Kasin Peteg a Nakaukolan So Relihyon?

KASIN importante ed sika so relihyon? Kasin sakey ka a membro na relihyoson grupo o iglesia? No ontan, mipadpara kan tuloy ed totoo a nambilay nen 1844, say taon sanen insulat na pilosopon Aleman a si Karl Marx: “Say relihyon . . . so opium na totoo.” Diad saraman a panaon ngalngalin amin so mimimisa tan say relihyon so walaan na mabiskeg ya impluensya ed amin a pamaakaran na sosyedad. Natan, satan so maples ya anguman, tan say relihyon so walaan na samet o andian na biang ed bilay na nilasus nilaksan totoo. No mimimisa kayo, nayarin sakey kayo ed saray pigara ed simpok yo.

Anto so sengegan na impanguman? Sakey a bengatla ed pigara et say impanibukel nen Karl Marx na sumpad relihyon a pilosopiya ya akaimpluensyan tuloy. Si Marx so mabitar ya angipasen ed relihyon a babeng ed aligwas na too. Ibabaga ton say pankaukolan na too so sankaabigan a nadampot diad panamegley na materyalismo, sakey a pilosopiyan angipulisay ed Dios o diad abangonan a relihyon. Saya so angitonton ed sikaton mangibalikas: “Say ununan kakaukolanen pian manliket so totoo et say pangekal ed relihyon.”

Say materyalismon pilosopiya nen Marx so pinalaknab na sosyalistan Aleman a si Friedrich Engels tan say Ruson Komunistan pangulo a si Vladimir Lenin. Akabatan itan a Marxismo-Leninismo. Anggan diad sayan agew, masulok a kakatlo na katooan so nambilay ed silong na mapulitikan uley a tinmunbok ed babaleg o memelag a sukat na sayan ateistikon pilosopiya. Siansian gagawaen itan na dakel a lalaki tan bibii.

Say Inlaknab na Sekularismo

Balet aliwan say inlaknab na Komunistan pilosopiya lambengat so amalukak ed impluensya na relihyon ed katooan. Say iyaaligwas ed lawak na siensia so walaan met na biang ed saya. Alimbawa, say impangipabantog ed teoryan ebolusyon so angitonton ed dakel a mansuppiat ed kiwawala na Manamalsa. Tan wala niray arum a sengegan.

Sinalambit na Encyclopædia Britannica so “impakadiskubre ed sientipikon salaysay diad ebenton datin inkuan a nanlapud makapakelaw iran sengegan” tan “say impangekal ed impluensya na organisadon relihyon diad lawak na kimey a singa say medisina, edukasyon tan saray dunong.” Saray iyaaligwas a singa saraya so angipaarap ed inlaknab na sekularismo. Anto so sekularismo? Satan so naukeran a “panmoria ed bilay . . . a nibased padisir a say relihyon tan relihyoson panangunsidera so nepeg ya ibaliwala o gagalaen ya ipulisay. Say sekularismo so anagyat ed Komunista tan aliwan Komunistan daldalin.

Balet aliwan say sekularismo tan Marxismo-Leninismo lambengat so amakapuy ed impluensya na relihyon. Saray iglesia na Kakristianoan so natetel met. Akin? Lapud diad saray siglo et inabuso da so pakauley da. Tan imbangat daray doktrinan nibased agmakasulatan iran tradisyon tan pilosopiya na too imbes a say Biblia. Kanian, dakel ed saray pulok da so maletey a tuloy ed espiritual pian tulakan so panangataki na sekularismo.

Niarum ni, kaslakan ed saray iglesian mismo so sinmuko met lamlamang ed sekularismo. Nen koma-19 siglo, saray relihyoson eskolar na Kakristianoan so amalesa na sakey a nengneng na atagtagey a kritisismo a kaslakan et nanderal ed inkanapanmatalkan na Biblia bilang say impuyan a Salita na Dios. Saray iglesia, a pati say Iglesia Katolika Romana, so angawat ed teoryan ebolusyon. On, siansian bidbiren da so pananisia ed inkapalsa. Balet abobonan da a say laman na too so linmesa, bangta say kamarerwa lambengat so pinalsa na Dios. Legan na 1960’s et imparungtal na Protestantismo so teolohyan angiyabawag ed “impatey na Dios.” Dakel a Protestanten klero so angiyabuloy ed materyalistikon estilo na kabibilay. Abobonan da so panakdol sakbay na panasawa tan anggan say homoseksualidad. Arum iran Katolikon teologo so anibukel na teolohya na kibubulos, ya impanlaok da so Katolisismo ed rebolusyonaryon Marxismo.

Say Inkesay na Sekularismo

Kanian binmulaslas so sekularismo, nagkalautla legan na 1960’s ya anggad ngalngali kapegleyan na 1970’s. Insan anguman lamet so kipapasen. Anggaman, say relihyon ya aliwan diad inkalapagan et manunan iglesia, so manwarin inmemwas lamet. Diad interon mundo, say unor a 1970’s tan 1980’s so akatasi ed biglan indakel na balon relihyoson grupo.

Akin ya inmemwas lamet so relihyon? Inkuan na sosyologon Pranses a si Gilles Kepel a “saray totoon aliwan klero so . . . manisian say sekular a kaugalian so angitonton ed sikara diad sakey a kasampotan tan diad paniilalo ra na kibubulos ed Dios, et aanien na totoo so intanem da diad panamegley na kinon tan kaapaan da, salanti, say inkadelinkuente, diborsyo, AIDS, panag-abuso ed druga, [tan] panagbitkel.”

Say inkesay na sekularismo so akatipon na tariwan biskeg nanlapulad unor ya inkagba na Marxismo-Leninismo. Parad dakel a totoo sayan ateistikon pilosopiya so nagmaliw a peteg a relihyon. Kanian isipen pa, so inkagutgut na saramay nanmatalek ed satan! Say Washington Post a balitan nanlapud Moscow so angaon ed datin pangulo na Partido na Komunista na Atagtagey ya Eskuelaan a kuanto: “Aglabat manbibilay so bansa ed ekonomya tan saray institusyon to, noagta ontan met ed mitolohya tan saray manangiletneg to. Makapasinagem itan a bengatla ed dinanman a sosyedad a say sankabalgan iran mitolohya to so naromogan a niletneg aliwan diad katuaan noagta panamalikdo tan kugip. Ingen satan so nasasagmak tayo natan ed kaso nen Lenin tan say rebolusyon.”

Nipaakar ed balanglan Komunista tan kapitalista iran mundo et inaksobi na sosyologo tan pilosopon Pranses a si Edgar Morin: “Agtayo lambengat anengneng so inkagba na maliwawan arapen a niparungtal ed mairap-bilay noagta anengneng tayo met so inkagba na automatiko tan gendat ya aligwas na sekular a sosyedad, a ditan say siensia, katunongan, tan demokrasya so inilaloan ya ombulaslas a tampol. . . . Natan anggapo so nailaloan ya aligwas. Say inilaloan tayon arapen so akusbo.” Ontan so kaermenan na dakel a nanmatalek ed saray gunaet na toon mamawala na magmaong a mundo ya andian na Dios.

Apasimbalon Interes ed Relihyon

Sayan sankamundoan ya inkadismaya so mamapakiwas ed arum iran masimoon a totoo a mamidbir ed pankaukolan na espiritual a bengatla ed bilay da. Amoria da so pankaukolan ed relihyon. Balet sikaray ag-apenek ed saray manunan iglesia, tan arum so manduaruwa met nipaakar ed saray balon relihyon​—a pati saray managtambal a kulto, karismatikon grupo, esoterikon sekta, tan anggan saray grupo na managdayew ed Satanas. Niparungtal met so mabanday a relihyoson inkapanatiko. On, kanian say relihyon so inmemwas lamet ed nanduruman nengneng. Balet kasin satan ya impawil ed relihyon et pankaabigan na totoo? Kasin say dinanman a relihyon so peteg a makapangiter ed espiritual iran pankaukolan na katooan?

[Litrato ed pahina 3]

“Say relihyon so eyey na apairap a pinalsa, say liknaan na maruksan mundo, tan kamarerwa na andi-liknaan a kipapasen. Say opium na totoo”

[Credit Line]

Photo: New York Times, Berlin​—33225115

[Litrato ed pahina 4]

Anengneng nen Vladimir Lenin (walad tagey) tan Karl Marx a say relihyon so sakey a babeng ed iyaaligwas na too

[Credit Line]

Musée dʼHistorie Contemperaine​—BDIC (Universitiés de Paris)

[Litrato ed pahina 5]

Say Marxista-Leninistan ideolohya so angiparungtal na maabig iran ilalo ed kapusoan na nilaksalaksan totoo

[Credit Line]

Musée dʼHistorie Contemperaine​—BDIC (Universitiés de Paris)

[Picture Credit Line ed pahina 2]

Retrato ed apis: Garo Nalbandian