10 «Тартар»
2 Петры 2:4: «тартармӕ сӕ ныппӕрста»
грекъ. ταρτάρῳσας (тартаро́сас); лат. detractos in Tartarum (детра́ктос ин Та́ртарум); сир. аген энун беТахтайата
«тартар» ӕмбӕлы ӕрмӕстдӕр иу ран – 2Пт 2:4. Ацы дзырд грекъаг ӕвзаджы у мивдисӕг тартаро́о-йы хай, ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ ацы мивдисӕг тӕлмац ӕрцыд афтӕ: «тартармӕ сӕ ныппӕрста».
Рагон грекъаг поэт Гомер кӕй ныффыста, уыцы «Илиадӕ»-йы та́ртарос хуыйны, дӕлдзӕхы чи ис, ахӕм ахӕстон – зӕхх арвӕй цас дӕлдӕр у, уыйас уыцы ахӕстон та у гадесӕй дӕлдӕр. Уыцы ахӕстоны конд уыдысты адӕмы удтӕ нӕ, фӕлӕ къаддӕр хуыцӕуттӕ, ӕнӕуынгӕ тыхтӕ, зӕгъӕм, Кронос ӕмӕ ӕндӕр уӕйыг-хуыцӕуттӕ, Зевсы (Юпитеры) ныхмӕ чи рацыд, уыдон. Таурӕгъты цы хуыцӕутты кой цӕуы, уыдон уыцы ахӕстон скодтой, уӕлӕрвтӕй кӕй расырдтой, уыцы ӕнӕуынгӕ тыхтӕн, ӕмӕ уыди гадесӕй дӕлдӕр – адӕм, дам, куы амӕлынц, уӕд, дам, сӕ удтӕ кӕдӕм бахауынц, уыцы бынатӕй дӕлдӕр. Таурӕгътӕм гӕсгӕ та́ртарос уыд, дӕлдзӕхы ӕппӕты бынӕй цы бынат уыди, уый ӕмӕ дзы уыди саудалынг. Уӕдӕ грекъаг таурӕгъты та́ртарос у, адӕмы удтӕ нӕ, фӕлӕ уӕйыг-хуыцӕуттӕ кӕм конд сты, ахӕм бынат, стӕй ма саудалынг ӕмӕ ӕгады бынат.
Иовы 40:20, LXX-мӕ гӕсгӕ, бегемоты тыххӕй фыст ис: «Айнӕг къӕдзӕхмӕ куы схызт, уӕд ӕнӕбын арфы [ἐν τῷ ταρτάρῳ («тартары»)] цыппӕркъахыг цӕрӕгойты бахъӕлдзӕг кодта». Иовы 41:31, 32 (41:23, 24, LXX) та левиафаны тыххӕй фыст ис: «Ӕрхуы аг куыд фыца, афтӕ рафыцын кӕны ӕнӕбын ӕрфытӕ; денджыз ын у хӕрздӕф сойы дурыны хуызӕн, ӕмӕ йын ӕнӕбын ӕрфыты ӕппӕты рӕбинагдӕр хай [τὸν δὲ τάρταρον τῆς ἀβύσσου («дӕлдзӕхы тартар»)] та у уацайрагау; ӕнӕбын арф нымайы йӕ бӕстӕйыл». Ацы стихты LXX-йы дзырд та́ртарос-ӕй куыд спайда кодтой, уымӕй уынӕм, уый кӕй у, бынӕй чи ис, ахӕм бынат, дӕлдзӕхы «ӕппӕты рӕбинагдӕр хай».
Сыгъдӕг Фыстад куыд ӕвдисы, афтӕмӕй та́ртарос-мӕ адӕмы удтӕ нӕ бахауынц, фӕлӕ ӕрмӕстдӕр ӕнӕуынгӕ тыхтӕ, бӕлвырдӕй та – «тӕригъӕд чи ракодта, уыцы зӕдтӕ». Та́ртарос-мӕ ӕппӕрст кӕй ӕрцыдысты, уый сын, цалынмӕ удӕгас сты, уӕдмӕ у ӕппӕты стырдӕр ӕгаддзинад. Афтӕ ӕййафынц ӕфхӕрд сӕ тӕригъӕды тыххӕй – Иунӕг Стыр Хуыцауы ныхмӕ кӕй рацыдысты, уый тыххӕй. Цы ӕгады уавӕры сты, уый апостол Петр бӕтты саудалынгимӕ – уый зӕгъы, зӕгъгӕ сӕ Хуыцау «саудалынджы дары тӕрхоны бонмӕ» (2Пт 2:4).
Алыхуызон адӕмыхӕттытӕм Кроносы тыххӕй ӕмӕ, Хуыцауы ныхмӕ чи рацыд, уыцы уӕйыг-хуыцӕутты тыххӕй цы таурӕгътӕ ис, уым сӕхирдыгонау равдыстой, змӕнтӕг зӕдтӕ цы ӕгады уавӕрмӕ ӕппӕрст ӕрцыдысты, уый. Фӕлӕ Петр мивдисӕг тартаро́о-йӕ куы спайда кодта, уӕд ӕй уый зӕгъын нӕ фӕндыд, ӕмӕ, «тӕригъӕд чи ракодта, уыцы зӕдтӕ», алыхуызон адӕмыхӕттыты таурӕгъты цы тартары кой цӕуы, уырдӕм ӕппӕрст ӕрцыдысты. Петр уый кой кодта, ӕмӕ сӕ Ӕппӕтхъомысджын Хуыцау, уӕлӕрвты сын цы бынат ӕмӕ цы кадджын хӕстӕ уыди, уыдонӕй ӕнӕхай кӕй фӕкодта ӕмӕ сӕ афтӕмӕй ӕгады бынатмӕ кӕй ӕрӕппӕрста. Ахӕм уавӕры уыцы зӕдтӕ зондӕй фӕстӕмӕ цӕуынц, уымӕн ӕмӕ сӕм Хуыцауы рухс нӕ хӕццӕ кӕны ӕмӕ сӕ бон нӕу Хуыцауы фӕндтӕ ӕмбарын. Стӕй сыл фидӕны дӕр акӕндзӕн саубон – Фыстад куыд ӕвдисы, афтӕмӕй уыдон дӕр ӕмӕ сӕ хицау Сайтан Хӕйрӕг дӕр ӕнустӕм сӕфт ӕрцӕудзысты. Уӕдӕ уыцы змӕнтӕг зӕдтӕн тартар нысан кӕны, зӕгъӕн дӕр кӕмӕн нӕй, ахӕм ӕгады уавӕр.
Сыгъдӕг Фыстады тартарӕн иумӕйагӕй ницы ис гадесимӕ,– гадес у, мӕрдтӕ иууылдӕр кӕм сты, уыцы бынат, ома зӕхх, сыджыт. Тӕригъӕд чи ракодта, уыцы зӕдтӕ ӕмӕ, чи амард, уыцы адӕмы удтӕ иумӕ не сты, таурӕгъты кӕй кой кӕнынц, уыцы тартары (ома афтӕ кӕмӕй зӕгъынц, йӕхи ӕмбарынхъом удгоймӕгтӕ ӕнустӕм уым хъизӕмар кӕнынц, зӕгъгӕ, уыцы ран). Ныртӕккӕ ахӕм ӕгады уавӕры чи ис, уыцы змӕнтӕг зӕдты Сӕйраг Тӕрхонгӕнӕг куы фесафа, уӕд тартар нал уыдзӕн.