Tala ke he Moui
“Ha He Lima Matau Hāu e Olioli Tukulagi”
Ne talahau e Lois Didur
Kua lagafiha he moui haau ne talahau e koe taha mena tuga anei, ‘Na lauka na au he ua taute e fifiliaga ia ne taute e au’? Moha ia, he mole e 50 e tau he fekafekau tumau au, ne nakai maeke ia au ke manamanatu ke he ha mena kua moua mai he olioli tukulagi he lima matau ha Iehova. Toka ke tala atu e au e kakano.
NE FANAU au he 1939 ti tupu hake he maaga tua ha Saskatchewan i Kanatā, tokofā foki e lafu mo e taha e tugaane. Ko e moui he faama ne fiafia. He taha aho, ne aahi mai e Tau Fakamoli a Iehova ke he matua taane haaku, ti hūhū au ki a lautolu na fai higoa nakai e Atua. Ne fakakite mai e lautolu e higoa Iehova he Salamo 83:18. Ne omoomoi he mena ia au ke manako foki ke iloa atu hagaao ke he Atua mo e haana Kupu.
He tau magahala ia, ne ō e tau fanau he tau faama ke he tau aoga he tau faahi tua ne takitaha ne poko aoga ato hoko ke he kavi 13 e tau he moui. Ne heke a lautolu he tau nua po ke o hui ke he loga e tau maila ke he aoga. Na leveki he tau magafaoa he takaiaga ia e faiaoga. He taha tau, ne kotofa e tau matua haaku ke nofo e faiaoga foou ko John Didur.
He nakai iloa e au ko e fuata taane nei kua fiafia lahi foki a ia ke he Kupu he Atua. Taha mogo he nava au ke he komunisi mo e kaufakalatahaaga, ne lalago he matua taane haaku he mogoia. Ne tali fakaeneene a John: “Ai fai tagata kua tonuhia ke pule ke he falu tagata. Ko e Atua ni kua moua e tonuhia ia.” Ne takitaki e mena ia ke he tau fakatutalaaga loga.
He fanau he 1931, ne kua logona teliga e John e tau mena vihi he felakutaki. Magaaho ne hoko e Felakutaki ha Korea he 1950, ne hūhū a ia ke he tau tagata he tau lotu kehekehe hagaao ke he putoiaaga ha lautolu ke he felakutaki. Ne pehē a lautolu oti na talia he tau Kerisiano ke fakalataha ke he felakutaki. Fakamui, ne hūhū e ia e hūhū taha ia ke he Tau Fakamoli a Iehova. Ne takitaki e lautolu a ia ke he tuaga faka-Tohi Tapu hagaao ke he felakutaki ne muitua ai he tau Kerisiano fakamua atu. Ne papatiso a John he 1955. He tau hake ne papatiso foki au. Ne iloa tokoua e maua kua manako a maua ke fakaaoga e tau momoui ha maua ke fekafekau ki a Iehova. (Sala. 37:3, 4) Ia Iulai 1957, ne mau a maua mo John.
Ke he tau tau loga he fakamanatuaga he aho mau ha maua, ko maua haia he fonoaga. Ne fiafia a maua ke fakalataha mo e tokoafe he tau tagata ne fakalilifu e fakamauaga. Ko e fonoaga fakamua ha maua ke he lalolagi katoa he 1958. Tokolima a mautolu ne o atu he motokā ki New York City mai i Saskatchewan. Ke he taha e faahi tapu, ne tukufenoga a mautolu he aho, mo e tau po takitaha ne momohe a mautolu he fale lā. Manamanatu la ke he ofo ha mautolu he mogo ne uiina he matakainaga taane a mautolu ne feleveia ai i Bethlehem i Pennsylvania ke nonofo he kaina he magafaoa haana he pō ia! Ko e totonu ia haana ati maeke ia mautolu ke meā mo e maopoopo he hohoko ki New York City. Ko e fonoaga lahi ia ne nava ai a mautolu ke he olioli lahi mahaki he fekafekau ki a Iehova! Tuga ne tohi he salamo, “ha he lima matau hāu e olioli tukulagi.”—Sala. 16:11.
GAHUA PAIONIA
Taha e tau he mole he 1959, ne gahua paionia a maua mo e nonofo he tama fale ne toho he tulela, ki luga he matiketike he fonua lahi i Saskatchewan. Maeke ia koe ke kitia e tau maila mamao, ti ko e falu he tau maila nei ko e matakavi fonua ha maua.
He taha aho, ne hoko mai e tohi ofoofogia he la ofisa. Ne fina atu fakamafiti au ke he mena ne gahua ai a John he tuleketā. Ko e tohi ke uiina ia maua ke eke mo tau paionia pauaki i Red Lake, Ontario. He nakai iloa e matakavi ia, ne tamai fakaave e maua e tau mepe ke kumi ai.
Kua kehe mooli mai he tau fonua lalahi! Ne kitia e maua mogonei e tau vao uhi lalahi mo e tau taone ikiiki ne tā tata ke he tau matakavi keli auro. He kumi mena a maua ke nonofo ai he aho fakamua, ne logona he tama fifine tote e fakatutalaaga ha maua mo e katofia haana. Ne poi a ia ki kaina ke he matua fifine haana, ne totonu ai he foaki mai e mena ke nonofo a maua he pō ia. Ko e mohega he poko i lalo he fale. He aho hake ne moua e maua e fale, ko e fale ne ua e poko ne talaga aki e tau patu akau, nakai fai fakatokaaga vai mo e nakai fai koloa fale, ko e tini fakamafana ni ne tugi aki e tau gaafi. Ne moua e maua falu mena he fale koloa ne sela e tau koloa kua fakaaoga, nakai leva ti fiafia lahi ai.
Ne nakai fai fakapotopotoaga he takatakai ia ke he 209 e kilomita. Tokologa e tau tagata keli auro ne o mai i Europa, ti ole ki a maua ko e maeke nakai ia maua ke ta age taha Tohi Tapu he vagahau ha lautolu. Nakai leva ne 30 e fakaako Tohi Tapu mitaki lahi mahaki ha maua. He ono ni e mahina, ne fakatū ai e fakapotopotoaga tote.
Ko e taane he taha fifine ne fakaako mo maua ne hea telefoni ke he akoako haana ke hau ke fakatonu e hoana haana. He feleveiaaga ia, ne pehē e akoako kua lata ia maua ke fakaako atu hagaao ke he Tolu Taha, mo e falu mena foki. Ne tamai he fifine e Tohi Tapu Katolika ha laua ti ole ke he akoako ke fakamooli aki e tau mena haana ne talahau. Ne paka e ia e Tohi Tapu ke he taha faahi he laulau, ti talahau kua nakai lata a ia ke fakamooli ha mena. He fano a ia, ne pehē a ia he vagahau Ukaraine kua lata ia laua ke vega a maua ki fafo ti ua liu ke fakaatā a maua ki fale. Ai mailoga e ia na maama a John he vagahau Ukaraine!
Nakai leva, ne toka e maua a Red Lake ke fakamahani a John ma e gahua takaiaga. Kavi ke he taha e tau he mole, ne taute e John e lauga papatiso he fonoaga takaiaga, ko e taane ia e taha he tau tagata ka papatiso! Ko e mena ne tupu mo e akoako ne omoomoi a ia ke kamata ni a ia ke onoono ki loto he Tohi Tapu.
LAVELAVE KE HE GAHUA FAIFANO
He gahua takaiaga, ne moua e maua e olioli kua mua atu he kehekehe e tau magafaoa ne nonofo ai. Ne tata lahi a maua ki a lautolu ne hafagi e tau kaina mo e tau momoui ha lautolu ke fakalataha mo maua. Lagataha e nonofo a maua he poko i luga ne nakai fai mena fakamafana he vahā makalili. He pogipogi kī, ne logona e maua e matakainaga fifine motua ne hau fakatekiteki ke he poko ha maua ke tafu e afi he sitou tote. Nakai leva, ne liu mai a ia mo e pā vala vai mafana ke maeke ia maua ke tauteute ma e aho. Ne lahi mahaki e mena haaku ne fakaako mai he haana a tau puhala fakatotoka mo e totonu.
Ne lagomatai he gahua faifano au ke fakatata lahi ki a Iehova. Taha e takaiaga i Alberta ne putoia ai e taone keli kolu he Far North, ne nofo ai e matakainaga fifine. Fēfē e onoonoaga he fakatokatokaaga ha Iehova ke he matakainaga fifine ia ne nofo mamao? He tau mahina ono oti, ne lele atu a maua ke fakalataha mo ia he gahua he fonua mo e taute e tau feleveiaaga mo ia, tuga ni ne taute he fakapotopotoaga lahi he taone. Ko e fakamanatuaga mafanatia he levekiaga fakaalofa hofihofi ha Iehova ki a lautolu takitokotaha ne tuga e tau mamoe ikiiki.
Ne matutaki tumau a maua mo e tokologa ne foaki mai e mena ke nonofo a maua. Fakamanatu mai he mena ia ki a au e taha he tau mena fakaalofa fakamua ha John ne mai ki a au—ko e puha ne puke he tau laupepa tohitohi lanu kehekehe. Ne fiafia lahi a maua ke matutaki tumau mo e tau kapitiga he tohitohi, he fakaaoga e tau laupepa pihia. Tokiofa agaia e au e puha tohi ia.
He haia a maua he takaiaga i Toronto, ne hea telefoni mai e matakainaga taane he Peteli i Kanatā ke hūhū ko e manako nakai a maua ke ō ke he Peteli. Magaaho fe ne manako a ia ke he tali? “A pogipogi ka maeke! Ne moua ai e ia!”
GAHUA HE PETELI
Kua igatia e hikiaga he tau kotofaaga mo e fakakite ki a maua e tau faahi kehekehe he olioli ne moua mai he lima ha Iehova. Matutaki e mena ia he mogo ne hiki atu a maua ke he Peteli he 1977. Ko e fakalataha mo e falu ia lautolu ne fakauku kua fakaatā a maua ke kitia e tau aga fakatagata kehekehe ha lautolu mo e lahi e fakalilifu ha lautolu ke he Kupu he Atua.
Ne mitaki e fakaholoaga foou he Peteli. Ma e fakatai, ne tuku ai e tau mena tui ha maua mogonei he toloa ka e nakai he katoleta, ti fakalataha a maua ke he taha e fakapotopotoaga. He nakai ni taute ko e kotofaaga haaku, ko e uta he tau matakau ne ahiahi mai ke fakakitekite ko e mena fiafia lahi ki a au. Na fakamaama e au e gahua kua taute he Peteli, logona e tau talahauaga he tau matakainaga ahiahi, mo e tali e tau hūhū ha lautolu.
Ne mafiti e tau tau he mole, he 1997, ne uiina a John ke fina atu he Aoga ma e Tau Tagata he La Komiti i Patterson, New York. He mole ia, ne ole ki a maua ke manamanatu ke hiki ki Ukaraine. Ne fakamafana ki a maua ke manamanatu fakamitaki mo e he liogi. He matahiku he afiafi ia, ne iloa e maua ko e tali ha maua ko e ē.
TAHA HIKIAGA—UKARAINE
Ne o atu a maua he fonoaga lahi he lalolagi katoa ki St. Petersburg i Rusia, he 1992, mo e ki Kiev i Ukaraine, he 1993. Ne futia fakatata he tau fonoaga ia a maua ke he tau matakainaga ha tautolu i Europa Uta. Ko e tau kaina foou ha maua i Lviv i Ukaraine, ne haia he fata ke uaaki he fale tuai. Ne ao atu e tau matahio ke he fonua ne taha e tama katene, taha e moa taane kula, mo e tau moa fifine. Ne teitei ni ke tuga kua haia he faama i Saskatchewan. Toko 12 a mautolu ne nonofo he kaina ia. Ne o atu tuai a mautolu he tau mogo pogipogi oti ke he taha faahi he taone ke gahua he Peteli.
Fēfē e logonaaga ha maua he haia i Ukaraine? Ko e logonaaga fakatokolalo ke nonofo fakalataha mo e tokologa ne kua kautū mai he tau kamatamata, tau pāaga, mo e tuku he tau fale puipui. Ka e fakatumau e lautolu e tua malolō ha lautolu. Ka nava e maua a lautolu, ne pehē a lautolu, “Ne taute ai e mautolu ma Iehova.” Nakai logona hifo e lautolu kua tiaki atu a lautolu. He mogonei foki, ka fakaaue a koe ke he taha ha ko e mahani totonu, liga pehē e tali haana, “Fakaaue ki a Iehova,” he nava atu ke he Punaaga he tau mena mitaki oti kana.
I Ukaraine, tokologa ne o hui ke he tau feleveiaaga, ti fai magaaho a lautolu ke tutala mo e fefakamafanaaki. Ko e ō hui kua liga taha po ke molea e tulā. Kua molea e 50 e fakapotopotoaga i Lviv ti 21 ne fakaaoga e Fale he Kautu ne lahi. He tau Aho Tapu, ko e mena fulufuluola lahi ke kitia e tokologa he tau matakainaga ne o mai ke he tau feleveiaaga.
Ne mafiti a maua ke logona hifo e fakatotoka ke he tau matakainaga taane mo e tau matakainaga fifine kua aga totonu mo e makai ke leveki e falu. Ka uka ia au ke maama e vagahau, ti pihia agaia ni, ne lahi e fakauka ha lautolu. Ne fa lahi atu e talahauaga he tau mata ha lautolu ke he tau kupu ha lautolu.
Ne kitia e fakafifitakiaga he fefalanakiaki mooli he tau matakainaga he magahala he fonoaga he lalolagi katoa he 2003 i Kiev. Ko e hohoko hifo laia a maua ke he fata he fakatokaaga puhala o fenoga hala lalo fonua ne lavelave, ne hau e tama fifine tote ki a maua mo e talahau fakaeneene, “Galo tai au. Ai kitia e nena haaku.” Ne kitia he tama fifine tote e tau laupepa pine ha maua ti iloa ko e Tau Fakamoli a maua. Loto malolō lahi a ia ti nakai tagi. Ko e hoana he leveki takaiaga ne haia mo maua ne uta fakatekiteki ai e tama fifine ke he Faahi Galo mo e Moua he fale tolo. Nakai leva ti liu fakalataha e tama fifine mo e nena haana. Ne aamotia lahi au he falanaki lahi he tama fifine tote nei, pete he haia mo e moto tagata ne tokoafe.
Ko e tau matakainaga he tau motu loga ne o mai ki Ukaraine ia Me 2001 ma e fakauluaga he tau fale he la ofisa foou ha mautolu. He oti e lauga pauaki he fale tolo he pogipogi Tapu, ko e toloaga lahi mahaki he tau matakainaga ne o mai hui he puhalatū ke kitekite he Peteli foou. Ko e mena ke nakai nimo! Ne fakalagalaga lahi au ke kitia e tau matakainaga nei, ne nakai fakahohā mo e fakatokatoka fakamitaki. Kua fakahokulo e loto fakaaue haaku ke he olioli ne moua mai he fekafekau ke he Atua.
HIKIAGA MAFITI LAHI
Momoko ai, he 2004, ne iloa ai kua moua a John he kenesā. Ne ō a maua ki Kanatā ma e tuluiaga haana. Ko e tuluiaga chemotherapy fakamua ne teitei molea lahi ke felauaki mo e tino haana, ti fai faahi tapu a ia he nofo he faahi leveki gagao lahi. Fakaaue ai, ne liu a ia gahuahua e manamanatuaga. Pete kua nakai maeke a ia ke vagahau, ne fakakite tumau he tau mata haana e loto fakaaue ki a lautolu oti ne ahiahi mai ki a ia.
Ka kua nakai malolō a ia ti mate he vahā mateafu he tau ia. Ne logona hifo e au ko e vala lahi haaku kua galo. Ko John mo au ne fiafia lahi he fekafekau tokoua ki a Iehova. Ko e heigoa haaku ka taute? Ne fifili au ke liu ki Ukaraine. Kua fakaaue lahi au ke he fakaalofa mafanatia he magafaoa Peteli mo e fakapotopotoaga i ai.
Nakai lagataha he tau momoui ha maua ne tokihala a maua ke he tau fifiliaga ne taute e maua. Ko e moui kua olioli ai, mo e mitaki lahi mahaki e tau lafiaga. Iloa e au na lahi agaia e mena ke fakaako hagaao ke he mitaki ha Iehova, ti amanaki au ke matutaki tukulagi he fekafekauaga haana ha kua moua mooli e au e ‘olioli ha he lima matau ha Iehova.’
[Blurb he lau 6]
“Nakai lagataha he tau momoui ha maua ne tokihala a maua ke he tau fifiliaga ne taute e maua”
[Fakatino he lau 3]
He mau au ki a John
[Fakatino he lau 4]
He paionia pauaki au i Red Lake, Ontario
[Fakatino he lau 5]
Mo John i Ukaraine he 2002