NKHANI YOPHUNZILA N.° 21
NYIMBO N.° 21 Pitilijani kusakila-sakila Ufumu poyamba
Mukoyembekezela mwachidwi tauni yonkhazikika
“Koma tufunishisha [tauni] yamene iyo ikuza.”—Ahe. 13:14.
CHOLINGA CHA NKHANI INO
Vatingaphunzile mu chapitala 13 cha buku ya Ahebeli vingatiyavye masiku ŵano komasoti kusogolo.
1. Kansi Yesu enena kuti ni chinji chikuti chizachitikile Yelusalemu?
Kwasala masiku atontho kuti apaiwe, Yesu elaŵila ulosi uyakine womvwika luweme wamene wikwanilishiwa koyamba mmasiku ŵa Ayuda. Yove echenjeja kuti nsiku iyakine tauni ya Yelusalemu ‘izazingiwe na magulu a nkhondo.’ (Luk. 21:20) Yesu euja ophunzila ŵake kuti akayawona magulu a nkhondo—ŵa Aloma amene awo—ofunikila akathaŵe mokulumija mudela yamene iyo.—Luk. 21:21, 22.
2. Kansi ntumwi Paulo eŵakumbusha chinji Akhilisitu Achihebeli amene enzenkhala ku Yudeya komasoti ku Yelusalemu?
2 Kwasala masiku atontho kuti masodja a Chiloma azinge Yelusalemu, ntumwi Paulo elemba kalata ya mphamvu yamene masiku ŵano yuziŵika kuti buku ya Ahebeli. Mukalata yamene iyo, Paulo epeleka malangizo kuli Akhilisitu aku Yudeya na aku Yelusalemu pofuna kuŵayavya kuti akonzekele vinthu vakusogolo. Koma kansi ni chinji ngako-ngako chenzeyembekezela kuti chichitike kusogolo? Yelusalemu enze esala patontho kuwonongewa. Kuti apulumuke, Akhilisitu amene awo enzefunikila kunkhala okonzeka kusiya mang’anda komasoti mabizinesi ŵawo. Tetyo polaŵila vokhuza tauni ya Yelusalemu, Paulo elemba kuti: “Palipano tiliye tauni yonkhazikika.” Pavuli pake yove enenasoti kuti: “Koma tufunishisha tauni yamene iyo ikuza.”—Ahe. 13:14.
3. Kansi “tauni yonkhala na fandeshoni ngayo-ngayo” ni chinji, ndipo ndaŵa yanji tuiyembekezela?
3 Akhilisitu amene esankha kuti athaŵe ku Yelusalemu naku Yudeya, payakine ŵanthu enzeŵanyoza komasoti kuŵaseka, koma vinthu vechisankha vipulumusha moyo wawo. Masiku ŵano ŵanthu angotiwona kuti nise opusa chifukwa chakuti tudalilalini ndalama olo ŵanthu kuti asilije mavuto amuli ichi chalo. Lomba ndaŵa yanji tusankha kuchita vamene ivi? Chifukwa chakuti tuziŵa kuti chalo ichi chiipa ni chakanthawe katontho. Sewo tuyembekezela “tauni yonkhala na fandeshoni ngayo-ngayo,” wamene ni Ufumu wa Mulungu ‘ukuza kusogolo.’a (Ahe. 11:10; Mat. 6:33) Pa kamutu kalikonse katontho mu nkhani ino tikokambilana vinthu ivi vokonkhapo: (1) mwechiyavyiliwa Akhilisitu oyambilila na malangizo ŵechipeleka Paulo kuti apitilije kuyembekezela “[tauni] yamene iyo ikuza,” (2) mwechiŵayavyila Paulo kuti akonzekele vochitika va kusogolo, komasoti (3) mwangatiyavyile malangizo ŵake masiku ŵano.
MUKODALILA YEHOVA CHIFUKWA YOVE AZAKUSIYENILINI
4. Ndaŵa yanji tauni ya Yelusalemu yenze yofunika ngako kuli Akhilisitu oyambilila?
4 Tauni ya Yelusalemu yenze yofunika ngako kuli Akhilisitu oyambilila amene awo. Mpingo Wachikhilisitu woyambilila, wenkhazikishiwa kwamene uko mu 33 C.E., komasoti Bungwe Yutonga yenzenkhala mutauni yamene iyo. Ndipo kuyangijila pamene apo, Akhilisitu anyinji enze na mang’anda komasoti vinthu vinyinji vakuthupi mu tauni yamene iyo. Koma olo ni tetyo, Yesu echenjeja ophunzila ŵake kuti azathaŵe mu Yelusalemu komasoti mu Yudeya.—Mat. 24:16.
5. Kansi Paulo eŵakonzekelesha tyani Akhilisitu ayake ponena za vinthu venzeyembekezela kusogolo?
5 Pofuna kuŵakonzekelesha Akhilisitu ayake vinthu venzefuna kuchitika kusogolo, Paulo eŵayavya kuti aganizile ngako mwenzeiwonela Yehova tauni ya Yelusalemu. Paulo eŵakumbusha kuti mokatijana na mwenzewonela Yehova, kachisi, ansembe komasoti nsembe zenzepeleka ku Yelusalemu, zenzelinisoti zopatulika. (Ahe. 8:13) Ŵanthu anyinji amutauni yamene iyo emukana Mesiya. Kachisi waku Yelusalemu enzelinisoti likulu yakulambila kutuŵa kwa Yehova ndipo enzeyembekezela kuzawonongewa.—Luk. 13:34, 35.
6. Ndaŵa yanji chenjezo ya Paulo yupezeka pa Ahebeli 13:5, 6 yenze yapanthawe yake kuli Akhilisitu panthawe yamene iyo?
6 Paulo penzelemba buku ya Ahebeli, Yelusalemu yenze tauni yolemela. Wolemba mbili muyakine Wachiloma wamunthawe yamene iyo, enena kuti Yelusalemu yenze ‘tauni yotchuka kupambana matauni onse akummawa.’ Ayuda ofumila mu vyalo vinyinji, enzeluta kwamene uko chaka chilichonse kuyachita vikondwelelo vamene venzeyavya kuti chuma chamu tauni yamene iyo chikoyenda luweme. Nivosakaikisha kuti Akhilisitu ayakine enzepindulasoti chifukwa chakuti vinthu venzeyenda luweme pankhani ya chuma. Payakine ni chifukwa chake Paulo eŵafotokozela kuti: “Osati mukokonda ndalama koma mukokhutila na vinthu vamuli navo panthawe yamene iyo.” Pavuli pake, yove ekata mawu amphamvu opezeka mmalemba amene owonesha vechilonjeza Yehova kuti: “Nizakusiyeni lini olo kukutayani napatontho kumo.” (Ŵelengani Ahebeli 13:5, 6; Deut. 31:6; Sal. 118:6) Akhilisitu enzenkhala ku Yelusalemu na ku Yudeya enzefunikila kuŵasimikijila mfundo yamene iyi. Ndaŵa yanji? Chifukwa pakaliyepita nthawe itali kufumila pechilondela kalata yamene iyi, ove enzeokakamijika kusiya ng’anda zawo, mabizinesi ŵawo na katundu wawo unyinji. Pavuli pake, ove enzefunikila kuyankhala kudela yachilwendo vamene venzelini vipepu.
7. Ndaŵa yanji tufunikila kudalila ngako Yehova palipano?
7 Vatuphunzilapo: Kansi nivinthu votyani vatuyembekezela kusogolo? Tuyembekezela mapeto a ichi chalo chiipa pa “chisauso chikulu.” (Mat. 24:21) Molingana na Akhilisitu oyambilila, sewo tufunikila kunkhala menso komasoti okonzeka. (Luk. 21:34-36) Pachisauso chikulu, payakine tizafunikile kusiya vinthu viyakine olo katundu wasu wonse nodalila tyala Yehova kuti azasiyelini ŵanthu ŵake. Olo palipano chisauso chamene ichi chikaliye yamba, tili na mwayi wowonesha kuti tudalila Yehova. Mungachite luweme kulikonsha kuti, ‘Kansi vochita vangu komasoti volinga vangu, vuwonesha kuti nudalila Mulungu wamene elonjeza kuti azanisamalile osati chuma?’ (1 Tim. 6:17) Olo kuti tingaphunzilepo kanthu kufumila pa vinthu vechitika munthawe ya Akhilisitu oyambilila, nivowonekelatu kuti “chisauso chikulu” chikaliye chitikapo kufumila kale yonse. Lomba tizaziŵe tyani vatufunikila kuzachita chisauso chamene icho chikazayamba?
MUKOMVWILA AMENE OKUSOGOLELANI
8. Kansi Yesu epeleka malangizo otyani kuli ophunzila ŵake?
8 Pepapita nthawe itontho pavuli polondela kalata ya Paulo yoluta kuli Ahebeli, Akhilisitu ewona masodja Achiloma alizinge tauni ya Yelusalemu. Chamene icho chenze chizindikilo chakuti enzefunikila kuthaŵa; chifukwa tauni ya Yelusalemu yenzefunikila kuwonongewa. (Mat. 24:3; Luk. 21:20, 24) Koma kansi sembe ethaŵila kuni? Yesu echingoŵauja tyala kuti: “Amene ali mu Yudeya azayambe kuthaŵila kumalupili ndipo ali nkati mwa tauni yamene iyo azafumemo.” (Luk. 21:21) Mudela yamene iyo mwenze malupili anyinji ngako. Lomba sembe eziŵa tyani lupili yenzefunikila kuti athaŵileko?
9. Ndaŵa yanji venze vovuta kuli Akhilisitu kuziŵa kuti nimalupili otyani ŵangathaŵileko? (Onanisoti mapu.)
9 Mwachisanzo: penze malupili aku Samaliya, aku Galileya, Lupili yaku Helimoni, na malupili aku Lebanoni, komasoti malupili akusilya iyakine ya Yolodano. (Onani mapu.) Malupili ammatauni ayakine amene awo enzewoneka kuti ni otetezeka. Mwachisanzo, tauni ya Gamala, yenze palulu pa lupili itali ndipo penze povuta ngako kuti ukafwikepo. Ayuda ayakine enzewona kuti tauni yamene iyi yenze malo aweme othaŵilako. Koma olo ni tetyo, mutauni ya Gamala mwechitika nkhondo iipa ngako yapakati pa Ayuda na Aloma ndipo ŵanthu anyinji amutauni yamene iyo echifwa.b
Kwenze malupili anyinji amene Akhilisitu oyambilila sembe ethaŵilako, koma niwonselini amene enze otetezeka kuti sembe ethaŵilako nakuyankhala kwamene uko (Onani ndime 9.)
10-11. (a) Kansi Yehova epeleka malangizo otyani? (Ahebeli 13:7, 17) (b) Kansi Akhilisitu epindula tyani chifukwa chomvwila ŵanthu enzeŵasogolela? (Onanisoti chithunzi.)
10 Vuwoneka kuti Yehova enzesogolela Akhilisitu amene aŵa pokatishila ntchito ŵanthu amene enzesogolela mumpingo. Pavuli pake, wolemba mbili muyakine zina yake Eusebius elemba kuti: Mulungu eujila akwasu ayakine aku Yelusalemu; kuti Akhilisitu athaŵe. . . noluta kutauni iyakine ya Pela ku Pereya.” Vuwoneka kuti tauni ya Pela yenze malo aweme yakuti Akhilisitu athaŵileko. Tauni yamene iyo yenzelini kutali ngako na Yelusalemu, ndipo venze vosavuta kuti ove akafwikeko. Komasoti ŵanthu anyinji aku Pela enzelini Ayuda, tetyo enzefunalini kuniyatana na Aloma.—Onani mapu.
11 Akhilisitu amene ethaŵila kumalupili ekonkheja malangizo a Paulo akuti “mukomvwila amene okusogolelani” mumpingo. (Ŵelengani Ahebeli 13:7, 17.) Monga vokonkhapo vake, ŵanthu a Mulungu epulumuka. Chifukwa chakuti ove epitilija kudalila Ufumu wa Mulungu, yamene ni “tauni yonkhala na fandeshoni ngayo-ngayo”—Yehova aliye ŵasiye.—Ahe. 11:10.
Akhilisitu ethaŵila ku Pela kwamene kwenze kufupi komasoti kotetezeka (Onani ndime 10-11.)
12-13. Kansi Yehova osogolela tyani ŵanthu ŵake panthawe yovuta?
12 Vatuphunzilapo: Yehova okatishila ntchito akwasu amene osogolela popeleka malangizo oyavya kuli ŵanthu ŵake. Mu Baibolo muli visanzo vinyinji vuwonesha kuti Yehova enzekatishila ntchito analume okhulupilika posogolela ŵanthu ŵake munthawe yovuta. (Deut. 31:23; Sal. 77:20) Ndipo nasesoti masiku ŵano, tuwona umboni wosimikijilika wakuti Yehova opitilija mphela kukatishila ntchito ŵanthu okhulupilika.
13 Mwachisanzo mulili wa COVID-19 pewiyamba, akwasu ‘osogolela’ enzepeleka malangizo mu mipingo. Akulu elondela malangizo okhuza moyo wauzimu wa akwasu na akalongosi mumpingo. Mulili wamene uyu pewichingoyamba, techita nsonkhano wosaluŵika muvilaŵilo vopitilila 500 kupitila pa intaneti, TV, komasoti pa wailesi. Nkati mwamulili wamene uyu tepitilija mphela kulondela malangizo ofumila kwa Yehova. Monga vokonkhapo vake, sewo tepitilija kunkhala okatijana. Mosasamala kanthu zamayeselo ŵatingakumane nawo kusogolo, tingankhale mphela nachidalilo chakuti Yehova azapitilije mphela kuyavya otisogolela kuti akopanga vosankha mwanzelu. Kuyangijila pa kudalila Yehova komasoti kumvwila malamulo ŵake, kansi niminkhalidwe iyakine yotyani yamene ingatiyavye pokonzekela chisauso chikulu, kuti tizachite vinthu mwanzelu panthawe yovuta yamene iyo?
MUKOWONESHA CHIKONDI KOMASOTI NTIMA WOTANDAJA KULI AKWASU
14. Mokatijana na Ahebeli 13:1-3, kansi Akhilisitu enzefunikila kuwonesha minkhalidwe yotyani chalo cha Ayuda pechisala patontho kuwonongewa?
14 Chisauso chikulu chikezeyamba, tizafunikile kuwoneshana chikondi kupambana kale yonse. Panthawe yamene iyo tizafunikile kukonkheja chisanzo cha Akhilisitu enzenkhala ku Yelusalemu komasoti ku Yudeya. Akhilisitu amene awo, enzewoneshana chikondi nthawe zonse. (Ahe. 10:32-34) Koma nthawe yakuti chalo cha Ayuda chiwonongewe peyenzevwendela, Akhilisitu enzefunikila kuwonesha ‘chikondi kuli akwasu’ komasoti “kulondela luweme alwendo” munjila yapalulu ngako.c (Ŵelengani Ahebeli 13:1-3.) Vamene ivi niye vatufunikila kuti tizachite sewo mapeto aichi chalo pakuvwendela.
15. Ndawa yanji Akhilisitu Achihebeli enzefunikila kuwoneshana chikondi chapaukwawo komasoti ntima wotandaja pechithaŵa kwawo?
15 Masodja Achiloma pechizinga Yelusalemu, pavuli pake nojokela mwazizizi, Akhilisitu ethaŵa nakatundu utontho. (Mat. 24:17, 18) Ove enzefunikila kuyavyana muyake na muyake penzekuya kumalupili komasoti penzenkhala mu ng’anda zawo zanyowani. Nivosakaikisha kuti ove enzefunikila “Kuyavya keno pangafunikile kuchita tetyo,” ndipo vamene ivi sembe veŵapasa mpata Akhilisitu amene awo wowonesha chikondi ngacho-ngacho kuli Akhilisitu ayawo komasoti ntima wolondela luweme alwendo mwakuyaŵana vinthu venze navo.—Tito 3:14.
16. Kansi tingawoneshe tyani chikondi kuli Akhilisitu ayasu amene ofunikila thandizo? (Onanisoti chithunzi.)
16 Vatuphunzilapo: Chikondi chutilimbikisa kuyavya Akhilisitu ayasu akafunikila thandizo yasu. Ŵanthu anyinji a Mulungu oyavya ayawo mofunishisha poŵapasa vinthu vakufunikila mwakuthupi komasoti mwauzimu akathaŵa kwawo chifukwa cha nkhondo komasoti masoka amuchilengedwe. Kalongosi muyakine waku Ukraine wamene esiya ng’anda yake chifukwa cha nkhondo, enena kuti: “Taona kuti Yehova otisogolela komasoti kutiyavya kupitila muli akwasu. Ove etilondela luweme komasoti kutiyavya ku Ukraine, ku Hungary, komasoti kuno ku Germany.” Tukatila ntchito pamozi na Yehova keno tuwonesha ntima wotandaja kuli akwasu na akalongosi komasoti kuŵayavya.—Miy. 19:17; 2 Ako. 1:3, 4.
Masiku ŵano Akhilisitu amene ethaŵa kwawo, ofunikila ngako thandizo yasu (Onani ndime 16.)
17. Ndaŵa yanji tufunikila kuphunzila kuwonesha chikondi komasoti ntima wotandaja kuli akwasu palipano?
17 Tizafunikile kuyavyana mwanjila yamene iyi kupambana palipano. (Ahe. 3:16-18) Palipano Yehova otiphunzisa mwatingawoneshele chikondi chapaukwasu komasoti kutandaja alwendo, yamene niminkhalidwe ikuti izankhale yofunika ngako panthawe yamene iyo.
KANSI NIVINTHU VOTYANI VATUYEMBEKEZELA KUSOGOLO?
18. Kansi tingaŵakonkheje tyani Akhilisitu oyambilila Achihebeli?
18 Akhilisitu amene emvwila nothaŵila kumalupili epulumuka Yelusalemu penzewonongewa. Olo kuti ove esiya vinthu vawo vonse, Yehova eŵasamalila. Yove aliye ŵasiye. Kansi tingaphunzile chinji kufumila pachisanzo chawo? Tuziŵalini luweme mwavikuti vizankhalile vinthu kusogolo. Koma Yesu etichenjeja kuti tufunikila kunkhala okonzeka kumvwila. (Luk. 12:40) Tilisoti namalangizo a Paulo ŵechipeleka mu kalata yake yoluta kuli Ahebeli ndipo malangizo amene aŵa okatasoti ntchito kuli sewo monga nimwevenzelesoti kuli Akhilisitu oyambilila. (Ahe. 13:5, 6) Tiyeni tipitilije kuyembekezela Ufumu wa Mulungu yamene ni tauni yonkhazikika. Tikachita tetyo— tizasangalale na madaliso anyinji ngako.—Mat. 25:34.
NYIMBO N.° 157 Tizawone ntendele!
a Munthawe za mu Baibolo, matauni enzelamuliliwa na mfumu. Tauni yotetyo ŵanthu enzeiwona monga ni ufumu.—Gen. 14:2.
b Vamene ivi vichitika mu chaka cha 67 C.E., pepapita tyala nthawe itontho Akhilisitu pechithaŵa ku Yudeya naku Yelusalemu.
c Mawu ŵechimasulila kuti “kukonda akwasu” angatanthauze kukonda achibale ŵasu, koma Paulo ekatishila ntchito mawu amene aŵa potanthauza za chikondi chamene chili monga ni chomangila chutikatanija mwamphamvu mumpingo.