“Khala Wakukhwimika!”

1, 2. Thangwe ranyi Paulo alibe kudabwa na mazunzo yomwe adagumana nayo ku Jeruzalemu?

POMWE Paulo adapulumusidwa m’manja mwa anyaciwembo ku Jeruzalemu, adaikhidwa pomwe m’kawoko. Bzikhali lini bzakudabwisa kwa mpostolo wa nyongoyu kugumana na mazunzo yamweya, thangwe iye akhadauzidwa kale kuti akhadikhirira ‘kumangidwa na matsautso’ mu mzindamo. (Mab. 20:22, 23) Napo kuti Paulo akhadziwa lini bwino-bwino bzomwe bzingadamucitikira, koma iye akhadziwa kuti angadapitiriza kubonera, thangwe ra dzina la Jezu. — Mab. 9:16.

² Napo aprofeta wacikristau, akhadacenjeza Paulo kuti iye angadayendesedwa m’kawoko, “acidzam’pereka m’manja mwa wanthu wa mitundu.” (Mab. 21:4, 10, 11) M’mbuyomo, thimu la Adjuda likhafuna kumupha, ndipo patsogolo pace, bzikhawoneka kuti iye angadaphedwa na atongi wa mu Sinedriyo pomwe iwo akhanesana thangwe ra iye. Tsapano mpostoloyo akhali m’kawoko ndipo akhalindiridwa na acikunda waciroma. Iye angadadzagumana pomwe na mayezo acinamiziridwa bzinthu bzakusiyana-siyana. (Mab. 21:31; 23:10) Kulewa cadidi, mpostolo Paulo akhafunika kulimbikisidwa.

3. Kodi n’kuponi komwe timbatambira thandizo kuti tikwanise kupitiriza na basa lakupalizira?

³ Mu ntsiku zakumalizira zino, tikudziwa kuti “wentse omwe an’funa kukhala na moyo wakubzipereka kwa Mulungu mwakubverana na Kristu Jezu, an’dzagumanambo na mabvuto.” (2 Tim. 3:12) Nthawe zentse, ifepanombo timbafunikira kulimbikisidwa kuti tipitirize na basa lakupalizira. Timbatenda kwene-kwene mwayi na mafala yakulimbikisa yomwe “kapolo wakukhulupirika na wanzeru” ambatipasa mwakuphatisa basa mabukhu na mitsonkhano. (Mat. 24:45) Yahova akutitsimikizira kuti anyamadulanthaka wa mafala yabwino an’dzakwanisa lini kutiletsa. Iwo an’kwanisa lini kupfudza thimu la atumiki wa Mulungu ne kuwaletsa kucita basa lakupalizira. (Zai. 54:17; Jer. 1:19) Tsono, tani pakulewa bza mpostolo Paulo? Kodi iye adalimbikisidwa kuti apitirize kucitira umboni bwakukwanira pakulewa bza Umambo bwa Mulungu napo kuti akhatsutsidwa? Penu inde, adalimbikisidwa tani, ndipo n’ciyani comwe iye adacita?

Bzomwe “Adalumbira Kuti An’cita” Bziribe Kukwanisika (Mabasa 23:11-34)

4, 5. Kodi Paulo adalimbikisidwa tani, ndipo thangwe ranyi tingalewe kuti iye adalimbikisidwa pa nthawe yakuthemera?

⁴ Mpostolo Paulo adalimbikisidwa usiku pambuyo pa kupulumusidwa ku phiringu lomwe lidacitika mu Sinedriyo. Bibliya limbalewa kuti: “Mbuya adabwera, pomwe pakhana iyepo acimuuza kuti: ‘Khala wakukhwimika! Pakuti ninga momwe wandicitira umboni bwakukwanira ku Jeruzalemu, iwepo un’funikambo kukandicitira umboni ku Roma.’” (Mab. 23:11) Na mafala yakulimbikisaya, Jezu adatsimikizira Paulo kuti angadaphedwa lini. Iye adadziwa kuti angadapulumuka aciyenda ku Roma ndipo kumweko angadakakhala na mwayi wakucitira umboni pakulewa bza Jezu.

⁵ Paulo adalimbikisidwa pa nthawe yakuthemera. Mangwana yace, Adjuda wakupitirira 40 “adapangana bzakuti aphe Paulo ndipo adalumbira mwa kucita kubzitemberera kuti angadadya lini ne kumwa cinthu akasaya kumupha.” Adjuda wale akhadatsimikiza kupha mpostoloyu thangwe iwo akhakhulupira kuti akasaya kucita bzimwebzo, angadatembereredwa ayai kugumana na mabvuto. (Mab. 23:12-15) Ciwembo cawo comwe cikhadabvumidwa na akulu wa antsembe pabodzi na akulu, cikhali cakuti Paulo ayendesedwe pomwe ku Sinedriyo kuti akamucite mibvunzo mizinji kukhala ninga kuti akufuna kubvesesa nkhani yace. Tsono anyaciwembowo, akhafuna kumudikhirira mu njira kuti amuphe pakuyenda ku Sinedriyoko.

6. Kodi Paulo adadziwa tani kuti akhafuna kuphedwa, ndipo maswaka ntsiku zino yakupfunza ciyani na bzomwe mwana wa m’bale wace wa Paulo adacita?

⁶ Tenepo, mwana wa m’bale wace wa Paulo adadziwa bza nkhaniyi ndipo adayenda kukafotokozera Pauloyo. Paulo adauza tswakalo kuti likauze nkhaniyi mkulu wa acikunda waciroma wakucemeredwa Klaudiyo Liziya. (Mab. 23:16-22) Mwakusaya kupenukira, Yahova ambafuna maswaka yomwe yambathandiza atumiki wace mwakukhwimika ndipo yambacita ciri-centse kuti yaikhe Umambo pa mbuto yakuyamba ninga momwe adacitira mwana wa m’bale wace wa Paulo omwe dzina lace liribe kunembedwa m’Bibliya.

7, 8. N’ciyani comwe Klaudiyo Liziya adacita kuti akhotcerere Paulo?

⁷ Klaudiyo Liziya akhali mkulu wa acikunda wakukwana 1000. Tenepo, pomwe iye adadziwa kuti Paulo akhafuna kuphedwa, nthawe imweyoletu adatonga kuti acikunda, anyakunyamula madipa na anyakupakira makavalo, wentse pabodzi wakukwana 470 — acoke mu Jeruzalemu na Paulo usiku bwa ntsiku imweyo, aciyenda naye ku Sezareya. Pomwe adafika ku Sezareya, iwo adamupereka m’manja mwa mtongi Felisi.a Sezareya likhali likulu la mzinda wa Djudeya, ndipo kumweko kukhana kwarteli ikulu ya acikunda wa Aroma wa m’cigawoci. Mu mzinda umweyu, mukhana Adjuda azinji koma mbogo ikulu ikhali ya wanthu wa mitundu inango. Malamulo ya kumweku yakhali yakusiyana na ya ku Jeruzalemu komwe wanthu akhana tsankhulo thangwe ra kusiyana magereja ndipo akhambakonza mathimu yaciwembo.

⁸ Pakuteweza malamulo ya ku Roma, Liziya adatumiza tsamba kwa Felisi lakulewa bza mulandu wa Paulo. Liziya adafotokoza kuti pomwe adadziwa kuti Paulo akhali nzika ya Roma, iye adamupulumusa kwa Adjuda omwe “akhadasala pang’ono kumupha.” Liziya adafotokoza pomwe kuti alibe kugumana “mulandu uli-wentse [kwa Paulo] wakuthemera kufa ayai kuikhidwa m’kawoko,” tsono pakuti Adjuda akhafuna kumupha, iye adamupereka kwa Felisi kuti abvembo mulandu wace na kumutonga. — Mab. 23:25-30.

9. (a) Kodi ufulu bwa Paulo ninga nzika ya Roma budadzongedwa tani? (b) Thangwe ranyi nthawe zinango tingaphatise basa ufulu bwathu ninga nzika?

⁹ Kodi bzentse bzomwe Liziya adanemba bzikhali bzacadidi? Ne. Bzikuwoneka kuti iye akhafuna kuti mtongiyo amuwone ninga munthu wabwino. N’cadidi lini kuti iye adapulumusa Paulo thangwe ra kuti adadziwa kuti mpostoloyu akhali nzika ya Roma! Tsono Liziya alibe kulewa kuti adatonga kuti Paulo “amangidwe na makorenti mawiri”, na kumupfumbula “acimbabvunzidwa mibvunzo.” (Mab. 21:30-34; 22:24-29) Pakutonga bzimwebzi, Liziya akhadadzonga ufulu bwa Paulo ninga nzika ya Roma. Ntsiku zino, Sathani ambaphatisa basa wanthu omwe ambafuna kwene-kwene gereja yawo kuti atsutse na kuzunza Akristau wacadidi ndipo nthawe zinango ambadzonga ufulu bwawo bwa kunamata Mulungu. Tsono, ninga Paulo, wanthu wa Mulungu angaphatise basa malamulo ya m’dziko lawo na ufulu bwawo ninga nzika kuti abzikhotcerere.

“Ndine Wakukonzeka Kulewalewa Kuti Ndibzikhotcerere” (Mabasa 23:35–24:21)

10. Kodi ni mirandu iponi yakugopswa yomwe Paulo adanamiziridwa?

¹⁰ Ku Sezareya, Paulo adafungiridwa “pa mui pa mambo Herode” kuti adikhirire anyakumunamizira afike kucokera ku Jeruzalemu. (Mab. 23:35) Pomwe padapita ntsiku zixanu, iwo adafika; akhali mkulu wa antsembe Ananiya, munthu munango wakucemeredwa Teritulo na akulu winango. Cakuyamba, Teritulo adatenda Felisi thangwe ra bzomwe akhacitira Adjuda. Pinango kuti awadekere mtima pa mulanduyo. Patsogolo pace, pakulewa bza mulandu wa Paulo, Teritulo adalewa kuti: “Munthu umweyu akubweresa phiringub pakati pa wanthu, akupumpsa Adjuda wentse pa dziko lentse la pantsi komwe kuna wanthu ndipo ni mtsogoleri wa thimu lakucemeredwa Nazareti. Iye adayeza kupswipiza templo ndipopa ifepano tidamuphata. Adjuda omwe akhanaye pabodzi “adathandizirambo mafalaya acitsimikizira kuti bzinthu bzimwebzi bzikhali bzacadidi.” (Mab. 24:5, 6, 9) Kuphindukira boma, kutsogolera thimu lakugopswa na kupswipiza templo, ikhali mirandu ikulu kwene-kwene yomwe ingadacitisa kuti munthuyo athemere kuphedwa.

11, 12. Kodi Paulo adagaza tani mirandu yomwe akhamunamizira?

¹¹ Tenepo, Paulo adabvumizidwa kulewalewa. Iye adati: “Ndine wakukonzeka kulewalewa kuti ndibzikhotcerere.” Paulo adafotokoza bwino pakulamba bzentse bzomwe akhamunamizira. Mpostoloyu akhalibe kupswipiza templo ayai kucitisa wanthu kuphindukira boma. Iye adalewa kuti, akhali kunja kwa Jeruzalemu kwa “magole mazinji” ndipo akhadabwera na “mphaso” kuti adzapereke kwa Akristau omwe akhagumana na mabvuto thangwe ra kusauka ayai kuzunzidwa. Paulo adapitiriza kulewa kuti akhadabzicenesa pomwe akhanati kupita mu templo “mwakubverana na mwambo” ndipo akhacita nyongo ya kupitiriza kukhala “wakusaya mulandu pamaso pa Mulungu na wanthu.” — Mab. 24:10-13, 16-18.

¹² Paulo adabvuma kuti akhanamata Mulungu wa makolo yace yakale ‘mwakubverana na njira yomwe iwo akhaicemera kuti cipembedzo cipsa.’ Tsono iye adapitiriza kulewa kuti akhakhulupira “bzinthu bzentse bzomwe bzimbagumanika mu Lamulo na m’mabukhu ya Aprofeta.” Ndipo ninga wanthu omwe akhamunamizira wale, iye akhanambo cidikhiro cakuti “kun’dzakhala kumuka kwa anyakufa, wakulungama na wakusaya kulungama.” Patsogolo pace, Paulo adauza anyakumunamizirawo kuti apereke umboni bwa bzomwe akhamunamizirabzo. Iye adati: “Abvunzeni wanthu omwe alipanowa alewe okha kuti ni mulandu wanyi omwe adandigumana nawo pomwe ndikhadaima pamaso pa wanthu omwe akhali m’nyumba ikulu ya mphala, kusiya mafala mabodzi yokha yomwe ndidalewa mwakukuwa pomwe ndikhali pakati pawo yakuti: ‘Inepano ndikutongedwa lero pamaso panu thangwe ra kukhulupira kuti wanthu wakufa an’dzalamusidwa.’” — Mab. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Thangwe ranyi Paulo ni ciratizo cabwino pa nkhani ya kukhala wakukhwimika pomwe akhacitira umboni pamaso pa atongi?

¹³ Paulo adatisiira ciratizo cabwino, tikakhala tayendesedwa kwa atongi thangwe ra bzomwe timbakhulupira ayai tikanamiziridwa kuti tikuyambisa phiringu, kucitisa wanthu kuphindukira boma ayai kukhala m’thimu la wanthu wakugopswa. Mwakusiyana na Teritulo, Paulo alibe kulewa mafala yakupumpsa atongi kuti amudekere mtima. Paulo adapitiriza kukhala wakuderekha na wa ulemu. Mwaluso, iye adacitira umboni mwakubveka bwino ndipo adalewa bzinthu bzacadidi. Iye adalewa kuti Adjuda winango wakucokera “m’cigawo ca Aziya” omwe akhamunamizira kuti akhadapswipiza templo, pakhalibe pamwepo ndipo mwakubverana na malamulo, iwo akhafunika kudzafotokoza bzomwe akhamunamizirabzo. — Mab. 24:18, 19.

¹⁴ Bzikuwoneka kuti Paulo alibe kubwerera m’mbuyo pa kucitira umboni bza cikhulupiro cace. Mpostoloyo adalewa bza cikhulupiro cace mwakukhwimika kuti wanthu wakufa an’dzalamuka napo kuti nkhani imweyi ni yomwe ikhadayambisa phiringu mu Sinedriyo. (Mab. 23:6-10) Pomwe Paulo akhalewa mafala yakubzikhotcerera mu Sinedriyo, iye adafotokoza bza cidikhiro ca kulamusidwa kwa anyakufa. Thangwe ranyi? Thangwe ra kuti Paulo akhacitira umboni bza Jezu na kulamusidwa kwace, bzomwe anyakutsutsawo akhakhulupira lini. (Mab. 26:6-8, 22, 23) Pamwepa nkhani ikulu yomwe Paulo akhapasidwa nayo mulandu, ikhali ya kukhulupira bza kulamusidwa kwa anyakufa, maka-maka kulamusidwa kwa Jezu.

¹⁵ Ninga Paulo, ifepano tingacitirembo umboni mwakukhwimika. Bzomwe bzimbatipasa mphanvu ni mafala yomwe Jezu adauza anyakupfunza wace yakuti: “Imwepo mun’dzawengedwa na wanthu wentse thangwe ra dzina langu. Tsono ule omwe an’dzapirira mpaka kuphampha, ndiye omwe an’dzapulumuka.” Kodi tin’funika kucita thupo na bzomwe tingalewe tikakhala tikuzunzidwa? Ne, thangwe Jezu adatitsimikizira kuti: “Akadzakutengani kuti akakuperekeni, lekani kudzakhala na thupo kuti mun’dzalewa ciyani; koma bzomwe mun’dzapasidwa pa nthawe imweyo ndibzo bzomwe mudzalewe, pakuti ndimwepo lini omwe mun’dzalewalewa, koma mzimu wakucena.” — Mar. 13:9-13.

“Felisi Adabva Mantha” (Mabasa 24:22-27)

16, 17. (a) Kodi n’ciyani comwe Felisi adacita pomwe Paulo akhatongedwa? (b) Thangwe ranyi Felisi pinango adabva mantha, ndipo thangwe ranyi adapitiriza kugumana na Paulo?

¹⁶ Kamweka kakhali lini kakuyamba Felisi kubva bzomwe Akristau ambakhulupira. Bibliya limbalewa kuti: “Pakuti Felisi akhadziwa bwino pakulewa bza Njira ya Mbuya iye adaimisa nkhaniyo acilewa kuti: ‘Inepano nin’dzatonga nkhani yanuyi akadzabwera Liziya, mkulu wa acikunda.’ Tenepo iye adauza mkulu wa anyankhondo kuti Paulo an’funika kubakafungiridwa m’kawoko acipasidwambo ufulu bunango nakuti abvumize axamwali wace kuti ambamubweresere bzinthu bzomwe iye angafune.” — Mab. 24:22, 23.

¹⁷ Pomwe padapita ntsiku zing’ono-ng’ono, Felisi na mkazi wace Drusila omwe akhali Mdjuda, “adacemeresa Paulo ndipo akhamutetekera pomwe akhafotokoza bza kukhulupira Kristu Jezu.” (Mab. 24:24) Tsono pomwe Paulo adalewa bza “cirungamo, kubziphata na kutongedwa komwe kukubwera, Felisi adabva mantha” pinango-pentse thangwe rakuti nkhani imweyi ikhacitisa kuti cikumbu-mtima cace cimupase mulandu thangwe ra bzinthu bzakuipa bzomwe akhacita. Tenepo, adauza Paulo kuti: “Tsapano ndoko, ndikadzawona mpata, nin’dzakucemeresa pomwe.” Patsogolo pace, Felisi akhambawonana na Paulo kazinji kentse, sikuti thangwe akhafuna kupfunza cadidi, koma ni thangwe rakuti akhadikhirira kuti Paulo angadamupasa bobobo. — Mab. 24:25, 26.

18. Thangwe ranyi Paulo adalewalewa na Felisi pabodzi na mkazi wace bza “cirungamo, kubziphata na kutongedwa komwe kukubwera”?

¹⁸ Thangwe ranyi Paulo adalewalewa na Felisi pabodzi na mkazi wace bza “cirungamo, kubziphata na kutongedwa komwe kukubwera”? Kumbukirani kuti iwo akhafuna kudziwa kuti n’ciyani comwe wale omwe ambakhulupira “Kristu Jezu” an’funika kucita. Paulo akhadziwa kuti Felisi na mkazi wace akhali waciwembo, wakusaya cirungamo na wa upombo. Tenepo, adawauza mwakubveka bwino bzomwe munthu ali-wentse omwe akufuna kukhala mteweri wa Jezu an’funika kucita. Bzomwe Paulo adalewa, bzidalatiza kusiyana kwa nfundo zakulungama za Mulungu na bzinthu bzomwe Felisi na mkazi wace akhacita. Bzimwebzi bzingadawathandiza kuwona kuti wanthu wentse an’dzatawira mulandu kwa Mulungu pa bzomwe ambakumbuka, kulewa na kucita. Ndipo bzingadawathandizambo kuwona kuti akhafunika kukumbukira kwene-kwene bza kutongedwa kwawo na Mulungu m’mbuto mwa kumbakumbukira bza momwe iwo angadatongera Paulo. Ndipopa mpsakudabwisa lini kuti Felisi “adabva mantha”!

19, 20. (a) Kodi mu upalizi, tingacite ciyani na wanthu omwe ambawoneka ninga akufuna kudziwa cadidi, koma akufuna lini kucinja bzakuipa bzomwe ambacita? (b) Kodi timbadziwa tani kuti Felisi akhali lini xamwali wa Paulo?

¹⁹ Pomwe tiri mu upalizi, pinango tingagumanembo wanthu ninga Felisi. Pakuyamba, iwo angawoneke ninga akufuna kudziwa cadidi, tsono iwo akufuna lini kucinja bzinthu bzakuipa bzomwe ambacita. Tin’funika kukhala tceru pakuthandiza wanthu amwewa. Koma ninga Paulo, tingawauze mwaulemu bzomwe an’funika kucita kuti akondwese Mulungu. Pinango cadidi cingatokonye mitima yawo. Tsono tikazindikira kuti akufuna lini kusiya bzakuipa bzomwe akhacita, tin’funika lini kuyezera kuwangingimiza kucinja, m’mbuto mwace, tiphatise basa nthawe yathu pakunyang’ana wanthu omwe akufunadi kudziwa cadidi.

²⁰ Pa nkhani ya Felisi, timbawona bzomwe iye akhafuna pa mafala aya: “Pomwe yadapita magole mawiri, Felisi adapitidwa m’mbuto na Porsiyo Festo ndipo thangwe rakuti Felisi akhafuna kukondwesa Adjuda, iye adasiya Paulo m’kawoko.” (Mab. 24:27) Bzikuwonekeratu kuti Felisi akhali lini xamwali wa Paulo. Felisi akhadziwa kuti ateweri wa “Njira ya Mbuya” akhali lini anyakuphindukira boma ayai kucitisa winango kuphindukira boma. (Mab. 19:23) Iye akhadziwambo kuti Paulo akhalibe kucita bzinthu bzomwe bzikhapitana na malamulo ya Aroma. Napo bzikhali tenepo, Felisi adasiya Paulo m’kawoko thangwe “akhafuna kukondwesa Adjuda.”

21. N’ciyani cidacitikira Paulo pomwe Porsiyo Festo adakhala mtongi, ndipo n’ciyani cidamuthandiza kukhala wakukhwimika?

²¹ Ninga momwe limbafotokozera bukhu la Mabasa kapitulo 24, vesi lakumalizira, Paulo akhali m’kawoko pomwe Porsiyo Festo adapita m’mbuto mwa Felisi ninga mtongi. Tenepo, Paulo adaperekedwa m’manja mwa utongi bwa Porsiyo, ndipo adadzatongedwa na atongi wakusiyana-siyana. Kulewa cadidi, mpostolo wakukhwimikayu adayendesedwa “kwa amambo na atongi wa m’bzigawo.” (Luk. 21:12) Ninga momwe tiniwonera kutsogoloku, pomwe padapita nthawe iye adacitira umboni mtongi wamphanvu kwene-kwene wa mu nthawe yace. Pa nthawe imweyi, cikhulupiro ca Paulo cidapitiriza kukhala cakulimba. Mwakusaya kupenukira, iye adapitiriza kukumbukira mafala ya Jezu yakuti: “Khala wakukhwimika!”