Loga e Mena Mitaki ne Moua e Au

Ne Talahau e Arthur Bonno

KO E 1951. Ko e hoana haaku ko Edith mo au he fonoaga he faahimotu he mogo ne logona e maua e fakailoaaga to fai fono ma lautolu ne manako ke fekafekau misionare.

“Hau ke o ke fanogonogo!” he ui e au.

“Ai ma ha taua ma Art!” he tali e Edith.

“Hau ke ō ma Edie, to fanogonogo noa ni a taua.”

He oti e fono, ne tufa e tau laupepa fakapuke ma e Aoga Kiliata.

“Hau ke fakapuke,” he talahau e au.

“Ka e kua e magafaoa ha taua ma Art?”

Kavi ke taha mo e hafa e tau he mole e fonoaga ia, ne o a maua he Aoga Kiliata ti kotofa ke fekafekau i Ekuatoa, ki Amerika Toga.

Liga mailoga e mutolu mai he fakatutalaaga he hoana haaku mo au he fonoaga ia, ne mahani loto malolō au mo e aga maeke ke taute. Ka ko Edith, kua mahani molū mo e mahani fakalatalata. He tupu hake he taone tote ko Elizabeth, i Pennsylvania, U.S.A., kua nakaila fano mamao mai a ia he kaina po ke feleveia mo e tagata motu kehe. Ne uka ia ia ke toka e magafaoa haana. Pete he pihia, ne talia katoatoa e ia e kotofaaga ke fekafekau he taha motu. He 1954 ne hohoko a maua ki Ekuatoa mo e fekafekau ko e tau misionare he motu nei tali mai he mogoia. He tau tau ne nonofo a maua hinei, kua loga e tau mena mitaki ne moua e maua. Manako nakai a mutolu ke logona falu he tau mena ia?

Tau Manatu Atihake

Ko e kotofaaga fakamua ha maua ko e taone lahi ko Quito, ne kavi ke 9,000 futu (2,850 e mita) he tokoluga ke he tau Atu Mouga he Andes. Ne ua e aho he ō a maua he tuleni mo e tulaki ki ai mai he taone he faahi tahi i Guayaquil—ko e fenoga mogonei ne 30 e minuti he ō he vakalele! Ne fekafekau a maua i Quito ke he fā e tau ofoofogia. Ti he 1958, fai mena mitaki foki ne tupu: Ne uiina a maua ke he gahua takaiaga.

He magaaho ia, ko e ua ni e takaiaga ikiiki he motu katoa. Ti lafi ke he ahiahi e tau fakapotopotoaga, ne loga e faahi tapu ne fakaaoga e maua he tau ke fakamatala ke he tau taone ikiiki i Initia ne nakai fai Fakamoli ne nonofo ai. Ko e tau fale nonofo he tau maaga ia kua fa pū ikiiki mo e ai fai matahio e tau poko ne taha ni e mohega ne hao ai. Ne uta e maua e puha ne fafao i ai e mōlī kalasini, paani, tau kapiniu kai, pā koukou, tau kafu, taenamu, tau mena tui, tau nusipepa tuai, mo e falu koloa foki. Ne fakaaoga e maua e tau nusipepa ke pogoti aki e tau pūpū he tau kaupā ke uka e tau kumā ke o mai ki loto.

Pete kua pouli mo e nakai mitaki e tau poko ia, ne moua e maua e tau manatu atihake he tau fakatutalaaga ha maua he pō he nonofo he mohega, mo e kai e mena kai tote ne tunu he mōlī kalasini ha maua. Ha kua fa takitaki he aga fakatepetepe haaku au ke vagahau ato manamanatu, he falu magaaho ne fakaaoga he hoana haaku e tau magaaho fakatotoka pihia ke talahau e tau puhala fakailoilo ke tutala fakamitaki au ke he tau matakainaga ne ahiahi e maua. Ne fanogonogo au ki a ia, ti fakamalolō fakahaga e tau ahiahi haaku. Ka vagahau fakahanoa foki au hagaao ke he taha, to nakai fakalataha e hoana haaku ke he fakatutalaaga. Ti iloa e au ke fakatumau e onoonoaga mitaki ke he tau matakainaga haaku. Ka e laulahi e tau fakatutalaaga ha maua he pō ke matapatu ke he tau mena ne fakaako e maua he tau vala tala he The Watchtower mo e tau mena tutupu he gahua he fonua ha maua he aho ia. Ti ko e fulufuluola ha ia he tau mena tutupu ne moua e maua!

Puhala ne Moua e Maua a Carlos

He taone ko Jipijapa, he faahi lalo i Ekuatoa, ne mai ki a maua e higoa he tagata ne fiafia—ko e higoa ni ko Carlos Mejía, ka e ai fai matakavi. He toka e poko totogi ha maua he pogipogi ia, ne nakai iloa e maua e matakavi ke kumi a ia, ti o ni a maua he puhala. Ne maeke ia maua ke kalo he tau pokopoko pelapela loga he tau puhalatū kiva ha ko e uha lahi ne tō he pō fakamua. Ne fano hui au i mua he hoana haaku ti ofo ni ne logona e au e tagi tupetupe mai tua, “Ma Art!” Ne fuluhi au ti kitia a Edie ne tū he pelapela uli ne puke hake ke he tau matatuli haana. Ko e mena fuluola lahi ke kata ai au ane mai nakai tagi a ia.

Maeke ia au ke toho mai a ia he kiva ia, ka e mau ni e tau tevae haana he pelapela. Hane kitekite mai e tama taane mo e tama fifine, ti tala age au ki a laua, “To atu e au taha tupe ka tamai e mua e tau tevae i loto he pelapela.” Ne fakamafiti a laua ke tamai e tau tevae, ka e lata a Edie ke moua e matakavi ke fakameā ai. Ne mailoga he matua fifine he fanau e mena ne tupu ti uiina a maua ke he fale haana, mo e lagomatai e ia e hoana haaku ke holoholo e tau hui haana ka e fakameā he fanau e tau tevae kiva. Ato ō a maua, fai mena mitaki ne tupu. Ne hūhū au ke he fifine kua iloa nakai e ia e matakavi ke moua e maua e tagata taane ne higoa ko Carlos Mejía. Mo e ofo lahi e fofoga haana, ne pehē a ia, “Ko e taane haaku a ia.” Fai magaaho, ne kamata e fakaako Tohi Tapu, ti fakahiku ke papatiso oti e tau tagata he magafaoa ia. Loga e tau he mole, ko Carlos, haana hoana, mo e tokoua e tama ha laua ne eke mo tau paionia pauaki.

Paleko e Tau Puhala Fenoga—Mafanatia e Fakamokoi

Ko e o fano he gahua takaiaga ne fakatupu e tau paleko. Ne fakaaoga e maua e tau pasi, tau tuleni, tau tulaki, tau vaka, mo e tau vakalele ikiiki. Taha magaaho ko John McLenachan, ne fekafekau ko e leveki faahimotu, mo e haana hoana ko Dorothy, ne ō mo maua he fenoga fakamatala ke he tau maaga hī ika ne tata atu ki Kolomopia. Ne ō a mautolu he vaka ne tuku aki e enisini poti. Ko e tau magō kua lalahi tuga e vaka ne kakau he faahi ha mautolu! Ko e tau ikivaka iloilo foki ne ō mo mautolu ne hopoate ke he lalahi he tau magō ti fakatila fakamafiti atu e vaka fakatata lahi ki uta.

Ka ko e tau paleko ne fehagai mo maua he gahua takaiaga kua mua atu. Maeke ia maua ke iloa e tau matakainaga fulufuluola mo e fakamokoi. Loga e magaaho ne fakamakamaka e tau magafaoa ne nonofo ai a maua ke tolu e fua kai ha maua ka kai he aho, ka e lagataha ni e kai ha lautolu. Po ke taute e lautolu a maua ke momohe he mohega hokoia he fale, ka e momohe a lautolu he foloa. Ne fa pehē e hoana haaku, “Kua lagomatai he tau matakainaga fakahele nei au ke kitia kua nakai lata ke loga lahi e tau koloa ke fiafia.”

“Nakai Manako a Maua ke Fakatonoa”

He 1960 taha foki e mena mitaki ne tupu ki a maua—ne uiina a maua ke fekafekau he la ofisa i Guayaquil. He gahua au he faahi fakatokatoka, ka e gahua a Edith he fonua he fakapotopotoaga ne tata ke he la ofisa. Ne nakai manatu au ko e tagata gahua ofisa au ti logona hifo e nakai lotomatala, ka e tuga ne fakakite he Heperu 13:21, na fakakatoatoa he Atua a tautolu aki ‘e tau gahua mitaki oti kana ke eke hana finagalo.’ Ua e tau he mole, ne uiina au ke finatu ke he aoga Kiliata ke hogofulu e mahina ka fakahoko he Peteli i Brooklyn, New York. He mogoia, kua amanaki ke he tau hoana ke fakatumau ke he kotofaaga ha lautolu. Hau ai e tohi i Brooklyn, ne tū ke he hoana haaku. Ne hūhū ki a ia ke manamanatu fakatekiteki to makai nakai a ia ke talia e nofo kehe he taane haana ke hogofulu e mahina.

He tali, ne tohi e Edith: “Iloa e au nakai ko e mena mukamuka lahi mahaki anei he lalolagi ke taute, ka e iloa e maua to lagomatai mooli e Iehova a maua ke fahia ke he ha mena vihi ka tupu. . . . Nakai manako a maua ke fakatonoa e tau kotofaaga ne liga fakatoka i mua ha maua po ke ha magaaho ke fakamahani ke latatonu ke taute e tau matagahua ha maua.” He haia au i Brooklyn, ne moua e au e tohi mai he hoana haaku he tau faahi tapu takitaha.

Fekafekau Fakalataha mo e Tau Matakainaga Fakamooli

He 1966, ha ko e tau lekua malolō tino, ne liliu a maua mo Edith ki Quito, ti liliu fekafekau misionare foki fakalataha mo e tau matakainaga he matakavi ia. Ko e tau tagata taofi mahani fakamooli a lautolu nā!

Ko e matakainaga fifine mahani fakamooli ne nakai tua e taane ne fa keli a ia. Taha aho, he hola ono he pogipogi, ne fai tagata ne ui mai he telefoni ki a maua kua liu foki tuai a ia keli. Ne alumaki atu au ke he fale he matakainaga fifine. Mogo ne kitia e au a ia, ne ofo lahi e tau mata haaku. Ne takoto a ia he mohega, fufula mo e unoko katoa e tino. Ne tafolo he taane haana a ia aki e kakau tafi ato mapaki ua ai. Fai mogo he aho ia, ne moua e au e taane i kaina ti tala age ki a ia ko e mena fakatamaiki ne taute e ia. Ne fakamolemole fakalahi a ia.

He atu tau 1970, ne laukauka e malolō tino haaku ti liliu a maua taute e gahua takaiaga. Ko e taone ha Ibarra ko e vala he takaiaga ha maua. He ahiahi e maua e taone ia he matahiku he atu tau 1950, tokoua ni e Fakamoli i ai, ko e misionare mo e matakainaga taane i ai. Ti kua makai a maua ke feleveia mo e tokologa ia lautolu ne foou kua lafi mai ke he fakapotopotoaga.

He feleveiaaga fakamua ha maua i ai, ne tū e Matakainaga ko Rodrigo Vaca i mua mo e taute e vala ne putoia e toloaga. He hūhū e ia e tau hūhū, ne hea e toloaga “Yo, yo!” (“Ko au, ko au!”) ka e nakai tuku hake e tau lima ha lautolu. Ne ofo a maua mo Edith ti feonoaki. ‘Ko e heigoa e mena kua tupu?’ he manatu e au. Fakamui ne iloa e maua ko e Matakainaga ko Vaca kua matapouli ka e mailoga e ia e tau leo he tau tagata he fakapotopotoaga he hea hake a lautolu. Ko ia ko e leveki mamoe ne iloa mitaki e tau mamoe haana! Kua fakamanatu mai he mena nei e tau kupu ha Iesu ia Ioane 10:3, 4, 14 hagaao ke he Leveki Mamoe Mitaki mo e tau mamoe ne feiloaaki lahi. He vahā nei, kua ono e fakapotopotoaga vagahau Sepania i Ibarra, taha e fakapotopotoaga vagahau Quichua, mo e taha e fakapotopotoaga vagahau matalima. Ko e Matakainaga ko Vaca ne matutaki atu a ia ke fekafekau fakamooli ko e motua mo e paionia pauaki.a

Loto Fakaaue ke he Mitaki ha Iehova

He 1974 ne moua foki e maua taha fakakiteaga he mitaki ha Iehova he mogo ne uiina a maua ke liliu ke he Peteli, ne kotofa foki au ke gahua he faahi leveki ti kotofa fakamui ke he La Komiti. Ne gahua fakamua a Edith he fale kai, ti gahua a ia fakamui he ofisa ne fekafekau agaia mogonei ko e tagata gahua he faahi meli.

He tau tau loga, ne ha ha ia maua e fiafia he fakafeleveia e tau misionare tokoteau ne fakaako i Kiliata, ne tamai e motua fakaagaaga mo e fakamakutu ke he tau fakapotopotoaga ne fekafekau ai a lautolu. Fakamalolō foki ki a maua ha kua o mai e tau afe he tau matakainaga mai he molea e 30 he tau motu ke fekafekau he motu nei. Kua nava lahi ki a maua e aga foaki noa ha lautolu! Falu ne sela e tau kaina mo e tau pisinisi ke maeke ke o mai ke fekafekau he tau matakavi ne manako lagomatai lahi ma e tau tagata fakamatala he Kautu. Ne fakatau e lautolu e tau peleōafi ke maeke ke fakamatala he tau faahi tua, fakatū e tau fakapotopotoaga foou, mo e lagomatai ke talaga e tau Fale he Kautu. Tokologa e tau matakainaga fifine nofo tokotaha ne o mai he tau motu kehe ke paionia hinei—ti ko e tau matakainaga gahua fakamakutu mo e lotomatala a lautolu!

Mooli, kua moua e au e tau mena mitaki loga he tau tau ne fekafekau au ke he Atua. Mua atu he tau mena nei ko e fakafetuiaga haaku mo Iehova. Kua loto fakaaue foki au ki a Iehova he foaki “e lagomatai” ma haaku. (Kene. 2:18) He liu au onoono ki tua ke he magahala ke molea e 69 e tau he fakalataha tokoua ko e taane mo e hoana, ne manatu e au e Tau Fakatai 18:22, ne pehē: “Ko ia kua moua e hoana, kua moua e ia e mena mitaki.” Ko e mena fiafia mooli ke fakalataha mo Edith. Ne lagomatai e ia au ke he loga e tau puhala. Ne eke foki a ia mo tama fifine mahani fakaalofa ke he matua fifine haana. Tali he magaaho ne hohoko mai a maua ki Ekuatoa, ne fakafano he hoana haaku e tohi he tau faahi tapu takitaha ke he matua fifine haana ato hoko e 1990, ko e mogo ne mate e matua fifine haana he 97 e tau moui.

Kua 90 e tau moui haaku mogonei ka e 89 ha Edith. Kua tokiofa e maua e fiafia ne moua e maua he lagomatai kavi ke he 70 e tagata ke iloa a Iehova. Kua fiafia mooli a maua he fakapuke e tau laupepa ia ma e Aoga Kiliata he 60 e tau kua mole. Ko e fifiliaga ia ne takitaki atu ke he moui ne puke he loga e tau mena mitaki.

[Matahui Tala]

[Fakatino he lau 29]

He Yankee Stadium i New York mo e tau matakainaga misionare he vahega ha maua i Kiliata, 1958

[Fakatino he lau 31]

Ahiahi e magafaoa Fakamoli he gahua takaiaga, 1959

[Fakatino he lau 32]

He la ofisa i Ekuatoa, 2002