Igalang so Amin a Nengnengn na Too
“Igalang so amin a nengneng na totoo, . . . ontakot ed Dios, walaan na galang ed ari.”—1 PEDRO 2:17.
1. (a) Siopa nilikud ed say Dios tan si Kristo so manepeg a pagalangan? (b) Diad anto iran pasen a saray totoo et mangiter na galang unong ed 1 Pedro 2:17?
ANENGNENG tayo a sikatayoy obligadon mamagalang ed si Jehova a Dios tan ed si Jesu-Kristo. Satan so duga, makabat, tan maaron bengatlan gawaen. Ingen say Salita na Dios so mangipanengneng met na pamagalang ed kaparan totoo. “Igalang so amin a nengneng na totoo,” nibaga ed sikatayo. (1 Pedro 2:17) Lapud sayan bersikulo so manampot ed ganggan, “mamagalang ed ari,” nipanengneng to a say galang so nepeg ya iter ed sa ramay mankanepegan a makawat ed satan lapud kipapasen da. Diad siopa, sirin, so nepeg a pangiteran na galang? Say bilang na makanepegan na galang so mangilaktip na dakel nin nen say nayarin isipen na arum. Nayarin ibaga tayo a walara so apatiran pasen no iner a mangipanengneng tayo na galang ed arum a too.
Igalang so Politiko Iran Manuley
2. Panon tayon amta a “say ari” ya abitla ed 1 Pedro 2:17 so manutukoy ed dinanman ya atooan ya ari o politikan manuley?
2 Say ununa ed sarayan pasen so nipaakar ed sekular iran gobierno. Kaukolan tayon igalang iray politikon manuley. Sanen sinimbawa nen Pedro: “Walaan na galang parad ari,” akin ya ikuan tayo a walad kanonotan nen Pedro so politikal iran manuley? Lapud sasalitaen to so nipaakar ed situasyon ed paway na Kristianon kongregasyon. Kasumsumpal ton inkuan: “Pauleyan kayo ed balang toon palsa: balangla ed sakey ya ari bilang superyor odino dia ed saray gobernador ya imbaki to.” Imanoen, met, a si Pedro so angipasen ed Dios a duma ed “say ari,” ya angikuan: “Ontakot ed Dios, walaay galang ed ari.” (1 Pedro 2:13, 14) Kanian “say ari” a walan simbawaen tayo nen Pedro a galangen so manutukoy ed atooan ya arari tan politikal iran manuley.
3. Siopa so “atagtagey a pakauley,” tan anto so kanepegan da?
3 Mipadparan angiganggan si apostol Pablo: “Pauleyan ed atagtagey a pakauley.” Sarayan “atagtagey a pakauley” so aliwan si Jehova a Dios odino si Jesu-Kristo, balet sikaray politikal a manuley, ginogobiernon opisyales. Tekep na saraya ed kanonotan, intuloy ya inkuan nen Pablo: “Bayaran yo so nabebetangan da ya amin, . . . say galang, diad akan-galang. On, saratan a walan inabuloyan na Dios a managamil na politikon uley so makanepegan na galang.”—Roma 13:1, 7.
4. (a) Panon a nipanengneng so galang ed politikal iran manuley? (b) Anto so alimbawan intarya nen apostol Pablo ed pangipanengneng na galang ed saray manuley?
4 Panon tayon ipanengneng so galang ed politikal iran manuley? Sakey a dalan et diad panamegley a pantrato ed sikara na tekep na aralem a respeto. (Ipareng so 1 Pedro 3:15.) Tan lapud kipapasen da, say ontan a respeto so kanepegan da anggaman sikaray mauges a totoo. Say Romanon manag-awaran a si Tacitus so aneskribe ed Gobernador a Felix a bilang sakey a too “a nanisip a sikato so makapanggawa na anggan anton mauges ya agnadusa.” Ingen si Pablo so walan angilukas na depensa to ed arap nen Felix ed sakey a marespeton dalan. Mipadpara, sirerespeton imbaga nen Pablo ed Arin Herod Agrippa II, “Ibilang ko so inkasiak a mapalar a mangidepensa na inkasiak ed arap mo,” anggaman amta nen Pablo a si Agrippa et manbibilay a bagel. Ontan met, impanengneng nen Pablo so galang ed si Gobernador Festus, a sikatoy walan tinawag a “Say Katagyan Mo,” anggaman si Festus et managdayew na saray talintao.—Gawa 24:10; 26:2, 3, 24, 25.
5. Anto so kaaruman a dalan a nipanengneng so galang ed ginogobiernon pakauley, tan panon a saray Tasi nen Jehova et angigeter na maabig ya alimbawa ed panggawa ed saya?
5 Sananey a dalan a nipanengneng tayo so galang ed opisyales na gobierno so impanengneng nen apostol Pablo sanen sikatoy angisulat nipaakar ed pangiter na kanepegan na ginogobiernon pakauley. Inkuanto a mangiter “diad akanbetang na buis, say buis; diad akanbetang na impuesto, ed akanimpuesto.” (Roma 13:7) Saray Tasi nen Jehova so mangiter na ontan a nabebetangan ed inerman a dalin a panbibilayan da. Naimano na diyaryo a La Stampa ed Italya: “Sikaray sankamatooran a mibabaley a kaliktan na siopakaman: ta ag-ira mansaol ed buis odino mananap na iyarawi ed aliwan konbenyente iran ganggan ed dilin kaabigan da.” Tan say The Post na Palm Beach, Florida, U.S.A., naimano to nipaakar ed saray Tasi nen Jehova: “Sikaray manbayar na buis da. Sikaray sankamatuan mibabaley ed Republika.”
Mangipanengneng na Galang ed Saray Angimpleyo
6. Diad siopa ni so pangiteran na galang unong ya inkuan nen apostol Pablo tan Pedro?
6 Say komaduan pasen a no iner a mangiter tayo na galang et diad saray pasen na empleyo. Namparan indanet nen apostol Pablo tan Pedro so kaimportantian na pamagalang na Kristiano ed saraman so impasen ed tagey da ed sakey a kimey a relasyon. Insulat nen Pablo: “Amin na saray wala ed leksab na pako na inkaaripen ibilang da komon so saray kakatawan da a dili a manepeg na nagnap a galang, pian say ngaran na Dios tan say bangat agda komon namormora. Nagkalalo ni, saramay walaan na mananisian kakatawan da et ag-onkulang na galang ed sikara, lapud agagi ra. Noag ingen, nagkalalon manlinkor ira komon bilang ariripen.” Tan inkuan nen Pedro: “Pauleyan kayon ariripen ed saray katawan yo a tekep na takot, aliwa lambengat ed saray maong tan mapangasi, noag ontan met ed saray mairap a paliketen.”—1 Timoteo 6:1, 2; 1 Pedro 2:18; Efeso 6:5; Colosas 3:22, 23.
7. (a) Panon a say simbawa na Biblia parad “aripen” a mangipanengneng na galang ed “kakatawan” so manepenepeg a niyaplika natan? (b) Anto so nepeg a maalwar ya imanoen na saray empleyadon Kristiano a walaan na saray angimpleyon Kristiano?
7 Siempre, say panag-aripen so agmalaknab natan. Balet saray prinsipyos a manguley ed saray Kristiano ed sakey ya aripen-katawan a relasyon so niaplika ed sakey ya empleyado-angimpleyon relasyon. Sirin, saray Kristianon empleyado so walaan na responsabilidad a mangipanengneng na galang anggan ed saray angimpleyon mairap a paliketen. Tan anto no say angimpleyo et sakey a kapananisiaan? Imbes a manilalo na nikaduman imano o preperensya lapud satan a relasyon, say empleyado so nepeg a nagkalalon manlinkor ed Kristianon angimpleyo ed sikato, ya agbalot mangala na dilin bentaha to ed antokaman a dalan.
Galang ed Loob na Sirkolo na Pamilya
8, 9. (a) Siopa so pakakaukolan a pangiteran na ananak na galang? (b) Akin a nepeg ya ipanengneng na anak iyan galang, tan panon dan ipanengneng itan?
8 Say komatlon pasen na galang so diad limog na pamilya. Alimbawa, saray anak, so walad silong na obligasyon a mamagalang ed saray kaatengan da. Saya so aglabat la kakaukolanen na Ganggan ya inter ed si Moises noagta obligasyon met parad saray Kristianos. Insulat nen apostol Pablo: “Ananak, ontulok kayo ed saray kaatengan yo unong ed Katawan, ta saya et matunong: ‘Igalang mo so amam tan inam.’”—Efeso 6:1, 2; Exodo 20:12.
9 Akin a nepeg ya igalang na anak iray atateng da? Nepeg dan igalang ira lapud say inter-Dios ateng a pakauley tan ontan met lapud walan ginawa na atateng da, ya inyanak tan kinumpuni tan pinabaleg ira a manlapud inkaugaw a manpatuloy. Panon a nepeg ya igalang na ananak iray ateng da? Nepeg dan gawaen iya nagkalautla diad panamegley na katutulok tan pasakup ed sikara. (Uliran 23:22, 25, 26; Colosas 3:20) Say panangiter na ontan a galang so mankaukolan ed binmaleg iran anak a mangiter na kaaruman a suporta, ed materyal tan ontan met ed espiritual, ed saray tinmatken ya atateng da o matatatken. Sayan kakaukolanen so sikakabat a nasimbang ed arum iran responsabilidad, a singa panasikaso na dilin ananak tan nagnap a pibiang ed Kristianon piuulop tan lawak a kimeyan.—Efeso 5:15-17; 1 Timoteo 5:8; 1 Juan 3:17.
10. Diad siopa ya obligado iray kaasawaan a bibii a mangipanengneng na galang, tan ed anto iran dalan a nagawaan da iya?
10 Ingen aliwan saray anak lambengat ed limog na pamilya so obligadon mangiter na galang ed arum. Saray kaasawaan a bibii so mangiter na galang ed kaasawaan dan lalaki. Inkuan met na apostol Pablo a “say asawan bii so nepeg a walaan na aralem a respeto ed asawa ton laki.” (Efeso 5:33; 1 Pedro 3:1, 2) Maseguron lanoren na pangipanengneng na “aralem a respeto” ed asawan lalaki so pangiter ed sikara na galang. Ingalang nen Sara so asawa to, ya Abraham, sanen sikatoy tinukoy to a bilang “katawan.” (1 Pedro 3:6) Kanian sikayoran asawan bibii, aligen yo si Sara. Mangiter na galang ed kaasawaan yon lalaki diad panamegley na pangawat yo na saray desisyon da tan mikimey pian ontalona. Diad panggawa yo na anggaay nayaryan yo ya ontulong ed kaasawaan a lalaki ed pitambayan ed saray awit da, imbes a mangarum ed saraya, nipanengneng yo so galang ed sikara.
11. No nipaakar ed pangipanengneng na galang, antoy obligasyon na kaasawaan a lalaki, tan akin?
11 Anto met ed saray kaasawaan a lalaki? Sikaray abilin na Salita na Dios: “Sikayoran kaasawaan a lalaki, mantuloy a miamong [kayo ed kaasawaan yon bibii] unong ed pikakabat, ya ipabtang ed sikara so galang a singa ed mayumis a baso, say sakey a bii, ta sikayo met so tomatawir a pati sikara na agkanepegan a grasya na bilay, pian agnasebelan iray pikakasi yo.” (1 Pedro 3:7) Maseguron satan so manpaisip ed balang asawan laki. A singa no say asawan bii so atatakan a “Mabli. Delikado. Asikasoen so Pamenben! Mangiter na galang!” Kanian sinonot iray kaasawaan a lalaki ya anggano mangiter ira na galang ed kaasawaan dan bibii diad panamegley na pangipanengneng na dugan konsiderasyon, naderal da so relasyon da ed si Jehova Dios, ta naamper iray pikakasi ra. Peteg, namparan makagungguna parad membro na pamilya a mangiter na galang ed sinansakey.
Diad Kongregasyon
12. (a) Siopa so walaan na responsabilidad a mangipanengneng na galang ed kongregasyon? (b) Panon ya impanengneng nen Jesus a menepeg so pangawat na galang?
12 Wala met so responsabilidad ya ipanengneng na sinansakey so galang ed limog na Kristianon kongregasyon. Sikatayo so asimbawa: “Diad pangipanengnengn na galang ed sinansakey ununa kayo.” (Roma 12:10) Impanengneng nen Jesus ed sakey ed saray ilustrasyon to a manepeg so pangawat na galang. Inkuanto a sano sikatayo so naimbitaan ed piesta, nepeg tayon onla ed sankaabebaan a pasen, ta diad satan et say anangkaili et kerewen to ed sikatayo ya onirung ed atagtagey a yurongan, tan napagalangan tayo ed arap na amin a kaparan bisita. (Lucas 14:10) Natan, ta amin tayo et mangapresya ed pangawat na galang, agta walaan tayo na pililikna tan mangiter na galang ed sinansakey? Panon a gawaen tayo iya?
13. Anto iray arum a dalan a nipanengneng tayo so galang ed arum ed loob na kongregasyon?
13 Saray balikas na apresasyon parad sakey a maabig ya agawaan a kimey so mankaukolan na pangiter na galang. Kanian sarag tayon mangiter na galang ed sinansakey diad panamegley na pangiter na komendasyon, nayari parad sakey a paliwawa odino komento na sakey ya angiparungtal ed kongregasyon. Niarum ni, napagalang tayo so sinansakey diad panamegley na pamalkes tayo ed inkasikatayo na abeban nonot ed saray Kristianon agagin bibii tan lalaki, diad panamegley na pantrato ed sikara a tekep na aralem a respeto. (1 Pedro 5:5) Nidemostra tayo sirin a pablien tayo ra bilang mapagalang a kaparan ariripen nen Jehova a Dios.
14. (a) Panon a saray agagin lalaki ed kongregasyon so makapangiter na galang ed saray agagin bibii? (b) Anto so mangipanengneng a say pangiter na saray langkap so sakey a dalan na pangiter na galang?
14 Sinimbawa nen apostol Pablo si tobonbalon Timoteo ya ipasen iray matatken a Kristianon bibii a bilang saray ina tan saray tobonbalo a bilang silalaman iran agagin bibii, “a tekep na amin a kasimpitan.” On, sano maalwar iray agagin lalaki ya aglablabasen so kawayangan da ed saray Kristianon agagin bibii, singa say pangipanengneng na agkanepegan ya inkapamilyar, sikaray mangiiter na galang ed sikara. Intuloy nen Pablo ya insulat: “Igalang iray balo a peteg a balo.” Sakey a dalan a napagalangan so mankakaukolan a balo et diad materyal a tulong. Balet pian onkualipika ed saya, sikatoy nepeg a walaan na “pantasi ed saray maabig a kimey to.” (1 Timoteo 5:2-10) Nipaakar ed materyal iran langkap, angisulat si Lucas nipaakar ed totoo ed isla na Malta: “Pinagalangan da kami met ed dakel iran palangkap tan, sanen sikamiy onsasakay la, kinargaan da so sakayan na bengabengatlan nakaukolan mi. (Gawa 28:10) Sirin nipanengneng so galang diad pangiter na materyal iran langkap.
15. (a) Diad siopa a walaan tayo na nagkalautlan obligasyon a mangipanengneng na galang? (b) Anto so sakey a dalan a nipanengneng tayo so galang ed saramay mangipapangulo?
15 Itutuloy so sulat to ed si Timoteo, insulat nen Pablo: “Komon a saray [mamasiken] a mangipapangulo ed maabig a dalan so nikuentan manepeg ed doblen galang, nagkalautla ed saramay mansasagpot ed panagsalita tan panagbangat.” (1 Timoteo 5:17) Diad anto iran dalan a napagalangan tayoray mamatatken, o manangasikaso? Inkuan nen Pablo: “Magmaliw ya umaalig ed siak, singa siak met ed si Kristo.” (1 Corinto 11:1) Sano tomboken tayoray salita nen Pablo a magmaliw ya umaalig ed sikato, sikatayoy mangiter na galang ed sikato. Saya so onaplika ed sarmay mangipapangulo ed limog tayo natan. Diad laknab ya aligen tayora, diad panumbok ed alimbawa ra, sikatayoy makapangiter na galang ed sikara.
16. Anto iray kaaruman a dalan a say galang ed nipanengneng ed saramay mangipapangulo?
16 Sananey a dalan a mangipanengneng tayo na galang ed saray manangasikaso so diad itombok ed simbawan: “Ontulok kayo ed saray mangipapangulo ed sikayo tan pauleyan kayo, ta babantayan daray kamarerwa yo a singa mangiter naani na pipalinewan.” (Hebreos 13:17) Diad mipadparan dalan a saray anak et mangiter na galang ed atateng da diad itulok ed sikara, kanian mangiter tayo na galang ed saramay manpapangulo ed sikatayo diad itulok tan pauleyan ed sikara. Tan, unong a si Pablo tan saray kakaiba to so apagalangan ed materyal iran langkap na saramay mapangasin manaayam ed Malta, dakel a managbaroy iran mangilalaman na Sosyedad so walan mipadparan apagalangan ed aminpigapigan danay. Balet, simpre, nepeg ya agbalot mikerew na ontan iran palangkap o mangibesngaw a sikaray naapresya o sikaray nakakaukolan.
17. Anto so obligasyon na saramay walaan na pribilehyo na panasikaso no nipaakar ed pangipanengneng na galang?
17 Diad biek a dapag, amin na saramay walad kipapasen na manasikaso ed teokratikon organisasyon—balang la ed lokal a kongregasyon, diad sakey a sirkito o distrito a bilang sakey a managbiahen manangasikaso, ed sakey ed saray sanga na Watch Tower Society, o ed limog na sirkulo na pamilya—so walaan na obligasyon a mangiter na galang ed saramay aasikasoen da. Mankaukolan iya a nawalaan na empatya tan pililikna. Kaukolan a mainomay iran asinggeran ed amin a panaon, a magmaliw a mapaabeba ed puso tan nonot, unong ya inkuan nen Jesu-Kristo a sikatoy ontan.—Mateo 11:29, 30.
Mankimey ed Pamagalang ed Sinansakey
18. (a) Anto so makaamper ed sikatayo ed pangipanengneng na galang ed saramay makanepegan? (b) Akin ya anggapo so raso parad sakey a negatibo tan mabalaw ya uksoy na kanonotan?
18 Kaukolan tayo so mankimey a maong ed pamagalang ed sinansakey, ta wala so sakey a mabiskeg a mangamper ed panggawa tayo ed saya. Satan a pangamper, o makasbel, et say ag-ayadyarin puso tayo.” Ikuan na Biblia, “Say kaliktan na puso na too so mauges nanlapud inkaugaw to.” (Genesis 8:21) Sakey ed saray kilingan na too a nayarin mansigen ed pangipanengneng tayo na kanepegan a galang ed arum so pakawala na negatibo, mabalaw ya estiloy kanonotan. Amin tayo so maletey; agayadyarin totoo, a walaan na pankaukolan na abagey tan agkanepegan na panangasi nen Jehova. (Roma 3:23, 24) Diad panamabli ed saya, magmaliw tayo a maalwar ed pideneng ed saray kaleteyan na agagi o manduwaruwa iran motibo ed saray agagi tayo.
19. Anto so makatulong ed sikatayo a sumpaen so antokaman a negatibon awawey?
19 Say tambal ed antokaman a negatibon kilingan so aro tan dangka. Nepeg tayon nawalaan na sempatya, matoor, positibon awawey no nipaakar ed agagi tayo, ya imanoen so maabig iran kalidad da. No wala so bengatlan agtayo natalosan, lawas a sikatayo so mabulos a mangiter ed saray agagi tayo na gungguna a panduwaruwa tan tomboken so simbawa nen Pedro: “Manuna ed amin, agkomon naumas so aro yo ed sinansakey, ta say aro sakbongan to so dakel a kasalanan.”(1 Pedro 4:8) Nepeg tayon nawalaan na ontan a klase na aro no sikatayo so mangiter na galang ed agagi tayo a kanepegan da.
20, 21. (a) Anto so sananey a kiligan a nayarin mangamper ed pangipanengneng tayo na galang ed sinansakey? (b) Anto so ontulong ed sikatayo ed isumpa ed sayan kilingan?
20 Sananey ya ugalin nayarin makasbel ed pangipanegneng tayo na manepeg a galang ed arum et say kiling a masyadon mititikna, o masyadon masenti. Say inkasente so walaan na pasen. Saray artista so nepeg a walan sensetibo ed saray tanol tan kolor a bilang kabiangan na propesyon da. Balet say pagmaliw na agmakanepegan a masenti, o mititikna, ed relasyon tayo ed arum so sakey a porma na inkaagum a mangekal na kareenan tayo tan mangamper ed sikatayo ed pangipanengneng na galang ed arum.
21 Mangiiter ed sikatayo na dugan simbawa ed sayan bengatla iray salitan naromog ed Eclesiastes 7:9: “Agka mangganat ed espiritum a magmaliw a nasakitan, ta say pamasakit so iteen na saray maatiw.” Kanian mangiburi itan na ikulang na kakabatan tan maabig a sentido, tan ontan met ed kakulangan na aro, say pagmaliw a masyadon masenti o magmainomay a nasakitan. Nepeg tayon bantayan so kilingan tayo, a singa say pagmaliw a negatibo, masyadon mabalaw, o masyadon masenti, so mangamper ed sikatayo ed pangipanengneng na galang ed amin a mankanepegan.
22. Panon a nayarin nasegek so pangipanengneng tayo na galang?
22 Peteg, walaan tayo na dakel iran katunongan ed pangipanengneng na galang ed arum. Tan, unong a walan anengneng tayo, walara so dakel, dakedakel iran dalan a nipanengneng tayo so ontan a galang. Diad amin a panaon nepeg tayon manbantay ed antokaman a masiblet o negatibon awawey a makasbel ed pangipanengneng tayo na galang. Diad partikular, nakaukolan tayon maalwar a mangipanengneng na galang ed saramay walad sirkulo na pamilya tayo, saray asawan lalaki tan bibii ed sinansakey tan ananak ed atateng da. Tan diad kongregasyon, walaan tayo na obligasyon a mangipanengneng na galang ed kapananisia tan, ed partikular, ed saramay mankikimey a maong ed limog tayo ed pasen na manangasikaso. Diad amin na sarayan pasen, satan so diad kagungunaan tayo a mangiter na galang ed saraman so abitla ed tagey, ta, unong ya inkuan nen Jesus: “Wala so nagkalalon liket ed pangiter nen say pangawat.”—Gawa 20:35.
Panon so Pangebat Yo?
◻ Akin tan panon a sikatayoy mamagalang ed ginogobiernon pakauley?
◻ Anton simbawa na Biblia so nayarin iyaplika ed empleyayo-maniempleyon relasyon?
◻ Panon tayon nepeg a nipanengneng so galang ed limog na sirkulo na pamilya?
◻ Anton nikadkaduman galang so nipanengneng ed kongregasyon, tan akin?
◻ Panon a natalonaan iray atooan a kaleteyan ed isaew a pamagalang ed saray arum?