Okuti Omuvo Woohi Ino Ukahi Nokupwa?

Oñgeni mokumbulula omapulo ekahi pombuelo?

Komutue wandyila onkhalelo yoohi ino

(a) maikala nawa?

(b) maitualako ngetyi ikahi?

(c) maikavilapo vali?

OKUTI ukahi nokulinga ononkhono mbokusoka okuti komutue wandyila onkhalelo youye maikakala nawa? Okusoka ngotyo, tyipondola okukuetela ouwa. Ovanthu vokuelilongesa unene mouye vatala okuti vana vokuna olusoko luaviuka vetyivila okutetulula nawa ovitateka viavo konthele yekongoko ine o kosikola. Ovanthu ovakuavo vatala okuti tyina tuna olusoke oluwa katukala nouvela womutima. Vana vena olusoke oluvi vapondola okukala nouvela womutima. Etyi tyapopiwa novanthu ovo, tyilikuata nonondaka mbahonekelwe Mombimbiliya omanima omanyingi kohale, mbokuati: “Omutima wahambukua otyihemba, mahi omutima wanumana ukukutisa omankhipa.”—Provérbios 17:22.

Mokonda yovipuka vihole okupopiwa novanongo vouye, konthele yetyi tyipondola okukapita noohi komutue, ovanthu ovanyingi vatala okuti katyapepukile okutualako nehambu ine nolusoke luaviuka. Tutalei ovipuka vimue ovivi ovanthu vehole okupopia.

Oohi Ikahi Motyiponga

Mo 2002, eongano litiwa Instituto Ambiental de Estocolmo, lialondola okuti, ovanthu vahanda okutepulula ovitateka konthele yonkhalelo yovanthu, mahi “kavekahi nokutyivila iya otyo tyipondola okueta ovitateka ovikuavo ovinene moohi ino.” Tupu, vapopia okuti oluhepo mouye auho, novivi vikahi nokuliyawisa, noohi ikahi nokuhanyaunwa novanthu mokonda yokuovola omalumono, “tyipondola okuyawisa vali kovitateka.”

Mo 2005, o Nações Unida, valinga omukanda Millennium Ecosystem Assessment, upopia konthele yelilongeso valinga omanima ekuana konthele yomphepo Yoohi ino. Melilongeso olio lialingwa novanongo valamba po 1.360, vovilongo 95, muna elondolo limue enene liokuati: “Ovipuka ovanthu vekahi nokulinga no ohi, vikahi nokuhanyauna unene epondolo lio ohi liokutekula ovanthu komutue wandyila.” Nkhele vapopia vali okuti, “opo ovitateka ovio viheliyawise, tyesukisa okulinga omapiluluko omanene kehongolelo liopulitika, momaongano, no kovituwa, mahi omapiluluko oo, ena okuhimbika pahetyino.”

Anna Tibaijuka, omutumini wo Programa yo Nações Unidas para Assentamentos Humanos, wapopia etyi ovanongo ovanyingi vetavela. Omukai oo, wati: “Inkha tutualako okulinga etyi tukahi nokulinga hono, kamatutyivili okulinga vali natyike pala okupilulula ovipuka, iya matukamona ononkhumbi ononene komutue.”

Ehunga Liokukala Nolusoke Luaviuka

Onombangi mba Jeova, vahoneka omukanda ou, tupu vetavela okuti apa katutu oohi maikala nomapiluluko omanene. Tupu, vena onthumbi yokuti ovipuka vikahi nokupita hono vilekesa okuti komutue wandyila onkhalelo youye maikakala nawa. Omokonda yatyi vasokela ngotyo? Mokonda vena onthumbi momilao vikahi Mondaka ya Huku, Ombimbiliya. Tala omulao umue: “Apa katutu ondingavivi kamaikakalako vali. Mokatala pana ankho ikala, mahi kumeivasipo vali. Mahi, ovatendi mavakapiñgana oohi, iya avakakala nombembwa yahapu.”—Salmo 37:10, 11.

Okuti ekevelelo olio ondyoi vala? Tyina tuhenekumbulule epulo olio, tala nawa onondaka ombu: Omanima omanyingi konyima, Ombimbiliya yapopile nokuayandyuluka nawa ovitateka tukahi nokumona hono, vikahi nokunyona oohi, novanthu. Mbambavo tanga onotestu mbukahi monthele mailandulako, oeleka etyi onotestu ombo mbupopia netyi tyikahi nokumoneka mouye. Ngotyo, mokala nonthumbi yokuti Ombimbiliya ipopia nawa ovipuka mavikamoneka komutue.