Agaylan Kagalanggalang so Ngaran nen Jehova!
“O Jehova a Katawan mi, agaylan kagalanggalang so ngaran mo ed amin a dalin!”—SALMO 8:1, 9.
1. Akin ya ‘imbuga’ nen Jehova ed dalin iray Canaananeo?
SIANSIA, nen 1473 K.K.P., say Israel so nantanyareg ed insipan a dalin. Balet nantalaran ed arapen so pigaran taon na teokratikon pibabakal, lapud nepeg dan linisan so dalin ed saray marutak a manaayam to. Kasin saraman a Canaananeo so ontan lan peteg a mauges? Peteg! Say idolatria tan imoral a dalan na bilay da so makapadimla ed pakanengneng nen Jehova tan sakey a kaatapan ed totoo na Dios. Sirin, impaiyabawag na Dios ed si Moises ya usaren To so masanton nasyon To, say Israel, a bilang manamatey To. Sirin, ‘ipaibuga’ nen Jehova ed dalin iratan a marutak a nasyones.—Levitico 18:1-30; Deuteronomio 12:29-32.
2. Antoran “bungabunga” so pawawalaen na saray relihyoson sistema na mundo?
2 Natan, met, nayarin itepet tayo, Kasin sayan mundo so ontan lan mauges a kanepegan to so kadederal? Bueno, anto so nipaakar ed saray relihyoson sistema na mundo? Makapaermen, saraya so sinmaew a mangidayew ed Amalsa, si Jehova. Sikato so tinaynanan na saray totoo ed Kakristianoan, “say subol na mabilay a danum, ta pian sikara so mangutkot na saray bobon, betag iran bobon, ya agmakakarga na danum.” (Jeremias 2:13) Saray sektaryanon sisisiaen so agmakakarga na “danum” na katuaan. Impanengneng da so inkasikara a kabiangan na mundo diad panusuporta ed saray bakal to tan pulitika to tan diad panangabobon to ed saray kaugalian to ed sekso. A singa imbaga nen Jesus, sikara so nabidbir “ed saray bunga ra.”—Mateo 7:16, 17; ipareng so Galacia 6:7, 8.
3. Anto so resulta ed mundo diad pananumlang ed ganggan na Dios?
3 Anto so nipaakar ed saray moral na mundo? Diad agano niran taon, wala so sankagloboan ya indakerakel na panagpaekal, panaglukon na saray katayatdang, tan abuybuyak a pamilya, nagkalautla ed tatawagen na Kristianon daldalin. Diad arum iran bansa, dakerakel ya anggad 50 porsiento ed amin a panaasawa so mansusumpal ed diborsyo. Say “rebulosyon ed sekso” nen 1960’s so walaan na arum niran makadesyang a nansumpalan. Sakey ed saraya so nisita ed The New York Times nen Hunyo 13, 1986, diad silong na paulon-dasig ed ununan pahina: “MAMINPULON-DANAY YA IDAAK NA OMPATEY ED AIDS SO NAILALOAN ED ’91.” Impanengneng na artikulo a diad 1991, say bilang na saray pasiente ed AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) ed Estados Unidos lambengat so nayarin onsulok ed 100,000, diad tinaon a gastos ed medikal a 16 bilyon dolyar. Sayan makapatey a sakit so manunan niyalis diad karutakan ed homoseksual, panag-abuso ed druga, tan diad panangiyalis ed dala—amin na saratan so sumlang ed ganggan na Dios.—1 Corinto 6:9, 10; Galacia 5:19-21; Gawa 15:19, 20.
4. (a) Panon a say pibabakal tayo so miduma a manlapud Israel diad agew nen Josue? (b) Diad anton kalaknab so nepeg tayon pilimog ed saray taga mundon totoo, tan akin?
4 Diad agew nen Josue, imbaki nen Jehova so masanton nasyon To a manlinis ed Insipan a Dalin diad panamegley na literal a pibabakal. Natan, say pibabakal tayo so espiritual. (2 Corinto 10:3, 4) Sikatayon Tastasi so ag-onkiwas a maruksa diad pangekal ed saraman so mangipupulisay ed Salita na Dios. Sikara so pagiten nen Jehova ed dilin inggeter ton panaon tan diad dilin dalan to. (Deuteronomio 32:41, 43) Agtayo akuen iray totoon andian na prinsipyo diad maapit a panlilimog tayo, anggaman nayarian tayon ipanengneng so puron aro diad pangipakabat ed sikara na maong a balita na Panarian. (1 Corinto 15:33) Sikara so nayarian tayon iyaralan na Salita na Dios tan sikara so pasesegen a ‘magbabawi, tan mansibkel, ta pian saray kasalanan da so napunas.’—Gawa 3:19; Mateo 21:31, 32; Lucas 5:27-32.
Rahab tan Sankaabungan to
5, 6. (a) Akin a saray espiya so linma ed Jerico tan diad abung nen Rahab? (b) Natan, panon so mabetbet ya impangebat nen Jehova ed kelyaw nipaakar ed tulong? (c) Panon so impangipanengneng nen Rahab ed inkasikato a “sakey a kaaro na kareenan”?
5 Anggan diad sakbay na imbaliw na Israel ed Ilog Jordan, impaarap nen Jehova so imano ed syudad na Jerico. Imbaki nen Josue so duaran espiya, ya angirepresenta ed interon Israel, tan imbaga to ed sikara: “Onla kayo, bantagen yo so dalin tan say Jerico.” Akin a mansimasim ed Jerico? Anggaman say syudad so melag tan agmakalaban ed armada na Israel, sinaraan to so iloob ed Canaan. Balet say kiwawalad’man na saray espiya so angiter na pankanawnawa ed saray walad Jerico a mangipabidbir na inkasikaran mabitar no kasin sikara so walad dapag odino sumpad si Jehova. “Sirin [saray espiya] so linma tan linmoob ed abung na sakey a biin balangkantis a say ngaran to et Rahab, tan sikara so pinmundod’man.” (Josue 2:1-7) Andi-duaruwan say madibinon panangiwanwan so angitonton ed saraman ya espiya ed abung nen Rahab, a singa say anghelikon panangiwanwan natan so mabetbet a mangitotonton ed saray Tasi nen Jehova ed totoon mangipipikasi ed espiritual a tulong! “Saray mata nen Jehova so wala ed saray matunong, tan saray layag to so wala ed kelyaw da ya onkerew na tulong.”—Salmo 34:15; Nengnengen met so 2 Awaran 16:9.
6 Akin a saraman ya espiya so linmoob ed abung na sakey a balangkantis? Aliwan nisengeg ed imoral a gagala noagta nayarin pian palikdoen daray makaimanon Canaananeo. Saray salita nen Rahab ed saray espiya so angipanengneng a sikato so andian na imoral ya interes ed sikara. Diad pikakabat ton sikara so ariripen nen Jehova, nayarian ton ibaga ed sikara so makdem a pilalek ton magmaliw a managdayew ed si Jehova. Impusta to ni ingen so bilay to diad impangiyamot to ed sikara diad atep na abung to. Sikato so singa samay “karnero” ed parabolo nen Jesus, ya angipanengneng na panangasi ed saray “agagi” na Katawan. (Mateo 25:31-46) Legan ya onkikiwas a sikakabat, saray Tasi nen Jehova natan so aliwan masuyat ya ondalaw tan mangiyaral na Biblia ed saratan ya interesadon ‘kakaaro na kareenan.’—Lucas 10:5-7.
7. (a) Panon nen Rahab ya imbalikas so pananisia to ed si Jehova? (b) Anton awawey so nepeg ya ipanengneng natan na saray balobalo, tan panon so nepeg dan ikiwas?
7 Naaralan nen Rahab iray makapanyarin gawa nen Jehova. Diad saray inyamot ya espiya et nayarian ton ibalikas so pananisia, a kuanto: “Kabat kon peteg ya iter nen Jehova ed sikayo so dalin, tan say kebbiew ed sikayo so dinmapo ed sikami, tan amin na saray manaayam ed dalin so onkapuy nisesengeg ed sikayo.” Kayari na impangibaga to ed balitan nadngel to nipaakar ed saray makapanyarin gawa nen Jehova, intultuloy nen Rahab: “Si Jehova a Dios yo so Dios ed katawenan ed tagey tan ed dalin ed leksab. Tan natan, ipangasi yo, sambaan yo ed siak diad panamegley nen Jehova a, lapud inagamil ko so maaron-panangasi ed sikayo, sikayo met so peteg a mangagamil na maaron-panangasi ed sankaabungan nen amak, tan nepeg yon iter ed siak so sakey a napanmatalkan a tanda.” (Josue 2:9-13) Singa si Rahab, saray balobalon makakaaral ed katuaan na Dios natan so agla manliknan antakot lapud panangukom a nigeter lan ondapo ed “agew nen Jehova.” (Sofonias 1:14-18) Imbes, sikara la so binmeneg ed saray minumundon dalan tan anapen da so tulong na saray Tasi nen Jehova a mamaarap ed pakagamor ed kilalaban.—Salmo 3:6-8; Uliran 18:10.
8. (a) Anto natan so mipetekan ed impangipanengneng nen Rahab na “ambalangan lubir” diad bintana to? (b) Akin a si Rahab so niyabawag a matunong, tan diad anton resulta?
8 Say tandan inter na saray espiya ed si Rahab so dia ed nengneng na sakey ya “ambalangan lubir” ya itaker to ed bintana a ditan so dalanen na saray espiya. (Josue 2:17-21) Lapud impangipanengneng nen Rahab ed sayan tanda, say abung to so asalba sanen aderal so Jerico. Mipadpara natan, saramay mangipanengneng na pananisian singa si Rahab so nepeg a nabidbir a para ed kililiktar bilang dedikado, abautismoan iran managdayew ed si Jehova. Sikara so dedeskribien na Apocalipsis 7:9, 10, 14 a bilang “baleg ya ulop” a saray “kawes da so naurasan tan apaputi ed dala na Kordero.” Aagamilen da so pananisia ed imbagat a dala nen Jesus tan saya so pabibiskegen da ed saray Kristianon kimey. (Roma 10:9, 10) Nabasa tayo ed Santiago 2:24, 25: “Nanengneng yo a sakey a too so niyabawag a matunong diad saray gawa, tan aliwan diad pananisia lambengat. Diad parehon nengneng et agta si Rahab a balangkantis so niyabawag a matunong diad panamegley na saray gawa, kayari na impangawat to ed saray igaganggan a maparawes tan sikara so imbaki to ed sananey a dalan?”
9. (a) Diad anto so tugyopen na saray “gawa” nen Rahab? (b) Anto so nansumpalan na andi-takot a panagtasi natan?
9 Saray “gawa” nen Rahab so angisakup diad impanalimbeng to ed duaran espiya tan say impanipon to ed arum diad dilin abung to a para ed kilalaban. Diad parehon nengneng, say “baleg ya ulop” ed modernon panaon so okupado diad matoor a pananuporta ed alanaan a “matoor tan makabat ya aripen” unong a sayan grupo so mangitatarya na espiritual a “tagano ed manepeg a panaon” tan aasikasoen to so sankagloboan a kimey na panagpulong-ed-Panarian. (Mateo 24:45-47) Diad biang to, si Rahab so andi-takot diad impantasi ed sankaabungan nen ama to—kimey a nipasakbat ed kaatapan, unong ta nayarin sikato so nitapat. (Ipareng so Mateo 10:32-36.) Mipadpara, diad dakel iran daldalin a wala so isusumpa natan, saray Tasi nen Jehova so nepeg ya andi-takot diad panangiter na pantasi. Saya so nansumpal ed engranden panagtipon, tan mabetbet a saray interon pamilya so pinmaway ed Babilonia a Baleg pian ontalindeg ed puron panagdayew ed si Jehova.—Salmo 73:28; 107:21, 22.
Jerico—Nensaman tan Natan
10. Anton nikabiig ya imano so niiter ed Jerico?
10 Onnengneng itayo ed sarayan dramatikon agawgawa a manlapud miduman anggulo. “Say Jerico so nikaput a malet lapud saray anak na Israel, ya anggapo so ompaway tan anggapo so onloob.” Saya so inmunan Canaananeon syudad ya onsabi ed silong na kampilan na panamatey nen Jehova. Nisengeg ed satan a rason, bilang ununan-bungabunga a nideboto ed Dios, sikato so mangawat na nikaduman imano. Impaliwawa nen Josue: “Say syudad so nepeg a magmaliw a sakey a bengatlan nigana ed kadederal; sikato a pati amin a bengatlan wala ed sikato so kayarian nen Jehova.”—Josue 6:1, 17; ipareng so Exodo 22:29; Levitico 27:26.
11. (a) Anton mabitar a kasimbangan so nanenengneng tayo natan? (b) Mangisita na sakey ya ehemplo ed “kakikigtot” na Babilonia a Baleg.
11 Agaylan saya so mipetekan ed Babilonia a Baleg, say sankamundoan ya imperyo na palson relihyon ya akadampot ed pantok na kaugsan to ed sayan naames-na-dalan koma-20 siglo! Sinali ton kaputan iray puerta to a sumpad ilubak na saray Tasi nen Jehova. Diad saray salita nen Rahab, “say kebbiew” ed totoo na Dios so dinmapo ed sikato. Alimbawa, say Italyanon peryodiko a La Repubblica na Nobyembre 12, 1985, so walaan na paulon-dasig a “KELYAW NA INKATALAGNAW A MANLAPUD IGLESIA A SUMPAD SARAY TASI NEN JEHOVA.” Imbalita na artikulo so sakey a miting, ya akibiangan na sakey a Romano Katolikon cardinal, diad Bologna pian tarangkaan so kebbiew na saray Tasi nen Jehova. Say papa so angipawit na sakey a telegrama na panamaseseg tan suporta. Say kelyaw so: “Sikara la so kimuyekyek ed interon mundo,” tan niyabawag a “natan et say iglesia so onkurang” a mangabet ed sayan “kaatapan.” Balet kasin ontalona?—Jeremias 1:17-19.
12. (a) Panon a say ideya na Babilonia a Baleg ed “dios” so miduma ed katuaan? (b) Akin a si Jehova so mibabakal a nisesengeg ed saray tastasi to?
12 Say Babilonia a Baleg so manasayakup ed makagutgut iran dakerakel a dirios, a manlapud mistikon Trinidad na Kakristianoan ya anggad saray nilaksalaksan dirios na relihyon ed Bukig. Sakbay ya ingganggan to si Josue, si Moises so angiyabawag: “Talineng ka, O Israel: Si Jehova a Dios tayo so sakey a Jehova.” Natan, saray Tasi nen Jehova so ontatalindeg a bukor diad panangitandoro ed sayan “sakey a Dios tan Ama.” (Deuteronomio 6:4; Efeso 4:6) Si Jehova so mibakal a nisesengeg ed sikatayo a singa ginawa to ed saray agew nen Josue tan diad arum a matoor a papangulo ed Israel.—2 Awaran 20:15, 17; 32:7, 8; Isaias 54:17.
Panangidapo ed Panangukom
13. (a) Antoran agawgawa so angitonton diad inkakubkob na Jerico? (b) Antoran kasimbangan so naimano tayo natan?
13 Si Josue so nanggawa na sigpot a panagparaan diad pangubkob ed Jerico. Saray lalakin binmaleg ed kalawakan so ginalsiman. Saya so angisimbolo na panangipulisay da ed amin a bengatlan nayarin mangamper na sigpot-puson debosyon ed si Jehova. (Deuteronomio 10:16; 30:5, 6) Intultuloy so pananumpal ed Paskua. Saray totoo so ginmapon napesel diad bunga na dalin unong a say mamilagron nitaryan mana so tinmunda la. Nagkalalo ni, say “prinsipe na inayuraan nen Jehova,” andi-duaruwan say sakbay-inkatoon Logos, so pinmatnag ed si Josue, ya amaseguro ed sikato. Tan sipapaabeban binidbir nen Josue so kiwawala na satan a Sakey. Diad amin na saya, naimano tayo so pansimbangan ed eksperiensia na saray modernon-agew a tasi nen Jehova unong ya indeboto ra so inkasikara diad peles a kimey. Say espiritual a tagano tayo so nagmaliw a lalon nanduruma tan lalon mayaman ed karga unong ta “say matoor tan makabat ya aripen” so kinmiwas ya inmabantin progresibo diad silong na panangipangulo na Katawan a Jesu-Kristo.—Josue 5:1-15.
14. Anton nikaduman taktika so ingganggan nen Jehova diad pangubkob ed Jerico?
14 Nengnengen natan so eksena na bakal. Peteg a kinaukolan nen Jehova so makapakelaw a taktika! Maminsan ed kada agew diad anemiran agew, saray saserdote na Israel so manmartsa ed liber na Jerico, a sankaawit da so Kaban, a mangirepresenta ed kiwawala nen Jehova. Sikara so manumtumbok ed pitoran saserdoten mamapaknol ed saray saklor na karneron kalakian, a saray sundalo na Israel so manmamartsa ed unaan tan diad benegan da. Balet diad komapiton agew et sikara so binmangon ya ‘asakbay, legan a say kabuasan so ompelnak,’ tan manmartsa ed liber na syudad ed pitoran danay. Agaylan saraman a taga Jerico so peteg ya atalagnaw!—Josue 6:2-15.
15. Anton kasimbangan so nanengneng diad kimey na saray Tasi nen Jehova natan?
15 Naromog tayo so makatantandan kapetekan na saya diad gagawaen na saray Tasi nen Jehova natan ed sankadalinan. Agano ni, wala so naimanon inlaknab na kimey tayo ed Panarian. Diad limaran taon ya anggad 1985, saray payunirs so dinmaak na 134 porsiento. Say inayuraan na saray payunirs tan arum iran matoor a manangipalapag ed Panarian so ombangon a “masakbay,” a mabetbet diad literal a pantalos, tan mibibiang a maseseg diad panangiyabawag ed saray panangukom nen Jehova. Diad saray papangulo na relihyon ed Kakristianoan, sarayan Tastasi so ompatnag a “sakey a totoon dakerakel tan mabiskeg.” Saray klero so walad “ansakit a panutot” legan a nanaimano ra no panon a say panangiyabawag ed katuaan so manadagdag ed dakel iran masimpit a manaynan ed sikara tan ontatalindeg ira ed dapag nen Jehova.—Joel 2:1-3, 6.
16. (a) Antoran milagro so ananda ed inkagba na Jerico? (b) Panon so inkatumangan na pananisia nen Rahab?
16 Kabekta, ingganggan nen Josue so totoo: “Oneyag; lapud inter nen Jehova ed sikayo so syudad.” Sakey a kelyaw na baleg a bakal so kinmarol. Say dalin so ayegyeg tan—milagro na saray milagro—saray bakor na Jerico so nagba. Saray Israelitas so situtulok a linmubak a maneral ed amin a mabilay a bengatla ed syudad. Sikato so pinuulan da ed apuy. Balet nia! Sakey a melag a pasen na bandad paway a bakor so nansiansian akaalagey, tan diad bintana to et sakey ya ambalangan lubir. Si Rahab tan say boleg nen ama to so impaway ya agnaano. Sinmabi panaon, say pananisia nen Rahab so atumangan ni unong ta sikato so nagmaliw ya asawa nen Salmon ya Israelita tan sakey a nanlapuan ya ateng-a-bii nen Jesu-Kristo.—Josue 6:16-26; Mateo 1:5.
17. Anto so iyanino na sarayan milagro?
17 “Sirin pinaneknekan nen Jehova a sikato so wala ed si Josue, tan say kabantogan to so sinmabi ed interon dalin.” Diad mipadparan nengneng, say kagalanggalang a ngaran nen Jehova so naalangon sano say Babilonia a Baleg so naderal tan nalakseban ed kayamanan to tan gloria diad isabi na “baleg a kairapan.”—Josue 6:27; Apocalipsis 17:16; 18:9, 10, 15-17; Mateo 24:21, 22.
Sinmaew So Sakey ya Apostata
18. (a) Akin a ‘say puso na totoo so ginmapon natunaw’? (b) Panon so inkiwas nen Josue ed saman a krisis?
18 Kayarin tuloy na mabiskeg ya impanalo ed Jerico, agawa so makapakelaw a bengatla. Say inmatakin puersa ya imbaki nen Josue a mangabil ed kaabay a syudad na Ai so atalo! “Kanian say puso na totoo so ginmapon natunaw tan nagmaliw a singa danum.” Say agonigon a Josue so kinmelyaw ed pikakasi: “O, Soberanon Katawan a Jehova, . . . anto so gawaen mo ed baleg a ngaran mo?”—Josue 7:2-9.
19, 20. (a) Panoy impanusa nen Jehova ed kakulangkulangan nen Acan, tan diad anton paseguro ed si Josue? (b) Anton modernon-agew a kasimbangan so nayarin naimano?
19 Insan imparungtal nen Jehova ed si Josue a wala so agawan “makapabaing a kakulangkulangan” ed Israel. Si Acan ed tribu na Juda so nalmoan a nankasalanan. Manlapud samsam ed Jerico et sikato so anakew na “mararakep-nengneng” a kawes na taga Babilonia, tan ontan met ed balitok tan pilak. Si Jehova so ‘angitarok na ayew’ ed si Acan, tan sikato tan say pamilya to so tinupak na bato. Insan sikara tan saray kayarian da so pinuulan ed apuy. Bilang magnayon a pantasi ed saman a panangidapo na panangukom nen Jehova, impaalagey so baleg a bunton na saray bato ed si Acan a mismo, tan say pasen so tinawag na “Abeban Patar na Acor,” a satan a ngaran et kabaliksan to so “Ayew; Gonigon.” Lamet, imbaga nen Jehova ed si Josue: “Agka ontatakot odino natatalagnaw.” Say ngaran nen Jehova so nitandoro unong a si Josue so aglan balot lamet atalo ed bakal.—Josue 7:10-8:1.
20 Kasin wala so modernon-agew a kapetekan na kasalanan nen Acan? On, wala. Impasakbay nen apostol Pablo so “managpairap iran lobo” a mangipulisay ed teokratikon oksuyan tan manumbok ed saray dilin sinisiblet a dalan da. Nanlapulad 1919 ed panapanaon, saratan a maagum so pinmatnag ed limog na totoo na Dios. Diad agano nin ehemplo, legan na kapegleyan-na-1970’s et arum iran prominentin mamatatken so nagmaliw a diskontento. Walad leksab na “kagalangan” so pantasi ed kabkaabungan ya iyabawag so mensahe na Panarian diad padron na saray apostoles nen Jesus. (Gawa 5:42; 20:20, 21, 29, 30) Nengneng toy maabig ed sikara so ipawil ed saray Binababilonian bangat. Sisisilib et sinali ran palesaen so panduaruwa nipaakar ed “kaunoran iran agew” tan patayeren so kimey na saray Tasi nen Jehova. (2 Pedro 3:3, 4) Kaunoran, sikara so adispelosip—2 Juan 10, 11; ipareng so Filipos 1:15-17; Hebreos 6:4-8.
21. (a) Anto so ompatnag a sakey a rason diad intayer nen unor a 1970’s? (b) Anto so nayarin tinmulong diad ‘impameles’ ed kimey nanlapulad saman a panaon?
21 Say The Watchtower na Hulyo 15, 1979, so pinmaway a direkta diad impangipanengneng ed Makasulatan a letnegan nipaakar ed kabkaabungan a ministeryo tayo tan say kaimportantian na satan. Saray matoor a Tastasi so inmabantin mabiskeg diad 1980’s! Nayarin say kiwawala na melag a bilang na saray apostata so tinmulong diad intayer na kimey nen Jehova kaleganan na unor a kapaldua na 1970’s—sanen say promedion tinaon ya idadaak ed saray aktibon ranko na saray Tasi nen Jehova so kinmesay ed kulang a 1 porsiento. Anggaman kuan, say tinaon ya indaak ed unor a limaran taon so walaan na promedion masulok a 6 porsiento. Saray manangiyabawag na Panarian so akadampot na sankamundoan a pantok a 3,024,131 nen 1985, ya ipareng ed 2,179,256 nen 1975. Itutultuloy nen Jehova a ‘pepelesan’ so kimey to!—Isaias 54:2, 3; 60:22.
22. Legan a sikatayo so onnengneng nin malaknab ed libro nen Josue, anto so naapresya tayo nipaakar ed ngaran nen Jehova?
22 Peteg, say ngaran nen Jehova so nagmaliw a lalon kagalanggalang ed amin a dalin! Balet ‘ibabaga’ to ed sikatayo so mas nagkalalo diad panamegley na libro nen Josue, unong a nanengneng tayo natan.—Isaias 42:8, 9.
Diad Libro nen Josue—
◻ Anton padron so naromog tayo ed mundo natan?
◻ Anto so naaralan tayo a manlapud awaran nipaakar ed si Rahab?
◻ Anto so naromog tayo a misimbangan ed inmaligwas a kimey tayo?
◻ Anto so inyanino na inkagba na Jerico?
◻ Anto so ipanengneng na impamemben ed kasalanan nen Acan?