Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • w90 9/1 lau 4-6
  • Moui Nakai e Solu ka Mate?

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Moui Nakai e Solu ka Mate?
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1990
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • Nakai ko e Fakaakoaga Tohi Tapu
  • Ko e Heigoa ka Tupu ka Mole e Mate?
  • Mai he tau Fakaakoaga Pouliuli ke he Taofiaga Lotu
  • Amaamanakiaga ma Lautolu ne Mamate
  • Ko e Amaamanakiaga Mua e Mitaki ma e Solu
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1996
  • Moui ka Mole e Mate—Ko e Heigoa e Talahauaga he Tohi Tapu?
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1999
  • Malolo Fefe e Taofiaga Hau ke he Liu Tu Mai?
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1998
  • Tala Tuai 1: Fai Vala e Tagata ka Moui he Mate e Tino
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2010
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1990
w90 9/1 lau 4-6

Moui Nakai e Solu ka Mate?

“SOLU: Ko e vala fakaagaga he tagata ne pehe ko e moui ka mole e mate mo e eke foki ke maeke ke moua e fiafia poke mamahi ke he tuaga a anoiha.” (The Compact Edition of the Oxford English Dictionary) Loga e tau lotu kua talia lahi poke tote ke he fakakakano nei. Ko e pehe e New Catholic Encyclopedia: “Ko e taofiaga ke he nakai mate he solu he tagata mo e to matutaki tumau ke fai moui ka mole e mate he tagata . . . ko e taha mai he tau maka he malokuaga he tau manamanatuaga mo e fakaakoaga Kerisiano.”

Liga, to ofo a koe, he magaaho ia, ka iloa ko e maka he malokuaga he tua, ko e kamata mai he tau manamanatuaga pouliuli. Leva to hoko ke he magaaho ne fanau a Iesu, kua tua ko e nakai maeke ke amo atu e solu, ti kua maeke ke moui kehe he tino. Ti kua maeke ai ke moui ka mate e tino, matutaki atu e moui ke he taha faga talagaaga aitu, poke agaga.

Kua talahau fakamaliali he tau tagata Heleni e taofiaga nei ke he tau fakatokaaga kupu fakataitai. Ko Socrates, ko e tagata Heleni talahaua ke he tau fakaakoaga fakataitai, kua fa totoku, he pehe: “Ko e solu, . . . kaeke kua fano kehe e mea lahi, kua nakai toka ai ha mena he tino, . . . kua fano ki loto he mena ne tuga ni kia ia, ki loto he mena nakai maeke ke kitia, fakaatua, nakai maeke ke mate, mo e pulotu, ti ko e magaaho ka hoko atu ki ai, kua fiafia lahi ai, kua toka noa he hehe mo e tau manamanatu goagoa mo e matakutaku . . . mo e tau gagao kelea oti he tagata, mo e . . . moui ke he moli ke he tau vaha ka mole atu, fakatalaha mo e tau atua.”​—Phaedo, 80, D, E; 81, A.

Nakai ko e Fakaakoaga Tohi Tapu

Ka e hoko mai fefe e fakaakoaga he taofi pouliuli nei, ko e solu nakai maeke ke mate, ki Kerisitenitome mo e tau lotu faka-Iutaia?

Kua nakai talahau fakamitaki he New Catholic Encyclopedia e tau mena he magaaho ne pehe: “Ko e manamanatuaga ko e moui e solu ka mole e mate kua nakai kitia mitaki ki loto he Tohi Tapu.” Ti kua hako lahi ke pehe ko e nakai moua e taofiaga ke he solu ne nakai maeke ke mate, ki loto he Tohi Tapu! Ti kua fakamoli he tohi he tau manamanatu loga ko e: “Ko e nakai tatai e fakaakoaga, ke he solu he tagata, he V[eveheaga] T[uai] ke tuga e manamanatuaga Heleni mo e vaha fou nei.”

I loto he tau tohi ne fakahigoa hehe ko e Veveheaga Tuai, ko e kupu Heperu neʹphesh, ne mahani ke fakaliliu “solu,” ne 754 e mena ne toka ai. I loto he tohi ne fakahigoa hehe ko e Veveheaga Fou, ko e kupu Heleni psy·kheʹ, mo e kua famahani ke liliu foki ko e “solu,” ne 102 ne toka ai. Ka kumikumi atu a tautolu ko e fakaaoga fefe e tau kupu nei i loto he Tohi Tapu, ko e fakatino fakaofo ka fakatupu hake.

Totou e tautolu ke he Kenese 2:7 (NW), kua fafagu hifo he Atua ke he tau poko ihu ha Atamu e fafagu he moui, mo e “kua eke tuai mo solu [Heperu, neʹphesh] moui” a Atamu. Kia mailoga: Kua nakai age ki Atamu e solu moui; kua eke a ia ke pihia ni. Ke he falu a kupu, ko e solu e tufugatia fou ko Atamu! Ti kua nakai ofo lahi he pehe e tau kupu fakahiku he New Catholic Encyclopedia: “Ko e solu i loto he V[eveheaga] T[uai] kua nakai ke kakano ko e taha vala he tagata, kae ko e tagata katoa​—ko e tagata moui.”

Kua fakakite he falu tohiaga tapu e tonu he mena nei. Ia Levitika 7:20 (NW), ne fakatai, kua hagaao atu ke “he solu ne kai e kakano he poa fakaaue.” Ne pehe e Levitika 23:30 (NW): “Ko e tau solu ne taute e taha he tau gahua.” Ne pehe e Fakatai 25:25, (NW): “Ko e tuga e vala vai momoko ki luga he solu mategugu, ti kua pihia foki e hokotaki mitaki mai he motu mamao.” Mo e talahau mai he Salamo 105:18 (NW) ki a tautolu: “Mo e tau lili kua faka­ma­mahi e lautolu hana tau hui; ki loto he tau lapatoa kua hau ai hana solu.” Hanei, ko e heigoa kua maeke ke kai e kakano manu, taute e tau gahua, maeke ke fakahahau aki e vala vai, mo e eke ke tuku ke he tau lapatoa? Kua eke kia, ko e mena vevehe kehe, ko e vala fakaagaga he tagata, poke ko ia ni ko e tagata? Kua kitia maali e tali.

Kua fulufuluola, koe nakai ni ko e tagata hokoia, ka eke ai mo solu. Ne talahau mai he Kenese 1:20 (NW), ki a tautolu, ke he taha e vaha ne tufugatia ai, ne pehe e Atua: “Kia eke a e tau vai ke paloga mai e tau solu momoui loga.” E, kua eke foki ni e tau ika ko e tau solu! He taha a vaha ne tufugatia ai, kua fakakite mai he Atua ko e tau solu e tau “manu huifa he kaina mo e tau mena totolo, mo e tau manu huifa he vao”!​—Kenese 1:24; fakatatai mo e Levitika 11:10, 46; 24:18; Numera 31:28; Iopu 41:21; Esekielu 47:9.

Ko e “solu” i loto he Tohi Tapu, ka pihia, kua nakai hagaao ke he taha ata agaga katoatoa, ne toka e tino ka mole e mate. Ka e kua kakano ke he tagata poke manu, poke ko e moui ne ha ha i ai ke he tagata poke he manu ke fiafia.

Ko e Heigoa ka Tupu ka Mole e Mate?

Kua kitia moli, kua kehe e Tohi Tapu mo e tau manamanatu pouliuli, ko e toka ai ke he tagata e solu ne nakai maeke ke mate. Ko hai, ke he hau a manamanatu, ne fakaako e kupu moli ke he mena nei? Ko e tau tagata Heleni ne fakaako e tau manamanatuaga pouliuli poke tau tagata he maveheaga he Atua? Kua moli nakai, ko e tau tagata he Atua, ne age e ia hana Kupu fakaagaga.

Kae pete ni, kua tumau agaia e huhu, Ko e heigoa e mena ne tupu ke he solu ka mole e mate? Ha ko e tagata e solu, kua kitia mali, kua mate e solu he magaaho ka mate e tagata. Ke he falu a kupu, ko e tagata mate e solu mate. Kua loga e tau kupu he tohiaga tapu ne fakamoli aki e mena nei. “Ko e solu ne agahala​—to mate ai ni a ia,” he talahau he Esekielu 18:4 (NW). Ke he Fakafili 16:30 (NW), kua totou e tautolu: “Mo e matutaki atu e vagahau ha Samisoni: ‘Kia toka haku a solu ke mate mo e tau Filisitia.’ ” Kua fakakite he falu tohiaga tapu ko e maeke e tau solu ke hiohio kehe (Kenese 17:14), ke tamate he pelu (Iosua 10:37), ponotia e puhala fafagu (Iopu 7:15), mo e tomo (Iona 2:5). Ko e solu ne nakai moui, poke ko e solu ne mate, ko e tagata mate na ia.​—Levitika 19:28; 21:1, 11.

Ti ko e heigoa ka pihia, e tuaga he tau solu mamate? Ke vagahau fakamukamuka, ko e kehe mai e mate he moui. Kua tutaki e tau logonaaga oti ha tautolu ke he tau tino ne kitia. Kua falanaki ha tautolu a iloaaga ke kitia, logona, mo e manamanatu, ke he gahuahuaaga hako he ha tautolu a tau mata, tau teliga, mo e tau uho ulu. Ka nakai fai mata kua nakai maeke a tautolu ke kitia. Ka nakai fai teliga kua nakai maeke a tautolu ke logona mena. Ka nakai fai uho ulu kua nakai maeke ke taute ha mena. He magaaho ne mate e tagata, ko e tau vala kakano oti nei, kua nakai moui ke gahuahua. Kua oti tuai a tautolu ke moui atu.

Ke tatai atu ke he mena nei, ne pehe e Fakamatalaaga 9:5, 10: “Ka ko lautolu ne mamate nakai iloa e lautolu ha mena, . . . kua nakai fai gahua, po ke manamanatu, po ke mena kua iloa, po ke iloilo ke he tukuaga, kua fina atu ki ai a koe.” Ne tatai ki ai, a Salamo 146:3, 4 ne pehe: “Aua neke tua a mutolu ke he tau iki, po ke fanau he tau tagata, nakai ha i ai ha fakamouiaga. Kua fina atu hana agaga [ko e fafagu he moui], kua liu a ia ke he kelekele ne eke aki a ia, ko e aho ia ni kua mate ai hana tau manatu.” Ti ko e, he magaaho ka mamate e tau tagata (tau solu), kua oti tuai e moui ha lautolu.

Mai he tau Fakaakoaga Pouliuli ke he Taofiaga Lotu

Liga to huhu e falu ‘kae nakai kia, ko e fakaako he Veveheaga Fou, ko e nakai maeke e solu ke mate?’ Nakai ko e pihia. Ko e New Catholic Encyclopedia ne talia pehe: “Ne tumau e fakamoli he V[eveheaga] F[ou] ke he maamaaga nei he V[eveheaga] T[uai] ke he mate.” Ke he falu a kupu, ko e fakaako he “Veveheaga Fou” ko e mate e solu. Kua fakakite mai e Iesu Keriso kua nakai tali tonu a ia, ko e nakai maeke e solu ke mate. Ne huhu a ia: “Ke he fakatufono kua tonu kia, ke taute e tau mena mitaki he aho sapati poke ke taute e tau mena kelea, ke fakahao poke ke tamate e solu?” (Mareko 3:4, NW) Kua pihia foki e pehiaga he Kerisiano ko e aposetolo ko Paulo, ke he onoonoaga he “Veveheaga Tuai” ke he solu, he totoku e Kenese 2:7: “Ti kua tohia foki pihia: ‘Kua eke ai e tagata fakamua ko Atamu mo solu moui.’”​—1 Korinito 15:45, NW.

Ti ko e magaaho fe, ne taute ai e manamanatuaga Plato mo taofiaga he lotu? Ko e Encyclopædia of Religion and Ethics, ha James Hastings, ne fakamaama: “He magaaho ne uta ki fafo e tala mitaki Kerisiano, he gutu he pa hala he sunako Iutaia, ki loto he liupa he Kautu Roma, ko e matapatu manatu Heperu ke he solu kua uta ki loto he tokaaga he tau manatu Heleni, mo e kua nakai tote e fua ne moua mai ke he tauteaga fakalatalata.” Ne lali e tau faiaoga lotu ke taute e fekau ha lautolu, ke “maama he lalolagi manamanatu faka-Heleni” he fakaaoga e “tau kupu mo e tau manatu he fakatuaga tuai ke he puhala manamanatu Heleni, fakapulotu.” Kua taute pihia foki he tau tagata Iutaia ne fakaako tohi tapu, ke fakakite e “malolo pikitia he fakaakoaga faka-Plato” ke he ha a lautolu a tau tohiaga.​—Encyclopædia Judaica.

Ko e fakaakoaga Tohi Tapu ne hagaao ke he solu, kua tiaki ai, mo e fakafetui aki mo e taofiaga ne nakai galo mo e pouliuli. Ti kua nakai fakaai ke maeke ai ke taute ke tonu e tuaga he puhala nei, ke taute ke hoko lahi e puhala Kerisiano ke he tau tagata tokologa. He magaaho ne fakamatala i Atenai, ko e loto uho lahi he mahani fakamotu Heleni, ne nakai fakaako he aposetolo ko Paulo e taofiaga Plato ke he solu. Ke kehe ai, ne fakamatala e ia e taofiaga Kerisiano ke he liliu tutu mai, pete ni kua tokologa mai ia lautolu he tau tagata Heleni ne fanogonogo, ka e uka ke talia e tau mena ne talahau e ia.​—Gahua 17:22-32.

Moli lahi, ne poaki e aposetolo ko Paulo ke aua neke lafi e kupu moli mai he Tohi Tapu, mo e fakaakoaga pouliuli he magaaho ne pehe a ia: “Ke fakafetui fefe e maama mo e pouli? Ke loto fakalataha fefe a Keriso mo Pelialo?” (2 Korinito 6:14, 15) Ne nakai maeke ai ke fai huhu, ha kua fakaata e fakaakoaga pouliuli ke eke mo taha he tau maka he malokuaga he hana tau manamanatuaga mo e tau fakaakoaga, kua tamai he Kerisitenetome e ekefakakelea ke he lilifu hana ni ko e Atua!

Amaamanakiaga ma Lautolu ne Mamate

Kua ataina e tau tagata ke tali tonu ke he tau mena ne fifili ki ai a lautolu. Kae pete ni, kua nakai maeke ke fakatikai ko e nakai moua mai he tohiaga tapu e taofiaga ke he solu ne nakai maeke ke mate. Ti kua nakai fai amaamanaki kia, ma e tagata ke he moui ka mole e mate?

He mole e huhu e Iopu e huhu, “To liu moui mai kia [e tagata]?” ne fakaholo atu a ia ke foaki mai e tali ne omoi fakaagaga. Ne pehe a ia: “Kia ui mai a koe [Iehova], ti tali atu au kia koe; kia finagalo fakaalofa a koe ke he gahua he hau a tau lima.” (Iopu 14:14, 15) E, ko e tuku mai he Tohi Tapu e amaamanaki liliu tutu mai, ma lautolu oti ha ha he manamanatuaga he Atua. Kua manako a ia ke liuaki mai hana tau fekafekau fakamoli, tuga a Iopu, ke he moui! Ne pehi fakamoli e Iesu Keriso e moli he amaamanaki nei, he pehe: “Aua neke ofo ke he mena nai, ha ko e hane hoko mai e magaaho ke logona e lautolu katoa ha he tau tukuaga tuki Fakamanatuaga hana leo mo e omai ki fafo, ko lautolu ne taute e tau mena mitaki ne omai ke he liliu tu mai he moui, ko lautolu ne taute e tau mena fakalialia ke he liliu tu mai he fakafiliaga.”​—Ioane 5:28, 29, NW.

Ka hoko mai e magaaho ke fakamoli e perofetaaga ia, ne mavehe ia Isaia 25:8, “to fakaoti tukulagi” he Atua “e mate.” Ti ko e kakano e mena nei, ke he lalolagi ka eke ai ke tuga ne tuku mai he Fakakiteaga 21:4, “ti nakai tuai fai mate.” Kua fia loto nakai a koe ne nofo ke he lalolagi ne nakai fai mauku poke tau fale mate, nakai fai maka he tukuaga poke tau tuagamau, nakai fai hihina mata ha ko e momoko kae moua hokoia ke he tau hihina mata fiafia?

Moli, liga ne moui hake a koe ke tali tonu ke he taofiaga ke he solu ne nakai maeke ke mate. Ka ko e fakaako e Tohi Tapu, kua maeke a koe ke ati hake e tua ke he tau fakatokanoaaga he tau maveheaga he Tohi Tapu.a Ti kua maeke foki a koe ke iloa ko e heigoa kua lata a koe ke taute, ke moua e fakaata ne mavehe mai he Tohi Tapu, nakai ke eke ke moui loa he solu ne nakai maeke ke mate, kae ke moua e “moui tukulagi” ke he Parataiso he lalolagi!​—Ioane 17:3; Luka 23:43.

[Tau Matahui Tala]

a Kaeke kua fia loto a koe ke taute e mena nei, fakamolemole kia ataina e loto, ke tohi atu ke he tau faoa ne taute e tau fakailoaga he mekasini nei poke kumi atu ke he Fale Kautu he tau Fakamoli ha Iehova, he matakavai ne nofo ai a koe.

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa