NKHANI YAKUPFUNZA 38
NYIMBO 120 Titewezere Kubzicepswa kwa Jezu
Mbalemekezani Winango
“Kupasidwa ulemu kuli bwino kuposa siriva na oro.”— MIMWANI 22:1.
CAKULINGA CA NKHANIYI
Mu nkhani ino, tin’pfunza kuti thangwe ranyi tin’funika kumbalemekeza winango na momwe tingacitire bzimwebzo napo kuti bzingakhale bzakunesa.
1. Thangwe ranyi timbafuna kulemekezedwa? (Mimwani 22:1)
KODI imwepo mumbafuna kulemekezedwa? Bzikuwonekeratu padeca kuti mumbafuna. Wanthu wentse ambafuna kubzibva kuti ambalemekezedwa. Wanthu winango akambatilemekeza, ifepano timbabva bwino. Ndipopa Bibliya limbalewa kuti: “Kupasidwa ulemu kuli bwino kuposa siriva na oro”! — Werengani Mimwani 22:1.
2-3. Kodi ni pa nthawe ziponi zomwe bzingakhale bzakunesa kulemekeza winango?
2 Nthawe zinango kulemekeza winango n’kwakupusa lini. Thangwe ranyi? Thangwe libodzi ndakuti mpsakupusa kumbawona bzakuphonya bza wanthu winango. Kuthumizira bzimwebzi, tikukhala mu dziko lomwe wanthu ambalemekezana lini. Tsono ifepano tin’funika kukhala wakusiyana na iwo. Thangwe ranyi? Thangwe Yahova akufuna kuti timbalemekeze “wanthu wentse.” — 1 Pedru 2:17.
3 Mu nkhani ino, tin’pfunza kuti kulemekeza winango kumbathandauza ciyani na momwe tingalatizire ulemu (1) m’banja, (2) m’gwere na (3) kwa wanthu omwe ambatumikira lini Yahova. Tiniwona momwe tingacitire bzimwebzo napo kuti bzingakhale bzakunesa.
KODI KULEMEKEZA WINANGO KUMBATHANDAUZA CIYANI?
4. Kodi kulemekeza winango kumbathandauza ciyani?
4 Kodi fala lakuti kulemekeza limbathandauza ciyani? Fala lakuti “kulemekeza” limbathandauza momwe timbakumbukirira winango na momwe timbacitira bzinthu na iwo. Tikawona kuti munthu munango ana makhalidwe yabwino ayai wacita bzinthu bzabwino ayai akakhala kuti ana udindo, ifepano timbamucitira bzinthu mu njira yomwe imbalatiza kuti timbamulemekeza. Ndipo mpsabwino kwene-kwene kumbacita bzimwebzo na mtima wentse. — Mateu 15:8.
5. N’ciyani comwe cimbaticitisa kuti tilemekeze winango?
5 Yahova akufuna kuti timbalemekeze winango. Iye ambatiuza kuti tin’funika kulemekeza wale omwe “akutonga pakati pathu.” (Aroma 13:1, 7) Tsono winango angalewe kuti: “Inepano ningalemekeze wanthu pokha-pokha akacita bzinthu bzabwino.” Kodi kukumbuka tenepa kungakhale kwa nzeru? Ne. Ifepano timbalemekeza winango sikuti thangwe ra bzomwe iwo ambacita ayai bzomwe iwo ambacita lini, koma timbacita bzimwebzo thangwe rakuti Yahova akufuna kuti timbalemekeze winango ndipo ifepano tikufuna kumukondwesa. — Djoswa 4:14; 1 Pedru 3:15.
6. Kodi mpsakukwanisika kulemekeza munthu omwe ambakulemekezani lini? Fotokozani. (Onanimbo cithunzi-thunzi.)
6 Wanthu winango pinango angabzibvunze kuti: ‘Kodi mpsakukwanisika kulemekeza munthu omwe ambandilemekeza lini?’ Inde. Mbatiwoneni bziratizo bzinango. Mambo Sauli adanyazisa mwana wace Jonatani pamaso pa wanthu winango. (1 Samuyeli 20:30-34) Napo bziri tenepo, Jonatani adapitiriza kulemekeza pai wace omwe akhali mambo ndipo adamenya nkhondo pabodzi na pai wacewo mpaka pomwe iwo adafa. (Ekisodo 20:12; 2 Samuyeli 1:23) Mkulu wa Antsembe Eliu adanamizira Ana kuti akhadaledzera. (1 Samuyeli 1:12-14) Tsono Ana adalewalewa naye mwaulemu Eliuyo napo kuti wanthu wentse mu Jirayeri akhadziwa bzakuphonya bzace ninga m’bereki na mkulu wa Antsembe. (1 Samuyeli 1:15-18; 2:22-24) Ndipo amuna wa ku Atena adatukwana mpostolo Paulo, mwakulewa kuti iye akhana “mbwambwa.” (Mabasa 17:18) Napo bziri tenepo, Paulo adalewalewa nawo mwaulemu. (Mabasa 17:22) Bziratizobzi, bzikulatiza kuti lufoyi lomwe tinalo kwa Yahova na kugopa kumusunamisa bzingaticitise kuti timbalemekeze winango napo kuti bzingakhale bzakunesa. Na tenepo, bwerani tiwone kuti ni mbani omwe tin’funika kumulemekeza ndipo thangwe ranyi.
Napo kuti pai wace adamupasisa manyazi pakati pa wanthu, Jonatani adapitiriza kukhotcerera na kuthandiza pai wace ninga mambo (Onani ndime 6)
MBALEMEKEZANI WANTHU WA M’BANJA MWANU
7. Thangwe ranyi bzingakhale bzakunesa kwa ifepano kulemekeza wanthu wa m’banja mwathu?
7 Bvuto. Ifepano timbamala nthawe itali tiri pabodzi na wanthu wa m’banja mwathu. Ndipopa bzimbakhala bzakupusa kuwona makhalidwe yawo yabwino na bzakuphonya bzawo. Winango angakhale na matenda yomwe yangaticitise kuti bzikhale bzakunesa kuti ifepano tiwasamalire ayai iwo angakhale akucita thupo kwene-kwene. Winango pinango angalewe ayai kucita bzinthu bzomwe bzingatisunamise. M’mbuto mwakucitisa kuti m’banja mukhale na mtendere, winango ambacitira bzinthu mwakusaya ulemu wanthu wa m’banja mwawo. Bzimwebzi bzingacitise kuti wanthuwo aleke kubverana. Tingandendemezere banja na thupi la munthu. Matenda yangacitise kuti thupi lileke kuphata basa bwino. Mwa njira ibodzi-bodzi, penu wanthu wa m’banja ambalemekezana lini, bzimwebzi bzingatazise kuti iwo acite bzinthu pabodzi. Tsono ninga momwe matenda yakusiyana-siyana yangapozedwere, mpsakukwanisikambo m’banja kupfunza kulatizana ulemu.
8. Thangwe ranyi mpsakufunika kulemekeza wanthu wa m’banja mwathu? (1 Timotio 5:4, 8)
8 Thangwe ranyi tin’funika kulatiza ulemu? (Werengani 1 Timotio 5:4, 8.) Mu tsamba lakuyamba lomwe mpostolo Paulo adatumizira Timotio, iye adalewa bza momwe wanthu m’banja angambasamalirane. Tsono ifepano timbacita lini bzimwebzo mwakucita kungingimizidwa. Paulo adalewa kuti thangwe likulu lomwe lin’funika kuticitisa kulemekeza wanthu wa m’banja mwathu ndiro kubzipereka kwa Mulungu. Bzimwebzi bzimbathandauza kuti timbacita bzimwebzi thangwe rakuti timbafuna Yahova ndipo ni mbali ya “kunamata kwathu.” Yahova ndiye omwe adayambisa banja. (Aefezo 3:14, 15) Ndipopa tikambalemekeza wanthu wa m’banja mwathu, kulewa cadidi timbakhala tikulemekeza omwe adayambisa banja, omwe ni Yahova. Limweri ni thangwe lakufunika kwene-kwene lomwe lin’funika kuticitisa kumbalemekeza wanthu wa m’banja mwathu!
9. Kodi mkazi na mwamuna angalemekezane tani? (Onanimbo bzithunzi-thunzi.)
9 Momwe tingalatizire ulemu. Mwamuna omwe ambalemekeza mkazi wace ambawona kuti iye ngwakufunika akakhala ali pawokha ayai akakhala ali pabodzi na wanthu winango. (Mimwani 31:28; 1 Pedru 3:7) Iye ambamumenya lini, ambamupasisa lini manyazi ayai kumucitisa kubzibva kuti alibe na basalo. Mwamuna munango omwe ambakhala ku Argentina, wakucemeredwa Ariel,a adalewa kuti: “Thangwe ra bvuto la thanzi, mkazi wangu nthawe zinango ambalewa bzinthu bzomwe bzimbandisunamisa. Bzimwebzi bzikacitika nimbayezera kukumbukira kuti bzomwe iye alewabzo ndibzo lini bzomwe iye akhafuna kulewa. Cinembo comwe cimbandithandiza pa nthawe imweyi ni 1 Akolinto 13:5, comwe cimbandithandiza kulewalewa naye mwaulemu m’mbuto mwa kulewalewa naye mwaukali.” (Mimwani 19:11) Mkazi ambalemekeza mwamuna wace akambalewa bza iye mwaulemu na wanthu winango. (Aefezo 5:33) Iye ambamutsutsa lini mwamuna waceyo ayai kulewa nthabwala pakulewa bza iye ndipo ambamutukwana lini. Iye ambadziwa kuti akacita bzimwebzi angadzonge banja lace. (Mimwani 14:1) Mpfumakazi inango yomwe imbakhala ku Itália yomwe mwamuna wace akulimbana na bvuto la kumbacita thupo kwene-kwene, idalewa kuti: “Nthawe zinango nimbawona kuti thupo lomwe mwamuna wangu ambakhala nalo ndakunyanyira. Pakuyamba mafala yangu na nkhope yangu bzikhalatiziratu kuti ndikhamulemekeza lini. Tsono ndidazindikira kuti ndikambamala nthawe na wanthu omwe ambalatiza ulemu bzimwebzi bzimbandicitisa kuti ndilemekeze kwene-kwene mwamuna wangu.”
Tikambalemekeza wanthu wa m’banja mwathu timbakhala tikulemekeza Yahova omwe adayambisa banja (Onani ndime 9)
10. Kodi maswaka yangalatize tani kuti yambalemekeza abereki wawo?
10 Maswaka, mbabverani malamulo yomwe abereki wanu ambakhazikisa. (Aefezo 6:1-3) Mbalewalewani nawo mwaulemu. (Ekisodo 21:17) Ndipo pomwe iwo akukalamba latizani kuti mumbawalemekeza na kumbawapasa thandizo lomwe akufunikira. Citani bzentse bzomwe mungakwanise kuti muwasamalire. Onani bzomwe bzidacitikira María omwe pai wace ni Mboni lini ya Yahova. Pomwe pai wacewo adaduwala bzidakhala bzakunesa kwa María kuwasamalira thangwe iwo akhamuboneresa. Ndipopa iye adati: “Inepano ndikhapemba sikuti ndindolemekeze pai wangu koma kuti ndiwalatizembo bzimwebzi m’bzicito bzangu. Inepano ndikhambakumbuka ca mu mtima kuti, penu Yahova akundikumbira kuti ndilemekeze abereki wangu bzikuwonekeratu padeca kuti iye an’dzandipasa mphanvu kuti ndicite bzimwebzo. Na kupita kwa nthawe, inepano ndidazindikira kuti ndikhafunika lini kudikhirira kuti pai wangu acinje makhalidwe yawo kuti ndiwalemekeze.” Tikambalemekeza wanthu wa m’banja mwathu napo kuti mpsakunesa bzimbalatiza kuti timbalemekeza Yahova omwe adayambisa banja.
MBALEMEKEZANI ABALE NA MPFUMAKAZI M’GWERE
11. Thangwe ranyi bzingakhale bzakunesa kulemekeza abale na mpfumakazi m’gwere?
11 Bvuto. Abale ambacita nyongo yakuphatisa basa bzomwe Bibliya limbalewa. Napo bziri tenepo, nthawe zinango iwo angaticitire bzinthu mwakusaya kudeka mtima, angatikumbukire kuipa ayai kutikalipisa. M’bale akaticitira bzinthu bzomwe bzingaticitise kukhala na “mathangwe yakukhalira wakukalipa,” bzimwebzi bzingacitise kuti bzikhale bzakunesa kwene-kwene kumulemekeza. (Akolose 3:13) Tsono n’ciyani comwe cingatithandize kuti tipitirize kumulemekeza?
12. Thangwe ranyi mpsakufunika kulemekeza abale na mpfumakazi? (2 Pedru 2:9-12)
12 Thangwe ranyi tin’funika kulatiza ulemu? (Werengani 2 Pedru 2:9-12.) Mu tsamba lace laciwiri, Pedru adalewa kuti wanthu winango wa m’gwere akhambalewalewa lini mwa ulemu na “wanthu omwe mbakulemekezeka,” omwe ni akulu wa gwere. Anjo wakukhulupirika akhawona bzentse bzomwe bzikhacitika bzire. Kodi n’ciyani comwe iwo adacita? Thangwe ra “kulemekeza Yahova,” iwo alibe kulewa bzinthu bzakuipa pakulewa bza wanthu amwewale. Bzimwebzi mpsakudabwisa! Anjo wakukhulupirika amwewa adalambiratu kulewa kuipa wanthu wakubzikuza wale. M’mbuto mwace, iwo adasiya kuti Yahova atonge nkhaniyo. (Aroma 14:10-12; ndendemezerani na Djuda 9.) Anjo amwewa akutipfunzisa cinthu cakufunika. Penu tikufunikira lini kumbacita bzinthu mwakusaya ulemu na wale omwe ambaphindukira Yahova, tin’funikambo kutcenkha kumbacitira abale na mpfumakazi zathu bzinthu mwakusaya ulemu. M’mbuto mwace, tin’funika ‘kukhala wakuyamba kumbawalatiza’ ulemu. (Aroma 12:10) Tikacita bzimwebzi, timbalatiza kuti timbalemekeza Yahova.
13-14. Kodi tingalatize tani kuti timbalemekeza abale m’gwere? (Onanimbo bzithunzi-thunzi.)
13 Momwe tingalatizire ulemu. Akulu, citani nyongo yakumbapfunzisa mwa lufoyi. (Filimoni 8, 9) Mukafuna kupasa malango munthu, citani bzimwebzo mwakudeka mtima sikuti pomwe mudakalipa. Mpfumakazi, imwepo mungathandizire kuti abale m’gwere ambalemekezane mwa kuleka kulewa bzinthu bzakuipa pakulewa bza winango ayai kumbacita magunkha. (Tito 2:3-5) Tentsenefe tingalatize kuti timbalemekeza akulu mwa kumbabvera bzomwe iwo ambalewa. Njira inango ndiyo kutenda nyongo yomwe iwo ambacita kuti atsogolere mitsonkhano, kulinganiza basa lakupalizira na kuthandiza wale omwe ‘akufamba m’njira yakuphonyeka.’ — Agalatiya 6:1; 1 Timotio 5:17.
14 Mpfumakazi inango yakucemeredwa Rocío idawona kuti bzikhali bzakunesa kwene-kwene kulemekeza mkulu munango omwe akhadamupasa malango. Iyo idati: “Inepano ndikhakumbuka kuti alibe kulewalewa nande mwa lufoyi. Ndikakhala ndiri kumui, ndikhambandokhalira kumulewa kuipa. Inepano ndikhambawona ninga kuti m’baleyo alibe nande basa. Napo kuti ndikhambacita lini kulewa bzimwebzi padeca. Ndipopa ndiribe kubvera malango yace.” N’ciyani comwe cidathandiza mpfumakazi Rocío? Iyo idati: “Pomwe ndikhambawerenga Bibliya ndidagumana nfundo inango yakufunika pa 1 Atesalonika 5:12, 13. Pomwe ndidazindikira kuti ndikhalemekeza lini m’bale ule mtima wangu udayamba kundinesa. Na tenepo, ndidapemba kwa Yahova, ndidafufudza m’mabukhu yathu kuti ndigumane nfundo zomwe zingadandithandiza kucinja makumbukidwe yangu yakuphonyekayo. Na kupita kwa nthawe, ndidazindikira kuti omwe akhana bvuto ndinepano sikuti m’baleyo. Tsapano ndazindikira kuti ndikwanise kulemekeza winango, nin’funika kukhala wakubzicepesa. Inepano ndikadafunikira kucinja tsono ndikucita nyongo kuti nimbalatize ulemu ndipo bzimwebzi bzikundithandiza kukhala pa mtendere na Yahova.”
Tentsenefe tingalatize kuti timbalemekeza akulu wa gwere mwa kumbabvera bzomwe iwo ambalewa na kutenda basa lentse lomwe iwo ambacita (Onani ndime 13-14)
MBALEMEKEZANI WALE OMWE AMBATUMIKIRA LINI YAHOVA
15. Thangwe ranyi bzingakhale bzakunesa kulemekeza wale omwe ambatumikira lini Yahova?
15 Bvuto. Mu upalizi, ifepano timbagumana na wanthu omwe ambawoneka ninga kuti alibe basa na bzomwe Bibliya limbapfunzisa. (Aefezo 4:18) Winango ambapitiriza kulamba kutetekera mafala yathu. Nthawe zinango, ifepano timbagumana na azipatrau, apfunzisi, anzathu wakubasa na wa ku xikola omwe mbakunesa kwene-kwene. Pang’ono na pang’ono, ifepano tingasiye kumbawalemekeza ndipo tingasiyembo kumbawacitira bzinthu mwakudeka mtima.
16. Thangwe ranyi mpsakufunika kulemekeza wale omwe akanati kuyamba kutumikira Yahova? (1 Pedru 2:12; 3:15)
16 Thangwe ranyi tin’funika kulatiza ulemu? Kumbukirani kuti Yahova ambawona momwe timbacitira bzinthu na wale omwe akanati kuyamba kumutumikira. Mpostolo Pedru adauza Akristau kuti makhalidwe yawo yabwino yangadacitisa kuti wanthu winango “atumbize Mulungu.” Ndipopa Pedru adawauza kuti ambafotokoze bzomwe iwo ambakhulupira “mwakubzicepesa na ulemu bukulu.” (Werengani 1 Pedru 2:12; 3:15.) Bziribe basa penu tikufotokoza bza cikhulupiro cathu ku nyumba ya mphala ayai pomwe tikuceza na munthu ali-wentse, nthawe zentse tin’funika kumbacitira bzinthu wanthu omwe ambatumikira lini Yahova ninga kuti Yahovayo ali pambali pathu. Kulewa cadidi, Yahova ambakhala akuwona na kubva bzentse bzomwe tikulewalewa na momwe timbalewalewera. Limweri ni thangwe likulu lomwe lin’funika kuticitisa kumbalemekeza wale omwe ambatumikira lini Yahova!
17. Kodi tingalemekeze tani wale omwe ambatumikira lini Yahova?
17 Momwe tingalatizire ulemu. Pomwe tiri mu upalizi tin’funika lini kucitisa winango kubzibva kuti alibe na basalo thangwe rakuti ambadziwa lini bzinthu bzizinji bza m’Bibliya. M’mbuto mwace, tin’funika kumbawona kuti mbakufunika kwa Mulungu nakuti iwo mbakutiposa. (Agai 2:7; Afilipi 2:3) Munthu akakukalipisani thangwe ra bzomwe mumbakhulupira, lekani kumubwezera na cakuipa. Lekani kucita bzinthu pa kundofuna kuwonesa kuti ndimwe wakucenjera, bzomwe bzingakalipise wanthu winango. (1 Pedru 2:23) Mukalewa cinthu cakuphonyeka, pepesani mwakamfulumize. Kodi mungalatize tani ulemu ku basa? Mbaphatani basa na nyongo ndipo mbayezerani kuwona makhalidwe yabwino yomwe anzanu wa kubasa na yomwe apatrau wanu anayo. (Tito 2:9, 10) Imwepo mukakhala wakukhulupirika na kumbaphata basa mwanyongo, wanthu angakomedwe namwe ndipo winango angakomedwe lini, tsono kulewa cadidi, imwepo mun’dzakhala mukukondwesa Mulungu. — Akolose 3:22, 23.
18. Thangwe ranyi mpsakufunika kumbalemekeza winango?
18 Mu nkhani ino, takwanisa kuwona mathangwe mazinji yabwino yomwe yangatithandize kumbalemekeza wanthu winango! Tapfunza kuti tikalatiza ulemu m’banja, timbakhala tikulemekezambo omwe adayambisa banja omwe ni Yahova. Mwa njira ibodzi-bodziyi, tikambalemekezambo abale na mpfumakazi m’gwere timbakhala tikulemekezambo Baba wathu wa kudzulu. Ndipo tikambalatizambo ulemu kwa wale omwe ambatumikira lini Yahova, timbacitisa kuti iwo ntsiku inango adzatumbize Yahova na kulemekeza Mulungu wathu mkulu. Napo kuti wanthu winango angatilemekeze lini ninga momwe ifepano timbacitira, nthawe zentse mpsakufunika kumbalatiza khalidwe limweri. Thangwe ranyi? Thangwe Yahova an’dzatisimba. Iye akupicira kuti: “Wale omwe an’ndilemekeza, inepano nin’dzawalemekezambo.” — 1 Samuyeli 2:30.
NYIMBO 129 Ifepano Tin’dzapitiriza Kupirira
a Madzina yanango yacinjidwa.