Say Biblia—Kasin Salita na Dios Odino Too?
Kapitulo 1
Akin a Basaen so Biblia?
Manbibilay itayo ed mundon dakel a tuloy iray problema ingen daiset a tuloy iray ebat. Nilaksalaksa so maparanay a naeerasan. Ondaraak so bilang na saray manag-abuso na druga. Ondarakel iray pamilyan nabubuyak. Say insesto tan karawalan ed pamilya so mabetbet ed saray balita. Say dagem a susungapen tayo tan danum ya iinumen tayo so kalkalnan nasasamalan. Kaleganan to, ondarakel lan ondarakel ed sikatayo so nabibiktima na krimen. Kasin isipen yon saray onian problema so walaan na solusyon?
1. (Isakup so introduksion) Antoran modernon problema so mangipanengneng a nakaulolan na katooan so panangiwanwan?
1 Niarum ni, manbibilay itayo ed panaon a mairap so manpili. Alimbawa, itatalindeg na dakel so sumpad panagpaekal, ya ikuan dan satan so panagpatey ed agniinyanak. Ingen mabiskeg a liknaen na arum a saray bibii so walaan na pakauley ed dilin laman da tan nepeg dan desidien ed inkasikara so ontan a pamaakaran. Moriaen na dakel a say homoseksualidad, pikakalugoran, tan panakdol na agni-kasal et graben imoralidad. Sisiaen na arum a sarayan agamil so pamaakaran na personal a panagpili. Wala ta so makapangibaga no siopa so duga tan siopa so aliwa?
2, 3. Panon so panmoria na dakel natan ed Biblia?
2 Say Biblia so mangiyoopresi na panangiwanwan ed saray pamaakaran na moralidad, tan mangidedeskrebi na epektibon solusyon ed saray probleman krimen, eras, tan polusyon. Ingen say problema et agmoriaen na kaslakan a totoo so Biblia bilang autoridad ed sarayan pamaakaran. Nensaman, saya so mapagalang a tinalineng—anggan diad Sagur. Anggaman say Biblia so insulat na totoo, kaslakan ed Kakristianoan nensaman so angawat ed saya bilang Salita na Dios tan anisian say Dios a mismo so amuyan ed saray lugan to.
3 Ingen natan, et kasmak so panduaruwa nipaakar ed amin a bengatla: saray kaugalian, ideya, moral, tan anggan say kiwawala na Dios. Nagkalautla, panduaruwaan na totoo so kablian na Biblia. Ipasen na arum a satan so aliwan uso tan aliwan makabaliksan. Pigpigara iray modernon intelektuwal a mangipasen bilang Salita na Dios. Kaslakan a totoo so mas mipakna ed eskolar a si James Barr, ya angisulat: “Say pananisiak ed inkatibukel na biblikon tradisyon et sakey a salaysay a ginawa na too. Satan so balikas na too nipaakar ed saray pananisia to.”
4, 5. Akin a makanan amtaen no kasin say Biblia so impuyan na Dios odino andi? Anto so gagala na sayan palapagan?
4 Kasin onia so pananisia yo? Isipen yo ta a say Biblia so salita na Dios, odino say too? Anggan anto so ebat yo, kunsideraen iyan punto: No say Biblia so salita lambengat na too, makatunongan lambengat ya anggapo so malinew ya ebat ed saray problema na katooan. Akauley la na totoon naalimureng ed karakel na saya, tan manilalon agda komon nasamalan so inkasikara tan ompatey odino naterakan da so inkasikara ed nuklear a bakal. Balet no say Biblia et Salita na Dios, satan a mismo so nakaukolan tayo pian makaagwat ed sayan sankairapan a panaon.
5 Iparungtal na sayan palapagan so ebidensyan say Biblia so peteg a Salita na Dios. Tan ilaloan na saray manangipalapag a kayari pangunsidera yo ed ebidensya, namoria yon lugan na Biblia so mogmon napanmatalkan iran ebat ed saray problema na katooan. Anggaman kuan, labay min ipaarap ya ununa so imano yo ed pigaran katuaan a, saratan a mismo, so manggawa ed Biblia a makanan imanoen yo.
Sankasaliwan a Libro ed Amin a Panaon
6, 7. Anton makatantandan katuaan nipaakar ed Biblia so mankaukolan na imano tayo?
6 Diad pangigapo, satan so sankasaliwan, say libron walaan na sankalaknaban na inkibunog ed interon awaran. Unong ed 1988 ya edisyon na Guinness Book of World Records, akalkulan 2,500,000,000 iran kopya so niimprinta ed baetan na 1815 tan 1975. Agaylan baleg itan a bilang. Anggan kapigan et anggapoy arum a libro ed awaran ya akaasingger ed bilang na sirkulasyon na Biblia.
7 Nilikud ed saya, anggapoy arum a libron nipatalos ed ontanlan dakel iran lenguahe. Diad intero o kabiangan et say Biblia so nabasa la natan ed masulok a 1,800 nanduruman pansasalita. Inreport na American Bible Society a natan et saya so nayarin nabasa na 98 porsiento ed populasyon na planeta tayo. Isipen pa so abalbaleg a sagpot a kinaukolan pian nipalapag so ontanlan dakel iran patalos! Anton arum a libro so akaawat na ontan ya imano?
Sakey a Maimpluesyan Libro
8, 9. Anto so imbalikas na arum a mangipanengneng ed kinabaleg na impluensya na Biblia?
8 Say Biblia so tinukoy na The Encyclopædia Britannica a “nayarin say sankaimpluensyaan a koleksyon na saray libro ed awaran na too.” Impatua na koma-19 siglon manag-anlong ya Aleman a si Heinrich Heine: “Say pakatebek ko so utang ko ed impanbasa lambengat na sakey a libro . . . say Biblia. Matukotukoy ya atawag na Masanton Kasulatan. Siopaman ya akalingwan ed Dios to et makaromog ed Sikato ed sayan libro.” Kaleganan na satan met a siglo, onia so inyabawag na aktibistan sumpad-panangaripen a si William H. Seward: “Say interon ilalo ed aligwas na too so akasaral ed mantutultuloy-ya-ibubulaslas na impluensya na Biblia.”
9 Say koma-16 a presidente na Estados Unidos a si Abraham Lincoln, so anukoy ed Biblia a bilang “say sankaabigan a regalon walan inter na Dios ed too . . . No anggapo ya et agtayo amta so pandumaan na maptek ed aliwan maptek.” Say impluensya na Biblia so impabitar na abogadon Ingles a si Sir William Blackstone sanen inkuanto: “Diad tapew na sayan duaran letnegan, say ganggan na palsa tan ganggan na puyan [say Biblia], so akasaralan na amin a ganggan na too, salanti, anggapoy ganggan na toon nepeg a naabuloyan ya onsumlang ed saraya.”
Ginula tan Pinabli
10. Panon a niparungtal so isusumpa ed Biblia?
10 Kaleganan to, nepeg tayon imanoen ya anggapoy arum a libron nagmaliw a puntirya na alablabas a maramsak ya isusumpa tan gula ed interon awaran. Saray Biblia so pinoolan ed arap na lapag, nanlapulad Kapegleyan iran Panaon ya anggad sayan koma-20 siglo tayo. Tan anggan diad sayan modernon panaon say mambasa o mangibunog na Biblia so nadusa ed panamegley na panmulta o kipangaw. Diad apalabas iran siglo, say ontan “iran krimen” so mabetbet a nansumpal ed panamairap tan ipapatey.
11, 12. Panon ya indemostra nen Tyndale so panangaro to ed Biblia?
11 Mipadpara ed saya et say debosyon ya impuyan na Biblia. Anggaman ed andi-tundan isusumpa dakel so nanseet a nambasa ed satan. Kunsideraen si Willian Tyndale, sakey a koma-16 siglon Ingles a nanaral ed Oxford University tan nagmaliw a respetadon managbangat ed Cambridge University.
12 Inararo nen Tyndale so Biblia. Balet diad saraman a panaon to, impasoot na relihyoson papangulo a pansiasiaen itan ed Latin, sakey a lenguahen agla uusaren. Kanian, pian mainomay itan a talosan na saray kabaleyan to, denesidi nen Tyndale ya ipatalos so Biblia ed Ingles. Lapud sumpa iya ed ganggan, kaukolan ya italirak nen Tyndale so komportablen kareran panagbangat tan tinmaynan ya amaarap ed Europa. Sinagmak toy mairap a panagbilay bilang pugante anggad nipatalos toray Griegon Kasulatan (say “Balon Sipan”) tan arum ed saray Hebreon Kasulatan (say “Daan a Sipan”) ed dilin lenguahe to; balet diad kaunoran sikatoy naaresto, pinakasalananan a bilang erehes, imbitay, tan pinoolan so bangkay to.
13. Anto so sakey a bengatlan nanggawa ed Biblian nikadkaduma?
13 Sakey lambengat si Tyndale ed dakel a totoon angisakripisyo ed antokaman pian say Biblia so nabasa tan nipanabang ed saray arum. Anggapoy arum a libron mamakiwas ed ontanlan karakel na ordinaryon lalaki tan bibii ya ontalindeg ed ontan ya inkakpel. Diad sayan pamaakaran, say Biblia so peteg ya agnaparengan.
Mangibabagan Satanso Salita na Dios
14, 15. Anto so mabetbet ya ibabaga na saray managsulat na Biblia?
14 Say Biblia so niduma met lapud pangibabagan ginawa na dakel ed saray managsulat to. Wala so 40 totoo, a tugyopen na arari, saray pastol, saray sumisigay, ariripen na gobierno, saray saserdote, sakey a heneral, tan sakey a doktor, ya akibiang ed impansulat na nanduruman kabiangan na Biblia. Ingen naolit-olit, a binidbir na saray managsulat: a say insulat da so agda dilin kanonotan noagta kien na Dios.
15 Kanian, mabetbet tayon nabasa ed Biblia iray balikas a: “Say espiritu nen Jehova so nansalita ed siak, tan say salita to so walad dilak” o, “Onia so inkuan na Soberanon Katawan, si Jehova na saray ehersito.” (2 Samuel 23:2; Isaias 22:15) Diad sulat ya impawit nen Pablo ed kapara ton ebanghelisador, insulat nen apostol Pablo: “Amin a Kasulatan so impuyan na Dios tan maabig a pakaaralan, pakasumalan, pakasimbawaan, tan pakapanontonan a walad katunongan, pian say too na Dios et anggapoy pankulangan to a nakinlongan ed amin a gawan maabig.”—2 Timoteo 3:16, 17.
16. Antoran tepet so sisingbaten na Biblia?
16 Mitunosan ed pangibabagan satan so Salita na Dios, ya aliwan too, eebatan na Biblia iray tepet a say Dios lambengat so makaebat. Alimbawa, ipapaliwawa to no akin ya agnitarok na gobierno na too so magnayon a kareenan, no panon a naromog na too so sigpot ya inkapnek ed bilay, tan anton arapen so manaalagar ed dalin tan katooan a wadia. Natan, bilang managnonot a too, nayarin mabetbet yon isipen so nipaakar ed saraya tan ed saray mipadparan tepet. Akin ya ag kunsideraen ya ununa so posibilidad a say Biblia so Salita na Dios tan sirin et nikadkaduman makapangiter na mabiskeg iran ebat?
17, 18. (a) Antoran arum a pamakasalanan sumpad Biblia so nasingbat ed sayan palapagan? (b) Anton kaaruman iran tema so nasalaysay?
17 Pasesegen mi kayon manusisan maalwar ed ebidensyan niparungtal ed sayan libro. Pigarad saray kapitulo to so maningbat ed mabetbet a narerengel iran panagbalaw ed Biblia. Kasin say Biblia so aliwan sientipiko? Kasin sumlangen to so inkasikato? Kasin nankarga itan na peteg ya awaran o mito lambengat? Kasin peteg ya agawa iray milagron nikurit ed Biblia? Niparungtal so makatunongan iran ebidensya ya onebat ed sarayan tepet. Kayari na saya et nasalaysay iray mabiskeg a paneknek ed madibinon inkipuyan na Biblia: saray propesiya, aralem a kakabatan, tan makatantandan epekto to ed saray bilay na totoo. Diad kaunoran et nanengneng tayo no anton epekto so itarok na Biblia ed mismon bilay yo.
18 Anggaman kuan, salaysayen tayon ununa no panon a niwala so Biblia ed sikatayo. Anggan say awaran na sayan makapakelaw a libro so mangiter na prueba a saya so walaan na nagkalalo nen atooan a lapuan lambengat.