Jonge mensen vragen . . .

Wat is er zo griezelig aan griezelfilms?

ONDANKS het feit dat ze worden afgekraakt in recensies, ouders ze sterk afkeuren en de tv-netwerken ze vaak weigeren uit te zenden, gaat het goed met de griezelfilms. Gemeten naar het vermogen geld in het laatje te brengen, zijn griezelfilms een enorm succes, en sommige weten een recordaantal bezoekers te trekken. Ondernemende filmmakers, tuk op grotere winsten, haasten zich om er vervolgfilms op te maken. Begerig naar dergelijke winsten produceren andere filmmakers haastig imitaties.

En voor welk deel van het publiek zijn deze angstaanjagende films bedoeld? Voor jonge mensen. Het is niet ongewoon om tieners lange rijen en guur weer te zien trotseren om een kaartje te bemachtigen voor de nieuwste griezelfilm. Maar wat is er nu zo aantrekkelijk aan deze films? Bestaat er voor jongeren reden tot voorzichtigheid?

De nieuwe griezelfilms

De films die het publiek enkele tientallen jaren geleden deden griezelen, hebben plaats moeten maken voor een nieuw genre. De tegenwoordige griezelfilms laten het publiek niet rillen en huiveren door een goed verteld verhaal of een spannende intrige, of door de verbeelding van de toeschouwer te stimuleren, maar verlaten zich voor het bereiken van dit effect voornamelijk op luguber, tot in details getoond geweld. De New York Post berichtte daarover: „De traditionele monsters zijn vervangen door bloeddorstige maniakken.”

Een recensent van de vierde „Vrijdag de 13de”-film merkte bijvoorbeeld op: „De 91 minuten durende film bestaat uit weinig meer dan bloederige verminkingen en tienernaakt . . . compleet met flitsen van onthoofdingen en wurgingen.” De hoofdpersoon is „een krankzinnige moordenaar genaamd Jason, die met een ijshockeymasker voor een reeks tienerjongens en -meisjes in stukken hakt en overhoopsteekt”.

Enorme plassen bloed vormen dan ook het hoofdbestanddeel van de nieuwe griezelfilms. Geen wonder dat men van deze films wel heeft gezegd dat „het bloed je om de oren spat”.

De aantrekkingskracht van griezelfilms

Hoe ongelooflijk het ook klinkt, juist deze slachtpartijen en „bloederige verminkingen” maken dat veel jongeren zich naar de kassa’s haasten. Toen aan de 16-jarige Melissa werd gevraagd waarom zij geregeld naar griezelfilms ging, gaf zij heel openlijk toe: „Films waarin het er een beetje rauw aan toe gaat vind ik prachtig. Ik vind er niks aan om naar een film te gaan zoals Goldilocks. Ik ga graag naar een film zoals Nightmare on Elm Street.” Zij voegt eraan toe: „Ik vind het machtig te zien hoe mensen uit elkaar gereten worden.”

Ja, voor veel jongeren is de maatstaf waarnaar de kwaliteit van een film wordt afgemeten, de „creativiteit” waarmee de moorden worden uitgevoerd. Eén tiener schreef: „Ik heb het publiek echt horen klappen en fluiten bij afgrijselijke moorden.” De 17-jarige Sandy voegt eraan toe: „Als de beelden me echt angst aanjoegen, dan was het een goede film. Als dat niet zo was — alleen routinemoorden — dan was het maar zozo.”

Waarom anderen ernaar kijken

Toegegeven, niet iedereen die naar griezelfilms kijkt, wordt getrokken door een zucht naar geweld of een ziekelijke nieuwsgierigheid. Voor sommige tieners zijn griezelfilms eenvoudig een vlucht uit de werkelijkheid, een adempauze in een leven vol onzekerheden. De psychologe Joyce Brothers merkte op: „Wanneer je eigen leven heel gecompliceerd en beangstigend wordt . . ., is het gemakkelijker om te ontsnappen in een vreesaanjagend verhaal.”

Andere jongeren worden aangetrokken door het vooruitzicht van spanning en opwinding. Zo verklaart de 14-jarige Bobby: „Door de spanning zit je voortdurend op het randje van je stoel. Je zit als het ware in een achtbaan van angst en opwinding met slechts heel af een toe een momentje rust.”

Sommige tienerjongens denken dat hun mannelijkheid wordt bevestigd door hun vermogen om zonder blikken of blozen naar ijzingwekkende scènes en gedetailleerd uitgebeelde moordpartijen te kijken. Reggie, die regelmatig naar griezelfilms gaat, zegt: „Als je het bloed en het rauwe geweld kunt hebben, ben je een kerel. Kun je dat niet, dan word je door je vrienden als een moederskindje beschouwd.”

Veel jongeren gaan echter naar griezelfilms voor de „romantische” mogelijkheden die ze bieden bij afspraakjes. De 20-jarige Quintella herinnert zich: „Als ik naar een griezelfilm ging en het werd erg eng, dan greep ik mijn vriendje vast.” Zij voegt eraan toe: „Ik denk dat hij deze reactie van mij verwachtte en wilde.” Sommige tienermeisjes doen zelfs alsof zij het doodeng vinden, om zich lekker tegen de jongen met wie zij uit zijn aan te kunnen vleien. Hun begeleiders, die op deze reactie hopen, reageren gedienstig door hen beschermend te knuffelen.a

Angst, sensatie, een vlucht uit de werkelijkheid, romantiek — veel jongeren vinden dat er in griezelfilms met het oog op al deze schijnbare pluspunten niet veel kwaad kan schuilen. Maar is dat werkelijk zo?

Griezelfilms — Wat ze leren

Het is waar dat sommige psychologen van mening zijn dat griezelfilms onschadelijk zijn en geen ernstiger gevolgen hebben dan af en toe een slapeloze nacht. Niettemin houden een aantal gerespecteerde autoriteiten vol dat er gevaren aan kleven.

Dr. Leonard Berkowitz, hoogleraar in de psychologie aan de University of Wisconsin, zegt dat geweld in griezelfilms een drievoudige uitwerking op het publiek heeft. „Ten eerste”, verklaart hij, „heeft het tot gevolg dat de toeschouwers in het algemeen geweld minder schokkend gaan vinden en er onverschilliger tegenover staan. Ten tweede zou het publiek de conclusie kunnen trekken dat geweld aanvaardbaar gedrag is. Ten derde”, zo vervolgt hij, „kunnen sommigen erdoor gestimuleerd worden.”

Doet juist het vermogen om medegevoel en medelijden te hebben met anderen de mens niet verschillen van redeloze dieren? Het buitensporige geweld in griezelfilms kan dat medegevoel echter alleen maar verminderen. Het herinnert ons eraan hoe de apostel Paulus degenen veroordeelde die „wegens de ongevoeligheid [letterlijk „afstomping”] van hun hart”, „elk zedelijkheidsbegrip . . . verloren” hadden. Hij moedigde christenen echter aan om „vriendelijk jegens elkaar, teder mededogend” te worden (Efeziërs 4:18, 19, 32, Kingdom Interlinear). Kan blootstelling aan grote doses zinloos bloedvergieten iemand helpen deze hoedanigheden aan te kweken?

Gods zienswijze ten aanzien van geweld

Als de mogelijk afstompende uitwerking van deze films het enige gevaar was, zou dat alleen al reden zijn tot ernstige bezorgdheid. Voor christenen is het echter van het allergrootste belang om Gods vriendschap te behouden. Dat houdt in dat wij ook zijn zienswijze ten aanzien van geweld aanvaarden, die duidelijk werd toen hij de oude wereld uit Noachs tijd vernietigde. De bijbel verklaart: „Overal heersten onrecht en geweld. Iedereen deed wat in strijd was met Gods wil. Hij zei tegen Noach: ’Ik heb besloten een einde te maken aan het leven op aarde. Het is de schuld van de mensen dat de aarde vol geweld is.’” — Genesis 6:11-13, Groot Nieuws Bijbel.

De psalmist zei derhalve over Jehovah: „Al wie geweld liefheeft, haat Zijn ziel stellig” (Psalm 11:5). Vandaar dat de vroege christenen weigerden zich te laten betrekken bij de populaire gladiatorenspelen, waarbij man tegen man of man tegen dier moest vechten in een strijd op leven en dood. Dit was in die tijd weliswaar een aanvaarde vorm van vermaak, maar een tweede-eeuwse christelijke schrijver genaamd Athenagoras zei: „Wij, die menen dat het toekijken hoe een man ter dood wordt gebracht bijna hetzelfde is als hem te doden, hebben zulke schouwspelen verzaakt [plechtig afgezworen].”

Wat ook niet over het hoofd gezien mag worden, zijn de spiritistische en demonische ondertonen van veel griezelfilms. Zou een christelijke jongere ’pal staan tegen de kuiperijen van de Duivel’ als hij zich te goed zou doen aan films waarin spiritisme voorkomt? — Efeziërs 6:11; Openbaring 21:8.

Wegens hun verlangen hun vriendschap met God te behouden, zijn enkele van de eerder genoemde jongeren — Reggie, Quintella, Sandy en Bobby — ermee opgehouden naar griezelfilms te kijken. Nee, zij zijn geen asceten geworden die zichzelf elke vorm van plezier ontzeggen. Maar door een studie van de bijbel zijn zij gaan beseffen hoe noodzakelijk het is verderfelijke ontspanning te mijden. Daar zij er de noodzaak van inzien zich gepast te gedragen tegenover personen van het andere geslacht, gebruiken zij zulke films niet als een excuus voor misplaatste uitingen van genegenheid (1 Thessalonicenzen 4:3, 4). Zij bezien geweld niet langer als een vorm van ontspanning, maar streven ernaar selectief te zijn en niet meer overal naar te kijken.

Zij zijn tot de conclusie gekomen dat griezelfilms precies zijn geworden wat de naam zegt — om van te griezelen.

[Voetnoten]