Fakatumau ke Taute e Mahani Mitaki
“Kia . . . mahani mitaki atu.”—LUKA 6:35.
1, 2. Ko e ha e taute e mahani mitaki ke he falu kua fa paleko?
HE TAUTE e mahani mitaki ke he falu kua eke ke paleko. Ko lautolu ne fakakite ki ai e tautolu e fakaalofa kua liga nakai fiafia mai. Pete he lali a tautolu ke lagomatai fakaagaaga e tau tagata he eketaha ke talahau e “vagahau mitaki he lilifu, he Atua [“fiafia,” NW]” mo e Tama haana, liga to vale po ke nakai loto fakaaue a lautolu. (1 Timo. 1:11) Ne eke mooli he falu mo “fi ha lautolu e satauro a Keriso.” (Filipi 3:18) Ko e tau Kerisiano, fēfē e puhala kua lata ke taute atu e tautolu ki a lautolu ia?
2 Ne tala age a Iesu Keriso ke he tau tutaki haana: “Kia fakaalofa atu a mutolu kia lautolu kua fai fi kia mutolu, ti mahani mitaki atu ki ai.” (Luka 6:35) Kia manamanatu fakamatafeiga la tautolu mogonei ke he tomatomaaga nei. To aoga foki a tautolu mai he falu manatu ne talahau e Iesu hagaao ke he taute fakamitaki e falu.
‘Fakaalofa Atu ki a Lautolu kua Fai Fi ki a Mutolu’
3. (a) He tau kupu ni haau, fakamaama e talahauaga a Iesu ne fakamau ia Mataio 5:43-45. (e) Ko e heigoa e onoonoaga he tau takitaki fakalotu Iutaia he senetenari fakamua ne tupu hagaao ke he tau Iutaia mo lautolu ne nakai ko e tau Iutaia?
3 Ke he haana a Lauga he Mouga ne talahaua, kua tala age a Iesu ke he moto tagata haana ke fakaalofa ke he tau fī ha lautolu mo e ke liogi ma lautolu ne favale mai ki a lautolu. (Totou Mataio 5:43-45.) Ko lautolu i ai he magaaho ia ko e tau Iutaia, ne mailoga e poakiaga he Atua: “Aua neke taui atu e koe, ti ua taofi e koe hau a ita ke he tau tagata he hau a motu, ka e fakaalofa atu a koe ke he tagata kua katofia mo koe kia tuga na koe kia koe.” (Levi. 19:18) Ko e tau takitaki lotu Iutaia he senetenari fakamua ne talitonu ko e “tau tagata he hau a motu” mo e “tagata kua katofia mo koe” kua hagaao ni ke he tau Iutaia. Kua manako e Fakatufono faka-Mose ke he tau Isaraela ke fakamamao mai he falu motu, ka e tupu e manatu ko e tau fī a lautolu ne nakai ko e tau Iutaia, mo e vihiatia ki ai.
4. Fēfē e puhala kua taute he tau tutaki a Iesu e tau fī ha lautolu?
4 Kehe mamao ai, ne fakapuloa e Iesu: “Kia fakatumau ke fakaalofa ke he tau fi ha mutolu mo e kia liogi ma lautolu ne favale mai ki a mutolu.” (Mata. 5:44, NW) Kua lata e tau tutaki haana ke fakaalofa atu ki a lautolu oti ne favale mai ki a lautolu. Hagaao ke he tagata tohia he Evagelia ko Luka, ne pehē a Iesu: “Ka e tala atu a au kia mutolu ne fanogonogo mai, Kia fakaalofa atu kia lautolu kua fai fi kia mutolu; kia totonu atu kia lautolu ne fakavihia mai kia mutolu. Kia fakamonuina atu e mutolu kia lautolu ne kaialu mai kia mutolu; kia liogi atu a mutolu ma lautolu ne tukumale mai kia mutolu.” (Luka 6:27, 28) Tuga a lautolu he senetenari fakamua ne muitua ke he tau kupu a Iesu, “kia totonu atu [a tautolu] kia lautolu ne fakavihia mai” a tautolu he tali totonu atu ke he tau mahani vale ha lautolu. Kua ‘fakamonuina atu e tautolu ki a lautolu ne kaialu mai’ ki a tautolu he vagahau totonu ki a lautolu. Ti “liogi ma lautolu ne favale mai” he fakamamahi fakatino mai, po ke falu puhala foki ne “tukumale” aki a tautolu. Ko e tau liogi pihia ko e tau ole fakaalofa kua liga hiki e tau loto he tau tagata favale mo e taute taha mena kua moua e taliaaga a Iehova.
5, 6. Ko e ha kua lata ia tautolu ke fakaalofa ke he tau fī ha tautolu?
5 Ko e ha ne fakakite e fakaalofa ke he tau fī ha tautolu? “Kia eke ai a mutolu mo fanau he Matua ha mutolu ha he lagi,” he talahau e Iesu. (Mata. 5:45) Ka muitua e tautolu e fakatonuaga ia, kua eke a tautolu mo “tau tama” he Atua nukua fifitaki e tautolu a Iehova, “ha kua fakahake ne ia hana la kia lautolu kua mahani kelea katoa mo lautolu kua mahani mitaki, kua fakato hifo foki e ia e uha kia lautolu kua tututonu katoa mo lautolu kua nakai tututonu.” He tohia he tala a Luka, ko e Atua “ne ofaofa e tau tagata vale, katoa mo lautolu ne mahani kelea.”—Luka 6:35.
6 He peehi e puhala aoga ma e tau tutaki haana ‘kia fakaalofa atu ke he tau fī ha lautolu,’ ne pehē a Iesu: “Kaeke foki ke fakaalofa atu a mutolu kia lautolu ne fakaalofa mai kia mutolu, ko [e] heigoa kia e palepale kua moua e mutolu? Ka e nakai kia eke he tau telona e mena foki ia? Kaeke ke fakaalofa a mutolu ke he tau matakainaga ha mutolu hoko lautolu, ko [e] heigoa kia e mena uho kua eke e mutolu? Ka e nakai kia eke he tau telona e mena foki ia?” (Mata. 5:46, 47) Kaeke ke fakatote e fakaalofa ha tautolu ki a lautolu ne nakai talia mai, to nakai moua he mena nei ha “palepale,” po ke taliaaga mai he Atua. Pihia foki e tau telona ne fa vihiatia, ne fakakite e fakaalofa ke he tau tagata ne fakaalofa a lautolu ki ai.—Luka 5:30; 7:34.
7. Ko e ha ne nakai uho ke fakaalofa atu ni ke he “tau matakainaga” ha tautolu?
7 Ko e fakaalofa atu mahani mau faka-Iutaia ne putoia e kupu “monuina.” (Fakafili 19:20; Ioane 20:19) Kua hagaao e mena nei ke monuina e malolō tino, haohao mitaki, mo e monuina he feleveia mai e tagata. Nakai ko e “mena uho” kaeke ke fakaalofa atu ni a tautolu ki a lautolu ne iloa e tautolu ko e “tau matakainaga” ha tautolu. He fakakite e Iesu, fai mena pihia ne taute he “[“tau tagata he tau motu,” NW].”
8. Ko e heigoa ne fakamalolō e Iesu e tau tagata fanogonogo haana ke taute he magaaho ne pehē a ia: “Kia katoatoa ha mutolu a mahani mitaki”?
8 Ko e agahala pauaki ne fakatauhele aki e tau tutaki he Keriso ke nakai mitaki katoatoa. (Roma 5:12) Ka e, fakahiku e Iesu e vala nei he lauga haana he talahau: “Kia katoatoa ha mutolu a mahani mitaki, ke tuga ha mutolu a Matua ha ha he lagi kua katoatoa hana mahani mitaki.” (Mata. 5:48) Kua fakamalolō a ia ke he tau tagata fanogonogo haana ke fifitaki ha lautolu a “Matua ha ha he lagi,” ko Iehova, he mitaki katoatoa ha lautolu a fakaalofa—ti fakakatoatoa ai he fakaalofa ke he tau fī ha lautolu. Pihia foki e mena kua amanaki ki a tautolu.
Ko e Ha kua Fakamagalo Ai?
9. Ko e heigoa e kakano he tau kupu: “Kia fakamagalo e koe kia mautolu ha mautolu a tau hala”?
9 Kia tumau a tautolu he taute e mena mitaki ka fakamagalo fakaalofa noa a tautolu ke he tagata ne agahala ki a tautolu. Ko e vala he liogi ne fakatoka e Iesu kua ha ha ai e tau kupu: “Kia fakamagalo e koe kia mautolu ha mautolu a tau hala, tuga a mautolu ne fakamagalo atu kia lautolu ne eke fakakelea mai kia mautolu.” (Mata. 6:12) Ne fakakite he Evagelia a Luka ko e “tau hala” kua manatu a Iesu ki ai, he pehē ai: “Kia fakamagalo e koe kia mautolu ha mautolu a tau hala; ha ko e mena fakamagalo atu a mautolu kia lautolu oti ne eke fakakelea kia mautolu.”—Luka 11:4.
10. Hagaao ke he fakamagaloaga, fifitaki fēfē e tautolu e Atua?
10 Kua lata ia tautolu ke fifitaki ke he Atua, ne fakamagalo noa e tau tagata hala ne tokihala. Ne tohi he aposetolo ko Paulo: “Kia eke a mutolu mo tau tagata totonu ko e taha ke he taha, kia hofihofi ha mutolu a fakaalofa, mo e fefakamagaloaki a mutolu; tuga e Atua ha ia Keriso ne fakamagalo e ia a mutolu.” (Efeso 4:32) Ne lologo e salamo ko Tavita: “Kua fakaalofa hohofi mo e fakaalofa noa mai a Iehova; kua fakatuai hana ita, ka e lahi ni hana fakaalofa. . . . Nakai eke e ia kia tautolu ke lata mo e ha tautolu a tau hala; nakai taui foki e ia a tautolu ke lata mo e ha tautolu a tau mahani hepehepe. . . . Tuga ne vaha mamao e fahi uta mo lalo, kua fakamamao pihia e ia ia tautolu ha tautolu a tau holifono. Tuga ne hofihofi e fakaalofa he matua ke he hana fanau, kua hofihofi pihia e fakaalofa a Iehova kia lautolu kua matakutaku kia ia, ha kua fioia e ia e mena ne eke aki a tautolu; kua manatu e ia ko e kelekele ni a tautolu nai.”—Sala. 103:8-14.
11. Ko hai ne foaki he Atua e fakamagaloaga ki ai?
11 Maeke he tau tagata ke moua e fakamagaloaga he Atua kaeke ni ke fitā e fakamagalo a lautolu ne agahala ki a lautolu. (Mare. 11:25) He peehi e manatu nei, ne lafi e Iesu: “Kaeke ke fakamagalo atu e mutolu, ke he tau tagata e tau hala ha lautolu, ti fakamagalo mai foki a mutolu he Matua ha mutolu ha ha he lagi. Kaeke foki kua nakai fakamagalo atu e mutolu ke he tau tagata e tau hala ha lautolu, ti nakai fakamagalo foki ha mutolu a Matua ha mutolu a tau hala.” (Mata. 6:14, 15) E, kua foaki he Atua e fakamagaloaga ki a lautolu ni ne fakamagalo noa e falu. Mo e taha puhala kia taute e mahani mitaki ko e fakatatau mo e fakatonuaga a Paulo: “Tuga ne fakamagalo mai a [“Iehova,” NW] kia mutolu, kia pihia foki a mutolu.”—Kolo. 3:13.
“Aua Neke Fakafili Atu”
12. Ko e heigoa e fakatonuaga ne foaki e Iesu hagaao ke he fakafili e falu?
12 Taha puhala foki ke taute e mahani mitaki ne fakatoka he Lauga he Mouga he magaaho ne tala age a Iesu ke he tau tagata fanogonogo ke aua neke fakafili atu e falu ti fakaaoga e fakataiaga malolō ke peehi aki e manatu nei. (Totou Mataio 7:1-5.) Kia manamanatu la ke he kakano he talahauaga ha Iesu he pehē a ia: “Aua neke fakafili atu.”
13. Maeke fēfē e tau tagata fanogonogo a Iesu “kia fakamagalo atu”?
13 Ne fatiaki he Evagelia a Mataio e talahauaga a Iesu ne pehē: “Aua neke fakafili atu e mutolu, neke fakafili a mutolu.” (Mata. 7:1) Hagaao ki a Luka, ne pehē a Iesu: “Ua fakafili atu foki e mutolu, ti nakai fakafili mai a mutolu; ua fakahala e mutolu, ti nakai fakahala mai a mutolu; kia fakamagalo atu a mutolu, ti fakamagalo mai kia mutolu.” (Luka 6:37) Ko e tau Farasaio he senetenari fakamua ne fakafili fakakelea e falu, he fakavē ke he tau aga fakamotu nakai mai he Tohi Tapu. Ko e tau tagata fanogonogo ha Iesu ne taute e mena ia nukua lata ke “ua fakafili atu.” Ka “kia fakamagalo atu” he fakatokatoka atu e tau kūkū he falu. Ne foaki he aposetolo ko Paulo e fakatonuaga pihia hagaao ke he fakamagaloaga ne fakakite i luga.
14. He fakakite atu e fakamagaloaga, to omoi he tau tutaki a Iesu e tau tagata ke taute e heigoa?
14 He fakakite e fakamagaloaga, to omoi he tau tutaki a Iesu e tau tagata ke tali atu mo e aga fakamagalo. “Ko e fakafili ke fakafili atu ai e mutolu, to fakafili mai ai kia mutolu,” he talahau e Iesu, “ko e fafati foki ka fafati atu e mutolu, to fafati mai ai kia mutolu.” (Mata. 7:2) Hagaao ke he puhala ne taute atu e tautolu ke he falu, kua helehele e tautolu e tau mena ne gana e tautolu.—Kala. 6:7.
15. Fakakite fēfē e Iesu kua hepe ke molea e tuhituhi?
15 Manatu ke maeke ke fakakite kua hepe mooli ke molea e tuhituhi, ne hūhū a Iesu: “Ko [e] heigoa e mena kua kitekite ai e koe [ke] he mala akau ke he mata he hau a matakainaga, ka e nakai kitia e koe e akau fakalava ke he mata hau. Ke tala age foki fefe e koe ke he hau a matakainaga, Tuku mai a, ke kape kehe e au e mala akau he mata hau; kitiala, ha ha he mata hau foki e akau fakalava?” (Mata. 7:3, 4) Ko e tagata ne hihiga ke tuhituhi e falu kua mailoga e tau hehē ikiiki lalahi he “mata” he matakainaga haana. Ne talahau he tagata tuhituhi kua kelea e onoonoaga mo e fifiliaga he matakainaga haana. Pete ko e hehē tote kiliiku—tuga e mala akau—kua ole e tagata tuhituhi ke ‘kape kehe e mala akau.’ Ne foaki noa fakatupua e ia ke lagomatai e matakainaga haana ke kitia mitaki e tau mena.
16. Ko e ha ne talahau ko e tau Farasaio ne ha ha ai e “akau fakalava” he tau mata ha lautolu?
16 Kua mua atu e tuhituhi fakakelea he tau takitaki fakalotu Iutaia e falu. Ke fakatai: He fakapuloa he taha tagata matapouli ne fakamaulu e Keriso ko e mena hau a Iesu he Atua, ne tali ita e tau Farasaio: “Ne fanau mai a koe mo e hala ni kua lahi, ke fakaako mai kia e koe a mautolu?” (Ioane 9:30-34) Hagaao ke he fakakiteaga fakaagaaga maama mo e lotomatala ke fakafili fakamitaki, ne ha ha he tau Farasaio e “akau fakalava” he tau mata ni ha lautolu ti kua pouli katoatoa. Ko e mena ia ne fakailoa e Iesu: “Ko koe na ko e fakavai, ati tiaki a fakamua e koe e akau fakalava he mata hau, ati kitia mitaki ai e koe ke kape kehe e mala akau he mata he hau a matakainaga.” (Mata. 7:5; Luka 6:42) Kaeke ke fifili a tautolu ke taute e mahani mitaki mo e taute fakamitaki e falu, to nakai eke a tautolu mo tau tagata tuhituhi vale ne kumi tumau e mala akau fakatai he mata he matakainaga ha tautolu. Ka e, to talahau e tautolu kua nakai mitaki katoatoa a tautolu mo e ko e mena ia kua lata ke kalo kehe mai he aga fakafili mo e tuhituhi ke he tau matakainaga ha tautolu.
Puhala kua Lata ke Taute Atu e Tautolu ke he Falu
17. Hagaao ke he Mataio 7:12, kua lata a tautolu ke taute fēfē atu ke he falu?
17 He Lauga he Mouga, ne talahau mai e Iesu kua fakatātā he Atua e aga fakamatua ke he tau fekafekau Haana he tali e tau liogi ha lautolu. (Totou Mataio 7:7-12.) Kua mailoga ai kua fakatoka e Iesu e matafakatufono nei he mahani: “Ko e tau mena oti kua loto a mutolu ki ai, ke eke he tau tagata kia mutolu; ati eke ā e mutolu e tau mena ia kia lautolu.” (Mata. 7:12) Kaeke hokoia ke taute e tautolu e tau tagata oti ke he puhala nei kua fakamooli e tautolu ko tautolu ko e tau tutaki mooli a Iesu Keriso.
18. Fakakite fēfē he “[F]akatufono” nukua lata ia tautolu ke taute e falu tuga ne manako a tautolu ke taute mai ki a tautolu?
18 He mole e talahau kua lata ia tautolu ke taute e falu tuga ne manako a tautolu ke taute mai he falu ki a tautolu, ne lafi e Iesu: “Ha ko e [F]akatufono haia, mo e tau [P]erofeta.” Ka taute atu e tautolu falu ke he puhala ne talahau pauaki e Iesu, kua fakatatau a tautolu mo e kakano he “[F]akatufono”—ko e tau tohi ne ha ha he Tohi Tapu ia Kenese ke hoko ki a Teutaronome. Kehe mai he fakakite e finagalo a Iehova ke tupu mai e tega ka utakehe e mahani kelea, kua fakatoka mai he tau tohi nei e Fakatufono ne foaki he Atua ke he motu ha Isaraela he puhala ia Mose he 1513 F.V.N. (Kene. 3:15) Ke he falu mena foki, kua fakamaaliali mai he Fakatufono na lata e tau Isaraela ke hakohako, nakai ke fakakite e fili tagata, mo e ke taute fakamitaki a lautolu ne matematekelea mo e tau tagata motu kehe ne nonofo he motu.—Levi. 19:9, 10, 15, 34.
19. Fakakite fēfē he ‘tau Perofeta’ kua lata ia tautolu ke taute e mahani mitaki?
19 He hagaao ke he ‘tau Perofeta,’ ne manatu e Iesu e tau tohi fakaperofeta he tau Tohiaga Tapu. Kua ha ha i ai e tau perofetaaga faka-Mesia ne fakamooli a ia ko Keriso. Ko e tau tohiaga pihia kua fakakite foki na fakamonuina he Atua e tau tagata haana he magaaho ne taute e lautolu e mena hako ke he fofoga haana mo e taute e falu ke he puhala tonu. Tuga anei, ne foaki he perofetaaga a Isaia e fakatonuaga nei ke he tau Isaraela: “Kua vagahau mai pehe a Iehova, Kia omaoma a mutolu ke he fakafiliaga, mo e eke e mutolu e mahani tututonu. . . . Uhoaki e tagata ka eke e ia e tau mena nai, mo e tama he tagata ke taofi ia ke mau; . . . mo e taofi e ia hana lima neke eke ai e ia ha mena kelea.” (Isaia 56:1, 2) E, kua amanaki e Atua ke he tau tagata haana kia taute e mahani mitaki.
Tumau ke Taute e Mitaki ke he Falu
20, 21. Tali atu fēfē e moto tagata ke he Lauga a Iesu he Mouga, ti ko e ha kua lata ke manamanatu fakahokulo ki ai?
20 Kua fakatutala a tautolu ke he gahoa ni he tau manatu loga ne talahau e Iesu he haana Lauga he Mouga ne mua ue atu. Pihia foki, maeke ia tautolu ke mukamuka ke maama e aga ha lautolu ne logona e mena ne talahau e ia he magaaho ia. He talahau he Tohi Tapu: “Kua fakaoti e Iesu e tau kupu nai, ati ofomate ai e lanu tagata ke he hana tau kupu; ha ko e mena fakaako a ia kia lautolu tuga ne taha ha i ai e pule, ka e nakai tuga e tau tohikupu.”—Mata. 7:28, 29.
21 Ne nakai fakauaua a Iesu Keriso he fakamooli ke eke mo “Fakatonuaga Ofoofogia lahi.” (Isaia 9:6, NW) Ko e Lauga he Mouga ko e fakafifitakiaga he iloilo a Iesu ke he puhala ne kitia aki he haana a Matua he lagi e tau mena. Lafi ke he tau manatu ne fakatutala a tautolu ki ai, ko e lauga ia kua lahi e mena ne talahau hagaao ke he fiafia mooli, puhala ke kalo mai he mahani feuaki, puhala ke fakagahua e tututonu, mo e mena kua lata ke taute e tautolu ke olioli e vahā anoiha ne haohao mitaki mo e fiafia, mo e falu mena atu foki. Ko e ha he liu totou fakamitaki mo e manamanatu ke he liogi he Mataio veveheaga 5 ke hoko ke he 7? Manamanatu fakahokulo ke he fakatonuaga ofoofogia lahi a Iesu ne fakamau i loto. Fakagahua ke he moui haau e mena ne talahau he Keriso he haana Lauga he Mouga. To maeke mogoia ia koe ke fakafiafia a Iehova, he taute fakamitaki e falu, mo e tumau ke taute e mahani mitaki.
To Tali Fēfē e Koe?
• Kua lata ke taute atu fēfē e tautolu e tau fī ha tautolu?
• Ko e ha kua lata ia tautolu ke fakamagalo atu?
• Ko e heigoa ne talahau e Iesu hagaao ke he fakafili e tau tagata?
• Hagaao ke he Mataio 7:12, kua lata ke taute atu fēfē e tautolu e falu?
[Blurb he lau 10]
Iloa nakai e koe e kakano ne pehē a Iesu: “Aua neke fakafili atu”?
[Fakatino he lau 8]
Ko e ha kua lata ia tautolu ke liogi ma lautolu ne favale mai?
[Fakatino he lau 10]
Taute atu tumau kia e koe ke he falu tuga kua manako a koe ke taute mai ki a koe?