Moui Tukulagi he Lalolagi—Ko e Amaamanakiaga ne Foaki he Atua
“Nukua mahala e tau mena ne eke ke he mena popo vave . . . ka e pihia [ha ko e] amaamanakiaga.”—ROMA 8:20, 21.
1, 2. (a) Ko e ha e amaamanakiaga he moui tukulagi he lalolagi kua aoga ki a tautolu? (e) Ko e ha e tau tagata tokologa kua fakauaua ke he moui tukulagi he lalolagi?
LIGA manatu e koe e logonaaga olioli haau he fakaako fakamua ke he vahā anoiha ne tata mai, to nakai liu e tau tagata ke fuakau mo e mamate ka e to momoui tukulagi a lautolu he lalolagi. (Ioane 17:3; Fakakite. 21:3, 4) Liga fiafia a koe he tala age ke he falu e amaamanakiaga ia he Tohi Tapu. Ti, ko e amaamanakiaga he moui tukulagi ko e vala uho lahi he tala mitaki kua fakamatala e tautolu. Kua lauia ai e onoonoaga ha tautolu ke he moui.
2 Ke he laulahi, ne fakaheu he tau lotu a Kerisitenitome e amaamanakiaga he moui tukulagi he lalolagi. Ka kua fakaako he Tohi Tapu na mate e tagata, ti laulahi he tau lotu ne fakaako e taofiaga ne fekehekeheaki mo e Tohi Tapu mena moui e agaaga he tagata ka mate ti nofo ai ke he lalolagi fakaagaaga. (Eseki. 18:20) Ti tokologa e tagata ne fakauaua ke he moui tukulagi he lalolagi. Liga hūhū mogoia a tautolu: Lalago mooli kia he Tohi Tapu e amaamanakiaga ia? Ka pihia, magaaho fe ne fakakite fakamua ai he Atua ke he tau tagata?
‘Nukua Mahala ke he Mena Popo Vave ka e Pihia ha ko e Amaamanakiaga’
3. Fakakite fēfē e finagalo he Atua ma e tagata tali mai he kamataaga he fakamauaga tuai he tagata?
3 Ne fakakite fakamahino e finagalo a Iehova ma e tau tagata ke he kamataaga he fakamauaga tuai he tagata. Ne fakakite fakamahino he Atua to moui tukulagi a Atamu kaeke ke omaoma a ia. (Kene. 2:9, 17; 3:22) Ko e ohi fakamua atu a Atamu ne fakaako mooli hagaao ke he kaumahala he tagata mai he mitaki katoatoa, ne kitia ke he mena mooli ne tupu. Ne taofi e hala ke he kaina ko Etena, ti fuakau mo e mamate ai e tau tagata. (Kene. 3:23, 24) Fai magaaho he mole, ne kū fakahaga e moui he tagata. Ne moui a Atamu ke 930 e tau. Ko Semu ne hao he Fakapukeaga ne moui ni ke 600 e tau, mo e tama taane haana ko Afakasata ne 438 e tau. Ko e matua taane ha Aperahamo, ko Taraha, ne moui ke 205 e tau. Ko e loa he moui ha Aperahamo ne 175 e tau, he tama taane haana ko Isaako ne 180 e tau, mo e ha Iakopo ne 147 e tau. (Kene. 5:5; 11:10-13, 32; 25:7; 35:28; 47:28) Tokologa e tau tagata ne maeke ke mailoga e kakano ne kū fakahaga e moui—kua galo mooli e amaamanakiaga he moui tukulagi! Fai kakano nakai a lautolu he amaamanaki ke liu moua e moui tukulagi?
4. Ko e heigoa e fakavēaga ne talitonu ai e tau tagata taane tua fakamooli i tuai to liuaki mai he Atua e tau monuina ne fakagalo e Atamu?
4 Pehē e Kupu he Atua: “Nukua mahala e tau mena ne eke [tagata] ke he mena popo vave . . . ka e pihia [ha ko e] amaamanakiaga.” (Roma 8:20, 21) Ko e heigoa e amaamanakiaga ia? Ko e perofetaaga fakamua he Tohi Tapu ne hagaao ke he “tega” ka ‘tatuki e ulu he gata.’ (Totou Kenese 3:1-5, 15.a) Ke he tau tagata tua fakamooli, ko e maveheaga he Tega ia kua foaki e fakavēaga ma e amaamanakiaga to nakai tiaki he Atua e finagalo haana ma e tau tagata. Ne foaki ke he tau tagata tuga a Apelu mo Noa e kakano ke talitonu to liuaki mai he Atua e tau monuina ne fakagalo e Atamu. Kua liga mailoga he tau tagata taane nei ko e ‘tatuki e muihui he tega’ to putoia e fakamaligi toto.—Kene. 4:4; 8:20; Hepe. 11:4.
5. Ko e heigoa ne fakakite kua tua a Aperahamo ke he liu tu mai?
5 Manamanatu ki a Aperahamo. He kamatamata a ia, ne “eke ai e Aperahamo a Isaako mo poa [ko] e tama fuataha hana.” (Hepe. 11:17) Ko e ha ne makai a ia ke taute e mena nei? (Totou Heperu 11:19.) Ne talitonu a ia ke he liu tu mai! Ha ha ia Aperahamo e fakavēaga ke he taofiaga haana ke he liu tu mai. Mahomo atu ai, ne liuaki age e Iehova e tau malolō fanafanau ha Aperahamo ati maeke a ia mo e hoana haana ko Sara ke fanau e tama taane he vahā fuakau ha laua. (Kene. 18:10-14; 21:1-3; Roma 4:19-21) Ha ha foki ia Aperahamo e kupu a Iehova. Ne pehē e Atua ki a ia: “Ha ko e mena ui ai hau a [“tega,” NW] ia Isaako.” (Kene. 21:12) Ko e mena ia, kua ha ha ia Aperahamo e tau kakano aoga ke amanaki to fakaliu tu mai he Atua a Isaako.
6, 7. (a) Ko e heigoa e maveheaga ne taute e Iehova mo Aperahamo? (e) Maeke fēfē he maveheaga ha Iehova ki a Aperahamo ke foaki e amaamanakiaga ma e tau tagata?
6 Ha ko e tua kehe lahi ha Aperahamo, ne taute e Iehova e maveheaga mo ia hagaao ke he tama, po ke “tega” haana. (Totou Kenese 22:18.b) Ko e matapatu vala he [“tega,” NW] ko Iesu Keriso. (Kala. 3:16) Ne tala age a Iehova ki a Aperahamo ko e [“tega,” NW] haana to “tuga e tau fetu he lagi, ke tuga foki e oneone he matafaga”—ko e numera ne nakai iloa e Aperahamo. (Kene. 22:17) Ka e, he magaaho fakamui ne fakakite ai e numera ia. Ko Iesu Keriso mo e 144,000, ka pule fakalataha mo ia ke he Kautu haana, ne fakakatoatoa e [“tega,” NW]. (Kala. 3:29; Fakakite. 7:4; 14:1) Ko e Kautu faka-Mesia e puhala ke “monuina ai e tau motu oti kana he lalolagi.”
7 Ne nakai maeke ia Aperahamo ke maama e aoga katoatoa he maveheaga ne taute e Iehova mo ia. Ka “kua tatali atu a ia ke he māga kua fai fakaveaga [mooli],” he talahau he Tohi Tapu. (Hepe. 11:10) Ko e maaga ia ko e Kautu he Atua. Ke moua e tau monuina i lalo he Kautu ia, to lata ni ia Aperahamo ke liu moui foki. To maeke a ia ke moui tukulagi he lalolagi ha ko e liu tu mai. Mo e to eke foki e moui tukulagi ma lautolu ka hao i Amaketo po ko lautolu ka fakaliu tu mai he mamate.—Fakakite. 7:9, 14; 20:12-14.
“Kua Omoi Mai kia Au he Agaga”
8, 9. Ko e ha e tohi a Iopu ne nakai ko e tala noa ni he tau kamatamata he taha e tagata?
8 He magahala ne momoui e mokopuna taane a Aperahamo, ko Iosefa mo e perofeta ko Mose, ne moui ai e tagata ne higoa ko Iopu. Ko e tohi a Iopu he Tohi Tapu, ne liga tohia e Mose, nukua fakamaama e kakano na fakaatā e Iehova a Iopu ke matematekelea mo e fua ka tupu mai ia ia. Pete ia, ne nakai ko e tala noa ni e tohi a Iopu hagaao ke he tau kamatamata he taha e tagata; kua fakamatapatu ai ke he tau matakupu aoga he lagi mo e lalolagi katoatoa. Kua foaki he tohi e maamaaga ke he tututonu a Iehova he fakagahua e pule katoatoa haana, mo e fakakite ai e mahani fakamooli mo e tau amaamanakiaga he moui he tau fekafekau oti kana he Atua he lalolagi ne putoia ke he matakupu kua lagā i Etena. Pete he nakai maama e Iopu e matakupu nai, ne nakai fakaatā e ia e tau kapitiga tokotolu haana ke taute a ia ke manamanatu kua kaumahala a ia ke tumau e mahani fakamooli. (Iopu 27:5) Kua lata e mena nei ke fakamalolō e tua ha tautolu mo e lagomatai a tautolu ke mailoga kua maeke ia tautolu ke fakatumau e mahani fakamooli ha tautolu mo e taofi mau ke he pule katoatoa a Iehova.
9 He oti e tutala he tau tagata fakamafana fakavai tokotolu a Iopu, “ti tali age ai a Elihu ko e tama a Parakelu ko e tagata Pusa.” Ko e heigoa ne fakalagalaga a ia ke tutala? “Kua puke au ke he tau kupu,” he ui e ia. “Kua omoi mai kia au he agaga ha ha i loto ia au.” (Iopu 32:5, 6, 18) Pete kua fakamooli e talahauaga omoomoi ha Elihu ke he liuaki maiaga a Iopu, kua fai kakano agaia e tau kupu haana ke he falu. Ne fakatoka mai e lautolu e amaamanakiaga ke he tau tagata oti ne tumau e mahani fakamooli.
10. Ko e heigoa ne fakakite ko e fekau a Iehova ke he tagata tokotaha, ne ha ha ai e fakaaogaaga fakalaulahi ke he tau tagata tokologa?
10 Ne foaki e Iehova he falu magaaho e fekau ke he tagata tokotaha, ne ha ha ai foki e fakaaogaaga fakalaulahi ke he tau tagata tokologa. Maeke e mena nei ke kitia mai he perofetaaga a Tanielu ne putoia e miti he patuiki Papelonia ko Nepukanesa hagaao ke he hio ki lalo he akau tokoluga. (Tani. 4:10-27) Pete he matutaki e fakamooliaga he miti ia ki a Nepukanesa, kua hagaao ai ke he taha mena ne mua atu. Ne fakakite ko e pule katoatoa faka-Atua ke he lalolagi ne puhala mai he kautu he ohi he Patuiki ko Tavita ka liu kitia foki he mole e magahala he 2,520 e tau, ne kamata he 607 F.V.N.c Ko e pule katoatoa he Atua ke he ha tautolu a lalolagi ne kamata ke fakatū foou he eke a Iesu Keriso mo Patuiki he tau 1914. Manamanatu la ke he puhala ka nakai leva to fakamooli he pule he Kautu e tau amaamanakiaga he tau tagata omaoma!
‘Kia Laveaki Mai a Ia Neke Hifo ke he Luo’
11. Ko e heigoa ne fakakite he tau kupu a Elihu hagaao ke he Atua?
11 He tali atu ki a Iopu, ne tutala a Elihu hagaao ke he “agelu [po ke, utafekau], ko e taha ke liliu kupu, ko e taha ni he tokoafe, ke fakakite ke he tagata e mahani hakohako.” Ka e kua ka taute he utafekau nei e ‘liogi ke he Atua, ti finagalo fakaalofa mai a Ia kia ia’? Pehē a Elihu: “Ti fakaalofa age a ia [Atua] kia ia, mo e pehe age, Kia laveaki mai a ia, neke hifo a ia ke he luo; kua moua e au e mena ke taui aki a ia. Kua liu moui mitaki hana tino ke homo atu ke he tino he tama tote; to liu foki a ia ke he hana vaha fuata.” (Iopu 33:23-26) Kua fakakite he tau kupu ia e makai he Atua ke talia e “taui,” [po ke, lukutoto] ke lata mo e tau tagata ne fakatokihala.—Iopu 33:24.
12. Ko e heigoa e amaamanakiaga ne foaki he tau kupu a Elihu ma e tau tagata tokologa?
12 Ne liga nakai maama e Elihu e aoga katoatoa he lukutoto, tuga e tau perofeta ne nakai maama katoa e lautolu e tau mena oti ne tohi e lautolu. (Tani. 12:8; 1 Pete. 1:10-12) Ka e fakakite agaia he tau kupu a Elihu e amaamanakiaga to talia he Atua he taha aho e lukutoto mo e vevete kehe mai e tagata he tuaga fuakau mo e mate. Ne fakamaama he tau kupu a Elihu e amaamanakiaga homo ue atu he moui tukulagi. Kua fakakite foki he tohi a Iopu to ha ha i ai e liu tu mai.—Iopu 14:14, 15.
13. Ko e heigoa e kakano he tau kupu a Elihu ne moua he tau Kerisiano?
13 He vahā nei, kua matutaki agaia e tau kupu a Elihu ke fai kakano ma e tau Kerisiano tokologa ne amaamanaki ke hao mai he moumouaga he fakatokaaga nei. Ko lautolu ne momotua ka hao mai to liliu foki a lautolu ke he malolō he fuata. (Fakakite. 7:9, 10, 14-17) Mua atu ko e amaamanakiaga he kitia a lautolu ne liliu tu mai kua liu ke he vahā fuata ha lautolu kua matutaki ke fakafiafia e tau tagata tua fakamooli. Ti ko lautolu mogoia e tau Kerisiano fakauku ka momoui tukulagi ke he lagi mo lautolu ko e ‘tau mamoe kehe’ a Iesu ka momoui tukulagi ke he lalolagi, kua falanaki ke fakagahua e tua ke he poa lukutoto he Keriso.—Ioane 10:16; Roma 6:23.
Fakaoti e Mate Mai he Lalolagi Oti
14. Ko e heigoa kua fakakite kua fai mena foki kua lata, nakai ni ko e Fakatufono faka-Mose, ke maeke he tau Isaraela ke manamanatu ke he amaamanakiaga he moui tukulagi?
14 Ko e ohi a Aperahamo ne eke mo motu hokoia he magaaho ne fakatū e lautolu e maveheaga he fakafetuiaga mo e Atua. He foaki ki a lautolu e Fakatufono, ne pehē a Iehova: “Kia taofi e mutolu haku a tau fakatufono mo e haku a tau fakafiliaga; ka eke he tagata, e tau mena ia, ti moui ai a ia.” (Levi. 18:5) Ha kua nakai maeke a lautolu ke momoui fakatatau ke he tau tuaga mitaki katoatoa he Fakatufono, ati fakahala he Fakatufono e tau Isaraela mo e kua lata ke fakatoka mai he fakahala ia.—Kala. 3:13.
15. Ko e heigoa e monuina anoiha ne omoomoi a Tavita ke tohi?
15 He mole atu a Mose, ne omoomoi e Iehova e falu tagata tohia he Tohi Tapu ke talahau e amaamanakiaga he moui tukulagi. (Sala. 21:4; 37:29) Ma e fakatai, ne fakahiku he salamo ko Tavita he taha kupu tohi a salamo ke he kaufakalataha he tau tagata tapuaki mooli i Siona aki e tau kupu: “Kua poaki e Iehova kia hoko ki ai hana a monuina, ko e moui tukulagi ni haia.”—Sala. 133:3.
16. Puhala ia Isaia, ko e heigoa ne mavehe e Iehova hagaao ke he vahā anoiha “ke he lalolagi oti”?
16 Ne omoomoi e Iehova a Isaia ke perofeta atu hagaao ke he moui tukulagi he lalolagi. (Totou Isaia 25:7, 8.) Tuga e “ie ufiufi” nukua taofi aki e fafagu, kua fakapehia lahi he agahala mo e mate e tau tagata. Kua fakamafana e Iehova e tau tagata haana to fakaoti, po ke utakehe e agahala mo e mate “ke he lalolagi oti ni.”
17. Ko e heigoa e matagahua faka-perofeta he Mesia kua hafagi e puhala ke he moui tukulagi?
17 Mailoga foki e fakatokaaga ne fakavē he Fakatufono faka-Mose hagaao ke he koti. Lagataha he tau, he Aho he Fakafeiloaga, ne ‘fakalago ai he ekepoa ne mua hana na lima ua ke he ulu he koti moui, mo e talahau ai ki luga hana e tau mahani kelea oti he fanau a Isaraela, mo e fakatoka ai ke he ulu he koti, ti tuku atu e koti ke uta a ia ke he tutakale.’ (Levi. 16:7-10, 21, 22) Ne talahau tuai e Isaia e hauaga he Mesia, ka taute e matagahua pihia mo e utakehe e “mamahi [po ke, gagao],” “matematekelea,” mo e “tau hala he tau tagata tokologa” ti hafagi e puhala ke he moui tukulagi.—Totou Isaia 53:4-6, 12.
18, 19. Ko e heigoa e amaamanakiaga ne fakamaama he Isaia 26:19 mo e Tanielu 12:13?
18 He puhala ia Isaia, ne tala age a Iehova ke he tau tagata Isaraela haana: “To momoui mai hau a tau tagata mamate, ti liliu tutu mai haku a tau tino mamate. Kia ala mai a, mo e kalaga fiafia a mutolu kua nonofo ke he efuefu; ha ko e hahau hāu kua tuga ne hahau ke he vao mui haia; to liti atu foki he kelekele a lautolu ne mamate.” (Isaia 26:19) Ne fakakite fakamaaliali he tau Tohiaga Tapu Heperu e amaamanakiaga he liu tu mai mo e moui he lalolagi. Ma e fakatai, he teitei 100 e tau he moui a Tanielu, ne fakamalolō e Iehova a ia: “To okioki a koe, to tu mai foki a koe ke he tufaaga hau ka hoko ke he tau aho ke fakahiku ai.”—Tani. 12:13.
19 Ha ko e amaamanakiaga he liu tu mai, maeke ia Mareta ke talahau ki a Iesu hagaao ke he tugaane haana ne mate: “Kua iloa e au, to tu mai ni a ia ke he tutuaga he aho fakamuiaki.” (Ioane 11:24) Hiki nakai he tau fakaakoaga ha Iesu mo e tau tohi omoomoi he tau tutaki haana e amaamanakiaga nei? Tumau agaia kia e amaamanakiaga ke moui tukulagi he lalolagi ne mavehe mai e Iehova ke he tau tagata? To fakatutala a tautolu ke he tau tali ke he tau hūhū nei he vala tala ka mui mai.
[Tau Matahui Tala]
a Kenese 3:15 (NW): “Mo e to tuku e au e faitaua ke he vahāloto haau mo e fifine mo e vahāloto he haau a tega mo e haana a tega. To tatuki e ia haau a ulu mo e to tatuki e koe haana a muihui.”
b Kenese 22:18 (NW): “Mo e puhala he haau a tega to monuina mooli e tau motu oti kana he lalolagi ha kua fanogonogo a koe ke he haaku leo.”
c Kikite e tohi Pay Attention to Daniel’s Prophecy! he veveheaga 6.
Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?
• Ko e tau tagata ne eke kua ‘mahala ke he mena popo vave’ ha ko e fakavēaga ke he amaamanakiaga fe?
• Ko e heigoa ne fakakite na tua a Aperahamo ke he liu tu mai?
• Ko e heigoa e amaamanakiaga he tau kupu a Elihu ki a Iopu ne foaki ke he tau tagata oti?
• Peehi fēfē he tau Tohiaga Tapu Heperu e amaamanakiaga he liu tu mai mo e moui tukulagi he lalolagi?
[Fakatino he lau 5]
Kua foaki he tau kupu a Elihu ki a Iopu e amaamanakiaga to vevete kehe mai e tagata he tuaga fuakau mo e mate
[Fakatino he lau 6]
Ne fakamalolō ki a Tanielu ‘to tu mai foki a ia ke he tufaaga haana ka hoko ke he tau aho ke fakahiku ai’