Eshuura y’Ikumi na Itaano
Ikiriza Kuhaburwa n’Okuhanwa
1. (a) Ahabw’enki twena nitwetenga kuhaburwa n’okuhanwa? (b) Ni kibuuzo ki eki tushemereire kuteekateekaho?
“TWENA tushobya omuri bingi,” okwo nikwo Baibuli erikugira omuri Yakobo 3:2. Nitubaasa kwijuka emirundi mingi ei turemirwe kuhikiiriza ebi Ekigambo kya Ruhanga kirikutwehanangiriza. N’ahabw’ekyo nitwikiriza ngu Baibuli ehikire ku erikugira eti: “Ikiriza kuhaburwa n’okuhanwa, obone kugira obwengye omu biro by’omumaisho.” (Enfumu 19:20, NW) Hatariho kubangaanisa, twakozire empindahinduka okuhikaanisa amagara gaitu n’ebi Baibuli erikwegyesa. Kwonka shi nitutwaza tuta Omukristaayo mutaahi waitu ku arikugira eki yaatuhabura?
2. Tushemereire kutwaza tuta twahaburwa?
2 Ku barikuhaburwa, abamwe nibateeraho kworeka ngu bahikire, abandi enshonga ei baahaburwaho bagitwara nk’etari nkuru, nari enshobi bagita aha bandi. Kwonka nikirungi okwikiriza kuhaburwa. (Abaheburaayo 12:11) N’eky’amazima, tihariho n’omwe oshemereire kuteekateeka ngu bataahi be tibarikushobya nari oshemereire kubahabura omuri buri kantu nari omu nshonga ezi Baibuli erikurekyera buri muntu kwecweramu. Obumwe, noobaasa kushanga ngu ogwo orikuteeraho kuhabura tarikwetegyereza enshonga zoona, haza enshonga ezo nizibaasa kumumanyisibwa omu muringo murungi. Kwonka omu bi twaza kugambaho, ka tukitware ngu obuhabuzi nari okuhanwa ebirikuheebwa nibyetengyesa, kandi ngu nibiruga omu Baibuli. Omuntu ashemereire kutwaza ata?
Eby’Okureeberaho eby’Okuteekateekaho Twahaburwa
3, 4. (a) Baibuli erimu ki ebirikubaasa kutuhwera kutwara okuhaburwa n’okuhanwa nka birungi? (b) Omugabe Saulo akatwaza ata ku yaahanirwe, kandi n’enki ekyarugiremu?
3 Ekigambo kya Ruhanga kirimu eby’okureeberaho by’abantu abaahairwe obuhabuzi. Obumwe, obuhabuzi obwo bukaba bwija n’okuhanwa. Omwe aha bantu abo akaba ari Saulo Omugabe wa Israeli. Akanga kworobera Yehova omu nshonga eyaabaire neekwata aha ihanga rya Amaleki. Abaameleki bakaba baahakaniise abaheereza ba Ruhanga, atyo Yehova nikwo kubacwera orubanja rw’okucwekyerera, bo n’amatungo gaabo. Kwonka Omugabe Saulo akasaasira omugabe waabo n’amatungo gaabo agaabaire nigakirayo oburungi.—1 Samueli 15:1-11.
4 Yehova akatuma nabi Samueli kuhana Saulo. Saulo akatwara ata okuhanwa okwo? Akagira ngu akasingura Abaameleki ngu kwonka yaacwamu kusaasira omugabe waabo. Haza ekyo kikaba nikihenda ekiragiro kya Yehova. (1 Samueli 15:20) Saulo akata enshobi y’okutacwekyereza amatungo aha bantu arikugira ati: ‘Nkatiina abantu, ntyo nikwo kuboorobera.’ (1 Samueli 15:24) Akafa munonga aha kitiinisa kye, yaahika n’aha kugambira Samueli kumuha ekitiinisa omu maisho g’abantu. (1 Samueli 15:30) Ekyarugiremu, Yehova akaiha Saulo aha bugabe.—1 Samueli 16:1.
5. N’enki ekyabaire aha Mugabe Uziya ku yaayangire kuhaburwa?
5 Omugabe Uziya owa Yuda “akacumura ahari MUKAMA Ruhanga we, yaataaha omuri hekalu ya MUKAMA kwoterera obubaane.” (2 Obusingye 26:16) Kwonka abanyamurwa bonka nibo baabaire nibaikirizibwa kwoterera obubaane. Omunyamurwa omukuru ku yaateireho kuzibira Uziya, Uziya yaamugirira ekiniga. N’enki ekyamubaireho? Baibuli neegira eti: “Ebibembe byamusheesha aha buso . . . ahabw’okuba MUKAMA akaba amuteire. Omugabe Uziya yaaguma ari omubembe okuhitsya aha izooba eri yaafeereireho.”—2 Obusingye 26:19-21.
6. (a) Ahabw’enki Saulo na Uziya baayangire kuhaburwa? (b) Ahabw’enki nikigumira abantu kwikiriza obuhabuzi ebiro ebi?
6 Ahabw’enki kyagumiire Saulo na Uziya kwikiriza kuhaburwa? N’ahabw’okuba bakaba baine amaryo; bakaba nibeemanya. Baingi nibereetera amaganya ahabw’amaryo. Nibateekateeka ngu okwikiriza kuhaburwa nikimanyisa ngu haine ekirikubaburaho nari ngu nikubaihaho ekitiinisa. Kwonka, amaryo ni mabi. Amaryo nigabaasa kuremesa omuntu kuteekateeka gye, gatume yaayanga n’obuhwezi oburikumuheebwa Yehova kurabira omu Kigambo kye n’omu kibiina kye. Nikyo Yehova arikuturaburira ati: “Amaryo gakuratwa okucwekyerera, n’omutima ogurikwetunguura gukuratwa okugwa.”—Enfumu 16:18; Abarooma 12:3.
Tushemereire Kwikiriza Kuhaburwa
7. Ni birungi ki ebi turikwega omu muringo gu Musa yaatwiremu okuhaburwa?
7 Ebyahandiikirwe birimu eby’okureeberaho birungi eby’abo abaikiriize kuhaburwa, kandi nitubaasa kugira eki twabeegaho. Teekateeka ahari Musa. Ishezaara akamuhabura aha ku yaabaire aine kukora emirimo ye. Musa akaikiriza yaakora nk’oku yaahabwirwe. (Okuruga 18:13-24) Ahabw’enki Musa yaikiriize kuhaburwa n’obu araabe yaabaire aine obushoboorozi bwingi? N’ahabw’okuba akaba ari omucureezi. “Musa akaba ari omucureezi okukira abantu boona ab’omu nsi.” (Okubara 12:3) Ahabw’enki nikikuru okuba abacureezi? Zefania 2:3 nirworeka ngu obucureezi nibuturugiramu amagara.
8. (a) Daudi akakora bibi ki? (b) Daudi akakora ki Nasani ku yaamuhanire? (c) N’enki ekyabaire nikiza kuruga omu bibi bya Daudi?
8 Omugabe Daudi akashambana na Batisheba kandi yaita Uriya, iba omu kuteeraho kushwekyerera ekibi kye. Yehova akatuma nabi Nasani kuhana Daudi. Akeeteisa kandi yaarahuka kwikiriza ati: “Ncumwire ahari MUKAMA.” (2 Samueli 12:13) N’obu Ruhanga araabe yaasaasiire Daudi, Daudi akaba naaza kuhikwaho ebyabaire nibiza kuruga omu kushiisha kwe. Yehova akamugira ngu rurara ekaba ‘etarikuza kuruga mu ka ye,’ ngu abakazi be bakaba nibaza kuheebwa ‘bataahi be,’ kandi ngu n’omwana owaazairwe, ‘buzima akaba naaza kufa.’—2 Samueli 12:10, 11, 14.
9. N’enki eki tutashemereire kwebwa twahanwa nari twahaburwa?
9 Omugabe Daudi akaba naamanya omugasho gw’okwikiriza kuhaburwa. Rimwe, Daudi akasiima Ruhanga ahabw’obuhabuzi obu yaamuhaire arikurabira omu muntu ondiijo. (1 Samueli 25:32-35) Naitwe nitutwaza nkawe? Ku turaabe nikwo turikutwaza, nituza kwerinda okugamba nari okukora ebintu ebirikubaasa kuturugiramu okwefuuza. Kwonka shi ku twakweshanga nituhanwa nari turikuhaburwa? Titushemereire kwebwa ngu okuhanwa nari okuhaburwa okwo nikworeka rukundo ya Yehova, kandi ngu naatwendeza ebirungi ebiro byona.—Enfumu 3:11, 12; 4:13.
Emitwarize Murungi ei Tushemereire Kugira
10. Yesu akooreka ngu abo abarikwenda kutaaha omu Bukama bashemereire kugira mutwarize ki?
10 Okubaasa kugira omukago murungi na Yehova hamwe n’Abakristaayo bataahi baitu, nitwetenga kugira emitwarize mirungi. Yesu akooreka gumwe aha mitwarize egyo obu yaayemereza omwana ahagati y’abeegi be akagira ati: “Ku muriba mutahindukire, mukaba nk’abaana bato, timuritaaha mu bukama bw’omu iguru na kakye. Omuntu weena, orikwecureeza nk’omwana ogu omuto, niwe mukuru omu bukama bw’omu iguru.” (Matayo 18:3, 4) Abeegi ba Yesu bakaba nibetenga kuba abacureezi, ahabw’okuba bakaba baaheza kuteera empaka aha waabaire ari mukuru omuribo.—Luka 22:24-27.
11. (a) Tushemereire kuba abacureezi omu maisho g’oha, kandi n’ahabw’enki? (b) Twaba turi abacureezi, nitukora ki twahaburwa?
11 Entumwa Petero akahandiika ati: “Mwena mwezirikye obucureezi, mubone kuheerezana; ahakuba Ruhanga arwanisa ab’amaryo, kwonka abacureezi abaha omugisha.” (1 Petero 5:5) Nitumanya ngu tushemereire kuba abacureezi omu maisho ga Ruhanga, kwonka ekyahandiikirwe eki nikyoreka ngu kandi hoona nitwetenga kuba abacureezi n’aha baikiriza bataahi baitu. Twaba turi abacureezi, titurikwija kwanga ebiteeso eby’abandi, kureka nitwija kugira eki twabeegaho.—Enfumu 12:15.
12. (a) Ni mutwarize ki omukuru ogwine akakwate n’obucureezi? (b) Ahabw’enki tushemereire kuta omutima aha ku emitwarize yaitu erikukwata aha bandi?
12 Omutwarize ogundi ogwine akakwate n’obucureezi n’okuta omutima aha bandi. Entumwa Paulo akahandiika ati: “Omuntu weena arekye kwesherurira ebye ahabwe, kureka asherure eby’okuhwera mutaahi we. . . . N’ahabw’ekyo ku muraabe nimurya nari nimunywa nari nimukora ekintu kyona, mukore byona okuhimbisisa Ruhanga. Mutagwisa kubi Abayudaaya nari Abagriika nari ekanisa ya Ruhanga.” (1 Abakorinso 10:24-33) Paulo taragizire ngu turekye ebi itwe turikukunda, kureka akatwehanangiriza kutakora kintu kyona ekyakubaasa kureetera omuntu weena kukora eki omutima gwe gurikumwangira kukora.
13. N’enki ekirikworeka yaaba nitwemanyiiza kugyendera aha buhabuzi bwa Baibuli?
13 Nooyebembeza eby’abandi okukira ebyawe? Twena tushemereire kwega kukora ekyo. Nitubaasa kukora ekyo omu miringo mingi. Nk’eky’okureeberaho, teekateeka aha njwara n’okweboneza. Ebi n’ebintu ebi buri omwe aine kwecweramu obwo atarikurenga aha misingye y’omu Byahandiikirwe erikukwata aha njwara n’obwecumi. Ku waakumanya ngu enjwara nari emitwarize yaawe neeteeza ab’omu kicweka ki otwiremu entsibo kandi ngu neetuma bataahurikiza makuru g’Obukama agu orikubuurira, okaahinduraho? Buzima, okuhwera omuntu kutunga amagara agatahwaho nikikira okweshemeza.
14. Ahabw’enki nikikuru okuba omucureezi n’okufa aha bandi?
14 Yesu akooreka eky’okureeberaho omu kuba omucureezi n’omu kufa aha bandi, yaahika n’aha kunaabisa abeegi be ebigyere. (Yohaana 13:12-15) Ekigambo kya Ruhanga nikigira kiti: “Mugire omutima guri ogwabaire guri omuri Kristo Yesu. Ogwo, n’obu araabe yaabaire ari omu muringo gwa Ruhanga, tarateekateekire aha ky’okwenda kwingana na Ruhanga; kureka akeeyihaho ekitiinisa, yaikiriza kuhinduka nk’omuhuuku, yaazaarwa omu muringo gw’abantu. Ku yaayeshangire ari omu muringo gw’omuntu, yaayecureeza, yaayoroba okuhika aha kufa.”—Abafilipi 2:5-8, NW; Abarooma 15:2, 3.
Otanga Okuhana kwa Yehova
15. (a) Ni mpindahinduka ki ezi turikwetenga kukora okubaasa kugira emitwarize erikushemeza Ruhanga? (b) Yehova naakoresa ki okutuhabura n’okutuhana?
15 Ahabw’okugira ngu twena turi abasiisi, nitwetenga kukora empindahinduka omu miteekateekyere n’omu micwe yaitu twaba turi ab’okugira emitwarize nk’eya Ruhanga waitu. Nitwetenga kujwara “omuntu omusya.” (Abakolosai 3:5-14) Okuhaburwa n’okuhanwa nibituhwera kureebaahu tushemereire kukoraempindahinduka kandi n’oku twakubaasa kuzikora. Baibuli nibwo burugo bukuru bw’obuhabuzi bu turikwetenga. (2 Timoseo 3:16, 17) Ebitabo ebirikukwata ahari Baibuli, hamwe n’enteerane ebitairweho ekibiina kya Yehova nibituhwera kugyendera aha Kigambo kya Ruhanga. N’obu obuhabuzi obwo twakuba twarabutungireho, nitwija kwetegyereza ku turikubwetenga kandi tuteereho kubugyenderaho?
16. Ni buhwezi ki obu Yehova arikuha buri omwe?
16 Ahabw’okugira ngu Yehova naatufaho, naatuhwera omu buremeezi bwaitu. Kurabira omu ntebeekanisa y’okushomesibwa Baibuli aha ka, abantu baingi bahwereirwe munonga. Abazaire nibahabura kandi bahana abaana baabo okubarinda emitwarize erikubaasa kubarugiramu oburemeezi. (Enfumu 6:20-23) Abamwe nibasherura obuhabuzi kuruga aha baheereza abaine obumanyirizi aha ku barikubaasa kwongyerakukora gye omu kubuurira. Obumwe, abareeberezi nibabaasa kwebuuza aha bareeberezi bataahi baabo nari aha bandi abaine obumanyirizi omu buheereza. Abahamire omu by’omwoyo nibakoresa Baibuli okuha obuhwezi abo abarikubwetenga kandibakikora n’omutima gw’obucureezi. Waaba nooha obuhabuzi, ijuka ‘kwerinda kugira ngu otategwa.’ (Abagalatia 6:1, 2) Buzima twena nitwetenga kuhaburwa n’okuhanwa twaba turi ab’okuramya Ruhanga omwe ow’amazima omu bumwe.
Eby’Okweijutsya
• Yehova naatuhwera ata okureeba ahu turikwetenga kukora empindahinduka?
• Ahabw’enki nikigumira baingi kwikiriza obuhabuzi kandi eki n’eky’akabi kita?
• Ni mitwarize ki erikubaasa kutuhwera kwikiriza kuhaburwa, kandi Yesu akataho ata eky’okureeberaho omu kworeka emitwarize egi?
[Ekishushani ekiri aha rupapura 142]
Uziya akanga kuhaburwa, atyo yaateerwa ebibembe
[Ekishushani ekiri aha rupapura 142]
Okugyendera aha buhabuzi bwa Yesero kukagasira Musa