Jonge mensen vragen . . .

Doet het ertoe welke films ik zie?

’FILMS hebben niet zo’n invloed op mij,’ beweert Karen, een tiener, ’want ik ga naar de film om geshockeerd te worden of om te griezelen, gewoon voor ontspanning.’ Veel jongeren beweren eveneens dat zij immuun zijn voor de invloed van films. De jonge Georgia is het daar echter niet mee eens. Zij heeft een aantal ’R-rated’ films gezien en zegt: „Je vergeet die scènes nooit . . . Hoe meer je erover nadenkt, hoe meer je merkt dat je wilt doen wat je gezien hebt.”a

Films zijn onder jongeren enorm populair. In een recent jaar bestond 36 procent van de meer dan 113 miljoen mensen die in de Verenigde Staten in de rij stonden voor de bioscoop, uit tieners. Nog eens miljoenen kijken in de beslotenheid van hun huis naar films op videocassettes of op de kabeltelevisie. Natuurlijk hebben wij allemaal van tijd tot tijd behoefte aan ontspanning en amusement. Zo’n verzetje kan een verfrissende en stimulerende uitwerking op de geest hebben. Voor veel jongeren is het zien van een film een manier om dit te bereiken en een anders saaie middag of avond te vullen. Maar naar wat voor films ga je kijken? Doet het er echt toe?

Films — de huidige tendensen

„Hedonisme, seks, geweld, hebzucht, zelfzucht.” Volgens kinderpsychiater Robert Coles zijn dit de overheersende waarden in de meeste films die tegenwoordig geproduceerd worden. Een door dr. Vince Hammond geleid onderzoek wees eveneens uit dat „de meeste films die in de geïndustrialiseerde landen worden vertoond, op zijn minst enig geweld bevatten, terwijl vele als gewelddadig of zeer gewelddadig bestempeld kunnen worden”. Hammonds onderzoekers bekeken 1000 films uit diverse landen. Hun conclusie? „De produktie van geweldfilms is een wereldomvattend probleem.”

Vooral horrorfilms, die bezetenheid door de duivel, verkrachting en de meest satanische manieren van bloedvergieten op het scherm brengen, staan bij jongeren hoog genoteerd. Zoals dr. Neil sr. het volgens het tijdschrift Seventeen stelde, „brengen [deze films] alles in beeld waarvan elk gezin hoopt dat het hun nooit overkomt”. Toch staan veel jongeren in de rij om ze te zien.

Er is een opmerkelijke toename in allesonthullende seksfilms. En volgens één hoogleraar „zijn in Canada jongeren tussen de 12 en 17 de grootste afnemers van niets-verhullende seksvideo’s, wat hun een verwrongen kijk op seksueel gedrag kan bezorgen”.

De filmindustrie schijnt zich er echter niet al te druk om te maken. Het tijdschrift Variety bericht dat films die doorspekt zijn van realistische uitbeeldingen van geweld en seks in opmars zijn, terwijl heilzame films voor het hele gezin nauwelijks meer gemaakt worden. Is het derhalve mogelijk dat films van een laag allooi een negatieve invloed op je hebben?

De aanval op je ogen en oren

Films doen een krachtige aanval op je zintuigen. Jezus zei dat ’de lamp van het lichaam het oog is’ (Mattheüs 6:22). Wat je ziet, kan een diepgaande uitwerking op je hebben. Eén encyclopedie zei het zo: „De geest volgt de ogen.” Normaal gesproken bepaalt je geest waar je ogen zich op instellen en wat ze zien. Maar als je je concentreert op de meer dan levensgrote beelden die over het witte doek bewegen, kun je je geest als het ware onderwerpen aan de wil van de filmmaker. Sommigen gaan zo op in een film dat er een stevige por in hun zij nodig is om de door de film opgeroepen betovering te verbreken.

Ook „het horende oor” oefent een krachtige invloed uit op onze gedachten en daden (Spreuken 20:12). Aan de meeslepende visuele beelden en het gesproken woord wordt kracht bijgezet door muziek die een beroep doet op de emoties en vrees, opwinding, woede en hartstocht kan oproepen. Het gevolg is dat films zo realistisch kunnen overkomen dat sommige kijkers moeite hebben fantasie van werkelijkheid te onderscheiden.

De aanval op je geest en je morele waarden

Het perspectief of gezichtspunt van een film kan je reactie erop ook sterk beïnvloeden. Filmmakers proberen er daarom voor te zorgen dat het publiek zich identificeert met de karakters op het scherm — ook al is de held een misdadiger of een sadistische machtswellusteling.b Als je niet oppast, kom je misschien plotseling tot de ontdekking dat je een crimineel zit toe te juichen!

Beschouw eens hoe een bepaald publiek reageerde op een recente horror-parodie over een maniak met scheermesvingers die zich al kervend een weg baande door een reeks van scènes. Zij moedigden de bloeddorstige moordenaar aan! Meegesleept door de manipulerende camera verloor het publiek klaarblijkelijk zijn gevoel van waarden — en elk medegevoel met de slachtoffers.

Wat een schril contrast met de bijbelse vermaning je niet over een andermans ongeluk te verheugen! (Spreuken 17:5) Het is in lijnrechte tegenspraak met Jezus’ Gulden Regel — ’voor anderen te doen wat je wilt dat zij voor jou doen’ (Mattheüs 7:12). Valt het toejuichen van moord bovendien te rijmen met de bijbelse aansporingen om „teder mededogend” te zijn? (Efeziërs 4:32) Komt het er niet op neer dat iemand zich op één lijn stelt met „de gemeente der boosdoeners”? — Psalm 26:4, 5.

Subtiele uitwerking

Maar je bent misschien van mening dat de uitwerking van een film tijdelijk, kortstondig is. En inderdaad is het niet waarschijnlijk dat je op iedereen die binnen je gezichtsveld komt, gaat in hakken omdat je dit in een of andere film hebt gezien. Een Nieuwzeelandse krant bericht echter dat er „steeds meer aanwijzingen [zijn] dat er verband bestaat tussen gewelddadige films en video’s en gewelddadig gedrag bij enkelen van degenen die ernaar kijken”. Het boek Adolescence wees eveneens op veel studies van de verhouding tussen „tv-geweld en agressief gedrag” en erkende dat „de bewijzen zich opstapelen” dat er verband bestaat tussen die twee.

Er zijn ook nieuwsberichten geweest over gruwelijke en roekeloze daden die bedreven werden in een reactie op filmscènes. Eén jongere stierf bijvoorbeeld aan de verwondingen die hij opliep toen hij probeerde een handstand te maken op de motorkap van een snelrijdende bestelwagen. Hij had deze stunt pas in een populaire film zien uitvoeren. Het is dus niet geheel onredelijk te suggereren dat een film van invloed kan zijn op je daden.

Vaker evenwel oefenen films een veel subtielere invloed uit. Is het bijvoorbeeld niet zo dat veel van je leeftijdgenoten er moeite voor doen zo te praten, zich zo te kleden en er net zo uit te zien als bepaalde filmidolen? Vormt dit geen bewijs van de krachtige invloed van films? In andere gevallen blijkt het kijken naar de verkeerde films een ondermijnende uitwerking te hebben op de morele waarden van een jongere. De onderzoeker dr. Thomas Radecki beweert dan ook dat langdurige blootstelling aan geweldfilms „tot een grotere ongevoeligheid voor geweld leidt”.

De bijbel zegt: „Jehovah zelf onderzoekt zowel de rechtvaardige als de goddeloze, en al wie geweld liefheeft, haat Zijn ziel stellig” (Psalm 11:5). Zou een constant dieet van geweldfilms jouw houding ten aanzien van geweld kunnen beïnvloeden? Zou je geweld onderhoudend of zelfs amusant kunnen gaan vinden? En zou het zelfs mogelijk zijn dat je merkt dat je meer dan vroeger geneigd bent problemen en moeilijkheden met behulp van geweld op te lossen? Terecht zegt Spreuken 10:23: „Misdaad is het vermaak van de dwaas.” — New American Bible.

En hoe staat het met je christelijke moraal? Zou het kijken naar openlijke seks en naaktscènes de onjuistheid en de slechte gevolgen van voorechtelijke seks in je geest naar de achtergrond kunnen schuiven? Zou het je ’haat voor wat slecht is’, kunnen ondermijnen? — Psalm 97:10.

De schrijfster Jane Burgess-Kohn vertelt over de ervaring van een meisje genaamd Jeanie. Nadat Jeanie met de jongen met wie zij een afspraakje had, „naar een erg sexy film had gekeken”, was zij daardoor, zo geeft zij toe, voldoende ’in de stemming gebracht’ om hevig te vrijen. Zij was echter niet in staat het daarbij te laten. „Het spijt me dat ik het moet zeggen,” bekent Jeanie, „maar die avond was ik er gemakkelijk toe over te halen seksuele gemeenschap te hebben. Ik weet nog steeds niet wat er gebeurd is waardoor ik elk gevoel voor rede verloor. Ik gaf niet eens echt iets om die knul!”

Het lijdt derhalve geen twijfel dat films het vermogen hebben je hart, je gedachten en je gedrag te beïnvloeden. Moet je dan niet selectief zijn als het erom gaat waar je naar kijkt? In een toekomstig artikel zal dit worden besproken.

[Voetnoten]

[Inzet op blz. 11]

„Je vergeet die scènes nooit . . . Hoe meer je erover nadenkt, hoe meer je merkt dat je wilt doen wat je gezien hebt”

[Inzet op blz. 12]

Er zijn „steeds meer aanwijzingen dat er verband bestaat tussen gewelddadige films en video’s en gewelddadig gedrag bij enkelen van degenen die ernaar kijken”

[Illustratie op blz. 10]

In de ban van een film juicht het publiek vaak moord, diefstal en seksuele immoraliteit toe