Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • w11 2/15 lau 6-10
  • Agaaga Tapu—Gahuahua ke he Tufugatia!

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Agaaga Tapu—Gahuahua ke he Tufugatia!
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2011
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • Ko e Ofoofogia he Tufugatia
  • Malolō Mua Ue Atu he Atua
  • Agaaga Tapu mo e Lalolagi
  • Agaaga Tapu mo e Tau Mena Momoui
  • Ko e Tufugatia Aoga Lahi he Lalolagi
  • Fakamaama e Matagahua he Agaaga Tapu
  • Agaaga Tapu mo e ha Tautolu a Tua ke he Atua
  • Ko e Ha kua Lata ke Takitaki he Agaaga he Atua?
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2011
  • Mena Foaki Noa ha Iehova e Agaga Tapu
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1992
  • Malolo Tufuga—“Ko Ia ne Eke e Lagi Katoa mo e Lalolagi”
    Fakatata Atu ki a Iehova
  • Takitaki he Agaaga he Atua he Senetenari Fakamua mo e Vahā Nei
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2011
Kitia Foki
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2011
w11 2/15 lau 6-10

Agaaga Tapu—Gahuahua ke he Tufugatia!

“Ko e kupu a Iehova ne eke ai e lagi; ko e kau oti ha i ai kua eke ia ke he fafagu he hana fofoga.”—SALA. 33:6.

1, 2. (a) Tupu ki mua fakahaga fēfē e iloilo he tagata ke he lagi mo e lalolagi? (e) Ko e heigoa e hūhū kua lata ke tali?

KO E magaaho ne tohia e Albert Einstein e fakaakoaga pauaki haana he gahuaaga he 1905, ko ia mo e tokologa foki he tau saienetisi ne talitonu ko e lagi mo e lalolagi katoatoa ne ha i ai taha ne fakatokatokaaga fetū—ha tautolu a Milky Way. Kua fakateaga mooli a lautolu ke he lahi he lagi mo e lalolagi katoatoa! Ne manamanatu mogonei ko e pulagi kua ha i ai molea e 100 e piliona he tau fakatokatokaaga fetū, falu ne ha ha ai e tau piliona fetū. Kua fakaaoga e tau hulu malolō lahi po ke tuku viko ai he lalolagi, ati loga atu foki e tau fakatokatokaaga fetū nukua kitia.

2 Tuga ni he temotemoai e iloilo fakasaiene ke he lagi he 1905, ti pihia foki e iloilo ke he lalolagi. Mooli, ko e tau tagata ne momoui he senetenari kua mole ne lahi atu e mena ne iloa ke he tau tupuna ha lautolu. Ka e he vahā nei, ko e fulufuluola mo e halavihi he moui mo e fakatokaaga he lalolagi ne fakamoui aki kua iloa lahi ai nakai tuga he magahala ia. Ti to lahi mooli e mena ka fakaako e tautolu hagaao ke he lalolagi mo e lagi he tau vahā i mua. Ka e latatonu pauaki ke hūhū, Tutupu fēfē e tau mena oti nei ke he magaaho fakamua? Ko e tali ke he hūhū ia to iloa ni ha kua fakakite ai he Tufuga puhala he tau Tohiaga Tapu.

Ko e Ofoofogia he Tufugatia

3, 4. Tufuga fēfē he Atua e lagi mo e lalolagi katoatoa, ti fakaheke fēfē he tau gahua haana a ia?

3 Ko e puhala ne tufuga e lagi mo e lalolagi katoatoa kua fakamaama he tau kupu hafagi he Tohi Tapu: “Ne eke he Atua e lagi mo e lalolagi ke he kamataaga.” (Kene. 1:1) Nakai fai mena he kamataaga, ne fakaaoga e Iehova haana agaaga tapu—ko e haana malolō gahuahua lahi—ke tufuga e pulagi, lalolagi, mo e tau mena oti he lagi mo e lalolagi katoatoa. Ko e tagata talatalai ne fakaaoga e tau lima haana mo e tau koloa talai ke talaga aki e tau mena, ka e fakafano mai he Atua e agaaga tapu ke fakakatoatoa e tau gahua lalahi haana.

4 Ne hagaao fakatai e tau Tohiaga Tapu ke he agaaga tapu ko e “lima” he Atua. (Luka 11:20; Mata. 12:28) Ti ko e “gahua he hana tau lima”—ko e tau mena ne tufuga e Iehova he puhala he agaaga tapu haana—kua tamai e fakahekeaga lahi ki a ia. “Kua talahau he lagi e lilifu he Atua,” he lologo he salamo ko Tavita, “kua fakakite foki he pu lagi likoliko e gahua he hana tau lima.” (Sala. 19:1) Mooli, kua fakakite he tufugatia he tau mena he lalolagi e malolō ofoofogia he agaaga tapu he Atua. (Roma 1:20) Fēfē e puhala ne taute ai?

Malolō Mua Ue Atu he Atua

5. Fakamaama e malolō tufuga he agaaga tapu a Iehova.

5 Ko e ha tautolu a lagi mo e lalolagi katoatoa lahi ue atu kua fakakite mooli e nakai fai fakaotiaga e malolō mo e gahuahuaaga a Iehova. (Totou Isaia 40:26.) Manamanatu ke he laā. Ko e ha tautolu a laā, ko e fetū, kua molea e 150 e piliona kilomita mai he lalolagi, ti kavi ke he 15 e miliona Celsius. Pete ne fakatoka mai he ha tautolu a laā lahi mahaki e vevela, kua hako e mamao mai he lalolagi ke maeke he tau mena momoui oti kana ke tumau e moui. Maaliali ai, ko e malolō mo e gahuahua ue atu ne lata ke talaga e laā pihia foki mo e tau piliona fetū oti. Ha ha ia Iehova e gahuahuaaga ia kua lata—ti lahi atu foki.

6, 7. (a) Ko e ha ka talahau e tautolu kua fakaaoga he Atua e agaaga tapu haana he puhala maopoopo? (e) Ko e heigoa ne fakakite kua nakai pā noa mai e lagi mo e lalolagi katoatoa?

6 Kua takatakai a tautolu he fakamooliaga ne fakaaoga he Atua e agaga tapu haana ke he puhala maopoopo lahi. Ke fakatai: Liga ha ha ia koe e puha ne toka e tau fua polo lanu kehekehe. Lulu e koe e puha mo e fio fakamitaki e tau fua polo. Ti tolo e koe ki kelekele he taha e mogo. Amanaki nakai a koe to mokulu e tau fua polo ke he tau putuputu ni he tau lanu ha lautolu—fakalataha e tau fua polo lanu moana, pihia mo e tau fua polo ago, mo e falu atu foki? Nakai pihia! Ko e tau matagahua ne nakai fai taofiaga kua liga nakai fa maopoopo lahi tumau. Ko e mena mooli ia kua talia ke eke mo matafakatufono pauaki he tufugaaga.a

7 Ka e ka ono hake a tautolu mo e tau hulu ke he lagi, ko e heigoa kua kitia e tautolu? Kitia e tautolu e maopoopo he tau fakatokatokaaga fetū, mo e tau palaneta kua holo auloa ke he taha e holoaga. Nakai ko e fua anei he tupu mai noa po ke pā noa mai he nakai fai fakatokaaga mo e fakaholoaga he pulagi. Ti kua lata ia tautolu ke hūhū, Ko e heigoa e malolō ne gahuahua fakamua ke maeke ke fua mai e maopoopoaga he ha tautolu a lagi mo e lalolagi katoatoa? Kaupā ni e lotomatala ha tautolu ko e tau tagata ke mailoga e malolō ia he kitekiteaga mo e kumikumiaga fakasaiene hokoia. Pete ia, kua fakakite ai he Tohi Tapu ko e agaaga tapu he Atua, ko e malolō mua ue atu he lagi mo e lalolagi katoatoa. Ne lologo e salamo: “Ko e kupu a Iehova ne eke ai e lagi; ko e kau oti ha i ai kua eke ia ke he fafagu he hana fofoga.” (Sala. 33:6) Mo e tau mata ha tautolu, maeke ia tautolu ke kitia ni e vala tote maka he “kau” he tau fetū he ono hake a tautolu ke he pulagi he pō!

Agaaga Tapu mo e Lalolagi

8. Lahi fēfē e mena ne iloa mooli e tautolu hagaao ke he tau gahua a Iehova?

8 Ko e mena ne maama e tautolu mogonei hagaao ke he tufugaaga kua tote inanoa ka fakatatai mo e tau mena oti i ai ke fakaako. Ke he lahi e iloaaga ha tautolu ke he tau gahua tufuga he Atua, ko e tagata fakamooli ko Iopu ne talahau: “Kitiala, ko e tau mena ia ne hiku mai ai hana tau puhala, ko e mena tote kiliku kua logona e tautolu kia ia!” (Iopu 26:14) Fai senetenari he mole, ko e Patuiki ko Solomona, ko e tagata kitekite iloilo he tufugatia a Iehova, ne fakailoa: “Ne eke [he Atua] e tau mena oti ke fulufuluola ai ke he ha lautolu ni a tau vaha; kua tuku foki e ia e manatu ke he tukulagi ke he tau loto ha lautolu; ka e nakai kitia he tagata e gahua kua eke he Atua tali mai he kamataaga ke hoko ke he fakahikuaga.”—Fakama. 3:11; 8:17.

9, 10. Ko e heigoa e malolō ne fakaaoga he Atua he magaaho ne tufuga e ia e lalolagi, ti ko e heigoa falu mena ne tutupu he tau aho tufugatia tolu fakamua?

9 Ka kua fakakite e Iehova e tau vala tala matafeiga aoga hagaao ke he tau gahua haana. Tuga anei, kua tala mai he tau Tohiaga Tapu ki a tautolu kua gahuahua e agaaga he Atua ke he lalolagi he tau tau loga kua mole. (Totou Kenese 1:2.) He magaaho ia, nakai fai kelekele mōmō, nakai fai maama, ti nakai fai matagi foki he lalolagi ke fafagu.

10 Ne matutaki atu e Tohi Tapu ke fakamaama e mena ne taute he Atua he tau aho takitaha he tufugatia. Nakai ko e tau aho anei ne 24 e tulā ka ko e tau magahala he tau mena ne tutupu. He aho fakamua he tufugatiaaga, ne fakatupu e Iehova e maama ke kamata ke kitia he lalolagi. To katoatoa e fakaholoaga ia ka kitia mitaki e laā mo e mahina mai he lalolagi he mogo fakamui. (Kene. 1:3, 14) He aho ke uaaki, ne kamata e lagi likoliko ke talaga. (Kene. 1:6) Ti ha ha he lalolagi e vai, maama, mo e matagi ka e nakaila fai kelekele mōmō. Ke he kamataaga he aho ke toluaki he tufugatia, ne fakaaoga e Iehova e agaaga tapu haana ke tupu mai e kelekele mōmō, he liga fakatupu e peehiaga ke omoi hake e tau motu ki luga mai he tahi. (Kene. 1:9) To ha ha i ai falu tutupuaga ofoofogia he aho ke toluaki mo e tau magahala tufuga he magaaho fakamui.

Agaaga Tapu mo e Tau Mena Momoui

11. Ko e heigoa ne fakatātā he halavihi, tataiaga, mo e fulufuluola he tau mena momoui?

11 Ko e agaaga he Atua foki ne fakatupu e tau gahua fakatokatoka mitaki he tutupuaga he tau mena momoui ne tufugatia. Puhala he agaaga tapu haana, ko e aho ke tolu ke he ono he tufugatia, ne tufuga he Atua e tau akau mo e tau manu kehekehe ne ofoofogia. (Kene. 1:11, 20-25) Ti foaki he tau mena momoui e tau fakataiaga loga lahi ne halavihi, tataiaga, mo e fulufuluola ne talaga ke he puhala tokoluganea.

12. (a) Ko e heigoa e gahuahuaaga ne taute he DNA? (e) Ko e heigoa kua lata ke fakaako e tautolu mai he gahuahuaaga tumau he DNA kua aoga lahi?

12 Manamanatu ke he DNA (deoxyribonucleic acid), ko e taha he tau tufugatiaaga ne putoia e matutaki atu he tau vala he tau mena tutupu he taha atuhau ke he taha atuhau. Ko e tau mena momoui oti he lalolagi—putoia e tau moko ikiiki, motie, tau elefane, tau tafuā lalahi, mo e tau tagata—ne tutupu mai he fakaaoga e DNA. Pete he kehekehe lahi mahaki e tau mena momoui he lalolagi, ko e fakatokaaga ne takitaki e loga he tau aga ne tupu mai kua mauokafua tumau ti kua eke ai ke fakatumau e kehekehe he tau vahega he tau mena momoui ke hoko mai ke he magahala nei. Hagaao ke he finagalo ha Iehova ko e Atua, ko e tau mena momoui kehekehe he lalolagi mogoia kua matutaki ke taute e tau gahuahuaaga ha lautolu ke he fakatokaaga halavihi he moui. (Sala. 139:16) Ko e fakatokaaga mitaki lahi mo e maopoopo nei kua foaki foki e fakamooliaga he tufugatia ko e gahua he “lima,” po ke agaaga tapu he Atua.

Ko e Tufugatia Aoga Lahi he Lalolagi

13. Tufuga fēfē he Atua e tagata?

13 He mole e tau tau loga mo e kua tufuga he Atua e tau mena momoui mo e tau mena nakai momoui loga lahi, ne nakai liu e lalolagi ke ‘tokanoa mo e teao.’ Ka e nakaila oti e fakaaoga e Iehova e agaaga haana ma e tau puhala tufugatia. Ne amanaki a ia ke taute e tufugatia he lalolagi ne tokoluga ue atu. Ke he matahiku he aho ke onoaki he tufugatia, ne tufuga he Atua e tagata. Taute fēfē e Iehova e mena ia? He fakaaoga e agaaga tapu haana mo e tau mena he lalolagi.—Kene. 2:7.

14. Ko e heigoa e puhala aoga ne kehe e tau tagata mai he tau manu?

14 Pehē e Kenese 1:27: “Ti eke ai he Atua e tagata ke he hana fakatai, ko e fakatai he Atua ne eke ai e ia; ne eke e ia a laua ko e tane mo e fifine.” He tufuga ke he fakatai he Atua kua kakano na tufuga e Iehova a tautolu aki e lotomatala ke fakakite e fakaalofa, ke fakagahua e atāina ke fifili, mo e fakatū foki e fakafetuiaga fakatagata mo e Tufuga ha tautolu. Ti kehe lahi e uhoulu ha tautolu mai he uhoulu he tau manu. Ne tufuga pauaki e Iehova e uhoulu he tagata ke maeke ia tautolu ke fakatumau e fiafia tukulagi ke fakaako hagaao ki a ia mo e tau gahua haana.

15. Ko e heigoa e monuina ne tuku i mua ha Atamu mo Eva?

15 He kamataaga he tagata, ne age he Atua ki a Atamu mo e hoana haana ko Eva e lalolagi mo e tau mena mitaki oti kana ke kumikumi mo e olioli ki ai. (Kene. 1:28) Ne foaki e Iehova ki a laua e tau mena kai loga mo e kaina parataiso ma laua. Ha ha ia laua e magaaho ke momoui tukulagi mo e eke mo tau matua fakahele he tau hologa tokologa lahi mahaki ne mitaki katoatoa. Ka e nakai pihia e fakahikuaga.

Fakamaama e Matagahua he Agaaga Tapu

16. Ko e heigoa e amaamanakiaga ha tautolu pete ne totokoaga he tau tagata uluaki?

16 He nakai omaoma loto fakaaue ke he ha laua a Tufuga, ne totoko lotokai a Atamu mo Eva. Ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa oti ne tupu mai ia laua ti kua moua he matematekelea. Ka e fakamaama he Tohi Tapu e puhala ka utakehe he Atua e tau fakamamahi oti ne tupu mai ha ko e puhala agahala he tau matua fakamua ha tautolu. Kua fakakite foki he tau Tohiaga Tapu to fakakatoatoa e Iehova e finagalo fakamua haana. To eke e lalolagi mo parataiso ne puke he tau tagata tino malolō mo e fiafia ne fakamonuina aki e moui tukulagi. (Kene. 3:15) Ke fakatumau e tua he amaamanakiaga mafanatia ia, kua lata ia tautolu ke moua e lagomatai he agaaga tapu he Atua.

17. Ko e vahega manamanatuaga fe kua lata ia tautolu ke kalo kehe ai?

17 Kua lata ia tautolu ke liogi ki a Iehova ma e agaaga tapu. (Luka 11:13) Ko e taute pihia ka lagomatai a tautolu ke fakamalolō e mauokafua ha tautolu ko e tufugatia ko e gahua he tau lima he Atua. He vahā nei, kua tupu lahi e fakaakoaga nakai fai Atua mo e tupumainoa ne fakavē ke he fakakakanoaga hepe mo e nakai fai fakatautauaga. Kua nakai lata ia tautolu ke fakaatā e tau manatu hehē loga lahi nei ke fakatuahā po ke fakahopoate aki a tautolu. Kua lata e tau Kerisiano oti ke mautauteute a lautolu ke totoko e tau ekefakakelea pihia mo e tau peehiaga ne matutaki ki ai.—Totou Kolose 2:8.

18. Ka manamanatu ke he punaaga he lagi mo e lalolagi katoatoa mo e tau tagata, ko e ha kua nakai lata ke fakaheu e Tufuga iloilo?

18 Ko e tua ke he Tohi Tapu mo e ke he Atua ka fakamalolō mauokafua e kumikumiaga mooli he moua e taliaaga he tufugatia. He manamanatu ke he punaaga he lagi mo e lalolagi katoatoa pihia mo e tau tagata, tokologa ka manako ke nakai talia e omoomoiaga he ha malolō i fafo he pulagi likoliko. Ka fakatutala mogoia a tautolu ke he tau manatu mai he tuaga ia, to nakai manamanatu a tautolu ke he tau fakamooliaga oti. Lafi ki ai, to fakaheu e tautolu e fakamooliaga maaliali he tufugaaga maopoopo kua fai kakano ne “nakai ni maeke ke totou.” (Iopu 9:10; Sala. 104:25) Ha ko e tau Kerisiano, kua iloa mooli e tautolu ko e malolō gahuahua ne putoia he tufugatia ko e agaaga tapu i lalo he takitakiaga iloilo a Iehova.

Agaaga Tapu mo e ha Tautolu a Tua ke he Atua

19. Ko e heigoa ne foaki e fakamooliaga fakatagata na ha ha i ai e Atua mo e gahuahuaaga he agaaga haana?

19 Nakai lata a tautolu ke iloa e tau mena oti kana hagaao ke he tufugatia ke maeke ke tua ke he Atua ti pihia ke fakaalofa mo fakalilifu hokulo ki a ia. Tuga e tuaga kapitiga mo e tagata, ne nakai fakavē e tua ki a Iehova he tau iloaaga hokoia. Tuga ni he tupu e fakafetuiaga he vahāloto he tau kapitiga he feiloaaki fakahaga a laua, kua tupu e tua ha tautolu ke he Atua he fakaako fakalahi atu a tautolu hagaao ki a ia. Mooli, ko e ha ha i ai haana kua peehi ki a tautolu ka tali e ia e tau liogi ha tautolu mo e mailoga e tautolu e tau lauiaaga mitaki he fakagahua haana a tau matapatu fakaakoaga he tau momoui ha tautolu. Kua tata lahi a tautolu ki a Iehova he kitia e tautolu e tau fakamooliaga loga hane takitaki e ia e tau puhala ha tautolu, puipui a tautolu, fakamonuina e tau laliaga ha tautolu he fekafekauaga haana, ti foaki e tau mena kua lata mo tautolu. Ko e tau mena oti nei kua foaki e fakamooliaga malolō lahi mahaki na ha ha i ai e Atua mo e gahuahuaaga he agaaga tapu haana.

20. (a) Ko e ha e Atua ne tufuga e lagi mo e lalolagi katoatoa pihia mo e tagata? (e) Ko e heigoa e fua ka fakatumau a tautolu ke muitua e takitakiaga he agaaga tapu he Atua?

20 Ko e Tohi Tapu ko e fakataiaga mua ue atu he fakaaoga e Iehova e malolō gahuahua haana ha ko e tau tagata tohia he “Atua ne vagavagahau mai he omoi a lautolu he [a]gaga [t]apu.” (2 Pete. 1:21) Ko e fakaako fakamakutu he tau Tohiaga Tapu ka atihake e tua ha tautolu ke he Atua ko ia ne tufuga e tau mena oti kana. (Fakakite. 4:11) Ne eke a Iehova mo Tufuga ko e talahauaga mafanatia he mahani fakaalofa haana. (1 Ioa. 4:8) Ti ko e mena ia, kia fakamakamaka a tautolu ke lagomatai e falu ke fakaako hagaao ke he ha tautolu a Matua he lagi mo e Kapitiga. Ke he tuaga ni ha tautolu, ka fakatumau a tautolu ke takitaki he agaaga he Atua, to moua e tautolu e lilifu ke fakaako tumau hagaao ki a ia. (Kala. 5:16, 25) Kia igatia a tautolu mo e fakatumau ke fakaako hagaao ki a Iehova mo e haana tau gahua lalahi mo e fakaata he tau momoui ha tautolu e fakaalofa lahi mahaki ne fakakite e ia he magaaho ne fakaaoga e ia e agaaga tapu haana ke tufuga aki e lagi, e lalolagi, mo e tau tagata oti.

[Matahui Tala]

a Kikite ke he lau 24 mo e 25 he tohi Is There a Creator Who Cares About You?

Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?

• Ko e heigoa he lagi mo e lalolagi kua fakaako ki a tautolu hagaao ke he fakaaoga he Atua e agaaga tapu?

• He tufuga ke he fakatai he Atua kua foaki ki a tautolu e tau magaaho fe?

• Ko e ha kua lata ia tautolu ke kumikumi e fakamooliaga he tufugatia?

• Tau puhala fe ka fakatupu e fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova?

[Fakatino he lau 7]

Ko e heigoa e fakaholoaga ne kitia ke he lagi mo e lalolagi katoatoa kua fakaako ki a tautolu hagaao ke he tufugatia?

[Credit Line]

Stars: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images

[Tau Fakatino he lau 8]

Gahuahua fēfē e DNA ke he tau mena oti nei?

[Fakatino he lau 10]

Mautali nakai a koe ke lalago e tua haau?

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa