Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • fy ve. 1 lau 4-12
  • Ha ha i ai Nakai e Mena Galo he Fiafia he Magafaoa?

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Ha ha i ai Nakai e Mena Galo he Fiafia he Magafaoa?
  • Ko e Mena Galo he Fiafia he Magafaoa
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • KO E HEIGOA E MAGAFAOA?
  • KO E MAGAFAOA TUPETUPE
  • KO E MENA GALO HE FIAFIAAGA HE MAGAFAOA
  • Tutuli e Mafola Mahani Atua he Moui Fakamagafaoa
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1997
  • Kia Olioli e Moui he Magafaoa
    Kia Olioli e Moui he Magafaoa
  • Ko e Magafaoa—Ne Manako he Tau Tagata!
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1998
  • Tutala Mo e Falu ke he Mena Galo he Fiafia he Magafaoa
    Ha Tautolu a Fekafekauaga he Kautu—1997
Kitia Foki
Ko e Mena Galo he Fiafia he Magafaoa
fy ve. 1 lau 4-12

VEVEHEAGA TAHA

Ha ha i ai Nakai e Mena Galo he Fiafia he Magafaoa?

1. Ko e ha e tau magafaoa malolo ne aoga ai he kaufakalatahaaga he tagata?

KO E magafaoa ko e kamataaga fakatu tuai he lalolagi, mo e kua taute e ia e gahua pauaki he kaufakalatahaaga he tagata. Tali mai he tau fakamauaga tuai, ko e tau magafaoa malolo ne lagomatai ke taute e tau kaufakalatahaaga malolo. Ko e magafaoa ko e fakatokaaga mitaki lahi ma e feakiaga he tau fanau ke eke mo tau tagata lalahi.

2-5. (a) Fakamaama la e puipuiaga kua logona he tama he magafaoa fiafia. (e) Ko e heigoa e falu he tau mena vihi kua hokotaki ke he falu a tau magafaoa?

2 Ko e magafaoa fiafia, ko e huaga he puipuiaga mo e haohao mitaki. Kitekite la fakaku ke he magafaoa mitaki moli. Ko e magaaho kai afiafi ha lautolu, ne nonofo fakalataha e tau matua leveki mitaki mo e tau fanau ha lautolu mo e tutala ke he tau mena tutupu he aho. Ne fiafia a lautolu ke talatala mo e tala age ke he matua tane mo e matua fifine e tau mena tutupu he aoga. Ko e magaaho okioki ke nonofo fakalataha kua fakahauhau aki e tau tagata oti ke lata mo e taha aho foki ka liliu atu ke he lalolagi i fafo.

3 I loto he magafaoa fiafia, kua iloa he tama to leveki he matua tane mo e matua fifine a ia ka moua he gagao, po ke fetaliaki a laua ke nonofo he tapa mohega hana he po katoa. Kua iloa e ia na fano ni a ia ke he hana matua fifine po ke matua tane mo e tau mena vihi he hana moui fuata ke moua e fakatonuaga mo e lagomatai. E, kua logona he tama e malu, pete ni he puke e lalolagi lahi he tau lekua ne ha ha i ai.

4 Ko e magaaho ka lalahi e tau fanau, na fa mahani a lautolu ke moua e tau tokoua mo e moua e tau magafaoa ma lautolu ni. “To mailoga he tagata e nofo kaitalofa hana ke he hana tau matua he magaaho ka fai tama ai a ia,” he talahau he fakatai he Fahi Uta. Fakalataha ke he manamanatuaga hokulo he fakaaue mo e fakaalofa, kua lali e tau fanau ka lalahi ke fakafiafia ha lautolu a tau magafaoa, mo e leveki foki a lautolu he magaaho nei ke he tau matua fuakau ha lautolu, i ne fiafia lahi ke faihoani mai he tau mokopuna ha lautolu.

5 Ne ke manatu pehe a koe ke he mena nei: ‘Moli, kua fakaalofa au ke he haku a magafaoa, ka e nakai tuga e taha ne kito fakamaama. Ko e tokoua haku mo au kua gahua ke he tau fakaholoaga kehekehe mo e uka lahi ke fekitiaaki. Ko e laulahi ni a maua ke tutala ke he tau mena vihi he tau tupe.’ Po ke pehe a koe, ‘Ko e haku a tau fanau mo e tau mokopuna kua nonofo he taha maaga, mo e nakai fai magaaho a au ke kitia a lautolu’? E, ko e tau lekua ne fa molea tumau mai he kaupaaga ha lautolu ne putoia ai, ko e lahi he moui magafaoa kua nakai fai mitaki moli. Pete ni he pihia, ko e falu kua takitaki atu ke he tau momoui fiafia he magafaoa. Takitaki fefe? Ha ha i ai nakai ha mena galo he fiafiaaga he magafaoa? Ko e tali e. Ka e fakamua to tutala ko e heigoa e mena ia, kua lata a tautolu ke tali e huhu aoga lahi.

KO E HEIGOA E MAGAFAOA?

6. Ko e tau vahega magafaoa fefe ka tutala e tohi nei ki ai?

6 Ha ha i ai he tau motu he Fahi Lalo, ko e laulahi he tau magafaoa ko e matua tane, matua fifine, mo e fanau. Kua fa nonofo foki e tau matua tupuna ha ko lautolu ni he magaaho ne maeke a lautolu ki ai. Kaeke ke mau e matutakiaga mo e tau magafaoa veha mamao, ko e tau matagahua hagaao ke he tau mena nei ne fakakaupa. Ke fakamatapatu aki, ko e magafaoa hanei ka tutala e tohi nei ki ai. Ka e taha e mena, ko e falu he tau magafaoa kua eke mo mahani tupu fakaholo he tau tau gahoa kua mole laia​—ko e magafaoa matua tokotaha, ko e magafaoa tututaki mo e ko e magafaoa ne nakai nonofo fakalataha e tau matua ha ko e tau kakano kehekehe.

7. Ko e heigoa e magafaoa fakalaulahi?

7 Ne mahani lahi he falu he tau aga fakamotu ko e magafaoa fakalaulahi. Ke he fakatokaaga nei, kaeke ke hagahaga mitaki, ko e holoaga ke leveki ni he tau fanau ha lautolu a tau matua tupuna, mo e ko e nonofo fetataaki mo e tau levekiaga kua fakaholo atu ke he tau magafaoa veha mamao. Tuga ka pehe, liga lagomatai he tau tagata he magafaoa, ke feaki, mo e totogi foki e tau fakaakoaga he tau fanau fifine mo e tau fanau tane he tau lafu ha lautolu, po ke tau magafaoa veha mamao. Ko e tau poakiaga ka tutala ki ai he tohi nei kua aoga foki ke he tau magafaoa fakalaulahi.

KO E MAGAFAOA TUPETUPE

8, 9. Ko e heigoa e tau mena vihi he falu a motu ne fakakite ai ko e hane fa e hiki e magafaoa?

8 Ko e vaha nei ko e magafaoa kua hiki​—kua momoko ke talahau, nakai hiki ke he mitaki. Ko e fakatai ne kitia ai i Initia, ko e hoana ne nofo mo e magafaoa he tane mo e gahua he kaina i lalo hifo he takitakiaga he hana tau matua fugavai. Ko e vaha nei, mogoia, nakai ko e aga nakai mahani ma e tau hoana Initia ke kumi gahua ki fafo he kaina. Ka e tumau agaia ni a lautolu ke taute fakamoli ha lautolu a tau matagahua he kaina ke lata mo e mahani toka tuai. Ko e huhu hake mai he tau motu loga ko e, Fakatatai mo e falu he tau tagata he magafaoa, kua lata ke lahi fefe e gahua he fifine, fakalataha mo e gahua i fafo ne kua amanaki ke taute he kaina?

9 He tau kaufakalatahaaga he Fahi Uta, ko e pipiaga malolo he magafaoa fakalaulahi ko e mahani toka tuai. Ka e taha e mena, i lalo he fakaohooho he faga puhala tu tokotaha he Fahi Lalo mo e tupetupe he tau mena vihi he puhala moua tupe, kua lolelole hifo e mahani toka tuai he magafaoa fakalaulahi. Kua tokologa, mogoia, ne kitia ko e leveki he tau tagata fuakau he magafaoa kua eke mo kavega mamafa ka e nakai ko e matagahua po ke kotofaaga pauaki. Ko e falu he tau matua momotua ne kua ekefakakelea. Moli lahi, ko e ekefakakelea mo e tiaki e tau fuakau kua kitia ai ke he tau motu loga he vaha nei.

10, 11. Ko e heigoa e tau mena moli kua fakakite ai ko e hane fa e hiki e magafaoa he tau motu i Europa?

10 Ko e tau vevehe kua eke mo mahani tupu fakaholo. Ha ha i Sepania ko e tau vevehe kua holo hake ke he 1 mai he 8 e tau fakamauaga he kamataaga he matahiku he hogofulu tau he senetenari ke 20 aki​—kua hopo hake lahi mai he 1 mai he 100 a ia he 25 e tau tau fakamua. Ko Peritania, mo e tau hokotaki ko e motu ne mua he tokoluga e tuaga tau vevehe i Europa (ko e 4 mai he 10 e tau fakamauaga ne amaamanaki ke kaumahala), kua kitia ai e holo hake mafiti he numela he tau magafaoa matua tokotaha.

11 Kua tokologa i Sihamani ne liga tiaki katoa e mahani toka tuai he magafaoa. Ne kitia ai he atu tau 1990 ko e 35 e pasene he tau magafaoa oti i Sihamani he tagata tokotaha mo e 31 e pasene ko e ua e tagata kehekehe. Ko e tau tagata Falani foki ne lavea ke mau, mo e ko lautolu ne mau kua fa tau vevehe tumau mo e tau vevehe tuai foki mai he fakatokaaga ne fa mahani ki ai. Ko e tokologa he tau numela nei kua manako ni ke nonofo fakalataha mo e nakai fai matagahua he fakamauaga. Kua fakatatai pihia e tau mena ne kitia ai ke he lalolagi oti.

12. Matematekelea fefe e tau fanau ha ko e tau hikiaga he magafaoa he vaha fou nei?

12 Ka e kua hane fai e tau fanau? He Tau Fahi Kaufakalataha mo e loga he falu a motu, tokologa mo tokologa ne fanau mai i fafo he fakamauaga, ko e falu ne fanau ke he tau fanau fuata. Kua tokologa e tau tama fifine fuata ne fanau e tau tama mo e tau matua tane kehekehe. Ko e tau hokotaki takai mai he lalolagi ne talahau e tau miliona he tau fanau nakai fai kaina ne o fanoa he tau puhalatu; tokologa ne fehola mai he tau kaina ne ekefakakelea ai po ke vega he tau magafaoa ne nakai tuai liu fai lagomatai ki a lautolu.

13. Ko e heigoa e tau mena vihi tupu holofa i ne fofo aki e fiafia he tau magafaoa?

13 E, ko e magafaoa ha he tuaga matematekelea. Ke lafi atu ke he mena kua fita he tutala, ko e tama fuata tu tokotaha, ekefakakelea e tama, tane po ke hoana favale, hufiaaga ke he kava, mo e falu he tau mena vihi malona ne fofo mai e tau magafaoa tokologa he fiafia. Ko e laulahi he tau fanau mo e tau tagata lalahi, ko e magafaoa kua mamao ligo mai he eke mo huaga mafola.

14. (a) Hagaao ke he falu, ko e heigoa e tau tutupuaga he matematekelea he magafaoa? (e) Fakamaama fefe he loea he senetenari fakamua e lalolagi he vaha nei, mo e ko e heigoa ne fakaohooho aki e fakamoliaga he hana tau kupu ke he moui magafaoa?

14 Ko e ha ne matematekelea ai e magafaoa? Ko e falu ne tukumale ko e matematekelea he magafaoa he vaha nei ha kua huhu atu e tau fifine ke he tau fale gahua. Ko e falu ne tuhi atu ke he malonaaga he mahani mitaki. Ko e tau tupuaga ne lafilafi ki ai kua talahau. Kua teitei ua e afe he tau tau kua mole, ne talahau tuai he taha loea talahaua to loga e tau mena fakatupetupe ka fakamamahi aki e magafaoa, he magaaho ne tohi e ia: “Ko e tau aho fakamui to hohoko mai ai e tau aho uka. Ha ko e mena ke ofaofa he tau tagata a lautolu ni, to velevele koloa, to hula noa, to fakatokoluga, to vagahau kelea, to faliuliu ke he tau matua, to nakai fakaaue, to mahani kelea. To nakai fai fakaalofa to nakai fia loto mafola, to tauamuamu, to nakai taofi e tau manako he tino, to mahani favale, nakai loto ke he mitaki. To afo tagata, to mahani fakahanoa, to fakatokoluga, to manako lahi ke he tau mena ke fiafia ki ai, ka e manako tote ke he Atua.” (2 Timoteo 3:1-4) Ko hai ne tuaha ko e tau kupu nei kua fakamoli tuai he vaha nei? Ko e lalolagi ne ha ha i ai he tau tutuaga tuga a nei, liga fai tuaha nakai ko e loga e tau magafaoa nei ne matematekelea?

KO E MENA GALO HE FIAFIAAGA HE MAGAFAOA

15-17. He tohi nei, ko e heigoa e pule malolo ka tuhi ki ai ke eke mo taofiaga he mena galo he fiafiaaga he magafaoa?

15 Ko e fakatonuaga ke he puhala ke moua ai e fiafia he magafaoa kua moua mai he tau fahi oti. He Fahi Lalo, ko e halavai nakai fai fakaotiaga ke lagomatai ni he tagata a ia he tau tohi mo e tau mekasini ne fakakite e tau puhala. Ka ko e mena ne tupu kua fekehekeheaki e tau tagata fakatonutonu, mo e ko e faga fakatonuaga mitaki lahi he vaha nei to liga nakai fakagahua a pogipogi.

16 Ko e mena fe, mogoia, ke kumi a tautolu ki ai ke moua e takitakiaga ke falanaki ki ai e magafaoa? Mitaki, to kumi nakai a koe ke he tohi ne fakakatoatoa ai he 1,900 e tau tau kua mole? Po ke manatu ni a koe ko e tohi pehe nei kua nakai fai aoga mo e tuai? Ko e kupu moli, ko e mena galo moli he fiafia he magafaoa ne moua mai he tohi ia ni hokoia.

17 Ko e lagomataiaga ia ko e Tohi Tapu. Hagaao ke he tau mena oti ne tutupu, ne mai ni ia ia ko e Atua. I loto he Tohi Tapu kia kitia e tautolu e tau fakailoaaga nei: “Ko e tau Tohi Tapu oti kana mai he Agaga he Atua ia, kua aoga ni ke fakaako ai, ke fakatonu ai, ke akonaki ai, ke fakailoilo ai foki ke he tututonu.” (2 Timoteo 3:16) I loto he tohi nei to fakamalolo e mautolu a koe ke manamanatu ko e lagomatai fefe he Tohi Tapu a koe ke “fakailoilo” he magaaho ka taute ai e tau fakatupetupe mo e tau mena vihi ne feleveia mo e tau magafaoa he vaha nei.

18. Ko e ha kua fai kakano ai ke talia e Tohi Tapu ke eke mo pule malolo he fakatonuaga he fakamauaga?

18 Kaeke ke manatu a koe ke tiaki e tau mena kua lata ne lagomatai aki he Tohi Tapu ke moua he magafaoa e fiafia, kia manatu e mena nei: Ko Ia ne mai e Tohi Tapu ko e Kamataaga ne fakatokatoka e fakamauaga. (Kenese 2:18-25) Kua pehe mai e Tohi Tapu ko e hana higoa ko Iehova. (Salamo 83:18) Ko ia ko e Tufuga mo e ‘ko e Matua, ko ia ne fakahigoa mai e tau magafaoa oti.’ (Efeso 3:14, 15) Ne kitekite a Iehova ke he moui magafaoa tali mai he kamataaga he tagata. Kua iloa e ia e tau mena vihi ka tutupu mo e tuku mai e ia e fakatonuaga ke taute aki. Tali mai he fakamauaga tuai, ko lautolu ne fakaaoga fakamoli e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu i loto he moui magafaoa kua moua ai e fiafia lahi mahaki.

19-21. Ko e heigoa e tau tala he vaha fou nei ne fakakite e malolo he Tohi Tapu ke taute aki e tau mena vihi he fakamauaga?

19 Ke fakatai, ko e fifine faitane i Initonesia ne mahani tumau ke pele tupe. Ke he loga he tau tau ne tiaki e ia hana fanau tokotolu mo e taufetoko tumau mo e hana a tane. Ne kamata a ia ke fakaako e Tohi Tapu. Ne fano fakahaga ti kamata e fifine ke talitonu ke he tau mena ne talahau he Tohi Tapu. Ko e magaaho ne fakaaoga ai e ia hana a tau fakatonuaga, ne eke ai a ia mo hoana mitaki. Ko e hana a tau fakamalolo, ne fakave ke he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu, kua tamai ai e fiafia ke he hana a magafaoa katoa.

20 Kua pehe e fifine faitane i Sepania: “Ko e taha la ia e tau he mau ai a maua ti kamata ni ke moua e tau mena vihi hagahaga kelea.” Ko ia mo e hana a tane ne nakai fai mena lahi ne mahani ki ai, mo e tutala fakatote ni ato kehe la he magaaho ka taufetoko ai. Pete ni ko e fai tama fifine tote, ne manatu a laua ke moua e fakaataaga ke mavehevehe. Ka e fakamua to tupu e mena ia, kua fakamalolo atu ki a laua ke kumi ke he Tohi Tapu. Ne fakaako e laua e fakatonuaga ma e tau tane mo e tau fifine ne mau mo e kamata a laua ke fakaaoga ai. Nakai leva, ti matutaki mafola ai a laua, mo e ha laua a magafaoa tote kua fiafia fakalataha.

21 Kua lagomatai foki he Tohi Tapu e tau tagata momotua. Ke fakamaama, manamanatu la ke he tala ke he taha tane mo e hoana i Sapani. Ko e tane kua fa ita noa mo e favale he falu a magaaho. Fakamua, ne kamata e tau tama fifine ha laua ke fakaako e Tohi Tapu, pete ni he totoko e tau matua. Mole ia, ti tutaki e tane ke he hana a tau tama fifine, ka e totoko tumau ni e hoana. Loga e tau tau he mole mogoia, ti mailoga e ia e tau hufiaaga mitaki lahi he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu ke he hana a magafaoa. Ne leveki fakamitaki he tau tama fifine hana a ia, mo e ko e hana a tane kua totonu lahi. Ko e tau hikiaga pihia ne omoi aki e fifine ke kumi ke he Tohi Tapu ma hana ni, mo e ko e mena mitaki taha ia ni ne moua e ia. Ne fatiaki lagaloga he fifine motua nei pehe: “Kua eke a maua mo tane mo e hoana mau moli.”

22, 23. Lagomatai fefe he Tohi Tapu e tau momoui he tau tagata he tau motu oti ke moua e fiafia he moui magafaoa ha lautolu?

22 Ko e tau tagata takitokotaha nei kua ha i ai mo lautolu tokologa ne iloa e mena galo he fiafiaaga he magafaoa. Ne talia e lautolu e fakatonuaga he Tohi Tapu mo e fakaaoga ai. Moli, na nonofo fakalataha ni a lautolu he lalolagi vale, mahani kolokolovao, tupetupe ke he tau puhala tupe ke tuga ni e tau tagata oti. Ka e mua atu ni, hako lautolu nakai mitaki katoatoa, ka e moua e lautolu e fiafia ha ko e lali ke taute e finagalo hana ko e Kamataaga ne fakatoka e magafaoa. Tuga he talahau he Tohi Tapu, ko Iehova ko e Atua “kua fakaako atu kia koe ke he tau mena ke aoga ai, kua takitaki e ia a koe ke he puhala ke fano ai a koe.”​—Isaia 48:17.

23 Pete ni kua fakakatoatoa ai e Tohi Tapu teitei ua e afe he tau tau kua mole, ka e moli ni ko e hana tau fakatonuaga kua fou agaia. Ke fakalaulahi atu, kua tohia ai ma e tau tagata oti kana. Ko e Tohi Tapu nakai ko e tohi he tau tagata Amelika po ke he Fahi Lalo. Ko Iehova “ne eke e ia e tau motu oti he tau tagata,” mo e iloa e Ia e talagaaga he tau tagata ke he tau mena oti. (Gahua 17:26) Ko e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu kua gahua ma e tau tagata oti. Kaeke ke fakaaoga e koe a lautolu, to iloa foki e koe e mena galo he fiafiaaga he magafaoa.

MAEKE NAKAI A KOE KE TALI E TAU HUHU NEI?

Ko e heigoa e mena ne fa e tupu ke he magafaoa he vaha nei?​—2 Timoteo 3:1-4.

Ko hai ne fakatokatoka e magafaoa he kamataaga?​—Efeso 3:14, 15.

Ko e heigoa e mena galo he fiafiaaga he magafaoa?​—Isaia 48:17.

[Lau Kato he fakatino he lau 4]

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa