Kua Moui e Kupu ha Iehova
Tau Fakamaamaaga Mai he Tau Tohi ke he Tau Kalatia, Tau Efeso, Tau Filipi, mo e Tau Kolose
HE ILOA kua mafoki kehe e falu Kerisiano mai he tapuakiaga mooli ha ko e fakaohoohoaga faka-Iutaia, ne tohia he aposetolo ko Paulo e tohi hataki malolō “ke he tau ekalesia i Kalatia.” (Kala. 1:2) Ne tohi ai he kavi ke he 50-52 V.N., kua toka i loto he tohi e hatakiaga fakahako mo e malolō.
Kavi ke he hogofulu e tau he mole, he haia i Roma kua “lili ha ko Keriso Iesu,” ne tohi atu a Paulo ke he tau fakapotopotoaga i Efeso, Filipi, mo Kolose, he tuku age ki a lautolu e tau fakatonuaga aoga mo e atihake fakaalofa. (Efeso 3:1) Maeke ke aoga a tautolu he vahā nei he omaoma ke he fekau he Tohi Tapu ke he tau tohi ia Kalatia, Efeso, Filipi, mo Kolose.—Hepe. 4:12.
“TALAHAUA TUTUTONU”—FĒFĒ?
Ha kua lali fakavaia e tau tagata fakaohooho faka-Iutaia ke tutuhia a Paulo, ne lalago e ia e tuaga aposetolo haana he tala age fakamatafeiga hagaao ke he moui haana. (Kala. 1:11–2:14) He totoko e tau fakaakoaga fakavai ha lautolu, ne talahau e Paulo e manatu: “Kua nakai talahaua tututonu ha tagata ke he tau gahua he fakatufono, ka ko e tua kia Iesu Keriso.”—Kala. 2:16.
Ko Keriso ne “fakafua mai ai e ia a [l]autolu kua nonofo ke he fakatufono” mo e fakatokanoa a lautolu ke olioli e tokanoaaga faka-Kerisiano, he talahau e Paulo. Ne tomatoma fakamalolō e ia e tau Kalatia: “Kia tumau a mutolu . . . ka e aua neke liu foki taofi a mutolu he akau hahamo he fakatupa.”—Kala. 4:4, 5; 5:1.
Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:
3:16-18, 28, 29—Kua aoga agaia kia e maveheaga faka-Aperahamo? E, aoga. Ko e maveheaga he Fakatufono ko e mena lafi ki luga ka e nakai ko e hukui he maveheaga he Atua mo Aperahamo. Ko e mena ia, kua aoga agaia e maveheaga faka-Aperahamo he mole e “fakaoti” e Fakatufono. (Efeso 2:15) Ko e tau maveheaga i ai ne age ke he “tega” mooli ha Aperahamo—ko Keriso Iesu, ko ia e uluaki, mo lautolu “ha Keriso.”
6:2—Ko e heigoa e “fakatufono a Keriso”? Kua ha ha he fakatufono nei e tau mena oti ne fakaako mo e poaki e Iesu. Kua mua atu e putoia ke he poakiaga ke “feofanaki.”—Ioane 13:34.
6:8—Maeke fēfē ia tautolu ke “gana e tau mena ke lata mo e [a]gaga”? Kua taute e tautolu e mena nei he moui ke he puhala kua fakaatā e agaaga he Atua ke gahuahua tumau ki luga ia tautolu. Ko e gana e tau mena ke lata mo e agaaga kua putoia e fakalataha loto katoa ke he tau matafekau ne fakatupu fakalahi e gahuahua he agaaga.
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
1:6-9. Kua lata e tau motua Kerisiano ke fakamafola fakamafiti e tau lekua ka tupu he fakapotopotoaga. He fakaaoga e fakakakanoaga aoga fakalataha mo e tau Tohiaga Tapu, kua maeke ai ke utakehe mafiti e fakakakanoaga hehē.
2:20. Ko e mena fakaalofa fakatagata mai he Atua e lukutoto ma tautolu. Kua lata ia tautolu ke ako ke pihia foki e onoonoaga.—Ioane 3:16.
5:7-9. Kua maeke he tau lafiaga kelea ke ‘fakalavelave a tautolu ke nakai omaoma ke he kupu moli.’ Kua pulotu ke kalo kehe a tautolu mai i ai.
6:1, 2, 5. Ko lautolu kua “mahani fakalata ke he [a]gaga” ka maeke ke lagomatai a tautolu ke hahamo e kavega, tuga taha tuaga uka po ke mena mamafa ne tupu mai ha ko e nakai iloa kua taute e tautolu e mena hehē. Ka hoko mogoia ke hahamo e kavega ha tautolu ke he tau kotofaaga fakaagaaga, kua lata ke hahamo ni e tautolu ha tautolu a tau kavega.
‘FAKAMAOPOOPO E TAU MENA OTI KIA KERISO’
He fakamaama ai e matakupu he kaufakalataha faka-Kerisiano he tohi ha Paulo ke he tau Efeso, ne tutala a ia ke he “fakamaopoopo . . . e tau mena oti kia Keriso ka hoko mai e katoato[a]aga he tau tau ne kotofa, ko e tau mena ha he lagi katoa mo e tau mena ha he lalolagi.” Kua foaki he Keriso e “mena fakaalofa [tau motua] ke he tau tagata” ke lagomatai a lautolu oti ke “hohoko . . . ke he loto fakalataha ke he tua.”—Efeso 1:10; 4:8, 13.
Ke fakalilifu e Atua mo e fakatupu ki mua e kaufakalataha, kua lata e tau Kerisiano ke “tapulu . . . ke he tagata fou” mo e “kia omaoma . . . ko e taha kia taha mo e matakutaku ke he [Keriso].” Kua lata foki ia lautolu “ke totoko atu ke he tau lagatau he tiapolo” he tui ke he tapulu tau katoa fakaagaaga.—Efeso 4:24; 5:21; 6:11.
Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:
1:4-7—Kotofa tuai fēfē e tau Kerisiano fakauku ka e nakaila fanau a lautolu? Kua kotofa tuai a lautolu ko e matakau, po ke vahega, ka e nakai ko e tau tagata takitaha. Ne taute e mena nei ato hoko e agahala ke he tau tagata he lalolagi. Ko e perofetaaga ne fakamau he Kenese 3:15, ne talahau ato fanau mai ha tagata agahala, putoia e finagalo he Atua ke moua falu tutaki pauaki ha Keriso ka pule mo ia he lagi.—Kala. 3:16, 29.
2:2—Fakatai fēfē e agaaga he lalolagi ke he matagi, ti fakagahuahua fēfē e pule? Ko e “agaga he lalolagi”—ko e agaaga tū tokotaha mo e faliuliu—kua holofa tuga e matagi ne fafagu e tautolu. (1 Kori. 2:12) Ko e pule, po ke malolō ia, kua gahuahua ai he fakaohooho, fakatumau, mo e peehi malolō.
2:6—Maeke fēfē e tau Kerisiano fakauku ke ‘fakalataha ke he tau mena ha he lagi’ ka e ha ha agaia he lalolagi? Ko e talahauaga nei “tau mena ha he lagi” kua nakai hagaao ke he maveheaga ha lautolu ma e tufaaga ke he lagi. Ka kua hagaao ke he tuaga tokoluga fakaagaaga ha lautolu ne fua mai he ‘fakamau fakamailoga he agaga tapu ne talahaua mai.’—Efeso 1:13, 14.
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
4:8, 11-15. Ko Iesu Keriso ne “[uta] e ia e tau tagata . . . he fakapaeāga,” kakano, ne taaki kehe e ia e tau tagata mai he pule ha Satani ke fakaaoga a lautolu ko e tau mena fakaalofa ke atihake e fakapotopotoaga Kerisiano. Ha ko e “fakaalofa, kia tutupu ai a tautolu ke he tau mena oti kana kia . . . Keriso” he omaoma mo e fifitaki ki a lautolu kua takitaki mai ki a tautolu mo e he kaufakalataha ke he tau fakatokatokaaga he fakapotopotoaga.—Hepe. 13:7, 17.
5:22-24, 33. He nakai ni omaoma ke he taane haana, kua lata foki e hoana ke fakalilifu e taane. Kua taute he hoana e mena nei he fakakite e “loto mahani molu mo e mafola” mo e eketaha ke fakalilifu e taane he vagahau fakamitaki hagaao ki ai mo e taute e tau fifiliaga haana ke kautū.—1 Pete. 3:3, 4; Tito 2:3-5.
5:25, 28, 29. Tuga ni he “fagai” he taane a ia, kua lata a ia ke leveki fakamitaki e hoana haana—he puhala fakatino, manamanatuaga, mo e fakaagaaga. Kua lata foki a ia ke ofaofa e hoana he fakaaoga fakalahi taha magaaho mo ia he taute mo e vagahau ki ai ke he puhala totonu.
6:10-13. Ke totoko e tau agaaga fakatemoni, kua lata ia tautolu ke loto katoatoa he tui e tapulu tau fakaagaaga ne mai he Atua.
“KIA O LEVA FAKALATA”
Kua omoomoi he tohi a Paulo ke he tau Filipi e aga fakaalofa. “Ko e haku a liogi hanai,” he talahau e ia, “kia fakatupu lahi ue atu ha mutolu a fakaalofa, mo e maama, katoa mo e loto matala oti kana.” He lagomatai a lautolu ke kalo kehe mai he matahele he molea e mauokafua, ne tomatoma e ia: “Kia gahua ni a mutolu mo e matakutaku mo e vivivivi, kia momoui ai a mutolu.”—Filipi 1:9; 2:12.
Ne fakamalolō e Paulo a lautolu ne motua fakaagaaga ke fakatumau “ke he fakamailoga ke moua ai e palepale ne ui mai ai e Atua.” Kua pehē a ia: “Ko e mena kua hoko ki ai a tautolu kia o leva fakalata ke he fakatufono ia, kia manamanatu ke he mena ia ni.”—Filipi 3:14-16.
Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:
1:23—Ko e heigoa e “ua [e] manatu” ne peehi ki a Paulo, ti ko e heigoa e “vevete” ne manako a ia ki ai? Ha ko e tau tuaga ne lauia ai a Paulo, kua peehi ki a ia liga ua e manatu:ko e moui po ke mate. (Filipi 1:21) He nakai talahau e fifiliaga haana, ka e fakailoa e ia e manako haana—‘kia vevete mo e fakalataha mo Keriso.’ (Filipi 3:20, 21; 1 Tesa. 4:16) Ko e “vevete” nei ke he magaaho he haele mai, po ke ha ha hinei, he Keriso to moua e Paulo e palepale ne tauteute e Iehova ma haana.—Mata. 24:3.
2:12, 13—Ko e heigoa e puhala ne fakatupu he Atua ki a tautolu ‘ke finagalo mo e gahua foki ki ai’? Kua maeke e agaaga tapu ha Iehova ke gahuahua ke he tau loto mo e tau manamanatuaga ha tautolu ke fakalahi e manako ha tautolu ke foaki katoatoa ke he haana gahua. Ti, nakai noa a tautolu mo e moua e lagomatai he ‘gahua ni kia momoui ai a tautolu.’
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
1:3-5. Pete kua nonofogati fakatino a lautolu, ne fakatoka he tau Filipi e fakafifitakiaga mitaki ma tautolu he fakakite e fakamokoi.—2 Kori. 8:1-6.
2:5-11. Mai he fakafifitakiaga ne fakakite e Iesu, nakai ko e aga lolelole e fakatokolalo ka ko e malolō ke he mahani mitaki. Lafi ki ai, kua fakatokoluga e Iehova a lautolu ne fakatokolalo.—Fakatai 22:4.
3:13. Ko e “tau mena kua mole atu” ne liga ko e tau mena tuga e gahua totogi lahi, ko e haohao mitaki he putoia ke he magafaoa monuina, po ke fakatokihala a tautolu he tau agahala hagahaga kelea kua mole ti “kua koukou tuai.” (1 Kori. 6:11) Kua lata ia tautolu ke fakanimo e tau mena nei, kakano, ke oti e tupetupe ki ai, mo e ‘oho atu ke he tau mena ha i mua.’
“FAKATUMAU KE HE TUA”
He tohi ha Paulo ke he tau Kolose, ne fakatapakupaku e ia e onoonoaga hehē he tau faiaoga pikopiko. Ko e fakamouiaga kua falanaki, he talahau e ia, nakai ke he poakiaga he Fakatufono ka kia ‘tumau ke he tua.’ Ne fakamalolō e Paulo e tau Kolose ‘kia o fano ia [Keriso], kua fai vaka, mo e ati hake kia ia, ti fakatumau ke he tua.’ Kua lata ke lauia fēfē a lautolu he fakatumau pihia?—Kolo. 1:23; 2:6, 7.
“Ha i luga he tau mena oti ia,” he tohia e Paulo, ko e “fakaalofa ko e pipi haia ke fakamaopoopo ai. Kia pule foki e mafola mai he [Keriso] ke he tau loto ha mutolu.” Ne tala age e aposetolo ki a lautolu: “Ko e tau mena oti foki kua eke e mutolu kia eke mo e loto, tuga ne eke [ki a Iehova], ka e nakai ke he tau tagata.” He fehagai mo lautolu i tua he fakapotopotoaga, ne pehē a ia: “Kia o fano a mutolu mo e iloilo ki mua ha lautolu i tua.”—Kolo. 3:14, 15, 23; 4:5.
Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:
2:8—Ko e heigoa e “tau kupu fakamua he lalolagi” ne hataki a Paulo ki ai? Ko e tau kupu hanei he lalolagi ha Satani—ko e tau fakavēaga po ke tau matapatu fakaakoaga ne taute, takitaki, po ke fakaohooho ai. (1 Ioa. 2:16) Putoia ke he tau mena nei ko e pulotu, velevele koloa, mo e tau lotu pikopiko he lalolagi nei.
4:16—Ko e ha e tohi ke he tau Laotikaia ne nakai ko e vala he Tohi Tapu? Liga pihia ha kua nakai ha ha i loto he tohi e tau vala tala kua lata ma e vahā nei. Po ke liga liu fatiaki e tau manatu mai he falu tohi fakakanona.
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
1:2, 20. Ko e lukutoto, ko e fakaalofa noa ne foaki mai he Atua, kua maeke ke utakehe e agahala he manamanatuaga mo e foaki ki a tautolu e loto mafola.
2:18, 23. Ko e “fia fakatokolalo”—he fakatupua ke fakatokolalo ke fakafiafia falu he liga nakai talia e tau koloa fakatino po ke fakateaga lahi ke he tino—ko e fakakiteaga ‘kua fakatokoluga ke he hana a manamanatu ke lata mo e tino.’