Fifitaki e Tua ha Lautolu

Ne “Manamanatu ki Ai ke he Hana Loto”

KUA hagahaga kelea a Maria ne heke he asini ha kua mamafa. Ti kua mamao e fenoga haana. Ne fano a Iosefa i mua, he takitaki e puhala ki Petelehema. Ne liu foki a Maria logona e tama mukemuke ne lutu i loto he manava haana.

Kua fai magaaho tuai he fatu a Maria; ne fakamaama he Tohi Tapu a ia he magaaho nei mo e talahauaga “kua fatu [lahi] tuai.” (Luka 2:5) He mole atu a laua he tau fonua loga, liga kitia he falu tagata gahua fonua hane keli kelekele po ke gana mo e manamanatu ke he kakano ne fano fenoga e fifine he tuaga ia. Ko e heigoa ne takitaki a Maria ke fano mamao mai he kaina haana i Nasareta?

Kua kamata he tau mahina fakamua he magaaho ne moua he tama fifine Iutaia nei e kotofaaga kehe ue atu he tau fakamauaga tala tuai oti he tagata. Ne amanaki a ia ke fanau e tama ka eke mo Mesia, ko e Tama he Atua! (Luka 1:35) He teitei hoko e magaaho ke fanau, ne lata ni ke ō he fenoga nei. He ō atu ai, ne fehagai a Maria mo e tau kamatamata loga ke he tua haana. Kitekite la tautolu ke he mena ne lagomatai a Maria ke tumau e malolō fakaagaaga haana.

Ko e Fenoga ki Petelehema

Nakai ni ko Iosefa mo Maria ne fenoga atu. Nakaila leva e poaki e Kaisara Aokuso e matafakatufono ke tohia e tau tagata oti kana he motu, ti kua fenoga e tau tagata ke he tau maaga ha lautolu ni ke maeke ke tohia. Tali atu fēfē a Iosefa? Ne totou he tala: “Kua hake foki a Iosefa mai Kalilaia, mai he māga ko Nasareta ki Iutaia, ke he māga a Tavita, kua higoa ko Petelehema, ha ko e faoa a ia mo e matohiaga a Tavita.”—Luka 2:1-4.

Nakai taute noa e Kaisara e poakiaga haana he magaaho tonu nei. Ko e perofetaaga ne fakamau hifo kavi ke he fitu e senetenari fakamua atu ne talahau tuai to fanau e Mesia i Petelehema. Ne haia mooli e maaga ne higoa ko Petelehema ne 11 e kilomita mai i Nasareta. Ka e fakakite fakatonu mai he perofetaaga ko “Petelehema-Efarata” ka tupu mai e Mesia. (Mika 5:2) He tau puhalatū he vahā nei, ne kavi ke he 150 e kilomita he tau matiketike ne mamao a Nasareta mai he maaga tote he faahi toga. Ko Petelehema a ia ne tala age ki a Iosefa ke fano ki ai, ha ko e kaina he tau tupuna he magafaoa he Patuiki ko Tavita—ko e magafaoa ne tutupu mai a Iosefa mo e hoana haana.

To lalago nakai e Maria e fifiliaga ha Iosefa ke taute pihia? Ha kua uka lahi e fenoga ki a Maria. Liga ko e mataulu he vahā mateafu he tau, ti tuga kua tō ganagana e uha he teitei oti e vahā ne mago e kelekele. Lafi ki ai, kua latatonu e talahauaga ‘hake mai Kalilaia’ ha kua tokoluga e tapunu ha Petelehema ke molea e 760 e mita—ti ko e fakahikuaga foki he fenoga loa ne uka lahi he toli hake. Liga loa atu e fenoga ke he mena ne fa mahani, ha ko e tuaga ha Maria kua liga lata ke lahi e okioki. He magaaho tonu nei, kua liga manako e tama fifine ke nofo fakatata ki kaina, ke maeke he magafaoa mo e tau kapitiga haana ne mautali ke lagomatai ka kamata e mamahi fanau haana. Nakai fakauaua ai, ne lata a ia ke fakamalolō ke fano he fenoga nei.

Pete ia, na tohi e Luka ne fano a Iosefa ke “tohia fakalataha mo Maria.” Ne tohi foki e ia ko Maria “ne fakatutane kia [Iosefa].” (Luka 2:4, 5) He eke mo hoana a Iosefa nukua lauia lahi e tau fifiliaga a Maria. Ne onoono a ia ke he taane haana ko e ulu fakaagaaga, he taofi mau ke he matagahua haana ne tuku age he Atua ko e lagomatai mo e lalago ke he tau fifiliaga a Iosefa.a Ti kautū a ia ke he paleko nai ke he tua haana, he mahani omaoma.

Ko e heigoa foki ne liga fakalagalaga a Maria ke omaoma? Iloa nakai e ia e perofetaaga hagaao ki a Petelehema ko e matakavi ka fanau e Mesia? Ne nakai talahau he Tohi Tapu. Liga iloa e ia, ha kua fitā he iloa he tau takitaki lotu mo e tau tagata tokologa foki. (Mataio 2:1-7; Ioane 7:40-42) Ne iloa mitaki e Maria e tau Tohiaga Tapu. (Luka 1:46-55) Pete ne fifili a Maria ke fenoga ha ko e omaoma ke he taane haana, ko e poakiaga matafakatufono, po ke perofetaaga ni ha Iehova—po ke fai kakano foki—ne fakatoka e ia e fakafifitakiaga mua ue atu. Ne uho lahi ki a Iehova e aga fakatokolalo mo e omaoma he tau tagata taane mo e tau fifine. He vahā ha tautolu, ka liga ko e omaoma e taha mena ne nakai uho, kua tumau agaia e fakafifitakiaga ha Maria ko e alito ma e tau tagata tua fakamooli he lalolagi katoa.

Ko e Fanauaga he Keriso

Liga hohoko e manava ha Maria he magaaho ne mailoga fakamua e ia a Petelehema. He toli hake a laua he tau kaukau mouga, mole e tau ulu olive—ko e tau akau fakahiku foki ke helehele—ne liga manamanatu lahi a Maria mo Iosefa ke he fakamauaga tala tuai he maaga tote nei. Kua fakateaga lahi ke putoia fakalataha ke he tau taone i Iuta, tuga ni he talahau he perofeta ko Mika, ka ko e matakavi ne fanau a Poasa, Naumi, mo e he magaaho fakamui, ko Tavita, ke he tau afe tau fakamua atu.

Ne mailoga e Maria mo Iosefa kua apiapi e maaga. Ne ha ha i ai e falu ne o atu mua ia laua ke tohia, ti nakai fai poko ke nonofo a laua.b Ti fakahiku a laua nonofo he fale povi he pō ia. Mailoga la e tautolu e tupetupe ha Iosefa he kitia e mamahi lahi mahaki he hoana haana ne nakaila pihia a ia fakamua. Ati eke ai, ko e fale povi ne kamata e mamahi fanau haana.

Logona hifo he tau fifine oti e momoko ki a Maria. Kavi ke he 4,000 tau fakamua atu, ne tala age tuai e Iehova to mamahi e tau fifine ka fanau ha ko e agahala ne moua e lautolu. (Kenese 3:16) Nakai fai talahauaga kua nakai pihia a Maria. Ne nakai talahau fakatonu he tala ha Luka e mamahi ha Maria, he pehē: “Ti fanau e ia hana tama uluaki.” (Luka 2:7) E, kua fanau mai e “tama uluaki” haana—ko e tama fakamua he tau tama tokologa ha Maria, ko e tokofitu la he katoa. (Mareko 6:3) To kehe a ia nei. Nakai ni ko e tama uluaki haana anei ka ko ia foki ko e “uluaki he tau mena oti kana kua eke” e Iehova, ko e Tama fuataha he Atua!—Kolose 1:15.

He magaaho nei ne lafi e vala tala talahaua: “Kua kaputi a ia ke he ie, mo e fakatakoto a ia ke he fale povi.” (Luka 2:7) Ko e tala he fanauaga, tau ata ne vali, mo e tau fakatino ne fakaaliali ke he lalolagi katoa e mena nei ne tupu. Ka e manamanatu la ke he mena ne tupu mooli. Ko e fale povi ko e mena ne fagai ai e tau manu huifā ne tuku pā. Ne nonofo ai e magafaoa he fale povi, nakai ko e matakavi ke moua e matagi po ke tuaga meā mitaki—he magaaho ia po ke mogonei. To fai matua nakai ka fifili e matakavi pihia ke fanau e tama kaeke kua fai matakavi foki? Laulahi he tau matua ne manako ke moua he tau tama ha lautolu e mena mitaki lahi mahaki. Kua mua atu mooli e manako a Iosefa mo Maria ke foaki e mena mitaki lahi mahaki ma e Tama he Atua!

Ka e nakai fakaatā e laua e tau fakakaupāaga ha laua ke fakaita aki a laua; ne taute e laua e mena kua maeke ia laua. Mailoga, ke tuga anei, ne leveki ni e Maria e tama mukemuke, he kaputi a ia ke he ie, ti fakatakoto fakamitaki a ia he fale povi ke mohe, he matakite kua mafana mo e haohao mitaki a ia. Ne nakai fakaatā e Maria e fakaatukehe ke he tuaga haana mogonei ke futiaki kehe a ia mai he foaki e mena mitaki lahi mahaki kua maeke ia ia. Ne iloa tokoua e Maria mo Iosefa, ko e leveki fakaagaaga ke he tama nei ko e mena ne mua atu e aoga ke taute e laua ma haana. (Teutaronome 6:6-8) He vahā nei, kua feaki pihia foki he tau matua pulotu e tau fanau ha lautolu he tutupu hake he lalolagi hoge fakaagaaga nei.

Ko e Ahiahi ne Moua e Fakamalolōaga

Ati tupu agataha e fakatauhele ke he tuaga mafola. Ne fakamafiti atu e tau leveki mamoe ke he fale povi he makai ke kitia e magafaoa, ka e mua atu ke he tama. Ne talatala mo e fiafia lahi e tau tagata nei, kua puke e tau fofoga ha lautolu ke he olioli. Ne ō atu fakaave a lautolu mai he tau kaukau mouga ko e matakavi ne nonofo ai a lautolu mo e tau fuifui manu ha lautolu.c Ne tala age e lautolu ke he tau matua kua ofomate hagaao ke he tau mena ofoofogia ne iloa laia e lautolu. He tuloto pō he kaukau mouga, ne tū atu agataha e agelu ki a lautolu. Ne kikila viko e lilifu a Iehova, ti tala age e agelu ki a lautolu kua fanau tuai e Keriso, po ke Mesia, i Petelehema. To moua e lautolu e tama hane takoto he fale povi, ne kaputi ke he ie. Ti fai mena matakehe foki—ko e matakau lologo malolō he tau agelu, kua lologo ha ko e lilifu a Iehova!

Nakai ofo ai, kua fakamafiti atu e tau tagata tū tokolalo nei ki Petelehema! Kua liga fiafia lahi a lautolu ke kitia e tama mukemuke fanau foou ne takoto i ai tuga ni ne fakamaama he agelu. Ne nakai taofi ne lautolu e tala mitaki nei ki a lautolu. Ne “fakailoa atu ai e lautolu e mena ne talahaua mai . . . Ko lautolu oti ne logona, kua ofo a lautolu he tau mena ne talahaua mai kia lautolu he tau leveki mamoe.” (Luka 2:17, 18) Na onoono hifo mooli e tau takitaki lotu he vahā fakamua ke he tau leveki mamoe. Ka e uho lahi ki a Iehova e tau tagata taane tua fakamooli nei ne tū tokolalo. Lauia fēfē mogoia a Maria he ahiahi nei?

Ne mategūgū mooli a Maria ke he tuaga uka nei he fanau he tama, ka e fanogonogo fakamitaki a ia ke he tau kupu oti. Ti fai mena foki ne taute e ia: “Ko Maria kua taofi e ia e tau kupu oti ia mo e manamanatu ki ai ke he hana loto.” (Luka 2:19) Ko e fuata fifine manamanatu hokulo mooli anei. Ne iloa e ia kua aoga lahi e fekau fakaagelu nei. Ne manako haana a Atua, ko Iehova, ke iloa mo e ke loto fakaaue a ia ke he mua ue atu mo e aoga he tama haana. Ti lahi atu e mena ne taute e ia mai he fanogonogo hokoia. Ne taofi e ia e tau kupu oti ke he loto haana ke maeke ia ia ke manamanatu tumau ki ai he tau mahina mo e tau tau ka mui mai. Ko e matapatu mua ue atu anei ke he tua ne fakakite e Maria he moui katoa haana.

To muitua nakai a koe ke he fakafifitakiaga a Maria? Ne fakapuke e Iehova e Kupu haana aki e tau kupu mooli fakaagaaga uho lahi. Pete ia, kua nakai aoga lahi e tau kupu mooli ia ki a tautolu ato fanogonogo fakamua a tautolu ki ai. Taute e tautolu e mena ia he totou tumau e Tohi Tapu—nakai ko e tohi noa ni ka ko e Kupu omoomoi he Atua. (2 Timoteo 3:16) Ti tuga a Maria, kua lata ia tautolu ke tanaki e tau kupu fakaagaga he tau loto ha tautolu, ti manamanatu ki ai. Ka manamanatu hokulo a tautolu ke he mena ne totou e tautolu he Tohi Tapu, manamanatu ke he tau puhala ke fakaaoga katoatoa e tautolu e fakatonuaga a Iehova, to foaki e tautolu ke he tua ha tautolu e huhua kua lata ke tupuaki ai.

Loga Atu e Tau Talahauaga ke Fakamau

He aho ke valuaki he tama mukemuke, ne uta e Maria mo Iosefa a ia ke pelitome tuga ne talahau he Fakatufono faka-Mose, ti fakahigoa a ia ko Iesu tuga he poaki. (Luka 1:31) Ti ko e aho ke 40 aki, ne uta e laua a ia mai i Petelehema ke he faituga i Ierusalema, fai kilomita he mamao, mo e taute e tau poa fakameāaga ne fakaatā he Fakatufono ma e tau tagata nonofogati—ko e ua e kulukulu po ke ua e punua lupe. Ka mā a laua he foaki e mena ne tote hifo he mamoe mo e kulukulu ne mua hake he falu matua, kua tuku kehe e laua e tau logonaaga pihia. Pete ia, ne moua e laua e fakamalolōaga mauokafua he magaaho tonu ia.—Luka 2:21-24.

Ko e fuakau ne higoa ko Simeona ne fina atu ki a laua mo e tala age ki a Maria falu talahauaga foki ke tanaki ke he loto haana. Ne mavehe ki a ia to kitia e ia e Mesia ato mate a ia, ti fakakite he agaaga tapu a Iehova ki a ia ko Iesu ne tote ne talahau tuai ko e Fakamoui. Ne hataki foki e Simeona a Maria ke he mamahi ka fakauka a ia ki ai a taha aho. Ne pehē a ia to logona e Maria tuga e hokaia haana a loto ke he pelu. (Luka 2:25-35) Kua liga lagomatai foki ki a Maria e tau kupu ia ne talahau tuai ke fakauka he magaaho uka ia he molea e tolugofulu e tau he magaaho fakamui. He oti ha Simeona, ko e perofeta fifine ko Ana ne kitia a Iesu ne tote mo e kamata ke vagavagahau atu hagaao ki a ia ke he tau tagata oti ne ofania e talifaki ke he lukutoto ha Ierusalema.—Luka 2:36-38.

Ko e fifiliaga mitaki mooli ne taute e Iosefa mo Maria he tamai e tama mukemuke ha laua ke he faituga a Iehova i Ierusalema! Ne fakatoka e laua ke he tama taane ha laua e puhala moui he fina atu tumau ke he faituga a Iehova. He ha ha i ai, ne foaki katoatoa e laua e tau mena oti fakatatau ke he lotomatala ha laua mo e moua e tau kupu tomatoma mo e fakamalolōaga. Ne malolō lahi mooli e tua ha Maria he aho ia he toka e faituga, kua pukeina e loto haana he tau talahauaga fakaagaaga ke manamanatu hokulo ki ai mo e tala age ke he falu.

Ko e mena fulufuluola ke kitia e tau matua he vahā nei ne muitua ke he fakafifitakiaga ia. He Tau Fakamoli a Iehova, ne tamai tumau he tau matua e tau tama ha lautolu ke he tau feleveiaaga Kerisiano. Ko e tau matua pihia kua taute e tau mena oti kana kua maeke ia lautolu, he foaki e tau kupu fakamalolō ke he tau matakainaga fakahele ha lautolu. Ti toka e lautolu e tau feleveiaaga Kerisiano mo e malolō lahi, fiafia lahi, mo e pukeina he tau mena mitaki ke tala age ke he falu. Kua uiina fiafia ki a koe ke feleveia mo lautolu. Ka maeke ia koe, to moua e koe e tua haau ke tuga ha Maria, to tupu malolō lahi ai.

[Tau Matahui Tala]

[Fakatino he lau 15]

Ne monuina a Simeona ke kitia e Fakamoui ne talahau tuai mai