Iloa Nakai e Koe?

Ko e heigoa e fakamooliaga ne nakai tohi he Tohi Tapu ko Iesu e tagata mooli he fakamauaga tuai?

▪ Tokologa e tagata tohi tala he lalolagi ne momoui tata atu ke he magaaho ne talahau fakahako e Iesu e tau mena hagaao ki a ia. Taha ia lautolu ko Cornelius Tacitus, ne tohi e fakamauaga tuai ha Roma i lalo hifo he tau pule atu motu. Hagaao ke he afi ne moumou a Roma he 64 V.N., ne talahau e Tacitus na holofa e tala ko e Pule Atu Motu ko Nero ne lago ki ai e matematekelea ia. Ko Nero, he talahau e Tacitus, ne lali ke tukupau e matakau ne ui he tokologa ko e tau Kerisiano. Ne tohi e Tacitus: “Ko Christus, ne moua mai e higoa ha lautolu, ne tamate ai he hukui ha Ponotio Pilato he pule a Tiperio.”—Annals, XV, 44.

Ko e tagata fakamau tala tuai i Iutaia ko Flavius Josephus ne totoku foki hagaao ki a Iesu. He tutala ke he tau mena tutupu ne hohoko he magaaho ne mate a Festus, ko e kovana Roma ha Iutaia he kavi ke he 62 V.N., mo e hoko maiaga he hukui haana ko Albinus, ne pehē a Josephus ko e Ekepoa ne Mua ko Ananus (Anania), ne fono mo e tau ikifakafili he Saneheturini ti tamai ki mua ha lautolu e tagata ne higoa ko Iakopo, ko e matakainaga ha Iesu ne ui ko e Keriso, mo e falu foki.”—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).

Ko e ha ne ui a Iesu ko e Keriso?

▪ Ne talahau he tau tala he Evagelia ko e magaaho ne fina atu e agelu ko Kaperielu ki a Maria ke fakailoa ko e fatu ne fai a ia, ne tala age a ia ki a Maria kua lata a ia ke fakahigoa e tama taane haana ko Iesu. (Luka 1:31) Ko e higoa fa mahani anei ke he tau Iutaia he vahā Tohi Tapu. Ko e tagata tohi tala tuai i Iutaia ko Josephus ne tohia na toko 12 e tagata ne pihia foki e tau higoa, ka e nakai totoku i loto he tau Tohiaga Tapu. Ne ui e tama taane ha Maria “ko e Nasareta,” ne fakakite ko ia ko Iesu ne hau i Nasareta. (Mareko 10:47) Ne iloa foki a ia “ko e Keriso,” po ko Iesu Keriso. (Mataio 16:16) Ko e heigoa e kakano he mena nei?

Ko e kupu “Keriso” ne moua mai he kupu Heleni Khri·stosʹ ne tatai mo e kupu Heperu Ma·shiʹach (Mesia). Ko e kakano he tau kupu ua nei ko “Ia ne Fakauku.” Kua hako e hagaaoaga he kakano he kupu nei ke he falu ne fakamua atu ia Iesu. Ma e fakatai, ko Mose, Arona, mo e Patuiki ko Tavita ne totoku oti kua fakauku, kakano kua kotofa a lautolu ke he tau kotofaaga ne age he Atua ke leveki mo e takitaki. (Levitika 4:3; 8:12; 2 Samuela 22:51; Heperu 11:24-26) Ko Iesu, ko e Mesia ne talahau tuai, ko e hukui mua ue atu ha Iehova. Ti latatonu ni a Iesu ke moua e matahigoa “Keriso, ko e Tama he Atua moui.”—Mataio 16:16; Tanielu 9:25.

[Fakatino he lau 15]

Fakatino ne valu hagaao ki a Flavius Josephus