Welke basis voor een betere toekomst?
VORMT na tweehonderd jaar geschiedenis de huidige situatie van de Verenigde Staten een goede basis voor een betere toekomst? Stellig bezit de natie een grote economische kracht, terwijl er ook nog allerlei andere gunstige factoren aanwezig zijn.
Toch komen tal van onderzoekers op het gebied van de economie, het onderwijs, de sociale problemen en politiek tot sombere toekomstverwachtingen. Zij menen dat het land weliswaar een grote kracht en gunstige mogelijkheden bezit, maar de kans op spoedige problemen desondanks groot is, tenzij de negatieve tendensen tijdig worden omgebogen.
Een van de ongelukkige omstandigheden is naar hun mening, de nog in veel Amerikaanse gezinnen heersende „Amerikaanse droom”, het idee dat de welvaart onbeperkt zal blijven toenemen, met betere banen, meer geld, een hogere levensstandaard, veiligheid, rust en een goede toekomst voor de jongeren.
Voor velen heeft de situatie zich echter niet zo ontwikkeld. De New York Times berichtte hierover: „Onder veel Amerikanen schijnt de toenemende vrees te heersen dat het feest wellicht voorbij is. De Grote Amerikaanse droom . . . schijnt voor velen op de een of andere manier minder bereikbaar te zijn geworden.”
Een toenemend probleem
Eén belangrijk probleem dat daartoe heeft bijgedragen heeft te maken met de manier waarop veel Amerikanen de afgelopen tientallen jaren een groot deel van hun welvaart hebben gefinancierd. Dat is gedaan met geleend geld — ofte wel schuld, uitzinnig hoge schuld. Zij hebben een wissel getrokken op de toekomst om thans goed te kunnen leven. Maar te veel schuld leidt tot bankroet.
Wegens de enorme en nog steeds stijgende schuld, verkeert het vermogen om te betalen in gevaar, en dat geldt niet alleen voor een groot aantal particulieren, maar ook voor heel wat bedrijven, voor bepaalde stads- en staatsbesturen en zelfs de algemene regering. U.S. News & World Report berichtte hierover: „De schuld neemt sneller toe dan de V.S.-economie die haar moet dragen. De totale openbare en privé-verplichtingen komen nu bij elkaar neer op zowat meer dan het dubbele van de jaarlijkse export van goederen en diensten.” De totale schuld bedraagt thans meer dan drie biljoen (drie miljoen maal miljoen) dollar!
Volgens dit tijdschrift is de „ingebouwde schuld ongeveer 17 maal zo hoog als de gecombineerde netto-winsten van alle ondernemingen”, en neemt ze nog steeds toe. De schuld van de federale regering bedraagt meer dan 600 miljard dollar, en stijgt ook nog steeds. In de afgelopen zeventien jaar heeft de regering slechts éénmaal een klein overschot op haar jaarlijkse begroting gehad. Het tekort voor het fiscale jaar 1975 bedroeg meer dan 43 miljard dollar. Het verwachte tekort voor het fiscale jaar 1976 wordt geschat op 75 miljard dollar, een absoluut record.
In 1939 bedroeg de rente op de publieke schuld één miljard dollar per jaar. Maar in het fiscale jaar 1977 zal ze naar schatting tot 45 miljard dollar zijn opgelopen! Alleen die rente is al groter dan de totale publieke schuld van vóór de Tweede Wereldoorlog.
Senator H. F. Byrd merkte op: „Als deze leen-manie zich op dezelfde voet voortzet, geloof ik dat een ramp voor dit land onvermijdelijk is.”
Maar zijn de economische vooruitzichten de laatste maanden niet beter geworden? Ja, de meeste economen geloven dat de kwade recessie van de afgelopen tijd voorbij is. Het grootste deel van de verbetering is echter gefinancierd met geleend geld. Wanneer men vijfenzeventig miljard geleende dollars in een economie pompt, gaat het wel tijdelijk beter. Maar de schuldenlast wordt zwaarder en zwaarder. Sommigen hebben de situatie in hun bezorgdheid al vergeleken met een heroïne-verslaafde die steeds meer van zijn drug moet hebben, tot zijn gestel het niet langer kan verdragen en bezwijkt.
Lagere levensstandaard
New York heeft reeds ondervonden wat het wil zeggen meer geld uit te geven dan te verdienen. De schuldenlast van de stad is reeds zo zwaar geworden dat ze grote moeite heeft om nog meer geld te lenen ten einde de lopende rekeningen te kunnen betalen, laat staan de leningen terug te betalen.
De stad heeft daarom haar diensten ingekrompen, en derhalve werknemers moeten ontslaan. Maar zelfs ondanks zulke drastische maatregelen, blijven de tekorten bestaan. En het wordt voor de stad steeds moeilijker de reeds zware belasting die ze heft, nog meer te verhogen.
Net zoals echter de levenssituatie in een stad kan verslechteren wanneer er te veel wordt uitgegeven en te weinig verdiend, zo kan dat volgens vele deskundigen ook met het land gebeuren. Sommigen menen dat het onheil reeds heeft toegeslagen. Professor G. Sternlieb van de Rutgers-universiteit verklaarde: „Wat we ondervinden, is niets anders dan een afname van de Amerikaanse levensstandaard.”
Ook de belastingen dragen daar hun deel toe bij. Zij zijn de snelst stijgende inflatiepost. Reeds meer dan een derde van het loon van de werknemers gaat naar diverse belastingen toe. Het was dan ook niet zonder reden dat minister van financiën, W. E. Simon, opmerkte: „Het systeem van federale belastingheffing, zoals zich dat vanaf de beginjaren van de republiek heeft ontwikkeld, verkeert thans in moeilijkheden.” Er bestaat angst voor een ’belastingoproer’. Een van de aanleidingen tot de Revolutie van 200 jaar geleden, was de, in de ogen van de kolonisten, onrechtvaardige belasting die hun door de Britten werd opgelegd.
Armoede te midden van rijkdom
Bovendien blijft, ondanks de voorspoed van velen, ook de armoede hardnekkig bestaan. „De schattingen omtrent het aantal Amerikanen dat in armoede leeft”, aldus de New York Post, „lopen uiteen van 10 tot 30 miljoen.” Vele anderen leven net op de rand of even boven de grens van de armoede.
Rubriekschrijver J. Anderson schreef over de wederwaardigheden van een collega-verslaggever die zichzelf als veldarbeider had vermomd en als losse werkkracht in de landbouw ging werken. De woonruimten die hem werden verschaft, waren „nauwelijks voor menselijke bewoning geschikt”. Ja, de omstandigheden waaronder hij verkeerde, deden hem in het algemeen „meer denken aan 19e-eeuwse slavenverblijven dan aan een 20e-eeuwse woonruimte”.
Andersons conclusie luidde: „Hoe ironisch dat zij die op de rijkste velden ter wereld werken, in grote armoede leven en nauwelijks genoeg verdienen om in leven te blijven. Sommigen zijn vrijwel volledig aan de willekeur van hun veldbaas overgeleverd, die hen meer uitbuit dan uitbetaalt. Over het geheel genomen schijnt er geen ontsnapping mogelijk te zijn aan de eeuwige armoede van de velden.”
Het aantal bejaarden dat in armoede leeft, is de grote nationale schande. In veel grote steden zijn de levensomstandigheden ten hemel schreiend. Vernieuwingsprojecten houden geen gelijke tred met verval en vertrek.
Ja, na tweehonderd jaar blijken de levensomstandigheden voor velen erg goed, maar voor miljoenen ook erg slecht — alle jaren van voorspoed en alle goedbedoelde pogingen ten spijt. De huidige situatie biedt geen stevig fundament voor een zekere toekomst.
Andere problemen
Na tweehonderd jaar modern onderwijs, blijken bovendien miljoenen „in feite analfabeten” te zijn. Volgens het Amerikaanse bureau voor onderwijs heeft men „geschokt” moeten constateren dat een vijfde van de volwassen Amerikaanse bevolking (23 miljoen personen) niet in staat is om winkelreclames, verzekeringspolissen of andere noodzakelijke dingen te lezen. Daarnaast zijn er nog 39 miljoen Amerikanen die „zich net kunnen redden”.
De situatie op veel Amerikaanse scholen geeft bovendien weinig hoop op verbetering van het onderwijsniveau. De landelijke pers bericht dat het geweld op de scholen om zich heen grijpt en aanrandingen, berovingen, vandalisme en bendenoorlogen hand over hand toenemen. Eén publikatie sprak over een „feitelijk bewind van schoolterreur”. In een grote stad werden in vijf maanden tijds 474 gewelddaden tegen onderwijzers en schoolpersoneel gemeld.
Deze hele tendens hangt samen met de algemene misdaadtoename in het land. Elk jaar worden meer dan elf miljoen ernstige misdrijven aangegeven, en blijven er nog eens miljoenen onaangegeven.
Het gezinsleven valt uiteen. Bostonse sociologen hebben ontdekt dat ’in het gemiddelde Amerikaanse gezin geweld even gewoon is geworden als liefde’. De helft van het aantal ondervraagde echtparen gaf toe dat er het afgelopen jaar lijfelijk geweld in de gezinskring was voorgevallen; per jaar komen er naar schatting één miljoen gevallen van kindermishandeling voor.
Verlies aan vertrouwen
De New York Times meldde: „De afgelopen paar jaar schijnen wij als volk de weg te zijn kwijtgeraakt, ronddolend in het onzekere, onzeker wat betreft onze houding tot elkaar en tot de wereld in het algemeen. Het optimisme en de morele drijfkracht die de afgelopen tientallen jaren zo karakteristiek voor Amerika zijn geweest, zijn grotendeels vervangen door een diepgeworteld cynisme en gevoelens van desillusie.”
Ook senator F. Church noemde „een gebrek aan vertrouwen, een wijdverbreid cynisme en een diepgeworteld pessimisme, de meest centrale problemen en fundamentele problemen waar Amerika momenteel mee te kampen heeft”. Church, die de leiding heeft gehad over een onderzoek naar wantoestanden bij regeringsinstanties, verklaarde dat er „op alle niveaus van de Amerikaanse samenleving tot en met de federale regering aan toe”, een toenemende wetteloosheid valt te bespeuren. Hieraan voegde hij nog toe: „Het bestaan van een vrije regering wordt in gevaar gebracht, wanneer ze zelf in gebreke blijft de wet na te komen.”
De toekomst
Zullen de Verenigde Staten in hun huidige vorm blijven bestaan en hun derde-eeuwfeest kunnen vieren, hun „Tricentennial”?
Velen geloven niet dat de democratie ’de toekomst heeft’ en wijzen erop dat er steeds minder democratische regeringen komen. Totalitair en dictatoriaal bestuur neemt toe.
Stern, het grootste geïllustreerde tijdschrift van West-Duitsland, kwam tot de conclusie dat ’het huidige tijdperk van Amerikaanse overheersing voorbij is’, maar hoopte dat een ander Amerikaans tijdperk daarvoor in de plaats zou komen. De pro-Amerikaanse Economist uit Londen sprak over een „recessie” voor het Amerikaanse „wereldrijk” en kwam tot de conclusie dat ’het wereldleiderschap waarschijnlijk al heel vroeg in het tijdvak 1976-2076 in andere handen zal overgaan’.
Er is echter nog een veel fundamentelere reden om te geloven dat er een grote verandering zal komen in het wereldgebeuren, vóór de Amerikanen een nieuw eeuwfeest kunnen vieren. En dat niet omdat de Verenigde Staten door een andere wereldmacht onttroond zullen worden.