Ko e Tala Mitaki kua Lata mo e Tau Tagata Oti

“Ke he tala mitaki . . . ko e mana he Atua ia ke momoui ai.”—ROMA 1:16.

1, 2. Ko e ha kua fakamatala e koe e “vagahau mitaki he kautu,” ti ko e heigoa e tau vala i ai kua talahau tumau e koe?

‘FIAFIA au ke talahau e tala mitaki he tau aho takitaha.’ Liga kua manatu po ke talahau pihia a koe. He eke mo Fakamoli tumauokafua a Iehova, kua iloa e koe e aoga lahi ke fakamatala e “tala mitaki nai he kautu.” Liga maeke ia koe ke iloa manatu e perofetaaga a Iesu hagaao ke he tauteaga ha tautolu ke he mena ia.—Mata. 24:14.

² He fakamatala e tala mitaki po ke “vagahau mitaki he kautu,” kua matutaki e koe e mena ne kamata e Iesu. (Totou Luka 4:43.) Taha he tau matakupu ka tutala tumau a koe ki ai kua nakai leva to fakalava mai e Atua ke he tau fakatokaaga he tagata. Mo e ‘matematekelea lahi,’ to fakaotioti e ia e lotu fakavai mo e tatafi kehe e mahani kelea he lalolagi. (Mata. 24:21) Liga fakamaama foki e koe to liu fakatū he Kautu he Atua e Parataiso he lalolagi ke maeke he mafola mo e fiafia ke tupuolaola. Ti ko e “vagahau mitaki he kautu” ko e vala ne “talahau . . . i tuai e vagahau mitaki kia Aperahamo, kua pehe, To monuina e tau motu oti kana ia koe.”—Kala. 3:8.

3. Ko e ha kua maeke ia tautolu ke talahau kua peehi he aposetolo ko Paulo e tala mitaki he tohi ke he tau Roma?

³ Liga kia kua tote e onoonoaga ha tautolu ke he vala pauaki he tala mitaki kua lata mo e tau tagata? He tohi ke he tau Roma he tau kupu tohi Heleni fakamua, ne lagataha ni e fakaaoga he aposetolo ko Paulo e kupu “kautu” ka e fakaaoga e ia e talahauaga tala mitaki laga 12. (Totou Roma 14:17.) Ko e heigoa e vala he tala mitaki ne hagaao lagaloga a Paulo ki ai he tohi ia? Ko e ha ne aoga pauaki e tala mitaki ia? Ti ko e ha kua lata ia tautolu ke tokaloto ai he fakamatala e tautolu e ‘tala mitaki he Atua’ ke he tau tagata he fonua ha tautolu?—Mare. 1:14; Roma 15:16; 1 Tesa. 2:2.

Tau Mena kua Lata mo Lautolu i Roma

4. He tuku fakamua a Paulo he fale puipui i Roma, ko e heigoa ne fakamatala e ia?

⁴ Kua fakaako ke mailoga e tau matakupu ne talahau e Paulo he mogo ne tuku fakamua a ia he fale puipui i Roma. Totou e tautolu e tala ia he mogo ne o atu e falu Iutaia ki a Paulo, ti ‘talahau fakatonu atu e ia ke he (1) kautu he Atua mo e ole atu ki ai ke he tau mena ki a (2) Iesu.’ Ko e fua? “Kua talia fakatonu foki he falu e tau kupu ne tala age e ia, ka kua nakai talia he falu.” Mole ia, ‘kua talia e Paulo a lautolu oti kana ne huhu mai kia ia ha ne fakamatala e (1) kautu he Atua ki a lautolu mo e fakaako atu e tau mena he (2) Iki ko Iesu Keriso.’ (Gahua 28:17, 23-31) Maaliali ai, ne hagaaki a Paulo ke he Kautu he Atua. Ka ko e heigoa foki ne talahau tumau e ia? Ko e mena ne matapatu ke he Kautu—ko e matagahua a Iesu he finagalo he Atua.

5. Ko e heigoa e mena kua lata mooli ne talahau e Paulo he tohi a Roma?

⁵ Ko e tau tagata oti kua lata ke iloa hagaao ki a Iesu mo e tua ki a ia. He tohi ke he tau Roma, ne tutala a Paulo ke lata mo e mena nei. Mogo fakamua, ne tohi e ia “kua fioia mai he Atua, ko ia kua fekafekau ki ai haku agaga ke he tala mitaki he hana Tama.” Ne lafi e ia: “Kua nakai ma au ke he tala mitaki; ha ko e mana he Atua ia ke momoui ai a lautolu oti kana kua tua.” Ne hagaao a ia fakamui ke he magaaho “ke fakafili ai he Atua kia Iesu Keriso e tau mena galo he tau tagata, ke lata mo e haku a vagahau mitaki.” Ti talahau e ia: “Kua fakamatala tolomaki atu ai e au e vagahau mitaki a Keriso, kua kamata i Ierusalema, mo e tau motu kua takai ai ato hoko ki Iluriko.”a (Roma 1:9, 16; 2:16; 15:19) Ko e ha he manatu e koe kua talahau tumau e Paulo a Iesu Keriso ke he tau Roma?

6, 7. Ko e heigoa ka talahau e tautolu hagaao ke he tamataaga mo e feakiaga he fakapotopotoaga Roma?

⁶ Nakai iloa e tautolu e puhala ne tamata e fakapotopotoaga Roma. Ti liliu kia e tau Iutaia po ko lautolu ne liliuina ne haia he Penetekoso 33 V.N. ki Roma ko e tau Kerisiano? (Gahua 2:10) Po ke tau Kerisiano maukoloa mo e tau tagata fakafua koloa ne fakailoa fakalaulahi e kupu mooli i Roma? Ko e heigoa ni e mena ne hoko, ka ko e mogo ne tohia e Paulo e tohi he kavi ke he 56 V.N., kua leva tuai e fakatū he fakapotopotoaga. (Roma 1:8) Ko e heigoa e tau feakiaga he tau tagata he fakapotopotoaga ia?

⁷ Falu ne fai tupumaiaga Iutaia. Ne fakaalofa age a Paulo ki a Aneroniko mo Iunia ko e “haku tau faoa,” liga kakano e tau faoa ko e tau matakainaga Iutaia. Ko e tagata taute fale ie ko Akula i Roma, mo e haana hoana ko Pisila, ko e Iutaia foki. (Roma 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7; Gahua 18:2) Ka e tokologa e matakainaga ne fakafano atu e Paulo e tau fakaalofa ki ai ne liga ko e tau Tagata Motu Kehe. Falu ne liga ha he “magafaoa a Kaisara,” ti tuga e kakano ko e tau fekafekau mo e tau tagata gahua ha Kaisara.—Filipi 4:22; Roma 1:6; 11:13.

8. Ko lautolu i Roma ne fehagai mo e tuaga kamatamata fe?

⁸ Fehagai e tau Kerisiano oti i Roma mo e tuaga kamatamata kua fakataupā foki mo tautolu takitokotaha. Ne tuku pehē e Paulo: “Nukua hala e tau tagata oti kana, to nakai hoko ke he fakahekeaga mai he Atua.” (Roma 3:23) Maaliali ai, ko e tau tagata oti ne tohi ki ai a Paulo ne lata ke mailoga ko e tau tagata agahala a lautolu ti latatonu ke tua ke he tau foakiaga he Atua ke lagotatai ke he lataaga ia.

Mailoga e Lekua he Agahala

9. Hagaaki ke he heigoa e fua ka moua he tala mitaki ne fakamaama e Paulo?

⁹ He mataulu he tohi ke he tau Roma, ne fakakite e Paulo e fua homo ue atu ka moua mai he tala mitaki ne matutaki a ia ke talahau: “Kua nakai ma au ke he tala mitaki; ha ko e mana he Atua ia ke momoui ai a lautolu oti kana kua tua, kua fakamua e tau tagata Iutaia, katoa mo e tau tagata Heleni.” E, maeke e fakamouiaga. Ka kua latatonu e tua, he fakatatau mo e matapatu he kupu mooli ne fatiaki mai ia Hapakuka 2:4: “To moui e tagata tututonu ke he hana tua.” (Roma 1:16, 17; Kala. 3:11; Hepe. 10:38) Ka e maeke fēfē e tala mitaki ia, ka takitaki atu ke he fakamouiaga kua matutaki mo e mena mooli “nukua hala e tau tagata oti kana”?

10, 11. Ko e ha e manatu ne talahau ia Roma 3:23 ne nakai matakehe ke he falu tagata ka e matakehe ke he falu?

¹⁰ Ato maeke e tagata ke feaki e tua ke moua e moui, kua lata a ia ke talahau ko ia ko e tagata agahala. Ko e manatu pihia kua nakai matakehe ki a lautolu ne tutupu hake ke talitonu ke he Atua mo e fai maamaaga ke he Tohi Tapu. (Totou Fakamatalaaga 7:20.) He talia po ke fakauaua a lautolu, ka kua fai iloaaga a lautolu ke he mena ne talahau e Paulo he pehē a ia: “Nukua hala e tau tagata oti kana.” (Roma 3:23) Ka e taute e tautolu e gahua he fonua, kua liga feleveia a tautolu mo e tokologa ne nakai maama e talahauaga ia.

¹¹ He falu motu, ko e tagata ne nakai feaki ke manamanatu na fanau a ia ko e tagata agahala, ne agahala pauaki a ia. Mooli, kua tuga ke mailoga e ia kua taute e ia e tau hepehepe, fai aga nakai mitaki, mo e liga fai mena kelea ne taute. Ti mailoga e ia ha ha i ai e falu he tuaga pihia. Ha ko e feakiaga haana, ne nakaila maama mooli e ia e kakano ne pihia a ia mo e falu foki. He falu vagahau mogoia, ka pehē a koe ko e tagata kua agahala, na liga manamanatu e falu kua pehē a koe ko e tagata kolokolovao a ia po ke tagata ne moumou e falu matafakatufono. Maaliali ai, ko e tagata ne tupu hake he takatakaiaga ia ne liga nakai makai ke manamanatu hifo ki a ia ko e tagata agahala he puhala ne talahau e Paulo.

12. Ko e ha kua tokologa ne nakai talia kua agahala e tau tagata oti?

¹² He tau motu foki he Kerisitenitome, tokologa ne nakai talitonu e manatu ko e tau tagata agahala a lautolu. Nakai pihia he ha? Pete foki he o lavea a lautolu he tapu, ne onoono a lautolu ke he tala he Tohi Tapu hagaao ki a Atamu mo Eva ko e tala fakatai po ke tala tuai. Na momoui hake e falu he takatakaiaga ne nakai talia ke he Atua. Ne fakauaua a lautolu kua fai Atua ti nakai maama ko e Pule Tokoluga ne fakatoka e tau tuaga he tau mahani ma e tau tagata mo e kaumahala ke taofi mau e tau puhala ia ne fua mai e agahala. He puhala ia, kua tuga a lautolu he senetenari fakamua ne hagaao ki ai a Paulo kua “nakai ha [i ai] e amaamanaki” ti ‘kua noa foki mo e Atua ke he lalolagi.’—Efeso 2:12.

13, 14. (a) Ko e heigoa e taha kakano kua nakai fai kupu ke tali atu ki a lautolu ne nakai talitonu ke he Atua mo e kua agahala? (e) Ko e heigoa ne takitaki e tokologa ke nakai talitonu?

¹³ He tohi ke he tau Roma, ne fakakite e Paulo ua e kakano ne nakai fai tali ke he feakiaga ia—nakai he mogoia, ti nakai he mogonei foki. Ko e kakano fakamua ko e tufugatiaaga ne fakakite na fai Tufuga. (Totou Roma 1:19, 20.) Kua tatai e mena nei mo e kitiaaga ne taute e Paulo he tohi mai i Roma ke he tau tagata Heperu: “Kua takitaha e fale mo e tufugatia ai e taha, ka ko ia ne tufugatia ai e tau mena oti kana, ko e Atua haia.” (Hepe. 3:4) Ko e manatu taha ia ke hoko ke he mena na fai Tufuga ne talaga, po ke taute e lagi mo e lalolagi katoatoa.

¹⁴ Kua mauokafua mogoia a Paulo he tohi ke he tau tagata Roma—putoia e tau Isaraela i tuai—ne foaki e tukuleleaga ha lautolu ke he tau mena fakatai ne nakai momoui kua ‘nakai fai kupu ke tali atu.’ Ko e mena taha ia ka talahau hagaao ki a lautolu ne mahala ke he tau mahani feuaki ne nakai tatai ke he fakaaoga fakamitaki he tau tino he tagata taane mo e fifine. (Roma 1:22-27) Hagaao ke he fakakakano pihia, ne fakahiku fakamitaki e Paulo “ko e tau tagata Iutaia katoa mo e tau tagata Heleni kua nonofo a lautolu oti kana mo e hala.”—Roma 3:9.

Ko e ‘Fakamooli Atu’

15. Ko hai kua ha ha i ai e loto manamanatu, ti ko e heigoa e lauiaaga?

¹⁵ Kua fakakite he tohi a Roma e taha kakano ne latatonu he tau tagata ke mailoga ko lautolu ko e tau tagata agahala ti kua lata ma e puhala ke o kehe mai he tuaga kamatamata ia. Hagaao ke he fakatokaaga he tau matafakatufono ne age he Atua ki a Isaraela i tuai, ne tohi e Paulo: “Ko lautolu gotoa foki kua hala ha ha i ai e fakatufono, to fakahala a lautolu ke he fakatufono.” (Roma 2:12) He matutaki e fakakakanoaga haana, ne fakakite e ia ko e tau tagata he tau motu po ke tau matakau lanu kehe ne nakai iloa e fakatokaaga faka-Atua ia ne fa taute e “tau mena kua lata mo e fakatufono.” Ko e ha a lautolu ia ne hataki tumau ke he mahani tiki, kelipopo, mo e kaihā? Ne fakamaama e Paulo e kakano: Ha ha ia lautolu e loto manamanatu.—Totou Roma 2:14, 15.

16. Ko e ha e fai loto manamanatu kua nakai kakano mooli ke kalo kehe he agahala?

¹⁶ Ka kua liga kitia e koe ko e gahuahua e loto manamanatu tuga e fakamooli i loto, ne nakai kakano to muitua e tagata ke he takitakiaga ia. Ko e mena ne tupu ki a Isaraela i tuai ne fakakite e mena ia. Pete kua moua he tau Isaraela e loto manamanatu he Atua mo e tau matafakatufono pauaki mai he Atua ke he kaihā mo e mahani feuaki, ne fa moumou e lautolu ha lautolu a loto manamanatu mo e Fakatufono a Iehova. (Roma 2:21-23) Kua fakalahiua e holifono ha lautolu ti ko e tau tagata agahala mooli a lautolu, ati nakai hokotia ke he tau tuaga mo e finagalo he Atua. Kua fakailaila lahi mahaki he mena nei e fakafetuiaga ha lautolu mo e Tufuga ha lautolu.—Levi. 19:11; 20:10; Roma 3:20.

17. Ko e heigoa e fakamalolōaga ne moua e tautolu he tohi a Roma?

¹⁷ Ko e mena kua fakatutala a tautolu mai he tohi a Roma nukua tuga ke vali e fakatino kelea he tuaga he tagata ke he fofoga he Malolō Ue Atu, ne putoia a tautolu. Ka e nakai toka pihia e Paulo e tau tuaga ia. He fatiaki e tau kupu a Tavita ia Salamo 32:1, 2, ne tohi he aposetolo: “Uhoaki a lautolu kua fakamagalo ha lautolu a tau holifono, kua ufia foki ha lautolu a tau hala. Uhoaki e tagata kua nakai talahaua he Iki [Iehova] kua hala.” (Roma 4:7, 8) E, kua fakatoka matafakatufono he Atua e tau foakiaga kua latatonu ke fakamagalo aki e tau agahala.

Tala Mitaki ne Matapatu ki a Iesu

18, 19. (a) Ko e heigoa e vala he tala mitaki ne hagaaki a Paulo ki ai he tohi a Roma? (e) Ke moua e tau monuina he Kautu, kua latatonu a tautolu ke mailoga e heigoa?

¹⁸ Liga tali fiafia e koe, “Ko e tala mitaki mooli a ia!” E, kua fakamanatu ki a tautolu e vala he tala mitaki ne fakamaama e Paulo he tohi a Roma. He talahau, ne tohi e Paulo: “Nakai ma au ke he tala mitaki; ha ko e mana he Atua ia ke momoui ai a lautolu oti kana kua tua.”—Roma 1:15, 16.

¹⁹ Ko e vagahau mitaki ia ne matapatu ke he kotofaaga a Iesu he gahuahuaaga he finagalo he Atua. Amanaki atu a Paulo ke he “aho ke fakafili ai he Atua kia Iesu Keriso e tau mena galo he tau tagata, ke lata mo e haku a vagahau mitaki.” (Roma 2:16) He talahau e mena ia, ne nakai fakateaga e ia “e kautu a Keriso [mo e] Atua” po ke mena ka taute he Atua he puhala he Kautu. (Efeso 5:5) Ka e fakakite e ia, ma tautolu ke momoui mo e moua e tau monuina ke nonofo i lalo he Kautu he Atua, kua latatonu ia tautolu ke mailoga (1) e tuaga ha tautolu ko e tau tagata agahala ke he fofoga he Atua mo e (2) kakano kua lata ia tautolu ke fakagahua e tua ia Iesu Keriso ke fakamagalo e tau agahala ha tautolu. Ka maama mo e talia he tagata e tau vala ia he finagalo he Atua mo e kitia e vahā anoiha kua hafagi he mena nei ki a ia, maeke a ia ke fakailoa, “E, ko e tala mitaki mooli a ia!”

20, 21. He gahua he fonua ha tautolu, ko e ha kua lata ia tautolu ke tokaloto e tala mitaki ne fakamaama he tohi a Roma, ti ko e heigoa e fua ka moua?

²⁰ Lata moolioli ia tautolu ke tokaloto e vala nei he tala mitaki he taute e tautolu e fekafekauaga faka-Kerisiano ha tautolu. Hagaao ki a Iesu, ne fatiaki e Paulo e tau kupu a Isaia: “Nakai ma e taha kua tua kia ia.” (Roma 10:11; Isaia 28:16) Ko e fekau aoga hagaao ki a Iesu kua liga nakai kehe ki a lautolu ne fai iloaaga ke he mena ne talahau he Tohi Tapu hagaao ke he agahala. Ka ko e falu ko e fekau nai to foou lahi, ko e mena ne nakai mahuiga po ke talitonu lahi ke he aga fakamotu ha lautolu. He tua a lautolu ia ke he Atua mo e falanaki ke he tau Tohiaga Tapu, to lata a tautolu ke fakamaama e matagahua a Iesu. To tutala e vala tala ka mui mai ke he puhala ka fakalaulahi he Roma veveheaga 5 e vala nei he tala mitaki. To liga aoga ki a koe e fakaakoaga ia ma e haau a gahua he fonua.

²¹ Kua lahi e palepale ke lagomatai a lautolu ne loto fakamooli ke maama e tala mitaki ne fatiaki lagaloga he tohi a Roma, ko e tala mitaki “ha ko e mana he Atua ia ke momoui ai a lautolu oti kana kua tua.” (Roma 1:16) Mua atu ke he palepale mitaki ha tautolu, to kitia e tautolu falu kua talia e manatu ne fatiaki e Paulo ia Roma 10:15: ‘Kua fulufuluola ni e tau hui ha lautolu kua ta mai e tala mitaki ke he tau mena mitaki.’—Isaia 52:7.

[Matahui Tala]

Manatu Nakai e Koe?

• Ko e heigoa e vala he tala mitaki kua fakamaama he tohi a Roma?

• Ko e heigoa e mena mooli kua lata ia tautolu ke lagomatai e falu ke maama?

• Kakano fēfē e ‘tala mitaki ki a Keriso’ ko e tau monuina ma tautolu mo e falu?

[Blurb he lau 8]

Ko e tala mitaki ne fakamaama ia Roma kua putoia e matagahua aoga a Iesu he finagalo he Atua

[Fakatino he lau 9]

Fanau oti a tautolu mo e kelea makimaki ko e—agahala!