Ko e Heigoa ne Taute e Moui ke Fai Kakano?
“Kia matakutaku a ke he Atua, mo e omaoma ke he hana tau fakatufono.”—FAKAMA. 12:13.
1, 2. Aoga fēfē ki a tautolu he fakatutala ke he tohi he Fakamatalaaga?
MANAMANATU ke he tagata ne tuga kua moua e ia e tau mena oti kana. Ko ia ne talahaua e pule, ko e taha tagata taane ne mua atu e mautū he lalolagi, mo e kua mua atu e pulotu he atuhau haana. Ka e pete he tau gahua oti kana haana, ne kua hūhū agaia ki a ia ni, ‘Ko e heigoa ne taute e moui ke fai kakano?’
2 Ne fai tagata taane pihia ne moui mooli—kavi ke he tolu e afe tau kua mole. Ko e higoa haana ko Solomona, ti moua e tautolu he tohi he Fakamatalaaga e fakamaamaaga haana hagaao ki a ia he kumi e fiafia. (Fakama. 1:13) Kua loga lahi e mena kua maeke ia tautolu ke ako mai he mena ne tupu ki a Solomona. Mooli, ko e pulotu ne moua i loto he tohi he Fakamatalaaga kua maeke ke lagomatai a tautolu ke taute e tau foliaga ka tamai e kakano mooli ke he tau momoui ha tautolu.
“Kai Ai e Matagi”
3. Ko e heigoa e manatu mooli ke he moui he tagata ne kua fehagai mo tautolu oti?
3 Ne fakamaama e Solomona na tufuga he Atua e tau mena fulufuluola loga he lalolagi—ko e tau mena nakai fai fakaotiaga mo e ko e punaaga ofoofogia he fiafia mo e homo atu ne olioli tumau e tautolu. Pete ia, kua nakai maeke ia tautolu ke kamata ke iloa e tufugatia he Atua ha kua kū lahi e moui ha tautolu. (Fakama. 3:11; 8:17) Ne talahau he Tohi Tapu, kua gahoa e tau aho ha tautolu mo e mole vave ai. (Iopu 14:1, 2; Fakama. 6:12) Ko e manatu mooli anei ati lata ke omoomoi a tautolu ke fakaaoga fakailoilo e tau momoui ha tautolu. Nakai ko e gahua mukamuka a ia, ha kua laulahi ni e lalolagi ha Satani ke fakaohooho a tautolu ke he puhala hepe.
4. (a) Ko e heigoa e kakano he kupu “fakateaga”? (e) Ko e heigoa e tau tutuliaga he moui ka fakatutala a tautolu ki ai?
4 Ke fakamaama e hagahaga kelea he nakai fakaaoga fakailoilo e tau momoui ha tautolu, ne kavi laga 35 e fakaaoga e Solomona e kupu “fakateaga” he tohi he Fakamatalaaga. Ko e kupu Heperu ne fakaliliu “fakateaga” kua hagaao ke he taha mena gatigati, teao, nakai fai kakano, po ke nakai aoga. (Fakama. 1:2, 3). He falu magaaho ne fakaaoga e Solomona e kupu “fakateaga” ke tatai mo e “kai ai e matagi.” (Fakama. 1:14; 2:11) Maaliali ai, ko e ha laliaga ke kaputi mai e matagi kua teao ni. Ko e ha tagata ne lali ke taute pihia kua fakahiku ke nakai moua ha mena. He tutuli e tau foliaga nakai pulotu to fakahogohogo manava pihia foki ni. Kua kū lahi e moui he fakatokaaga nei ke fakahakuhaku he eketaha ke he tau mena nakai fai kakano. Ko e mena ia, ke lagomatai ke kalo mai he taute e hehē ia, kia onoono a tautolu ke he falu fakafifitakiaga ne talahau e Solomona ke he tau tutuliaga fa mahani he moui. Fakamua, to fakatutala a tautolu ke he tutuli he tau mena fakafiafia mo e tau koloa. Ka mole ia, to fakatutala a tautolu ke he aoga he gahua.
To Fiafia Nakai a Tautolu he Tutuli e Tau Fakafiafiaaga?
5. Kumi ki fe a Solomona ma e makona?
5 Tuga e tau tagata tokologa he vahā nei, ne lali a Solomona ke kumi e makona he tutuli e moui fakafiafia. Ne talahau e ia: ‘Nakai taofi foki e au haku loto he taha mena taha ne fiafia ki ai.’ (Fakama. 2:10) Kumi ki fe a ia ma e fakafiafiaaga? Hagaao ke he Fakamatalaaga veveheaga 2, ne ‘fakamahani ai haana tino mo e uaina’—he magaaho taha kua fakatumau a ia ke fakauka—ti tutuli e tau gahua tuga e taute katene, ta palana ma e tau fale patuiki, fanogonogo ke he tau leo kofe, mo e kai he tau mena kai mitaki.
6. (a) Ko e ha ne nakai hepe ke olioli ke he tau mena kua loto e moui ki ai? (e) Hagaao ke he fakafiafiaaga, ko e heigoa e lagotatai kua lata?
6 Fakatikai kia he Tohi Tapu e tagata ke fiafia mo e tau kapitiga haana? Nakai. Ne mailoga e Solomona, ke fakatai, ko e kai he takatakaiaga okioki he oti e gahua lahi he aho ko e mena foaki fakaalofa he Atua. (Totou Fakamatalaaga 2:24; 3:12, 13.) Lafi ki ai, kua uiina e Iehova a lautolu ne fuata ke ‘olioli mo e ō ke he puhala kua loto a lautolu ki ai’ ke aoga ai. (Fakama. 11:9) Kua lata ia tautolu ke fai okiokiaga mo e tau fakafiafiaaga atihake. (Fakatatai Mareko 6:31.) Pete ia, kua nakai lata e fakafiafiaaga ke eke mo matapatu vala he moui ha tautolu. Ka e lata e okiokiaga ke tuga e kai humelie ka oti e kai, nakai ko e vala lahi he kai. To talia foki e koe, pete he fiafia lahi a koe ke kai he tau kai humelie ia, to nakai leva ti fiu kaeke ke nakai fai mena foki a koe ne kai, ti nakai lahi e huhua mai he tau kai ia. Pihia foki, ne iloa e Solomona ko e moui ne fakavē ke he fakafiafia kua “kai ai e matagi.”—Fakama. 2:10, 11.
7. Ko e ha kua lata ke fifili fakamitaki e tau fakafiafiaaga ha tautolu?
7 Lafi ai, nakai atihake e tau vahega fakafiafiaaga oti. Loga kua hagahaga kelea lahi—fakaagaaga mo e ke he mahani. Kua fiha e miliona ne lauia he fakaatukehe e tau momoui kakano ha kua ‘manako ke fakafiafia,’ ne fakaaoga fakahehē e tau tulaki, inu lahi ke he kava, po ke pelē tupe? Kua hataki fakatotonu mai e Iehova a tautolu kaeke ke fakaatā e tau loto ha tautolu po ke tau mata ke takitaki a tautolu ke he tau mena ke matematekelea a tautolu, to liga moua e tautolu e tau mena mamahi.—Kala. 6:7.
8. Ko e ha kua pulotu ke manamanatu ke he puhala moui ha tautolu ni?
8 Lafi ki ai, ko e tutuliaga nakai lagotatai he tau mena ke fiafia ai ka mataofi a tautolu he onoono fakatonutonu ke he tau mena kua mua e aoga. Manatu, na mole vave e moui ti nakai fai maveheaga ke he moui kū nei ha tautolu to malolō tumau mo e atāina nakai fai lekua. Ko e kakano haia ati holo atu a Solomona ke talahau, kua liga mua e aoga ki a tautolu he fakalataha atu ke he mauku—mua atu kaeke ko e mauku he matakainaga Kerisiano fakamooli—he fina atu ke he “fale ne olioli ai.” (Totou Fakamatalaaga 7:2, 4.) Ko e ha ne pihia ai? He fanogonogo a tautolu ke he lauga mauku mo e manamanatu ke he puhala moui he fekafekau tua fakamooli ha Iehova ne kua mate, to liga omoomoi a tautolu ke manamanatu ke he puhala moui ha tautolu ni. Ko e fua, liga fakakatoatoa e tautolu kua lata ke hiki e tau foliaga ha tautolu ke maeke ke fakaaoga fakapulotu e vala moui ha tautolu ne toe.—Fakama. 12:1
To Tamai Nakai he Tau Koloa e Fiafia ki a Tautolu?
9. Ko e heigoa ne iloa e Solomona hagaao ke he muhu koloa?
9 Ko Solomona e taha tagata ne mahomo atu e muhu koloa he lalolagi he magahala ia ne tohia e ia e tohi he Fakamatalaaga. (2 Nofo. 9:22) Kua ha ha ia ia e tau monuina ke moua aki ha mena kua manako a ia ki ai. “Ko e tau mena oti foki ne fia kitekite ki ai haku tau mata nakai hataki au ki ai,” he tohi e ia. (Fakama. 2:10) Ka kua iloa e ia kua nakai tamai hokoia ni he tau koloa e fiafia. “Ko ia kua manako ke he ario, to nakai makona ai a ia ke he ario; ko ia foki kua manako ke he tau koloa loga to nakai makona a ia ke he hana mena ne moua ai,” he talahau e ia.—Fakama. 5:10.
10. Ko e heigoa ka takitaki ke he makona mo e maukoloa mooli?
10 Pete he mole vave e aoga he tau koloa, na maeke agaia ni e mautū ke malolō e fakaohoohoaga. He kumikumiaga foou nei he Tau Faahi Kaufakalataha, ne 75 e pasene he tau fanau fakaako ne kamata laia he univesitī ne fakamaama ko e matapatu foliaga ha lautolu he moui ke “mautū fakatupe.” Ka e pete ni kua moua e foliaga ha lautolu, to fiafia mooli nakai a lautolu? Nakai pihia katoatoa. Kua mailoga he tau tagata kumikumi ko e fakamakamaka ke loga e koloa, kua mooli ni ko e fakatauhele ke he fiafia mo e makona. Kua leva tigahau e fitā he iloa e Solomona e fakakatoatoaaga ia foki. Ne tohi e ia: “Ne tatanaki foki e au māku e tau ario, mo e tau auro, mo e tau koloa uho he tau patuiki . . . Ti kitiala, ko e tau mena fakateaga oti ni haia, mo e kai e matagi.”a (Fakama. 2:8, 11) Kehe ai, kaeke ke fakaaoga e tautolu e tau momoui ha tautolu ke fekafekau loto katoatoa ki a Iehova to moua mogoia e fakamonuinaaga haana, ti maukoloa mooli a tautolu.—Totou Tau Fakatai 10:22.
Ko e Heigoa e Vahega Gahua kua Tamai e Makona Mooli?
11. Ko e heigoa ne fakakite mai he tau Tohiaga Tapu hagaao ke he aoga he gahua?
11 Ne pehē a Iesu: “Kua gahua haku a Matua kua hoko mai ni ke he aho nei, ha ne gahua foki au.” (Ioane 5:17) Kua nakai fakauaua ne moua e Iehova mo Iesu e fiafia mai he gahua. Kua fakakite mai he Tohi Tapu e fiafia ha Iehova he tau gahua tufugatia haana he pehē: “Ti kitekite e Atua ke he tau mena oti ne eke e ia, kitiala, kua mitaki lahi ni.” (Kene. 1:31) Ne kamata e tau agelu ke “kalaga fiafia” he kitia e lautolu e tau mena oti ne taute he Atua. (Iopu 38:4-7) Ne loto fakaaue foki a Solomona he taute e gahua ne fai kakano.—Fakama. 3:13.
12, 13. (a) Puhala fe ne fakakite he tokoua e tagata e mamakona ha laua mai he gahua fakamooli? (e) Ko e ha ne fakahogohogo manava e gahua tupe he falu magaaho?
12 Tokologa e tagata ne maama e aoga he gahua fakamooli. Ke fakatai, ko José, ko e tagata ta fakatino ne kautū lahi, ne pehē, “Ka maeke ia koe ke vali ke he kala ie e fakatino ne toka he loto haau, ne logona hifo e koe tuga kua kautū tuai a koe ke he mouga tokoluga.” Ko Miguel,b ko e tagata taane pisinisi, ne pehē: “Kua tamai he gahua e makonaaga ha kua maeke ai ke foaki ma e magafaoa haau. Maeke foki ke moua e koe e logonaaga kua kautū.”
13 Ke he taha faahi, loga e gahua tupe ne tuga kua mateafu ti lavea ke taute falu a mena foki. Falu magaaho ko e gahuaaga e taha kamataaga he hogohogo manava ti eke mo matakavi foki he nakai fakafili tonu. Tuga he talahau e Solomona, ko e tagata teva—liga kua fakaaoga e ia e tau matutakiaga haana mo e tau tagata ne pule ai—ti liga moua e palepale he tagata ne gahua fakamalolō. (Fakama. 2:21) Ko e falu mena foki ne liga takitaki atu ke fakamomoko. Ko e pisinisi ne kamata mitaki ne liga fakahiku ke tomo ha ko e hiki he tuaga fakatupe po ke tau mena tutupu fakaofo. (Totou Fakamatalaaga 9:11.) Ke he loga he tau magaaho, ko e tagata ne eketaha ke kautū ne fakahiku ke ita mo e hogohogo manava, he mailoga kua tumau ni a ia ke “gahua ma e matagi.”—Fakama. 5:16.
14. Ko e heigoa e gahua ne tamai tumau e makona mooli?
14 Kua fai gahua kia ne nakai fakahogohogo manava? Ko José, ko e tagata ta fakatino ne totoku he vala i mua, ne talahau: “He tau tau kua mole, ne galo po ke malona e tau fakatino. Ka e nakai pihia e tau mena fakaagaaga ne taute e tautolu. He omaoma ki a Iehova he fakamatala e tala mitaki, kua lagomatai e au ke atihake e taha mena mau tukulagi—ko e tau Kerisiano mitaki ne matakutaku Atua. Kua mua atu e aoga he mena ia.” (1 Kori. 3:9-11) Ne talahau pihia foki a Miguel ko e fakamatala he fekau he Kautu kua tamai ki a ia e makona kua mua atu ka fakatatai ke he gahua tupe haana. “Nakai fai mena ke hukui aki e olioli ne logona e koe he magaaho ne tutala ke he taha tagata hagaao ke he kupu mooli he tau Tohiaga Tapu ti mailoga e koe kua aamotia e loto he tagata,” he talahau e ia.
“Kia Liti a Hāu a Tau Mena Kai”
15. Ko e heigoa ne taute e moui ke fai kakano mooli?
15 Ke fakahiku aki, ko e heigoa ne taute mooli e moui ke fai kakano? Kua logona e tautolu e makona mooli kaeke ke fakaaoga e tautolu e magaaho kū he fakatokaaga nei he lalolagi ke taute e mena kua loto ki ai mo e ke fakafiafia a Iehova. Maeke ia tautolu ke atihake e fakafetuiaga tata mo e Atua, maeke ia tautolu ke fakaako e tau mena uho fakaagaaga ke he tau fanau ha tautolu, maeke ia tautolu ke fakaako e falu ke iloa a Iehova, ti maeke ia tautolu ke feaki e tau fakafetuiaga kapitiga ne fakatumau mo e tau matakainaga ha tautolu. (Kala. 6:10) Ko e tau laliaga oti nei kua aoga tukulagi mo e tamai e tau monuina ki a lautolu ka moua ai. Ne fakaaoga e Solomona e fakatataiaga fuluola ke fakamaama e aoga he taute e gahua mitaki. Ne pehē a ia: “Kia liti a hāu a tau mena kai ki luga he vai; ha ko e mena ka mole atu e tau aho loga to liu moua ai e koe.” (Fakama. 11:1) Ne fakamalolō e Iesu e tau tutaki haana: “Kia foaki atu e mutolu, ti foaki mai ai kia mutolu.” (Luka 6:38) Lafi ki ai, ne mavehe a Iehova ko ia ka palepale a lautolu ne taute e tau mena mitaki ke he falu.—Fakatai 19:17; totou Heperu 6:10.
16. Ha e fe e magaaho mitaki lahi ke fakatokatoka e puhala ke uta aki e moui ha tautolu?
16 Kua fakamalolō mai he Tohi Tapu ke taute fakapulotu e tau fifiliaga he ikiiki agaia a tautolu hagaao ke he puhala ka fakaaoga aki e tau momoui ha tautolu. Ke he puhala ia, to maeke ia tautolu ke kalo mai he hogohogo manava he tau tau fakamui. (Fakama. 12.1) Ko e momoko ha ia kaeke ke moumou e tautolu e vahā ne uhouho e fuata ha tautolu ke tutuli e tau mena ne futiaki he lalolagi, ti fakahiku ni ke iloa kua aleale ni tuga e matagi!
17. Ko e heigoa ka lagomatai a koe ke fifili e puhala moui ne mua atu e mitaki?
17 Ke tuga ni e ha matua taane fakaalofa, kua manako a Iehova ke olioli e koe e moui, ke taute e tau mena mitaki, mo e kalo mai he fakamamahi teao e loto. (Fakama. 11:9, 10) Ko e heigoa ka lagomatai a koe ke taute e mena ia? Taute e tau foliaga fakaagaaga ti gahua fakamalolō ke hokotia ki ai. He teitei 20 e tau kua mole, ne taute e Javier e fifiliaga, ko e feua totogi lahi fakaekekafo po ke gahua mau ke he fekafekauaga. “Pete kua liga makona e gahua he ekekafo, nakai fai mena ke fakatatai ke he olioli ne logona e au he magaaho ne tokologa kua lagomatai e au ke iloa e kupu mooli,” he talahau e ia. “Kua fakaatā he fekafekauaga mau au ke olioli katoatoa e moui. Ko e tokihala ni au he nakai kamata tuai.”
18. Ko e ha ne fai kakano mooli e moui ha Iesu he nofo he lalolagi?
18 Ko e heigoa mogoia e mena kua mua atu e uho kua lata ia tautolu ke eketaha ke moua? Pehē e tohi he Fakamatalaaga: “Kua mua e mitaki he talahaua mitaki ke he puke lolo mitaki; mo e aho ka mate ai kua mua he mitaki ia ke he aho ne fanau ai.” (Fakama. 7:1) Nakai fai fakataiaga kua mitaki ma e mena nei ka ko e moui ni ha Iesu. Ne taute mooli e ia e higoa kua mua atu e mitaki mo Iehova. Magaaho ne mate tua fakamooli a Iesu, ne fakatokoluga e ia e pule katoatoa he haana Matua ti foaki e poa lukutoto, ne hafagi e puhala ma e fakamouiaga ma tautolu. (Mata. 20:28) He magaaho kū ne moui a ia he lalolagi, ne foaki e Iesu e fakafifitakiaga mitaki katoatoa—ko ia ne eketaha a tautolu ke fifitaki—ko e moui fai kakano mooli.—1 Kori. 11:1; 1 Pete. 2:21.
19. Ko e heigoa e fakatonuaga pulotu ne foaki e Solomona?
19 Maeke foki ia tautolu ke taute e higoa mitaki mo e Atua. Ko e mitaki e tuaga ke he fofoga ha Iehova kua mua atu e uho ka fakatatai ke he tau monuina. (Totou Mataio 6:19-21.) He tau aho oti, kua maeke ia tautolu ke kumi puhala ke taute e tau mena mitaki ke he fofoga ha Iehova mo e to fakamuhu koloa e tau momoui ha tautolu. Ma e fakatai, maeke ia tautolu ke talahau e tala mitaki ke he falu, fakamalolō e fakamauaga mo e magafaoa ha tautolu, mo e fakalahi atu e moui fakaagaaga ha tautolu he taute e fakaako fakatagata mo e fina atu ke he tau feleveiaaga. (Fakama. 11:6; Hepe. 13:16) Ko e mena ia mogoia, kua manako nakai a koe ke olioli e moui fai kakano mooli? Kaeke ke pihia, kia fakatumau ke muitua ke he fakatonuaga ha Solomona: “Kia matakutaku a ke he Atua, mo e omaoma ke he hana tau fakatufono; ha ko e mena ia kua lata ke eke he tau tagata oti kana.”—Fakama. 12:13.
[Tau Matahui Tala]
a Ko e tau tupe moua ha Solomona he taha e tau ko e 666 e taleni (molea e 22,000 e kilokuleme) auro.—2 Nofo. 9:13.
b Kua hiki e higoa.
To Tali Fēfē e Koe?
• Ko e heigoa kua lata ke omoi a tautolu ke manamanatu fakahokulo ke he tau foliaga ha tautolu he moui?
• Kua lata ke onoono fēfē a tautolu ke he tau tutuliaga fakafiafia mo e tau koloa?
• Ko e heigoa e vahega gahua ka tamai e makona tukulagi?
• Ko e heigoa e mena uho lahi kua lata ia tautolu ke eketaha ke moua?
[Fakatino he lau 23]
Lata ke toka he mena fe e fakafiafiaaga he tau momoui ha tautolu?
[Fakatino he lau 24]
Ko e heigoa ne taute e gahua fakamatala ke mua atu e fiafia?