Angiletneg Iray Alimbawa Para’d Sikami

UNONG ED SALAYSAY NEN CRAIG ZANKER

Sikamin sanasawa, si Gayle, so waloy taon lan manpapayunir, sigpot-panaon a ministro na Tastasi nen Jehova. Diad saginonor ya anemiran taon, sikami so manlilingkor ed Aboriginal a populasyon ed nisulinek a lugar na Australia. Aaligen mi lambengat so maabig ya alimbawa ya impanengneng ed sikami na atateng mi tan akadkaunan atateng mi.

ABULOYAN yoak a mangisalaysay ed sikayo nagkalautla nipaakar ed saray akadkaunan atateng ko. Naynay miran pinablin tatawagen ya Opa tan Oma, a misimbangan ed lenguahen Olandes a laki tan bai. Say laki’k, si Charles Harris, so maseseg a manlilingkor ni ed Melbourne, a panaayaman to ed loob la na 50 a taon.

Impakaamta na Saray Katuaan ed Biblia

Si Opa so niyanak ed sakey a melag a baley na Tasmania, say islan estado na Australia. Nen 1924, sanen sikato so manedad na 14, analiw so tatay to na sakey a kaban na marinero ed sakey a subasta. Saman so nagmaliw a peteg a panangisimpenan na kayamanan, ed espiritual a pantalos, lapud karga toray tugyop na libron insulat na inmunan pangulo na Watch Tower Bible and Tract Society, si Charles Taze Russell.

Singano agtanton interesado ed saray libro so ama nen Opa, balet ginapoan ton binasa iraman tan tampol a naamtan ton lugan na saraman so importantin katuaan na Biblia. Kanian ginapoan ton anapen iray International Bible Students, saray manangilaman na manangipalapag na libro a natan et kabkabat bilang Tastasi nen Jehova. Labay ton nakatongtong ira pian makaawat na nagkalalo nin salaysay nipaakar ed saray katuaan na Biblia a naaaralan to.

Kayari dakel ya impantepet, aromog to so taloran akukulaw ya aktibon mangibabangat ed arum. Baleg so impluensya ra ed ugaw a Charles. Diad kaunoran, nen 1930, indedika to so inkasikato ed si Jehova a Dios tan abautismoan ed danum. Sikatoy inmekal ed pantratrabahoan to bilang sakey a managlabak na ayep tan nambiahen amaarap ed Sydney, a ditan to nawat so asainmin bilang sigpot-panaon ya ebanghelisador.

Panagpayunir ed Australia

Diad tinmumbok a pigaran taon, saray teritoryan pupulongan nen Charles et laktipen to so gilig na baybay na Sydney a kaabay na syudad na Bondi ontan met ed baryo iran pasen na estado na New South Wales. Insan sikato so naasain a manlingkor ed Perth, Western Australia, a nilibon milya so kaarawi to ed biek a dapag na kontinenti. Sikatoy nantasi ed loob na anemiran bulan ed sentro na komersyo na Perth, tan kayari to et kaiba to so duara nin payunir, sikatoy naasain a mankimey ed saray lugar na Australia a maawang a nanaarawian iray manaayam.

Say teritorya na sarayan talo​—sikara di Arthur Willis, George Rollsten, tan si Charles—​so mamipat a danay ed kabaleg na Italya! Lapud nanaarawian iray manaayam, say alog so kelang, tan agaylay petang. No maminsan et kaukolan iran manbiahe na masulok a 500 a kilometro ed baetan na saray rantso, a tatawagen a saray cattle station. Nadederal lay luluganan ya uusaren da, anggaman unong ni ed estandarte nen 1930, balet sikaray walaan na mabiskeg a pananisia tan seryoson determinasyon.

Saray kinmakawel-kawel iran bakat na saray kamelyo ed makisir, atibtibagkol iran dalan, tan inerman et ataytayak iray pinon buer (tatawagen a bulldust) a manasanib ed saray mapeligron tunger. Agpankelawan a saray ispring na kotse so mabetbet a nadederal. Say ehe ed benegan so amiduan aputer, tan saray goma so abutaw ya aminpigan danay. Mabetbet a saray payunir so manggawa na saray lining manlapud saray daan a goma tan ipepeket iraya ed loob na nausar laran goma diad panamegley na saray tornilyo pian makapantultuloy ed panbiahe ra.

Sanen siak so manbalbalolaki, tinepeten ko si Opa no anto so amabiskeg ed sikara pian makapantultuloy anggaman ed silong na saraman a mairap a kipapasen. Insalaysay to a lapud inkiyarawi da ed totoo et wala so inkamaapit ed si Jehova. Say no maminsan a pisikal a kairapan, kuanto, so nagmaliw ya espiritual a bendisyon.

Anggapoy panangipatnag na inkasuperyor odino dilin-panamatunong, si Opa so angipatnag na panduaruwa ed alablabas a panagpaga na dakel a too ed pantitipon na materyal a kaykayarian. “Say bilay,” impanonot to’d siak, “so mas marakep sano manbilay so sakey a walaay daiset a kayarian no nayari. No si Jesus so mabulos ya onugip ed paway sano nakakaukolan, sirin nepeg tayon magmaliw a maliket a gawaen met so ontan no kakaukolanen na asainmin ed sikatayo.” (Mateo 8:19, 20) Tan, peteg, ontan so ginawa to tan saray kaiba to.

Inimbitaan ed Sakey a Sankailin Lawak

Nen 1935, si Opa so akawat na balon asainmin ed panagpulong​—say pantasi ed saray isla na South Pacific. Kaiba so anemira niran komikimey ed bapor, sikatoy nanlayag ya akalugan ed 16 metron bangkan de-layag a Lightbearer a kayarian na Watch Tower Society.

Aminsan, legan a walad Coral Sea ed bandad amianen na Australia, aderal so sakey nin makina na Lightbearer. Diad saman et mapalpalnay dagem, kanian sikaray abaya ed pasen a dakel a milya so kaarawi to’d dalin. Anggaman wala so kapeligroan ed pakakneb ed Great Barrier Reef, si Opa so naingganyo ed sigpot a kareenan. “Say dayat so kalmadon tuloy,” insulat to ed diary to. “Agkon balot nalingwanan so inselek na agew ed kada labi ed saman a kalmadon dayat. Say nenengnengen so ontanlan marakep ya akaukit ed kanonotan ko ed amin a panaon.”

Makapaliket, sakbay a sikaray nisadsar ed kabatoan, pinmawil so dagem, tan sikaray akapanlayag ya amaarap ed Port Moresby, Papua New Guinea, a pinaapiger da ditan so makina. Manlapud Port Moresby sikaray nanlayag ya amaarap ed Thursday Island tan kayari et amaarap ed Java, sakey a baleg ya isla na Indonesia. Abayuboan nen Opa so baleg a panangaro ed sayan bansa ya adeskrebi a bilang “sakey a kuwintas na saray perlas ya akabitin ed dukey na ekuador.” Diad saman a panaon, say Indonesia so kolonya na saray Olandes, kanian naaralan nen laki’k so lenguahen Olandes tan Indonesian. Anggaman ontan, say iyoopresi ton literatura ed panagpulong to so walad limaran lenguahe: Olandes, Indonesia, Intsik, Ingles, tan Arabe.

Si Opa so matalona ed panangipalima na saray literatura na Biblia. Aminsan si Clem Deschamp, ya apabtangan a mangasikaso ed bodega na Watch Tower ed Batavia (a natan et Djakarta), so pinatawag pian onarap ed sakey ya opisyal na Olandes a maseet a manbabantay ed panpupulong mi. “Pigaray totoom ed East Java?” so tepet na opisyal.

“Saksakey,” so ebat nen Brother Deschamp.

“Kasin ilaloan mon sisiaen ko itan?” so inkelyaw na opisyal. “Maseguron dakel so komikimey mo diman, unong ta dakel a literaturan nipapalima.”

Alikna nen Opa so sakey ed sankapenekan iran komplimenton agamoran ed bilay to. Balet ta talagan makanepegan iman ed sikato, lapud ta gendagendat so pakapalima to na manlapud 1,500 anggad 3,000 a piraso na literatura ed kada bulan.

Panangasawa, Panangisebel, tan Bakal

Nen Disyembre 1938, inasawa nen Opa so sakey a marikit a taga Indonesia a manngaran na Wilhelmina, a nagmaliw a bai’k. Si Oma, odino bai, so maong, masimpit, makuli, tan maulimek ed panagsalita. Amtak, ta sikato so sankamaapit a kaarok sanen siak so ugaw ni.

Kayari na kasal da nantultuloy ira ed panagpayunir da. Diad saman a panaon arum ed kumikimey na barko a Lightbearer so balanglan nibaki ed arum a parti na mundo odino amawil lara ed ayaman. Balet say Indonesia so impasen nen Opa ya ayaman to, tan sikatoy desididon mansiansia diman.

Legan a manasingger lay Guerra Mundial II, say gobiernon Olandes a manuuley ed Indonesia, tan kinmiwas diad pananesdes na saray klero, so ginmapon manebel ed kimey na Tastasi nen Jehova, a diad kaunoran et pinatunda da so kimey mi. Kanian nagmaliw a mairap so panagpulong, a say Biblia lambengat so uusaren. Diad ngalngali kada baley a dinalaw di Opa tan Oma, sikaray inawit ed arap na opisyales tan tinetepetan. Sikaray impasen a singa kriminal. Agnambayag kayari impangipakseb na pananebel, nipriso so bayaw nen Oma lapud Kristianon neutralidad to. Sikato so inatey ed sakey a prisoan na Olandes.

Nanayam ira di Opa tan Oma ed sakey a trak a kinabitan na caravan pian magmaliw ya ayaman. Legan ya uusaren iyan mobile home, sikaray akapanpulong ed interon Java. Nen 1940, legan a mamapayong so panisigensigen na armadan Hapones, sikaray abendisyonan ed impakawala na sakey ya anak a bii a nagmaliw ya inak. Say ugaw so nginaranan na Victory, inaon ed paulo na paliwawa na datin presidente na Watch Tower Bible and Tract Society a si J. F. Rutherford, ngalngali a duay taon lay apalabas. Sikaray nantultuloy a nanpayunir anggad inkiyanak na ugaw.

Diad asasakbay na 1942, si Opa, Oma, tan Victory so akalugan ed pankargadon barkon Olandes a pasempet a nanlapud Borneo sanen nadngel so maksil a putok na paltog ed sakey a barko na Hapon a pangguerra. Inatey ya amin so silew, tan inmeeyag iray totoo. Diad onian paraan a sinmabi so guerra ed bilay na pamilya. Anggaman sikaray akaliktar ya akapawil ed doongan, linmusob iray Hapon ed Java kayari lambengat na pigaran agew, tan impaamta na sakey ya opisyal na Olandes ed saray sundalon Hapon so kawalaan di Opa tan Oma.

Sanen sikaray aromog na saray Hapon, sikaray asamsaman na kaykayarian da, tan inala pati iray ay-ayam nen ugaw a Victory, tan inawit ira ed duaran nandumaan a panangipangawan a kampo. Si Victory so pinaulyanan a kaiba nen Oma, tan sikaray ag-anengneng nen Opa ed ontumbok a talora tan kapalduay taon.

Say Bilay ed Panangipangawan Iran Kampo

Diad panaon na inkipangaw to, si Opa so inyalis-alis ed binaley-baley​—manlapud Surabaja angga ed Ngawi, angga ed Bandung, tan diad kaunoran et diad Tjimahi. Sarayan mantultuloy ya inyalis-alis et diad getman pamatunda ed antokaman a panali na sakey ya organisadon planon itakas. Dakel a priso ed Olandes, walaray nilaok a pigaran Britano tan pigaran Australiano. Legan a walad saray kampo, naaralan nen Opa so inkabarbero, sakey a trabahon uusaren to nin tunggal paminsan. Say mogmon relihyoson libro ya inabuloyan ed sikato et say Biblia​—say King James Version to.

Kaleganan, sikara di Oma tan Victory so inyalis-alis met ed saray kampo. Diad sarayan kampo et saray bibii so binagaan na komandanti na kampon manlingkor ed paway para’d “serbisyon pansosyedad.” Balet, diad pigaran rason, si Oma so agbalot apili. Diad kaunoran et naamtaan to a saray pinapaway a bibii so nanserbin prostitute ed saray sundalon Hapon.

Lapud laba-labay na saray sundalon Hapon so ugugaw a bibii, si Victory so naynay a kakawesan nen Oma na kawes a para’d laki tan kinatlian to na antikey so buek to. Say ngaran a Victory so sengegay baleg a gulo sanen labay ya amtaen na komandanti na kampo so kabaliksan na ngaran​—Victory para ed Imperial Japanese Army odino Victory para ed saray Amerikano?

“Victory para’d Panarian na Dios sumpad amin a mangaraldalin a gobierno!” so sikikinon ya inyebat nen bai’k.

Bilang dusa ed isaew a pangibagan, “Victory para ed Imperial Japanese Army,” si Oma tan say limay-taon ya anak so pinaskar ya onalagey a diretso ed loob na waloran oras ed pataktak. Anggapoy sirom, anggapoy danum, ag-onyurong, ag-ontutuek. Balet diad tulong nen Jehova et akaliktar ira ed sayan makapataktakot a dusa.

Sakey taon kayarin nipriso si Oma, imbaga ed sikato na komandanti na kampo ya inatey lay asawa to! Sieermen ton inyan so retrato nen Opa ed leksab na daan tan aderal a maleta tan sikatoy inmugip, anggaman ed dageyem to.

Mairap so bilay ed prisoan-a-kampo. Say inagew-agew a rasyon para’d kada too so sakey a lusor a cassava ed almusal, 190 a gramo na tinapay a ginawa’d sago para’d ugto, tan para’d pangdem et sakey a lusor a niluto ed sopas a pising. Lapud ontan a dagdaiset a rasyon, kaslakan so malnutrasyon, tan inagew-agew a walaray ompapatey a biktima na disinterya.

Sanen wala’d prisoan si Opa, sikatoy nansakit na pellagra tan nutritional edema (sakit lapud eras). Ngalngali met inatey si Oma, lapud naynay ton iiter ed si Victory so kanen to pian ag-ompatey so ugaw ed eras. Say ruksa tan eras so naynay a wadman. Sikaray akaliktar dia lambengat ed impansiansian maapit ed Dios da, si Jehova.

Nanonotan ko so sakey a paborito nen Opa a balbalikas: “Say kawayangan et say pitutunosan ed Madibinon Sakey, si Jehova.” Kanian, impasen nen Opa so inakasikaton dili a bulos ed sakey a tuan pantalos anggano susungdoan to so maruksan inkipriso. Say aro ra di Opa tan Oma para’d si Jehova so maseguron tinmulong ed sikaran ‘akapansungdo ed amin a bengatla.’ (1 Corinto 13:7) Saman a maapit a siglaotan ed Dios so nanggunaetan min pansiasiansiaen nen Gayle.

Say Kawayangan tan say Makatantandan Reunion

Kaunoran, asumpal so Guerra Mundial II nen 1945. Agnambayag kayari insuko na Hapon, si Opa so imbiahe ed sakey a tren. Legan a manbabaroy manlapud Djakarta ya amaarap ed Bandung, say tren so pinatunda na saray sundalon Indonesia. Anggaman say pibabakal ed saray Hapon so asumpal la, siansian mibabakal iray Indonesia pian nagamoran so independensya manlapud Olandes. Ontanlan abigla si Opa lapud biglaan ya impangala ed sikato manlapud tren ya alingwanan to so nansalitay Ingles tan imbes et akapansalitay Olandes. Para’d saray Indonesian, say Olandes so lenguahe na saray kabusol, tan say kabusol so kaukolan a pateyen.

Maong ta, legan a kakapkapan na saray sundalo si Opa, anengneng da so linsensya to ed panagmaneho ed Australia, ya alingwanan to laman. Makapaliket, ta agmibabakal iray Indonesia ed Australia. Anggad sayan agew, say impakaromog na lisensya a marueba ed pibaley ton Australiano so ipapasen nen Opa a kiwas na Dios, lapud diad saman a mismon tundaan, pigaran oras lambengat kayari na saman et pinatey na saraman lanlamang a sundalo so 12 Olandes a dinmalan diman ya akalugan ed tren.

Agnambayag kayari na sayan inkagawa, si Oma tan Victory so nanalagar na luluganan a mangiyalis ed sikara ed saray panbabakalan. Legan a sikaray akayurong ed gilig na dalan, dinmalan iray mantutumbokan a tren ya akaluganan na saray sundalo tan sibilyan. Biglabigla, ya anggapoy rason et tinmunda iray trak. Nibanbana met a si Oma so ninmengneng ed benegan na sankaasinggeran a trak, tan diman, diad agaylan kikelkelawan et akayurong so sakey a lakin ngalngali kakarakarat ya abidbir ton tampol. Saman so asawa to! Anggaporay salitan makapandeskribe ed liknaan da ed saman ya impannengneng da lamet.

Pinmawil ed Australia

Sanen pinmawil ed Australia si laki’k a kaiba toy pamilya to nen 1946, kayari impanayam ed Indonesia ed loob na 11 a taon, nagmaliw a mairap para’d sikara so bilay. Sikaray pinmawil bilang takas na saray bakal​—kinaindan, manasagmak na malnutrasyon, tan panususpetsaan na dakel a wadman. Sikara di Oma tan Victory so kaukolan a mananos lapud panangidumaduma ed rasa sumpad saray taga Asia. Si Opa so kaukolan a mantrabahon maong tan ed andukey iran oras pian naasikaso so pamilya to tan natarokan ira na sakey ya ayaman. Anggaman ed sarayan irap, sikaray akapansungdo tan akaliktar met ed iletey na espiritualidad da.

Natan, apalabas la so 48 a taon, si Opa so manaayam ed Melbourne, a ditan et siansian mibibiang ed pankabkaabungan a ministeryo. Anengneng to so impangawat nen Victory tan saray anak to na katuaan, impangidedeka na bilay da ed si Jehova, tan balang sakey so linmoob ed sigpot-panaon a serbisyo bilang payunir.

Si Des Zanker, a nagmaliw ya amak, tan si Victory so abautismoan ed kagapo na saray taon na 1950, tan si Des so nagmaliw a membro na pamilyan Bethel na Australia nen 1958. Kayari impangasawa ed si Victory, a nanlingkor bilang special pioneer, sikaray nanpayunir ya agano insan naimbitaan ira ed panagbaroy a ministeryo. Insan siak so niyanak, tan sikaray kaukolan ya ontunda ed panagbaroy a kimey pian pabalegen da ak. Anggaman ontan, kayari 27 a taon, si Tatay so manpapayunir ni.

Asakbay nen 1990, si Oma so mareereen ya inatey ed ayaman, diad mismon abung a binalegan nen inak. Siak met so pinabaleg met ed saman ya abung ed Melbourne, ontan met ed yugtan iran agagik a lalaki tan bibii. Nagmaliw a sakey a peteg a bendisyon para’d pamilya mi so manuulop ed sakey ya abung. No maminsan seksekan met, balet anggapoy natandaan kon angitarok na paga. Anggan samay ununan apatiran taon ya impanulop mi, say asawak a si Gayle, so asanay la tan aliketan diman. Nen diad kaunoran et inmalis kami ya inmarap ed balon asainmin mi, siak so akanangis. Nawat ko so baleg a tuloy a suporta tan aro ed saman ya abung.

Anggaman ontan, sikami natan nen Gayle so walaan na rason pian mangayagan maong, lapud nagagawa mi so ginawa na atateng ko tan akadkaunan atateng da. Sanen sikami inmalis ed ayaman, aromog mi so ligliwa lapud gagala na iyalis mi, a saman so nisesengeg ed panggawa na linawa nen Jehova ed sigpot-panaon a serbisyo. Panggugunaetan min tumboken so maabig ya alimbawa na matoor iran akadkaunan atateng mi, ya akaromog na mipadparan ligliwa sano mankikimey ed saray mairap ya asainmin, sano manasagmak na alablabas ya inkaduka, tan anggan inpisok ed saray panangipangawan a kampo na saray Hapon ed loob na dakel a taon.​—2 Corinto 1:3, 4.

Lawas a naroromog nen Opa so ligliwa ed apuyanan iran salita nen Arin David ed si Jehova: “Nisengeg ed saray maaro ya abig na linawam magmaong nen say bilay.” (Salmo 63:3) Lawas nagmaliw a pilalek a tuloy nen laki’k ya andi-anggaan a pangayagaan itan a maaron-panangasi. Pilalek na interon pamilya to a minabang a kaiba to.

[Litrato ed pahina 21]

Si Oma tan si Opa Harris

[Litrato ed pahina 23]

Si Craig Zanker (ed diking), kaiba so asawa to, atateng, tan yogtan ya agagi to