakai kitia e kupu “liu tu mai” i loto he tau Tohiaga Tapu Heperu, kua fakamaama mai e amaamanakiaga he liu tu mai he Iopu 14:13, Tanielu 12:13, mo Hosea 13:14.

b Kikite ke he Iloilo ne Takitaki Atu ke he Moui Tukulagi, tau lau tohi 98-107, ne lomi fakailoa he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

Manatu Nakai e Koe?

◻ Ko e heigoa e matapatu kakano he vagahau tuai he tau kupu fakaliliu “solu”?

◻ Ko e heigoa ka tupu ke he solu ka mate?

◻ Hagaao ke he Tohi Tapu, ko e heigoa e tuluiaga ma e mate?

◻ Ko e heigoa e amaamanakiaga kehe lahi hane fakatalitali ki a lautolu ne tua fakamoli he vaha nei?

[Puha he lau 25]

“Solu” ko e Moui he Mena Moui

Ko e falu a magaaho, ko e kupu “solu” kua hagaao atu ke he moui ne olioli ai e tagata po ke manu. Kua nakai hiki he mena nei e fakamaamaaga mahino he Tohi Tapu ke he solu ko e tagata po ke manu. Ke fakamaama: Ka pehe a tautolu kua moui e tagata, ko e kakano ko ia ko e tagata moui. Po ke pehe foki a tautolu kua moua e ia e moui. Ke he puhala taha ia ni, ko e tagata moui ko e solu. Ka e pete ia, ka moui agaia a ia, ko e “solu” ka tutala ki ai ko e taha mena ne moua e ia.

Ke fakatai ki ai, ne pehe e Atua ki a Mose: “Kua mamate e [tau solu] oti ne kolo ke kelipopo a koe.” Kua maaliali ai, ko e tau fi ha Mose ne kumi ke uta kehe hana moui. (Esoto 4:19, fakatatai NW, fakatatai Iosua 9:24; Tau Fakatai 12:10.) Ne fakaaoga e Iesu e kupu ke he puhala ia ni he magaaho ne talahau e ia: “Tuga e Tama he tagata . . . kia foaki atu foki hana [solu] mo lukutoto ke hukui aki e tau tagata tokologa.” (Mataio 20:28, fakatatai NW; fakatatai 10:28.) Ke he tau mena takitaha nei, ko e kupu “solu” kakano ko e “moui” he mena moui.

[Tau Fakatino he lau 25]

Ko e tau solu a lautolu oti

[Credit Line]

Hummingbird: U.S. Fish and Wildlife Service, Washington, D.C./Dean Biggins

[Fakatino he lau 27]

Fakakite e Iesu ko e tuluiaga ma e mate ko e liu tu mai

[Fakatino he lau 28]

“Ko e tau tagata momoui oti, ke tua mai kia au, nakai mamate tukulagi ni.”​—Ioane 11:26

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa