Een bezoek aan het Groot Barrièrerif

Door Ontwaakt!-correspondent in Australië

Het opgewonden gepraat van de toeristen bereikt een crescendo als de kleine passagiersboot aan het eind van de 29 kilometer lange reis vanuit Cairns vaart mindert. Het aanstekelijke gegiechel van een groepje meisjes verraadt hun opwinding — zij staan op het punt voet aan wal te zetten op Green Island, een van de grootste attracties op het Australische Groot Barrièrerif.

’Maar wat is een barrièrerif?’, vraagt u zich misschien af. ’En is dit barrièrerif werkelijk zo groot dat het die titel verdient?’

Groot is niets te veel gezegd

Het Groot Barrièrerif is de grootste koraalrifformatie ter wereld. Het loopt zo’n 2000 kilometer langs de kust van Queensland, de noordoostelijke deelstaat van Australië. De afzonderlijke riffen zijn van zeer uiteenlopende grootte, maar enkele van de grotere zijn wel 2 kilometer breed en 24 kilometer lang. Het totale gebied van het Great Barrier Reef Marine Park bedraagt 349.000 vierkante kilometer, en de afstand tot de Australische kust varieert van 16 kilometer tot meer dan 300 kilometer.

De term „barrière” wordt gebruikt als beschrijving van een rif dat parallel aan een kust loopt maar verder weg ligt dan het dichterbij gelegen franjerif. Een ander soort rif is het atol, een ringvormig koraaleiland met een lagune in het midden.

Het klimaat op het Barrièrerif is zeer aangenaam — warm in de wintermaanden, terwijl de tropische hitte gedurende de rest van het jaar wordt getemperd door een verfrissende bries uit zee. Het rif speelt een belangrijke rol als gigantisch reservaat voor vogels en zeedieren. Het is vermaard om zijn variatie aan eetbare vissen, waaronder tonijn, Queenslandtandbaars en zeeforel, om nog maar te zwijgen over de grotere soorten waarop jacht wordt gemaakt — de zwarte marlijn, zwaardvissen, barracuda’s en haaien.

Enkele van de opzienbarendste schelpen ter wereld worden op het rif gevonden — ook grote. Schelpen van de reuzenmossel die meer dan 230 kilo wegen, zijn niet ongewoon. En een paar van de grootste oesters van de wereld zijn op het rif vergaard. Langs het noordelijke gedeelte heeft men zelfs pareloesters verzameld.

Spectaculair is de prachtige kleur van het koraal zelf. Daarmee wedijveren de schitterende kleuren van de tropische vissen waarvan het water wemelt: levendige contrasten van blauw en oranje, zwart en goud, zelfs scharlakenrood en groen. Eveneens verbazingwekkend zijn de bizarre vormen van deze vissen, die vooral opvallen als ze in een snelle flits of statig glijdend de prachtige, ingewikkelde koraalformaties in- of uitzwemmen.

Koraal — Een wonder

Koraal is het kalkstenen „huis” of skelet dat gemaakt wordt door een heel klein zeedier, poliep genaamd. Ze bouwt het koralen „huis” tijdens haar leven en laat bij haar dood het skelet achter, als legaat vermaakt aan toekomstige generaties. Bij haar geboorte zwemt de minuscule polieplarve vrij rond, maar al gauw hecht ze zich aan door haar voorgangsters achtergelaten koraal. Nu stevig verankerd, ontwikkelt ze zich buisvormig, met een mond boven aan de buis waaruit kleine tentakels groeien. Dan begint de poliep aan haar dieet, dat bestaat uit de dierlijke bestanddelen van plankton, voornamelijk kleine schaaldieren en visselarven.

Vanaf dat moment slaat ze ijverig aan het bouwen; ze haalt kalkzouten uit het zeewater en scheidt een harde, kalksteenachtige substantie uit waarmee ze een stenen kom aan haar „voet” of basis vormt. Volgende generaties bouwen verder op deze komvormige skeletten, die al naar gelang het koraalorganisme dat eraan bouwt, verschillende vormen en kleuren krijgen.

Het resultaat is een opvallende verscheidenheid van prachtig koraal, die aanleiding is tot schilderachtige namen als waaierkoraal, zwamkoraal, hertshoornkoraal, sterkoraal en hersenkoraal, om er slechts enkele te noemen. En de adembenemende kleuren van levend koraal kunnen wit, geel, groen, bruin, oranje, roze, rood, paars, blauw of zwart zijn.

Dit zijn dus de bouwstenen van het Groot Barrièrerif: kleurrijke, fascinerende koralen. En hoewel de voornaamste soorten die hier aangetroffen worden het ronde sterkoraal en hersenkoralen alsook het fijne hertshoornkoraal zijn, zijn er naar men zegt minstens 350 verschillende soorten koraal op het rif! De dikte van het koraal waaruit het rif bestaat, varieert. Toen er op een koraaleiland twee boorgaten werden gedrild, stuitte men pas op een diepte van 120 meter op zand.

De schoonheid ligt onder water

Het koraal aan de oppervlakte is niet bijzonder aantrekkelijk, daar het slechts uit dood en gebroken koraal bestaat. Het is het levende koraal in diepere poelen dat de adembenemende kleur heeft. Daarom is de ware schoonheid van het rif alleen te zien via een boot met glazen bodem of door te gaan zwemmen met snorkel of aqualong.

Het water rond het rif is kristalhelder, zodat verrukte passagiers die langs de kanten van een groot glazen paneel in de bodem van speciaal gebouwde boten zitten, met gemak details kunnen zien op een diepte van 30 meter. Zelfs het diepst gelegen koraal is gemakkelijk vanaf het wateroppervlak te zien, want rifkoralen groeien het beste in door de zon verlicht water, en de rifvorming verloopt trager als het water dieper wordt dan 11 meter.

De vijanden van het rif

De mens zelf is soms de grootste vijand van natuurwonderen als het Barrièrerif. Bijgevolg zijn velen blij dat de Australische regering tot dusver regelmatige olieboringen op het rif heeft verboden, ofschoon er wel wat proefboringen zijn verricht.

Er is echter een „vijand” die niet gemakkelijk te bestrijden valt: een zeester die de doornenkroon wordt genoemd. Die naam dankt ze aan haar uiterlijk; ze telt wel 23 armen, die vanuit een centraal lichaam alle richtingen uitsteken, als de spaken van een wiel. Haar hele oppervlak is bedekt met duizenden scherpe stekels die giftig zijn voor mensen. Ze is een van de grootste zeesterren ter wereld met haar doorsnede van soms wel 70 centimeter.

Doornenkroon-zeesterren voeden zich met levend koraal, dat wil zeggen met de levende poliepen die het koraal nog aan het maken zijn, en ze hebben gedeelten van het rif aanzienlijk beschadigd. Over deze zeesterren zijn de meningen sinds ze in 1962 voor het eerst werden waargenomen, zeer verdeeld.

Sommigen zijn de verontrustende mening toegedaan dat het gehele Barrièrerif gevaar loopt en laten waarschuwingen horen, zoals ’In het jaar 2000 is het met het rif gedaan’. Er zijn echter ook geleerden die beweren dat deze plaag natuurlijk en noodzakelijk is en zij trekken een vergelijking met de voordelen op lange termijn van bosbranden. Zij wijzen erop dat de aanslagen van de zeesterren tot dusver beperkt zijn gebleven tot een derde van het rif.

Wat ook de persoonlijke opvattingen mogen zijn over deze stekelige zeester en de schade die het koraalrif wordt toegebracht, de meesten zijn het erover eens dat er meer grondig wetenschappelijk onderzoek nodig is. De afgelopen jaren heeft men zich dan ook beziggehouden met wat nu al is betiteld als de meest intensieve studie van een zeedier die ooit in Australische wateren is gemaakt. Wat de einduitslag zal zijn, zal de tijd leren. Mocht u ondertussen in de gelegenheid zijn een reis naar Australië te maken, dan zal een bezoek aan het fascinerende en kleurrijke Groot Barrièrerif ongetwijfeld uw waardering voor de wonderen der schepping verdiepen.

[Kaart/Illustraties op blz. 24, 25]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Groot Barrièrerif

AUSTRALIË

[Verantwoording]

Foto’s van koraal: Met toestemming van de Australian Overseas Information Service