Março
Cixanu, 1 Março
Mwa kubzicepswa, mbawonani winango kukhala wakukuposani.—Waf. 2:3.
Kodi m’gwere mwanu muna munthu omwe adacita bzinthu bzomwe bzidakukalipisani? Mukasaya kucita nyongo yakulimbana na makumbukidwe yakuipaya, bzin’dzakunesani kuyamalisa. Bibliya limbalewa kuti imwepo mungakulise uxamwali bwanu na winango, napo wale omwe ni anyamadulanthaka wanu, mwa kumbawacitira bzinthu bzabwino. (Mim. 25:21, 22) Kucemera munthu omwe mumbakomedwa lini na unthu bwace kuti abwere kumui kwanu, kun’dzakuthandizani kulimbana na makumbukidwe yakuipa yomwe munayo pakulewa bza iye, mucithumizira mtendere pakati panu. Ndipo mun’dzayambambo kuwona makhalidwe yabwino yomwe munthuyo anayo, yomwe yadacitisa kuti Yahova amukwewere m’gulu lace. (Ju. 6:44) Ndipo mukacita bzimwebzi thangwe ra lufoyi, imwepo mun’dzakhala pa uxamwali bwabwino na munthuyo. Kodi n’ciyani comwe cingatithandize kumbacitira bzinthu bzabwino winango na lufoyi? Cinthu cibodzi n’kuphatisa basa malango ya mu vesi la lero. Tenepo, tin’funika kumbapambula nthawe yakuwona mbali zinango zomwe abale na mpfumakazi zathu ambacita bwino kuposa ife. Tikacita bzimwebzi, tin’dzapfunza bzizinji na cikhulupiro cawo, kupirira pabodzi na makhalidwe manango yabwino yomwe iwo anayo. Ndipo tikambakumbukira bza makhalidwe yawo yabwino, lufoyi lathu kwa iwo lin’dzathumizirika ndipo bzin’dzakhala bzakusaya kunesa kumbawacitira bzinthu bzabwino. w18.03 19 ¶18, 19
Malinkhuma, 2 Março
[Yahova] an’funa lini kuti munthu ali-wense adzapfudzidwe.—2 Pe. 3:9.
Kwa abereki winango, cinthu comwe cimbakhala cakunesa ni kupitiriza kubvera Mulungu mwana wawo akacosedwa m’gwere. Mpfumakazi inango yomwe mwana wace wacikazi akhadacosedwa idati: “Inepano ndikhambafuna kuceza na mwanangu napo kuti iye akhadacosedwa, tenepo, ndikhambanyang’ana nfundo zinango m’mabukhu yathu zomwe pinango zingadandibvumiza kucita bzimwebzi.” Koma mwakudeka mtima, bayace wa mpfumakaziyi adaithandiza kuwona kuti awiriwo akhafunika kukhala wakukhulupirika kwa Yahova. Na kupita kwa nthawe, mwana wa mpfumakaziyi adadzabwezeresedwa. Mpfumakaziyi idati: “Iye ambatilemekeza kwene-kwene thangwe adawona kuti ifepano timbabvera Mulungu. Tsono tani imwepombo? Kodi mun’dzapitiriza ‘kukhulupira Yahova na mtima wanu wense,’ napo mwana wanu acicosedwa m’gwere? Kodi mun’dzalatiza Yahova kuti imwepo ‘mumbathemba lini luso lanu la kubvesesa bzinthu’? (Mim. 3:5, 6) Tenepo abereki, nthawe zense mbakhulupirani kuti malango na citsogozo ca Yahova mpsabwino, napo kuti kucita bzimwebzi kungakhale kwakunesa. Mbatetekerani malango ya Yahova ndipo lekani kumbalimbana nayo. w18.03 30 ¶12, 13
Mdzinga, 3 Março
Ndokoni mukapfunzise wanthu wa mitundu yense.—Mat. 28:19.
Bibliya limbalewa lini kuti munthu an’funika kubatizidwa na magole mangasi. M’cigirego, fala lakuti “kupfunzisa wanthu” lomwe limbagumanika pa Mateu 28:19, limbathandauza kupfunzisa munthu na cakulinga cakufuna kumuthandiza kuti akhale nyakupfunza ayai mteweri wa Jezu. Nyakupfunza ni munthu omwe ambapfunza na kubvesesa bzomwe Jezu adapfunzisa, acimubvera. Tenepo, abereki an’funika kumbapfunzisa wana wawo akandobadwa na cakulinga cakuwathandiza kuti abzipereke kwa Yahova, acikhala mteweri wa Kristu. N’cadidi kuti wana ambabatizidwa lini, koma napo bziri tenepo, Bibliya limbalatiza kuti wana ang’ono angabvesese na kufuna cadidi ca m’Bibliya. Mwa ciratizo, Timotio akhali mteweri wa Jezu ndipo iye adasankhula kutumikira Yahova pomwe akhali mng’ono. Ndipo iye akhana cikhulupiro cakulimba. (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Ndipo pinango iye akhana magole pafupi-fupi 20 pomwe adatambira udindo bwakupambulika m’gwere.—Mab. 16:1-3. w18.03 10 ¶4, 5
Ciposi, 4 Março
Pitirizani kukhala wapsa mu mphanvu ya kutsogolera makumbukidwe yanu.—Wayef. 4:23.
Pomwe tidayamba kupfunza Bibliya, mwakusaya kupenukira ifepano tidacinja bzinthu bzizinji pa moyo wathu, ndipo timbapitiriza kucita bzimwebzi napo pambuyo pakubatizidwa. Ifepano ndife wakuperewera, ndipopa tin’funika kupitiriza kumbacinja bzinthu pa moyo wathu. (Waf. 3:12, 13) Bziribe basa penu ndife maswaka ayai wacikulire. Tingabzibvunze kuti: ‘Kodi inepano ndinkukhwima mwauzimu? Kodi ndinkukhala na makumbukidwe ninga ya Kristu? Kodi khalidwe langu na bzomwe ndimbacita ku mitsonkhano ya gwere, bzimbalatiza kuti ndine munthu wauzimu? Kodi bzakulewa bzangu bzimbalatiza kuti ni bzinthu bziponi bzakufunika kwene-kwene pa moyo wangu? Kodi pfunziro langu la pandekha, kabvalidwe ayai kubzidekesa kwangu na bzomwe ndimbacita ndikapasidwa malango, bzimbalatiza kuti ndine munthu wauzimu? Kodi ndimbacita tani ndikayezedwa kucita bzinthu bzakuipa? Kodi ndine Mkristau wakukhwima mwauzimu?’ (Wayef. 4:13) Mibvunzoyi ingatithandize kuwona penu ndife wakukhwima mwauzimu ayai ne. w18.02 23 ¶4-5
Cipiri, 5 Março
An’kondwa ni wale omwe Mulungu wawo ni Yahova!—Psal. 144:15.
Tinkukhala mu nthawe yakupambulika kwene-kwene pa mbiri yense ya wanthu. Ninga momwe Bibliya likhadaleweratu kale, Yahova ankutsonkhanisa wanthu wa ‘mitundu, madzinza, mbumba na bzirewedwe bzense.’ Ndipo iwo ni ‘mtundu wamphanvu’ wa wanthu wakukondwa wakupitirira 8 midyau, omwe ankucitira Mulungu ‘utumiki bwakupambulika usiku na masikati.’ (Cibv. 7:9, 15; Zai. 60:22) Kuyambira kale-kale, kukhanati kugumanika kale wanthu azinji omwe ambafuna Mulungu pabodzi na anzawo ninga nsiku zino. Bibliya likhadalewambo kale kuti mu nsiku zathu zino, wanthu omwe ambatumikira lini Mulungu angadakhala wakubzifuna okha. Mwa ciratizo, mpostolo Paulo adanemba kuti mu nsiku zakumalizira, wanthu angadakhala ‘wakubzifuna, wakufuna kobiri’ na ‘wakufunisisa kubzikondwesa iwo wokha kuposa kukondwesa Mulungu.’ (2 Tim. 3:1-4) Munthu omwe ambabzifuna kwene-kwene ambafuna lini Mulungu. Ndipo khalidwe lakubzifuna limbacitisa kuti bzinthu bzikhale bzakunesa kwene-kwene kwa wanthu wense m’dzikoli. w18.01 21 ¶1-2
Citatu, 6 Março
Wale omwe ambalinga Yahova, ambabvesesa bzinthu bzense.—Mim. 28:5.
Pomwe Nowe adapfunza bza Yahova, adakhala na cikhulupiro pabodzi na nzeru zakucokera kwa Yahovayo. Bzimwebzi bzidamuthandiza kuleka kucita cinthu ciri-cense comwe cingadasunamisa Yahova. Mwa njira iponi? Nowe akhafuna kukhala xamwali wa Mulungu, tenepo, iye alibe kukhala pa uxamwali na wanthu omwe akhakhulupira lini Yahova ne kumufuna. Ndipo mwakusiyana na wanthuwo, Nowe alibe kupumpsika na madimonyo yomwe yakhadabwera pa dziko la pansi. Wanthu akhadabwa kwene-kwene na madimonyoyo thangwe yakhali yamphanvu, ndipo pinango iwo adafika pakufuna kuyanamata. (Ciy. 6:1-4, 9) Nowe akhadziwa kuti Yahova akhafuna kuti wanthu abale wana, acidzaza dziko la pansi. (Ciy. 1:27, 28) Tenepo, pomwe madimonyo yale yadalowola akazi na kubala wana, Nowe akhadziwa kuti kucita bzimwebzi kukhali kuphonyeka. Bzimwebzi n’cadidi, thangwe wanawo akhali akulu-akulu na wamphanvu kwene-kwene kuposa wana anzawo. Na kupita kwa nthawe, Yahova adauza Nowe kuti angadabweresa cigumula ca madzi kuti adzapfudze wanthu wense wakuipa. Nowe adakhulupira bzomwe Yahova adamuuzabzo, adamanga cingalawa, ndipo iye pabodzi na banja lace adapulumuka.—Waheb. 11:7. w18.02 11 ¶8
Cinai, 7 Março
Koma mwa kudeka mtima kukulu kwa Mulungu ndidakhala ninga momwe ndilirimu.—1 Wak. 15:10.
Penu imwepo mudacita pikado ikulu, Yahova ngwakukonzeka kukulekererani. Iye an’funa kukuthandizani kubwezeresa pomwe uxamwali bwanu na iye. Tsono kuti bzimwebzi bzikwanisike, imwepo mun’funika kubvuma thandizo lomwe iye ambapereka mwakuphatisa basa akulu wa m’gwere. (Mim. 24:16; Tiy. 5:13-15) Tenepo, lekani kucedwa! Moyo wanu wakusaya kumala un’temba kucita bzimwebzi. Tsono tani penu imwepo mukadabziimba mulandu, napo kuti Yahova adakulekererani kale pikado yanuyo? Kodi n’ciyani comwe mungacite? Nthawe zinango, mpostolo Paulo akhasunamambo thangwe ra bzakuphonya bzomwe akhadacita kale-kale. Iye adati: ‘Ine ndine mng’onoletu wa apostolo wense, ndipo ndin’themera lini kucemeredwa mpostolo, thangwe ndidazunza gwere la Mulungu.’ (1 Wak. 15:9) Yahova akhadziwa kuti Paulo akhali wakuperewera. Koma napo bzikhali tenepo, iye adabvuma Paulo ninga momwe iye akhaliri ndipo akhafuna kuti iye adziwe bzimwebzo. Penu imwepo mudakunguladi pa bzomwe mudacita ndipo penu mudauza kale Yahova pabodzi na akulu m’gwere, dziwani kuti Yahova an’kulekererani. Khulupirani bzimwebzi ndipo bvumani kulekerera kwace!—Zai. 55:6, 7. w18.01 8 ¶17-18
Cixanu, 8 Março
Mufenderereni Mulungu ndipo iye an’dzakufendereranimbo.—Tiy. 4:8.
Kuti tikhale xamwali wa Yahova, tin’funika kumbamutetekera na kumbalewalewa naye. Njira ibodzi yakutetekera Yahova ndiyo kupfunza Bibliya. Bzimwebzi bzimbaphatanidza kuwerenga Bibliya pabodzi na mabukhu manango yomwe yambalewa bza Bibliya, ticimbakumbukira bzomwe tawerengabzo. Koma kupfunza Bibliya kumbaphatanidza bzizinji sikuti kumbandokoya nkhanizo mu msolo ninga kuti mun’funa kukacita mayezo ku xikola. M’mbuto mwace, kupfunza Bibliya kuli ninga kuti munkucita ulendo ndipo munkuyenda mucimbazindikira bzinthu bzipsa bzakulewa bza Yahova. Kucita bzimwebzi kun’dzakuthandizani kufenderera Mulungu ndipo iye an’dzakufendereranimbo. Gulu la Yahova limbapereka bzinthu bzizinji bzomwe bzingakuthandizeni pa ndondomeko yanu ya pfunziro la pamwekha. Mwa ciratizo, pa saite ya jw.org, pana mbali yakuti “Kodi Baibulo Limaphunzitsa Chiyani Kwenikweni? (Zokuthandizani Pophunzira)” yomwe ingakuthandizeni kulimbisa cikhulupiro canu.—Psal. 119:105. w17.12 23 ¶8-9
Malinkhuma, 9 Março
Pan’dzacitidwa lini cakuipa ne kudzongedwa cinthu pa phiri langu lense lakucena.—Zai. 11:9.
Kodi n’ciyani cingadacitisa kuti dziko likhale mwa mtendere? Pa Zaiya 11:9 pambati: ‘Thangwe dziko la pansi lin’dzadzala la wanthu wakudziwa Yahova ninga momwe madzi yambadzazira nyanza.’ Bzirombo bzingapfunze lini bza Yahova, tenepo, polofesiyayi imbalewa bza wanthu omwe angadadzacinja makhalidwe yawo. (Zai. 11:6, 7) Abale wathu azinji omwe kale-kale akhali wakulusa, adapfunza kukhala mwa mtendere na anzawo. Mungawerenge nkhani zawo pa jw.org, mu msolo wakuti “Baibulo Limasintha Anthu.” Kulewa kunango, iwo ambalewa kuti ankutumikira Mulungu, koma nthawe ibodzi-bodziyo ambacita bzinthu bzakuipa. Tsono atumiki wa Yahova adasiyana. Iwo ‘adabvaladi unthu bupsa bomwe budalengedwa mwakubverana na kufuna kwa Mulungu m’cirungamo caico na cikhulupiro.’ (Wayef. 4:23, 24) Wanthu akapfunza bza Yahova, ambazindikira kufunika kwa kubvera mitemo yace. Kucita bzimwebzi kumbawathandiza kucinja bzikhulupiro, makumbukidwe na bzicito bzawo. Bziribe kupusa kucinja makhalidwe yakuipa, tsono mzimu wa Mulungu umbathandiza munthu omwe an’funadi kumukondwesa. w18.01 31 ¶15, 16
Mdzinga, 10 Março
Ali-wense [an’dzalamusidwa] pa nthawe yace.—1 Wak. 15:23.
Bibliya limbalewa kuti wale omwe ambalamusidwa kuti ayende kudzulu, ali-wense ambalamusidwa ‘pa nthawe yace.’ Bzimwebzi bzinkulatiza kuti cilamuso ca pa dziko la pansi cin’dzakhalambo cakulinganizika bwino. Pinango tingabzibvunze kuti: Kodi omwe adamalizira kufa ndiwo omwe an’dzayamba kulamusidwa kumayambiriro kwa Utongi bwa Kristu bwa magole 1.000 kuti adzatambiridwe na abale wawo omwe akhawadziwa? Kodi amuna wakukhulupirika wa nthawe za kale omwe akhatsogolera wanthu wa Yahova, ndiwo an’dzakhala wakuyamba kulamusidwa kuti adzathandizire kulinganiza wanthu wa Mulungu m’dziko lipsa? Kodi n’ciyani comwe cin’dzacitikira wanthu omwe alibe kutumikira Yahova? Kodi ni lini pomwe iwo an’dzalamusidwa ndipo an’dzalamusidwira kuponi? Pana mibvunzo mizinji yomwe tingabzibvunze. Koma tin’funika lini kukhala na thupo na bzimwebzi. Kodi mpsabwino lini kudikhirira ticidzawona momwe Yahova an’dzacitira bzinthu? Pomwe tinkudikhirira bzimwebzi, tin’funika kulimbisa cikhulupiro cathu pa Yahova. Iye adapicira kulamusa anyakufa omwe ali m’makumbukidwe mwace mwa kuphatisa basa Jezu.—Ju. 5:28, 29; 11:23. w17.12 14 ¶20-21
Ciposi, 11 Março
Imwe akazi, mbabverani azibayanu ninga momwe bzin’themera kucitidwa na wanthu wakutewera Mbuya. Amunamwe, pitirizani kuwafuna akazi wanu, ndipo lekani kukalipa nawo kwene-kwene. Wanamwe, mbabverani abereki wanu m’bzinthu bzense.—Wakol. 3:18-20.
Mwakusaya kupenukira, imwepo mungatawirize kuti kuphatisa basa malango yomwe Paulo adayaperekaya kungathandize mwamuna, mkazi na wana m’banja. Ndipo Yahova ambauza amuna kuti: ‘Amunamwe, pitirizani kuwafuna akazi wanu, ndipo lekani kukalipa nawo kwene-kwene.’ Mwamuna wa lufoyi ambalemekeza mkazace. Mwa njira iponi? Iye ambatetekera mkazace akambafotokoza makumbukidwe yace pa nkhani inango, ndipo ambalatiza kuti bzomwe mkaziyo walewa mpsakufunika kwa iye. (1 Pe. 3:7) N’cadidi kuti ni nthawe lini zense zomwe mwamunayo an’dzaphatisa basa bzomwe mkazaceyo walewa, koma kumutetekera kungathandize mwamunayo kucita bzakusankhula bzabwino. (Mim. 15:22) Mwamuna wa lufoyi ambacita lini kungingimiza mkazace kuti ambamulemekeze, m’mbuto mwace, iye ambacita nyongo yakuwina ulemu bwa mkazaceyo. Mwamuna akambafuna mkazace na wana wace, iwo ambatumikira Yahova mwakukondwa, bzomwe bzingawacitise kudzatambira pabodzi mabai-bai yawo ya moyo wakusaya kumala. w17.11 30-31 ¶12, 15
Cipiri, 12 Março
Samalani kuti munthu aleke kukuphatani ninga cirombo mwakuphatisa basa makumbukidwe ya wanthu na mapumpso . . . ya m’dzikoli.—Wakol. 2:8.
Mpostolo Paulo adanembera tsamba Akristau wa ku Kolose, pomwe iye akhali m’kawoko ku Roma m’magole ya 60 na 61. Iye adawauza kuti akhafunika ‘kubvesesa bzinthu bzauzimu,’ lomwe ni luso la kuwona bzinthu ninga momwe Yahova ambawonera. (Wakol. 1:9) Paulo adalewa kuti: ‘Ndinkulewa bzimwebzi kuti munthu ali-wense aleke kukunyengezani na mafala yakupumpsa. Samalani kuti munthu aleke kukuphatani ninga cirombo mwakuphatisa basa makumbukidwe ya wanthu na mapumpso, mwakubverana na miyambo ya wanthu na bzinthu bza m’dzikoli bzomwe bzimbacokera lini kwa Kristu.’ (Wakol. 2:4, 8) Patsogolo pace, Paulo adafotokoza bza nzeru zinango zakuipa za m’dzikoli zomwe wanthu azinji akhazifuna. Mwa ciratizo, zinango mwa nzeru zimwezi zikhacitisa wanthu winango kubziwona kuti mbanzeru ayai wakufunika kwene-kwene kuposa winango. Tenepo, Paulo adanemba tsambali kuti athandize abalewo kutcenkha makumbukidwe yamweya na bzicito bzakuipa.—Wakol. 2:16, 17, 23. w17.11 21 ¶1
Citatu, 13 Março
Penu boko lako ayai mwendo wako umbakuphonyesa, umugwate, ucimuthusira kutali.—Mat. 18:8.
Kodi n’ciyani comwe Mkristau an’funika kusiya kuti Yahova am’bvere nsisi? Iye an’funika kusiya cinthu ciri-cense comwe ambacifuna kwene-kwene, penu cinthuco cingamutsogolere kucita pikado. (Mat. 18:9) Mwa ciratizo, penu axamwali wanu ambakulimbisani kucita bzinthu bzomwe bzimbaipira Yahova, kodi mun’dzasiya kubverana nawo? Ndipo penu muna bvuto la kumwa kwene-kwene, kodi mun’dzatcenkha cakucitika comwe cingakucitiseni kumwa kwene-kwene? Ndipo tani penu mumbaneseka kubziphata pa nkhani ya cikhumbo ca kugonana, kodi mun’dzatcenkha mafilme, masaite yomwe yambawonesa bzinthu bzamaika, ayai bzinthu bzinango bzomwe bzingakucitiseni kukhala na makumbukidwe yakuipa? Kumbukirani kuti nyongo iri-yense yomwe tingacite kuti titeweze mitemo ya Yahova njakuthandiza. Palibe cinthu cakuwawa kwene-kwene kuposa kubzibva kuti tasiyidwa na Yahova. Ndipo palibembo cinthu cabwino kwene-kwene kuposa kubva kuti Yahova ambatifuna na ‘lufoyi lace lakusaya kumala.’—Zai. 54:7, 8. w17.11 12 ¶12
Cinai, 14 Março
Limweri ndiro themberero lomwe linkubwera . . . , thangwe ali-wense omwe ambaba, ankulangidwa lini.—Zak. 5:3.
Kodi mudawonambo kale kuti pa Zakariya 5:4, pambafotokoza kuti ‘mpukutu ungadapita m’nyumba mwa mbava’ nakuti ‘ungadakakhala m’mwemo, ucidzongeratu nyumbayo’? Tenepo Yahova angazimbule na kupereka ciyeruzo pa cinthu ciri-cense cakuipa comwe atumiki wace angacite. Napo kuti munthu omwe ambaba angabisire wa mphanvu za umangi, patrau wace, akulu wa gwere ayai abereki, iye angabisire lini Yahova. Ndipo Mulungu an’dzazimbula kuba kwa mtundu uli-wense. (Waheb. 4:13) Ninga atumiki wa Yahova, timbakondwa kukhala pakati pa wanthu omwe ambacita nyongo yakukhala wakukhulupirika pa ‘bzinthu bzense’! (Waheb. 13:18) Yahova ambawenga kuba kwa mtundu uli-wense. Ni mwayi ukulu kwa ife kudziwa na kubvera mitemo ya Yahova yakudziwisa cabwino na cakuipa, ticimbacita bzinthu bzomwe bzinganyozese lini dzina lace. Tikacita bzimwebzi, tin’dzatcenkha themberero lomwe Yahova an’dzapereka kuna wanthu omwe ambamubvera lini. w17.10 17 ¶6-7
Cixanu, 15 Março
[Citani] nyongo ya kukoya ubodzi bwathu mwa mzimuyo, na mwa mtendere ninga cingwe cakutimangiridza.—Wayef. 4:3.
Kukhala pa mtendere na abale wathu n’cinthu cakufunika kwene-kwene. Napo tikawona kuti winango ankutilewa kuipa ayai kuticitira bzinthu bzakusaya cirungamo, tin’funika kucita bzense bzomwe tingakwanise kuti tikhazikise mtendere. (War. 12:17, 18) Tikakalipisa mwanzathu, tin’funika kumupepesa. Koma tin’funika kupepesa na mtima wense. Mtendere ngwakufunika kwene-kwene m’banja. N’kuphonyeka penu mwamuna na mkazi ambalatiza kuti ambafunana pakati pa wanthu, koma akakhala pawokha iwo ambalewalewana lini ayai ambalewalewana na mafala yakukalipa mpaka nthawe zinango ambafika pa kumenyana. Tin’funikambo kumbalekererana na mtima wense. Penu munthu wacita bzinthu bzomwe bzatikalipisa, tingamulekerere ticimalisa ciyaco. Ndipo tingacite bzimwebzo napo penu munthuyo alibe kuzindikira kuti wacita bzinthu bzomwe bzatikalipisa. Kuti tilekerere munthu na mtima wense, tin’funika lini kumbakumbukira bzomwe munthuyo adacita. Lufoyi ‘limbakoya lini mathangwe.’ (1 Wak. 13:4, 5) Na tenepo, tikakoya cakumtima, tingadzonge uxamwali bwathu na m’bale ayai mpfumakazi yathu pabodzi na uxamwali bwathu na Yahova.—Mat. 6:14, 15. w17.10 7 ¶14-15
Malinkhuma, 16 Março
Mun’dzadziwa kuti Yahova wa anyankhondo wandituma kwa imwepo.—Zak. 6:15.
Kodi mafala ya Zakariya yadatokonya tani Ajuda wa m’nthawe imweire? Yahova akhadapicira kuthandiza na kukhotcerera atumiki wace mpaka iwo kumaliza kumanga templo. Piciro limweri lidawalimbisa. Tsono, bzingadakwanisika tani wanthu ang’ono-ng’ono wale kucita basa limweri? Zakariya adawauza mafala yomwe yadawathandiza kuleka kupenukira na kumalisa mantha yomwe akhanayo. Iye adawatsimikizira kuti ninga momwe Helidayi, Tobiya na Jedaya, akhadabwera kudzawathandiza pa basali, angadabwerambo wanthu winango azinji ‘kudzamanga nawo templo ya Yahova.’ Mafalaya yadatsimikizira Ajuda wale kuti Yahova akhathandizira basa lawo. Tenepo, iwo mwakukhwimika adayenda kukamanga pomwe templo, napo kuti mambo wa ku Perisiya akhadatonga kuti basali liimisidwe. Lamuloli lingadaphingiza ayai kutazisa basa lawolo, koma Yahova adalimalisa. Ndipo m’gole la 515 Jezu anati kubadwa, templo idamala kumangidwa. (Eza. 6:22; Zak. 4:6, 7) Na tenepo, mafala ya Yahova, yambafotokozambo bzinthu bzamphanvu, mu nsiku zathu zino. w17.10 26 ¶17
Mdzinga, 17 Março
Khwimika . . . ndipo cita basali.—1 Nkha. 28:20.
Salomau adapasidwa udindo bwakupambulika. Yahova adamusankhula kuti atsogolere basa la kumanga templo mu Jeruzalemu, lomwe likhali basa lakufunika kwene-kwene kuposa mabasa yense yomwe yakhadacitidwa kale pa nthawe imweire! Temployo ikhafunika kukhala na ‘mawonekedwe yabwino kwene-kwene na yakulemekezeka,’ icidziwika na kudeka kace. Kuposa bzense, tempwloyo ingadakhala ‘nyumba ya Yahova Mulungu wacadidi. (1 Nkha. 22:1, 5, 9-11) Mambo Davide akhakhulupira kuti Mulungu angadathandiza Salomau. Tsono Salomau akhali ‘mng’ono ndipo akhanati kukhuma.’ Kodi iye adakhwimika acibvuma udindo bwa kumanga tempwloyo? Ayai kodi kukhala kwace mng’ono kudamutazisa kubvuma basalo? Kuti bzinthu bzimufambire bwino, Salomau akhafunika kukhala wakukhwimika kuti acite basalo. Salomau angadasaya kukhala wakukhwimika, angadacita mantha yomwe yangadamutazisa kuyamba kucita basa lomwe akhadapasidwa. Ndipo kutazira kuyamba basalo kungadakhala kwakuipa kwene-kwene kuposa kuyamba koma licisaya kubula ndendende ninga momwe bzikhafunikira. Ninga Salomau, ifepano tin’funika thandizo la Yahova kuti tikhale wakukhwimika kuti ticite basa liri-lense lomwe iye angatipase. w17.09 27 ¶1-2; 28 ¶4-5
Ciposi, 18 Março
Fala la Mulungu wathu lin’dzakhala mpaka muyaya.’—Zai. 40:8.
Kodi moyo wanu ungadakhala tani pangadakhala palibe Bibliya? Mungadakhala mulibe malango yanzeru yakukutsogolerani pa moyo wanu wa nsiku na nsiku. Mungadadziwa lini cadidi pakulewa bza Mulungu, moyo ayai bzomwe munkudikhirira kutsogolo. Ndipo mungadadziwa lini bzomwe Yahova adacitira wanthu wakale. Mpsakukondwesa kuti tiri lini mu mkhalidwe umweyu. Yahova adatipasa Fala lace, Bibliya. Ndipo iye adapicira kuti Fala lace Bibliya lin’dzakhala mpaka muyaya. Mpostolo Pedru adalewa mafala ya pa Zaiya 40:8. Napo kuti vesiri limbaleweratu lini bza Bibliya koma lingaphate basa pakulewa bza Bibliyalo. (1 Pe. 1:24, 25.) Kwa magole mazinji m’mbuyomu, wanthu winango adacita nyongo yakusandulizira Bibliya kuti wanthu azinji akhale nalo, napo kuti pakucita bzimwebzo akhagumana na mayezo. Yahova ankufuna kuti bzikakwanisika, wanthu azinji ‘apulumuke ndipo afike pakukhala na cidziwiso caico ca cadidi.’—1 Tim. 2:3, 4. w17.09 15 ¶1-2
Cipiri, 19 Março
Imwepo . . . ndimwe mkazi wace. Tenepo, ndingacitirenyi cinthu cakuipa kwene-kweneci, ndiciphonyera Mulungu?—Ciy. 39:9.
Bzomwe bzidacitikira Zuze, bzimbacitikirambo maswaka mazinji yacikristau nsiku zino. (Ciy. 39:7) Onani ciratizo ca mtsikana munango wakucemeredwa Kim. Anzace wa m’cipinda ca mapfunziro akhambalewa kawiri-kawiri bza kugonana komwe akhambacita kuphampha kwa mdzinga. Kim akhasaya bzakulewa pa nkhaniyi. Iye adalewa kuti kukhala wakusiyanako, nthawe zinango kukhamucitisa kubziwona ninga “munthu wakusiyidwa yekha,” ndipo anzacewo akhamulewa kuti ngwakugona thangwe akhacita lini bzomwe iwo akhacitabzo. Koma Kim alibe kuwatewezera, ndipo bzimwebzi bzikhali bzinthu bzanzeru. Iye akhadziwa kuti cikhumbo ca kugonana cimbakhala camphanvu kwene-kwene kwa maswaka. (2 Tim. 2:22) Anzace winango akhamubvunza kawiri-kawiri kuti adziwe penu iye akhali dende ayai ne. Bzimwebzi bzikhamupasa mpata wa kuwafotokozera thangwe lomwe akhalekera kugonana. Timbakondwa kwene-kwene thangwe maswaka mazinji yacikristau yambacita nyongo yakulimbana na mayezo ya kugonana ndipo Yahova ambakondwambo nawo kwene-kwene! w17.09 5 ¶8, 10
Citatu, 20 Março
Leka kukhumudwa kuti uleke kucita cinthu cakuipa.—Psal. 37:8.
Wanthu omwe ambakulumiza kukalipa, kawiri-kawiri ambalatiza ukali bwawobo mwa kulewa mafala yakuipa. Tsono unthu bumwebu bungacitise lini kuti banja likhale lakukondwa. Bibliya limbaticenjeza kuti titcenkhe ukali, mulomo na kutukwana. (Wayef. 4:31) Kawiri-kawiri bzinthu bzimwebzi bzimbacitisa munthu kukhala wa ndewo. Nsiku zino, wanthu azinji ambawona kuti ukali na khalidwe laciwembo ni bzinthu bzomwe bziribe kuipa. Tsono cadidi n’cakuti makhalidweya yambakondwesa lini Mulengi wathu. Tenepo, azinji mwa abale wathu adacinja makhalidweya ndipo adabvala unthu bupsa. (Wakol. 3:8-10) Kunama ni khalidwe linango lomwe limbacita mbali ya unthu bwakale. Mwa ciratizo, wanthu azinji ambanama kuti aleke kulipira mtsonkho ayai kuti athawe mulandu. Tsono Yahova ni ‘Mulungu wa cadidi.’ (Psal. 31:5) Tenepo iye ambafuna kuti atumiki wace wense ‘ambalewe cadidi’ m’mbuto mwa kunama. (Wayef. 4:25; Wakol. 3:9) Tin’funika kumbalewa cadidi napo kuti bzomwe tacitabzo mpsakupasa manyazi ayai mpsakunesa.—Mim. 6:16-19. w17.08 18 ¶12-13; 20 ¶15
Cinai, 21 Março
Fala lace limbathamanga mwa liwiro.—Psal. 147:15.
Nsiku zino Yahova ambatitsogolera mwakuphatisa basa Bibliya. Nyakunemba psalymo adalewa kuti fala la Yahova ‘limbathamanga mwa liwiro’ kuti lidzatithandize. Mulungu ambatitsogolera mu njira yabwino ndipo ambacita bzimwebzi pa nthawe yakuthemera. Ndokumbukirani momwe imwepo mumbagumanira phindu mwa kucokera m’Bibliya, m’mabukhu yakucosedwa na ‘kapolo wakukhulupirika na wanzeru,’ mu JW Broadcasting, pa jw.org, mwa akulu wa gwere pabodzi na abale wanu wauzimu. (Mat. 24:45) Kodi mumbakwanisa kuwona pa moyo wanu Yahova ankuthamanga liwiro kuti adzakutsogolereni? Nyakunemba psalymo akhadziwa kuti, Yahova akhadasankhula kale mtundu wa Jirayeri kuti ukhale wanthu wace pakati pa mitundu yense ya pa dziko la pansi. Ndiwo wokha omwe akhatambira ‘fala’ la Mulungu na ‘malamulo yace.’ (Psal. 147:19, 20) Nsiku zino, tina mwayi ukulu wense wa kucemeredwa na dzina la Mulungu. Tinkutenda kwene-kwene kuti timbamudziwa Yahova, tina Fala lace lomwe limbatitsogolera, na kuti tingakhale pa uxamwali bwakulimba na iye. Ninga nyakunemba Psalymo 147, imwepo muna mathangwe mazinji ‘Yakutumbizira Yah!’ na kulimbisa winango kuti ambacitembo bzibodzi-bodzibzo. w17.07 matsa. 19-20 ¶15-16, 18
Cixanu, 22 Março
Palibe munthu wakutumikira ninga m’cikunda omwe ambacita basa la malonda na wanthu winango pamoyo wace na cakulinga cakukondwesa omwe adam’pitisa basa laucikundalo.—2 Tim. 2:4.
Nsiku zino, ateweri wa Jezu kuphatanidzambo atumiki wa nthawe zense wakupitirira 1.000.000, ankucita nyongo ya kuphatisa basa malango ya Paulo ya m’vesi laleroya. Iwo ambapumpsika lini na anyakutsatsa malonda wa m’dziko la dyerali. Iwo ambakumbukira mafala yakuti: ‘Omwe ambafiyali, ambakhala nyabasa wa nyakumufiyalisiyo.’ (Mim. 22:7) Sathani ambafuna kuti ifepano timbamale nthawe na mphanvu zathu tinkuphatira basa dziko lamalondali. Wanthu azinji mpaka ambagwa m’mangawa kuti agumane kobiri zakukonzera nyumba, kugula kanderendere, kucitira mapfunziro ayai malowozi. Tsono tikasaya kusamala, tingakhale na mangawa yomwe tingamale magole mazinji kuti tiyabwezere. Timbacita bzinthu ‘mwanzeru’ mwa kukhala na moyo wakusaya kufuna bzizinji, kutcenkha kugwa m’mangawa ayai kudzonga kobiri zizinji. Tikacita bzimwebzi, tin’dzatumikira Mulungu mwakutsudzuka, m’mbuto mwakukhala akapolo wa dziko lamalondali.—1 Tim. 6:10. w17.07 7 ¶13
Malinkhuma, 23 Março
Tenepo, ine ndimbawona kuti mtemo wanu uli-wense ngwabwino; ndimbawenga njira iri-yense yacinyengo.—Psal. 119:128.
Yahova ngwakuthemera kutonga cirengedwe cense. Iye ambaphatisa basa mphanvu zace mwa cirungamo. Iye ambatiuza kuti: ‘Ine ndine Yahova, omwe ndimbalatiza lufoyi lakukhulupirika na kucita bzinthu bzakulungama pa dziko la pansi, pakuti bzinthu bzimwebzi bzimbandikondwesa.’ (Jer. 9:24) Yahova ambathemba lini malamulo ya wanthu kuti yamuthandize kucita bzinthu bzabwino. M’mbuto mwace, iye ambapereka mitemo yomwe njabwino. Ndipo Yahova ambapasa wanthu malamulo mwakubverana na cirungamo cace. Nyakunemba bukhu la Psalymo adati: ‘Cirungamo na ciyeruzo ndiyo mbuto yakukhazikika ya mpando wanu waumambo.’ Tenepo, lamulo liri-lense, mtemo na cakusankhula comwe cimbaperekedwa na Yahova n’cabwino. (Psal. 89:14) Sathani adalewa kuti Yahova ni Mtongi lini wabwino. Tsono Sathaniyo angakwanise lini kubweresa cirungamo pa dziko la pansi. w17.06 22 ¶5
Mdzinga, 24 Março
Imwe Yahova Mbuya Mkululetu, . . . mafala yanu njacadidi.—2 Sam. 7:28.
Yahova ni Nsansa ya cadidi. (Psal. 31:5) Ndipo ninga Baba wakupasa, iye ambatipasambo cadidici. Mpaka pano, tinkupfunza bzinthu bzizinji mwa kuwerenga Bibliya pabodzi na mabukhu yathu, mwa kugumanika pa mitsonkhano ya cigawo, ya dera na mitsonkhano ya gwere. Tikambakoya cadidi cibodzi na cibodzi, tin’dzakhala na ‘thungwa’ la cadidi ca m’Bibliya, ‘cipsa na cakale’ ninga momwe Jezu adalewera. (Mat. 13:52) Tikambafufudza cadidi ca m’Bibliya ninga momwe bzimbacitikira pa kufufudza cuma cakubisika, Yahova an’dzatithandiza kudzaza ‘thungwa’ lathu. (Mim. 2:4-7) Kodi tingacite tani bzimwebzi? Tin’funika kumbapfunza Bibliya na mabukhu yathu nthawe zense, ticimbafufudza mwakusamala. Kucita bzimwebzi, kun’dzatithandiza kugumana cadidi ‘cipsa’ comwe tikhacidziwa lini. (Djos. 1:8, 9; Psal. 1:2, 3) Inde, tin’funika kumbapitiriza kunyang’ana cadidi ca Mulungu. w17.06 13 ¶13-14
Ciposi, 25 Março
Imwepo mun’dzandicemera, ndipo mun’dzabwera, mucindipemba, ndipo inepano ndin’dzakutetekerani.—Jer. 29:12.
M’bale munango wacitswaka akhakumbukira mafala ya pa 1 Wakolinto 7:28, yomwe yambalewa kuti omwe walowola ayai walowodwa ‘an’dzakhala na matsautso m’thupi mwawo.’ Iye adakabvunza m’bale munango omwe ni mkulu wa gwere omwe ali m’banja kuti: “Kodi ‘matsautso’ yomwe yankulewedwaya ni ciyani ndipo ndingadzalimbane nayo tani ndikadzalowola?” M’bale wacikulireyo akanati kumutawira, adauza tswakalo kuti likumbukire mafala ya mpostolo Paulo yakuti: Yahova ni ‘Mulungu omwe ambatitsangalaza mu njira iri-yense, omwe ambatitsangalaza pa matsautso yathu yense,’ ayai mabvuto. (2 Wak. 1:3, 4) Timbadziwa kuti Yahova, Baba wathu, ambatifuna ndipo iye ambatitsangalaza tikagumana na mabvuto. Ndokumbukirani nsiku yomwe Yahova adakuthandizani na kukutsogolerani mwakuphatisa basa Fala lace. Tingatsimikize kuti iye ambatifunira bzabwino ninga momwe adacitira na atumiki wace wakale.—Jer. 29:11. w17.06 3 ¶1-2
Cipiri, 26 Março
Yahova ambakhotcerera wale omwe ambakhala m’dziko lacirendo.—Psal. 146:9.
Abale wathu omwe ankukhala m’dziko lacirendo, ambafunikira bzizinji kuposa kundowapasa cakudya na bzakubvala. Iwo an’funika kutsangalazidwa na kulimbisidwa mwauzimu. (Mat. 4:4) Akulu wa gwere angathandize alendowa, mwakuwapasa mabukhu ya m’cirewedwe cawo na kuwanyang’anira m’bale omwe ambalewalewa cirewedwe cawoco. Bzimwebzi mpsakufunika kwene-kwene thangwe azinji wa iwo ambasiya bzinthu bzizinji. Tenepo, iwo ambasuwa adzinza wawo pabodzi na abale wawo wauzimu. Iwo an’funika kuwona kuti Yahova ambawafuna pakati pa abale wawo wauzimu. Tikasaya kucita bzimwebzi, abalewa angayambe kunyang’ana thandizo kwa alendo anzawo, omwe ambatumikira lini Yahova. (1 Wak. 15:33) Tenepo, tikambawathandiza kubva kuti mbakufunika mu gwere, timbathandizira Yahova omwe ‘ambasamalira wanthu omwe ali m’dziko lacirendo.’ Iwo angafune lini pomwe kubwerera m’dziko lawo thangwe rakuti cizunzoco cikalipo. Ndipo kuthumizira bzimwebzi, winango wa iwo adawona adzinza wawo ankuzunzidwa na kuphedwa ndipo iwo ambandokhala acikumbukira bzimwebzo. Na tenepo, bzibvunzeni kuti: ‘Ndingadagumana na mabvuto ninga yamweya, kodi n’ciyani comwe ndingadafuna kuti wanthu winango andicitire?’—Mat. 7:12. w17.05 7 ¶15-16
Citatu, 27 Março
Lufoyi la azinji lin’dzamala mphanvu.—Mat. 24:12.
Tinkukhala m’nsiku zakumalizira za nkonzedwe wakuipa wa Sathani, tenepo tina mathangwe mazinji yomwe yangaticitise kumbataya mtima nthawe zinango. (1 Ju. 5:19) Tsono kutaya mtima mwakunyanyira, kungatepese cikhulupiro cathu ndipo lufoyi lathu lingadjedjere. Mwa ciratizo, pinango ifepano tingagumane na mabvuto mazinji thangwe ra kukalamba, kuduwala ayai bvuto la cuma. Ayai pinango tingasuname thangwe tinkukwanisa lini kucita bzinthu bzinango ninga momwe tikhafunira. Ndipo tingasunamembo thangwe rakuti bzinthu bzinango bziribe kucitika ninga momwe tikhadikhirira pa moyo wathu. Bziribe basa bzomwe bzingaticitikire, tin’funika lini kumbakumbuka kuti Yahova watitaya. M’mbuto mwace, timbakumbukire mafala yakulimbisa yakugumanika pa Psalymo 136:23 yakuti: ‘Iye adatikumbukira pomwe tikhanyazidwa, pakuti lufoyi lace lakukhulupirika ndakusaya kumala.’ Tingatsimikizire na mtima wathu wense kuti Yahova ambabva ‘madandaulo yathu yakukumbira thandizo’ ndipo iye an’dzayatawira pa nthawe yace.—Psal. 116:1; 136:24-26. w17.05 17 ¶8
Cinai, 28 Março
Penu mun’lekerera lini bzakuphonya bza wanthu winango, Baba wanu wa kudzulu cipo acidzakulekereranimbo bzakuphonya bzanu.—Mat. 6:15.
Ninga momwe pambalatizira pa Wagalata 2:11-14, Pedru adagopa wanthu. (Mim. 29:25) Pedru akhadziwa momwe Yahova akhawonera wanthu omwe akhali lini Ajuda. Napo bzikhali tenepo, iye akhagopa kuti Ajuda wakucokera ku Jeruzalemu angadamukumbukira kuipa thangwe ra kubverana na Akristau omwe akhali lini Ajuda wale. Mpostolo Paulo udauza Pedru kuti akhayamba kucita bzinthu mwa cinyengo. (Mab. 15:12; Wag. 2:13) Pedru akhali wakubzicepswa ndipo adabvuma malango ya Paulo. Bibliya limbalewa lini kuti Pedru adaluza maudindo yomwe akhanayo. Ndipo na kupita kwa nthawe, iye adafuliziridwa na mzimu kuti anembe matsamba mawiri yomwe yankucita mbali ya Bibliya. Napo bzikhali tenepo, Jezu omwe ni msolo wa gwere adapitiriza kumuphatisira basa. (Wayef. 1:22) Abale na mpfumakazi m’gwere akhana mwayi wakutewezera Jezu pabodzi na Baba wace mwa kukhululukira Pedru. Bzakukondwesa mpsakuti, palibe ne m’bodzi omwe adabvuma kukhumudwa mwakupitirira malire thangwe ra kuphonya kwa munthu wakuperewerayu. w17.04 25-26 ¶16-18
Cixanu, 29 Março
[Mulungu] adayeruza mizinda ya Sodoma na Gomora pa kuinyekesa na moto, kuti cikhale ciratizo ca bzinthu bzomwe bzidzacitikire wanthu wakusaya kugopa Mulungu kutsogolo.—2 Pe. 2:6.
Yahova adapfudza mizinda miwiri ire kuti amalise bzakuipa bzomwe bzikhacitika kumweko. Ndipo bzomwe iye adacitabzo ‘bzidakhala ciratizo’ kuna wanthu wakuipa nsiku zino. Ninga momwe Yahova adamalisira unzazi m’nthawe imweire, iye an’dzamalisambo bzakuipa bzense pomwe an’dzapfudza mkonzedwe uno wa bzinthu. Kodi n’ciyani comwe cin’dzapita m’mbuto mwa bzinthu bzakuipa? Mu dziko lipsa, tin’dzacita mabasa mazinji yakukondwesa. Mwa ciratizo, tin’dzasandusa dzikoli kukhala paraizo ndipo m’mwemo tin’dzamanga nyumba zathu na za anzathu. Tin’dzatambirambo wanthu azinjisa omwe an’dzalamusidwa ndipo tin’dzawapfunzisa bza Yahova na bzomwe iye adacitira wanthu. (Zai. 65:21, 22; Mab. 24:15) Pa nthaweyo tin’dzakhala wakutanganika na mabasa yomwe yan’dzaticitisa kukhala wakukondwa na kutumbiza Yahova! w17.04 13 ¶11-12
Malinkhuma, 30 Março
Munthu wakuyamba kucoka m’nyumba mwangu . . . , ndin’dzamupereka kwa Yahova.—Way. 11:31.
Pakucita lumbiro limweri, pinango Djafeti akhadziwa kuti munthu wakuyamba kubwera kudzamutambira, angadakhala mwana waceyo. Tsono bziribe basa penu iye akhadziwa kale bzimwebzi ayai ne, kuteweza piciroli kwa Yahova kukhali kwakunesa kuna iye na kwa mwana waceyo. Djafeti adalewa kuti mtima wace udamuwawa kwene-kwene pomwe iye adawona mwana waceyo. Ndipo mwana waceyo adayenda ‘kukalira udende’ bwace. Thangwe ranyi? Ni thangwe rakuti Djafeti akhalibe mwana wacimuna, ndipo mwana wace wacikazi m’bodzi yekhayo angadalowodwa lini ne kukhala na wana. Dzina la Djafeti lingadamala ku dzinza lace. Koma Djafeti pabodzi na mwana wace adadziwa kuti pakhana cinthu cinango cakufunika kwene-kwene kuposa bzikhumbo bzawo. Djafetiyo adalewa kuti: ‘Ndafungula kale mulomo wangu kwa Yahova, ndipo ndingakwanise lini kubweza mafala yangu.’ Ndipo mwana wace adalewambo kuti: ‘Citani nane mwakubverana na bzomwe mwalumbira.’ (Way. 11:35-39) Djafeti na mwana wace akhali wakukhulupirika ndipo alibe ne na pang’onopo kuphonyesa bzomwe adapicira kwa Mulungu napo kuti kucita bzimwebzo kukhali kwakunesa.—Bzak. 23:21, 23; Psal. 15:4. w17.04 4 ¶5-6
Mdzinga, 31 Março
Ndin’dzadikhirira mwakupirira.—Mik. 7:7.
Zuze adacitiridwa bzinthu bzinango bzakusaya cirungamo. Cakuyamba, abale wace adamugulisa ninga kapolo pomwe akhana magole 17 yakubadwa. Caciwiri, iye adaikhidwa m’kawoko thangwe adanamiziridwa kuti akhafuna kupswitha mkazi wa bwana wace. (Ciy. 39:11-20; Psal. 105:17, 18) Zuze adagumana na bzinthu bzizinji bzakuipa pa moyo wace napo kuti iye akhali mtumiki wakukhulupirika wa Mulungu. Koma patapita magole 13, bzinthu bzidadzacinja. Zuze adadzabula m’kawoko ndipo adadzakhala munthu waciwiri wakufunika mu utongi bwa Edjipito. (Ciy. 41:14, 37-43; Mab. 7:9, 10) Kodi bzinthu bzakusaya cirungamobzi bzidacitisa Zuze kukhumudwa? Kodi iye adawona kuti Yahova wamulekerera? Nee. Zuze adadikhira mwakupirira. Kodi n’ciyani comwe cidamuthandiza? Iye akhakhulupira Yahova. Iye akhadziwa kuti Yahova akhawona bzense bzomwe bzikhamucitikira. Ndipo timbadziwa bzimwebzi thangwe ra bzomwe iye adauza abale wace kuti: ‘Napo kuti imwepo mukhafuna kundicita kuipa, Mulungu akhana cakulinga cabwino ndipo akhafuna kupulumusa moyo wa wanthu azinji ninga momwe iye ankucitiramu.’ (Ciy. 50:19, 20) Zuze akhadziwa kuti bzikhali bwino kudikhira bzisimbo bza Yahova. w17.08 4 ¶6; 6-7 ¶12-13