Nakai Mule e Atua ke he Mena ne Talahaua Mai e Ia
“IEHOVA na e, ke ui atu au kia koe ato a fe, ka e nakai fanogonogo mai a koe?” Ko e tau kupu haia he perofeta Heperu ko Hapakuka, ne moui he senetenari ke fitu aki F.V.N. Ka e nakai kia kua fa logona e tau kupu pihia? Ko e aga tagata a ia ke moua he mogoia ni e tau mena ne manako po ke ai mule. Kua moli lahi e mena nei he vaha manako ke moua vave ha tautolu.—Hapakuka 1:2.
He senetenari ke fakamua aki, kua ha ha ai falu ne manatu kua lata he Atua ke fakamoli fakamafiti e tau mena ne talahaua mai e ia. Ne lahi e manava hogohogo ha lautolu ati talahau e lautolu e Atua ke mule po ke fakatuai. Ha ko e mena nei, ne fakamanatu age a Peteru ki a lautolu ko e kitiaaga he Atua ke he magaaho kua kehe lahi mai he ha tautolu. Ne tohia e Peteru: “Ko e taha mena hanai, ko e tau fakahelehele na e, aua neke galo ia mutolu, ko e aho taha ki mua he Iki tuga ne afe he tau tau ia, ko e afe foki he tau tau tuga ne aho taha ia.”—2 Peteru 3:8.
Ti ko e fuafuaaga he magaaho ke he puhala nei, ko e tagata 80 e tau tau kua ua ni e matahola he moui, mo e ko e vaha katoa he fakamauaga tuai he tagata kua ono ni e aho. Ka kitia ai e tautolu e tau mena mai he fahi nei, kua mukamuka ai ki a tautolu ke maama e puhala ne fehagai e Atua mo tautolu.
Ka ko e Atua, kua nakai fekeheaki a ia ke he magaaho. Ke he taha fahi, kua mailoga lahi e ia e magaaho. (Gahua 1:7) Ati fakaholo atu a Peteru ke talahau: “Kua nakai mule mai e Iki ke he mena kua talahaua mai, tuga he manatu he falu ke he mule; ka e fakauka mai a ia kia tautolu, he nakai finagalo a ia ke malaia taha, ka kia hohoko oti kana ke he tokihala.” (2 Peteru 3:9) He nakai tatai mo e tau tagata, kua nakai uka he Atua ke taute e tau mena ke tuga kua hane fa e mole e magaaho hana. Ko e “Patuiki tukulagi,” kua mitaki lahi e kitiaaga hana mo e maeke ke fakatoka ko e magaaho fe ka taute e ia e mitaki ue atu ma lautolu ne putoia ki ai.—1 Timoteo 1:17.
He mole e fakamaama e kakano ne tuga kua mule ai e Atua, ne fakapuloa mai e Peteru e hatakiaga nei: “To hau e aho he Iki tuga ne kaiha.” Kua pehe a ia, to hoko mai e aho he fakalagoaga he magaaho ka nakai amaamanaki e tau tagata ki ai. Ti, he tau kupu ne mui mai, ne tuhi a Peteru ke he amaamanakiaga mitaki lahi ma lautolu ne fakakite e “tau mahani mitaki mo e tau mahani Atua,” kakano, to hao atu a lautolu ke he mena ne talahaua mai he Atua ko e “lagi fou mo e lalolagi fou.”—2 Peteru 3:10-13.
Kua lata he mena nei ke taute a tautolu ke fakaaue tulou ha kua nakai la hoko mai e fakafiliaga he Atua. Ko e fakauka hana ati maeke ia tautolu ke iloa hana finagalo mo e hikihiki ha tautolu a tau momoui ke moua e tau fakamonuinaaga ne talahaua mai e ia. Nakai kia lata ia tautolu ke mailoga “e fakauka he Atua ha tautolu, ko e fakamouiaga haia,” tuga ne hataki mai e Peteru? (2 Peteru 3:15) Ka kua ha ha ai foki e taha fahi he fakauka he Atua.
Ko e Fuafuaaga he Hala ke Fakakatoatoa
He kumikumi ke he tau fakafehagai he Atua mo e tau tagata he vaha kua mole, kitia ai e tautolu kua fa taofi e ia hana fakafiliaga ato oti e tau laliaga ke taute ke mitaki. Tuga anei, he hagaao ke he fakafiliaga he Atua ke he tau Kanana, kua leva tuai he fakakite e ia e tau hala ha lautolu ki a Aperahamo. Ka kua nakai la hoko mai e magaaho he fakafiliaga hana. Ko e ha ia? Kua talahau he Tohi Tapu: “Ha kua nakai la katoatoa e tau hala he tau tagata Amori [tau Kanana],” po ke tuga ne talahau he liliuaga ha Knox: “Ko e mahani kelea he tau tagata Amori [ne] nakai la hokotia ke he hana magaaho.”—Kenese 15:16.a
Ka e he kavi ke 400 e tau tau he mole, ne fakahoko e fakafiliaga he Atua, ati nonofo ai e ohi ha Aperahamo, ko e tau Isaraela, he motu. Kua tokofiha ni e tau Kanana, tuga a Raava mo e tau Kipeona, ne hao ha ko e aga mo e tau gahua ha lautolu, ka e ke he laulahi, kua tokoluganea e kiva ha lautolu, tuga ne fakakite he tau kelikeliaga he tau tagata kumikumi kelekele he vaha fou nei. Ne tapuaki a lautolu ke he mouiaga he tagata tane, taute e mahani fakataka he faituga, mo e poa e tau tama ikiiki. Ne talahau he Halley’s Bible Handbook: “Ko e tau tagata kumikumi ke he kelekele ne keli hake e tau taone malona a Kanana kua manamanatu ko e ha ne nakai moumou tuai he Atua a lautolu mai he magaaho ne taute ai e ia.” He mogo fakamui, ko e ‘fuafuaaga he hala he tau Kanana kua puke’; ko e ha lautolu a mahani kelea kua “hokotia ke he hana magaaho.” Ti kua nakai lata he ha tagata ke tukumale kua nakai tonu e Atua he toka e ia e motu ke fakamea ka e fakahao a lautolu ne fakakite e aga kua hako.
Kitia foki e tautolu e fakatino taha ia ni he vaha a Noa. Pete ni kua kelea e tau tagata ato hoko e Fakapukeaga, ne taute he Atua e fifiliaga fakaalofa ke tokai a lautolu ke 120 foki e tau tau. He magahala he magaaho ia, ne fekafekau a Noa “ko e ogo he tututonu.” (2 Peteru 2:5) Fai magaaho he mole, ti kitia maaliali e momoho he mahani kelea ha lautolu. “Kua kitekite e Atua ke he lalolagi, kitiala, kua kelea tuai, ha ko e tau tagata oti kana kua kelea ia lautolu ni ha lautolu a mahani ke he lalolagi.” (Kenese 6:3, 12) Ko e ‘fuafuaaga he hala ha lautolu kua puke’; ko e mole he magaaho kua ta mai ai e tau manatu hepe ke he tapunu. Ti ka taute he Atua taha mena kua tonuhia a ia. Tokovalu ni e tagata ne tututonu ki mua he Atua, ti fakahao e ia a lautolu ne toe.
Kua tatai pihia e mena kitia ke he fehagaiaga he Atua ki Isaraela. Pete ni ko e mahani nakai fakamoli mo e mahani keukeu ha lautolu, ne fakauka e Atua ki a lautolu ke totou teau e tau tau. Ne talahau he fakamauaga: “Ne fakafano mai . . . [e] Iehova hana tau fekau, ne uhu matike a ia mo e fakafano mai e ia a lautolu; he fakaalofa a ia ke he hana motu . . . Ka e . . . fakavihia e lautolu hana tau kupu, mo e va a lautolu ke he hana tau perofeta, ti tupu ai e ita a Iehova ke he hana motu, ati nakai maeke ke fakamalolo ai a lautolu.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 36:15, 16) Kua hohokotia atu e tau tagata ke he kavi ne kua nakai maeke ke taute ke mitaki. Ko Ieremia ni hokoia mo e falu gahoa ka fakahao. Ti kua nakai lata ke talahau kua nakai tonu e Atua he ta mai e ia he mogo fakamui e fakafiliaga ki a lautolu.
Hanei e Magaaho he Atua ke Gahua
Mai he tau fakafifitakiaga nei kua kitia ai e tautolu hane tautaofi he Atua e fakafiliaga ke he fakatokaaga he tau mena he vaha nei ato hoko ke he magaaho kua lata. Kua fakakite e mena nei i loto he poakiaga ne age ke he tagata fakatai fakahoko tau he Atua: “Kia fakahoko atu hau a helesaito matila, mo e hahala mai e tau fuhi vine he tau vine he lalolagi, ha kua momoho mitaki hana tau fuhi vine. Ti fakahoko ai he agelu hana helesaito ke he lalolagi, mo e hahala e ia e vine he lalolagi, kua liti atu foki e ia ki loto he holiaga vine lahi he ita he Atua.” Mailoga la “kua momoho” e mahani kelea he tau tagata, kakano, kua hokotia ke he kavi ne kua nakai fakai ke taute ke mitaki. He magaaho ka fakahoko he Atua e fakafiliaga, to nakai fakauaua kua tonu hana fakalavelave mai.—Fakakiteaga 14:18, 19.
Onoono ai ke he mena na i luga, kua nakai taumaleku ko e fakafiliaga he Atua ke he lalolagi kua tata mai ha kua taute he lalolagi e tau mena ne fakahoko mai aki e fakafiliaga he Atua he vaha kua mole. Ke he ha mena ni ne onoono a tautolu ki ai, kua pukeina e lalolagi he favale, tuga ni ato hoko e Fakapuke he vaha a Noa. Ko e tau aga he tau tagata kua eke moli ni ke tuga a ia ne fakamaama he Kenese 6:5: “Ko e tau fatuakiloto oti foki he tau manatu he tau loto [he tagata], ko e kelea hokoia ni ke he tau aho oti kana.” Pihia foki e tau hala kelea muitui ne ta mai aki e fakafiliaga he Atua ke he tau Kanana kua eke mo mena mahani ki ai he vaha nei.
Mua atu tali mai he Felakutaki I he Lalolagi, kua kitia he tau tagata e tau hikihikiaga matakutakuina. Kua kitia e lalolagi ne palahu he toto he totou miliona. Ko e tau felakutaki, latau fakamatakau, fakamatakutaku, holifono, mo e kolokolovao kua tupu katoa he lalolagi. Ko e hoge, gagao, mo e mahani feuaki kua holofa he lalolagi ha tautolu. Kua fakakite mai he tau fakamoliaga oti kua nonofo a tautolu mo lautolu he atuhau kelea ne tala a Iesu ki ai: “Nakai mole atu e hau nai, ato hohoko mai e tau mena oti ia.” (Mataio 24:34) Ko e lalolagi he vaha nei hane fakapuke hana “fuafua he hala.” Ko e “tau fuhi vine he tau vine he lalolagi” kua momoho tuai ke helehele.
Magaaho Hau ke Gahua
Ne tala age ke he aposetolo ko Ioane kua teitei hoko mai e magaaho he fakafiliaga, to ua e faga he tau mena momoho ka tupu. He taha fahi, “ko ia kua mahani hepehepe kia toka a ia ke hepehepe ai, ko ia kua kelea kia toka a ia ke kelea ai.” Ka e he taha fahi, “ko ia foki kua tututonu kia toka a ia ke tututonu ai, ko ia kua tapu kia toka a ia ke tapu ai.” (Fakakiteaga 22:10, 11) Ko e mena fakamui nei hane taute ai ha ko e gahua fakaako he Tohi Tapu he lalolagi katoa ne takitaki he Tau Fakamoli a Iehova. Ko e matapatu he gahua ia ke fakaako e tau tagata ke iloa e mena ne manako e Atua ki a lautolu ke maeke ia lautolu ke moua e moui tukulagi. Ko e gahua nei kua hoko atu ke he 233 e motu he puhala he kavi ke 87,000 he tau fakapotopotoaga.
Kua nakai mule e Atua. Ha kua fakauka, ne fakaata e ia taha magaaho ma e tau tagata takitokotaha ke ‘tapulu ke he tagata fou’ ke moua hana tau mena ne talahaua mai. (Efeso 4:24) He vaha nei, kua fakatali agaia e Atua, pete ni hane fa e kelea muikau e tau tutuaga he lalolagi. Ko e Tau Fakamoli a Iehova he lalolagi katoa kua taute e lautolu e mena ne fahia ki ai ke fakamatala e iloilo ne takitaki ke he moui tukulagi ke he tau katofia ha lautolu. (Ioane 17:3, 17) Fiafia ai, he tau tau takitaha kua molea e 300,000 tagata kua talia mo e papatiso ai.
Mo e moui tukulagi i mua, aenei e magaaho, nakai ke fakatali, ka e ke gahua. Ha ko e nakai leva, to kitia e tautolu e fakamoliaga he maveheaga a Iesu: “Ko e tau tagata momoui oti, ke tua mai kia au, [to] nakai mamate.”—Ioane 11:26.
[Matahui Tala]
a Ne tohi mai he matahui tala he kupu nei i loto he The Soncino Chumash: “Ke lata ke fakaoti, ha kua nakai fakahala he Atua e motu ato puke e fuafuaaga he hana hala.”
[Fakatino he lau 6]
Kua tala age ke he tagata fakahoko tau he Atua ke fakahoko e helesaito ka momoho e vine he lalolagi
[Fakatino he lau 7]
Hane lagomatai he Tau Fakamoli a Iehova e tau tagata he lalolagi katoa ke o mai ke moua e tau fakamonuinaga tukulagi he Atua