Magmaliw a Matamoy tan Maabagey

“Kawesan yo so inkasikayo na matamoy a panangaro na panangabagey, kaabigan.”​—COLOSAS 3:12, NW.

1. Akin a wala so baleg a pankaukolan na panangabagey natan?

AGNIN balot agawa ed awaran ya ontanlan kinarakel na totoo so mankaukolan na maabagey a tulong. Lapud sakit, eras, agpakaimpleyo, krimen, bakabakal, anarkiya, tan natural iran desyang, minilyon so mankakaukolan na tulong. Balet wala so probleman nagkalalo nin seryoso, tan satan et say anggapoy-ilalon kipapasen na katooan ed espiritual. Si Satanas, lapud amta ton dagdaiset lay panaon to, “so mantila [mamapalikdo, NW] ed lapag na sankamundoan.” (Apocalipsis 12:9, 12) Kanian, nagkalautlan saramay walad paway na tuan Kristianon kongregasyon so walad kapeligroan ed pakabalang na saray bilay da, tan say Biblia so agmangiiter na antokaman ya ilalon kioli parad saramay ompatey legan na onsasabin agew na panangukom na Dios.​—Mateo 25:31-33, 41, 46; 2 Tesalonica 1:6-9.

2. Akin ya inkuntang nen Jehova so paneral ed saray marelmeng?

² Ingen, anggad sayan pinal a kabiangan na kaunoran iran agew, itutuloy nen Jehova a Dios ya ipanengneng so anos tan panangabagey to ed saray anggapoy otang a linawa tan saray marelmeng. (Mateo 5:45; Lucas 6:35, 36) Gagawaen to iya nisesengeg ed mipadparan rason no panon ya inkuntang to so impanusa ed agmatoor a nasyon na Israel. “Unong a siak mabilayak, kuan nen [Soberanon] Katawan a Jehova, Angapo so liket ko ed ipapatey na marelmeng; no ag ingen say marelmeng ompawil komon a manlapu ed dalan to tan manbilay; Ompawil kayo, ompawil kayo a manlapu ed saray dalan yo a mauges; ta akin et ompatey kayo, O abung na Israel?”​—Ezequiel 33:11.

3. Anton alimbawa so niwala ed sikatayo nipaakar ed panangabagey nen Jehova parad saramay agto totoo, tan anto so naaralan tayo manlapud saya?

³ Say panangabagey nen Jehova so ninatnat met ed saray marelmeng a taga Ninive. Imbaki nen Jehova so propeta ton Jonas pian pasakbayan ira ed manasingger a kadederal. Sikaray positibon kinmiwas ed panagpulong nen Jonas tan nagbabawi. Saya so amakiwas ed maabagey a Dios, si Jehova, pian ag-ituloy so paneral to ed syudad ed saman a panaon. (Jonas 3:10; 4:11) No panon a naabagey na Dios iray taga Ninive, ya awalaan komon na posibilidad ed kioli, ontan met a nagkalalon siaabagey ed totoon nipaarap natan ed andi-anggaan a kadederal!​—Lucas 11:32.

Sakey ya Agnaparaan a Kimey na Panangabagey

4. Panon a nibabalikas nen Jehova so panangabagey parad totoo natan?

⁴ Mitunosan ed maabagey a personalidad to, si Jehova so angiganggan la ed Tastasi to pian mantultuloy a bisitaen daray kaabay da a tarok so “maong a balita na panarian.” (Mateo 24:14, NW) Tan sano onkiwas a siaapresya iray totoo ed sayan manangiliktar-bilay a kimey, lulukasan nen Jehova so kapusoan da pian natalosan so mensahe na Panarian. (Mateo 11:25; Gawa 16:14) Bilang pangalig ed Dios da, ipapanengneng na tuan Kristianos so matamoy a panangabagey diad panagdalaw ed saray interesado, diad panutulong ed sikara kapiganman a posibli diad panangiyaral na Biblia. Kanian, nen 1993, masulok ya apatira tan kapalduan milyon a Tastasi nen Jehova, diad 231 a bansa, so angusar na masulok a sakey bilyon ya oras ed panagpulong diad kabkaabungan tan panangiyaral na Biblia ed kakaabay da. Sarayan balobalo nin interesado met so walaay pankanawnawan idedika iray bilay da ed si Jehova tan miulop ed saray ranggo na bautismadon Tastasi to. Kanian, walaan met ira na responsabilidad a sumpalen iyan agnaparaan a kimey na panangabagey ed biang na saray prospektibon babangatan a siansian nasisikop ed manpapanabos a mundo nen Satanas.​—Mateo 28:19, 20; Juan 14:12.

5. Sano say madibinon panangabagey so makasabi ed kapantokan to, anto so nagawa ed relihyon a lingon mangirerepresenta ed Dios?

⁵ Agmanbayag si Jehova so onkiwas bilang “sikato so mibabakal.” (Exodo 15:3) Lapud panangabagey to parad ngaran tan parad totoo to, ekalen to so karelmengan tan mangiletneg na sakey a matunong a balon mundo. (2 Pedro 3:13) Say ununan makasagmak na agew na sanok na Dios et saray iglesia na Kakristianoan. No panon ya ag-inliktar na Dios so dilin templo to ed Jerusalem manlapud lima na ari na Babilonia, ontan met ya agto iliktar iray relihyoson organisasyon a lingon angilaman ed sikato. Ipasen na Dios ed puso na saray membro na Nasyones Unidas so paneral ed Kakristianoan tan amin niran pormay palson relihyon. (Apocalipsis 17:16, 17) “Et no nipaakar ed siak,” iyaabawag nen Jehova, “say matak ag naani mangisakit, tan angapo met naani panangasik, balet ipawil ko naani so dalan da ed tapew na olo ra.”​—Ezequiel 9:5, 10.

6. Diad antoran paraan a saray Tasi nen Jehova so napapakiwas a mangipanengneng na panangabagey?

⁶ Legan a wala ni so panaon, itutultuloy na Tastasi nen Jehova ya ipanengneng so panangabagey ed kakaabay da diad siseseseg a pangipulong na mensahe na Dios parad kilalaban. Tan siempre, anggad posibli, tulongan da met so totoo ed materyal a pankaukolan da. Anggaman ontan, nipaakar ed saya et say manunan responsabilidad da et say pangasikaso ed saray pankaukolan na maapit a membroy pamilya ra tan saramay nisisiglaot ed sikara diad pananisia. (Galacia 6:10; 1 Timoteo 5:4, 8) Nagmaliw a mapatnag iran alimbawa na panangabagey so dakel a misyon na tulong a gagawaen na Tastasi nen Jehova nisesengeg ed saray kapananisiaan a nanirap lapud nanduruman desyang. Anggaman kuan, agnakaukolan a manalagar niray Kristiano na krisis sakbay na pangipanengneng da na matamoy a panangabagey. Tampol dan ipapanengneng iyan kualidad diad pangarap ed panaon na itatalona tan isasaew ed inagew-agew a kabibilay da.

Kabiangan na Balon Personalidad

7. (a) Diad Colosas 3:8-13, panon a say panangabagey so nisisiglaot ed balon personalidad? (b) Anto so napainomay na matamoy ya aro parad Kristianos a gawaen?

⁷ Tua a say inkamakasalanan tayo tan mauges ya impluensya na mundo nen Satanas et babeng ed pagmaliw tayon matamoy tan maabagey. Satan no akin ya ipapaseseg na Biblia ya arawian so “pasnok, ingongot, mauges a nonot, inkalabir a makapabaing a salita ya onpaway ed sangi.” Imbes nasisimbawa itayon ‘kawesan tayo so inkasikatayo na balon personalidad’​—personalidad a mitukoyan ed indengan na Dios. Manuna ed amin, niganggan itayon kawesan so inkasikatayo na “sakey a puso a maabagey, maong a linawa, kaoyamoan, kadeenan, kasondoan.” Insan ipapanengneng na Biblia ed sikatayo so praktikal a paraan pian ipatnag tayo ’rayan kualidad. “[Mantultuloy a] mantetepelan so sakey tan sakey, tan manpipirdonaan so balang sakey, no say siopaman a too wala so pangidalman to ed siopaman; onong ed impamirdona na Katawan [Jehova, NW] ed sikayo, ontan met so gawaen yo.” Mas mainomay a tuloy so pagmaliw a manamerdona no nababayuboan tayo so ‘[matamoy] a panangaron atekepay panangabagey’ parad agagi tayo.​—Colosas 3:8-13.

8. Akin ya importanti a nawalaan na manamerdonan espiritu?

⁸ Diad biek a dapag, say isaew a pangipanengneng na siaabagey a panamerdona so manigensigen ed siglaotan tayo ed si Jehova. Saya so indanet a maong nen Jesus ed saray ilustrasyon to nipaakar ed agmanamerdonan aripen, ya impaipangaw na katawan to “anga ed pakabayar to na amin ya inutang to.” Manepeg labat ed aripen iyan tratamento lapud makapakebbiew ya insaew ton mangipanengneng na panangabagey parad kapara ton aripen ya akikasi ed sikato. Sinampotan nen Jesus so ilustrasyon diad impangibagan: “Ontan met naani gawaen nen Amak a mangatatawen ed sikayo, no sakey tan sakey ed sikayo ag to perdonaen so agi to a manlapu ed puso yo.”​—Mateo 18:34, 35.

9. Panon a mantunosan so matamoy a panangabagey tan say sankaimportantian a kabiangan na balon personalidad?

⁹ Say pagmaliw a matamoy tan maabagey so sakey ya importantin kabiangan na aro. Tan say aro so pakabidbiran a marka na tuan Inkakristiano. (Juan 13:35) Kanian, say deskripsyon na Biblia ed balon personalidad so manasampot: “Tan lalo la ed saraya ya amin a bengatla ikawes yo so aro, a sikato so singer yo ed inkayadyari.”​—Colosas 3:14.

Ibeg​—Babeng ed Panangabagey

10. (a) Anto so nayarin sengegan na kilamot na imon ed kapusoan tayo? (b) Antoray mauges a resulta a nayarin pawalaen na imon?

¹⁰ Lapud inkamakasalanan tayo, say ibeg so mainomay a nilamot ed kapusoan tayo. Say sakey ya agin laki odino bii so nayarin abendisyonan na nisipor iran abilidad odino materyal iran bentaha ya anggapo ed sikatayo. Odino anganko et say sakey et walaan na nikadkaduman espiritual iran bendisyon tan pribilihyo. No sikatayo so magmaliw a maibeg ed saratan, kasin nayarian tayoran tratoen tekep na matamoy a panangabagey? Anganko ta andi. Imbes, saray maimon a liknaan so nayarin mansumpal ed pangipatnag da na inkasikara diad panbalaw odino agmapangasin kiwakiwas, ta inkuan nen Jesus nipaakar ed totoo: “Dia ed inkadaakan na puso say sangi so mansalita.” (Lucas 6:45) Arum so nayarin manuporta ed ontan a panamalaw. Diad ontan et say deen na pamilya odino sakey a kongregasyon na totoo na Dios so nayarin nabalang.

11. Panon a naandian na lugar so panangabagey ed kapusoan na samploran agagi nen Jose, tan tekep na anton resulta?

¹¹ Kunsideraen pa no antoy agawa ed sakey a baleg a pamilya. Saray samploran ilalak nen Jacob so nanimon ed mas malangwer ya agi ran Jose lapud sikato so paborito na ama ra. Bilang nansumpalan: “Ag ira makapisalita ed sikato na siuyamo.” Saginonor, abendisyonan si Jose tekep na madibinon kugkugip, ya amaneknek a sikatoy walaan na pabor nen Jehova. Lapud saya et “pinmalalo lamet so gula ra [agagin ton lalaki] ed sikato.” Lapud agda inekal so imon manlapud kapusoan da, andian la na lugar so panangabagey tan saya so nansumpal ed seryoson kasalanan.​—Genesis 37:4, 5, 11.

12, 13. Anto so nepeg tayon gawaen sano niwala iray liknaan na imon ed kapusoan tayo?

¹² Andiay panangasin inlako ra si Jose ed inkaaripen. Diad gunaet ya iyamot so gawa ran mauges, pinalikdo ra so ama ra diad panisip a si Jose so kinabil na atap ya ayep. Pigaran taon ed saginonor say kasalanan da so niparungtal sanen sikaray apilitan lapud eras ya onla’d Ehipto tan manaliw na tagano lapud ukol. Say administrador na tagano, ya agda abidbir a si Jose, so angakusa ed sikaran ispiya tan imbaga to ed sikaran ag-onkekerew na tulong lamet ya anggad agda itagar so sankayogtanan ya agi ran laki, si Benjamin. Diad saman a bekta et si Benjamin so paborito na ama ra, tan kabat dan agbulosan nen Jacob.

¹³ Kanian legan a manalalagey ed arapan nen Jose, saray konsiensia ra so amakiwas ed sikaran mangaksobi: “Peteg ya akapankasalanan itayo a nipaakar ed agi tayo, ta anengneng tayo so irap na linawa to, nen akikaskasi ed sikatayo, et ag tayo labatla dinengel; kanian ondapo ed sikatayo so saya ya irap na linawa.” (Genesis 42:21) Diad panamegley na maabagey balet tekep na mapekder a pidedeneng, tinulongan nen Jose so agagi ton mamaneknek ed inkapuro na pagbabawi ra. Insan imparungtal to so pakabidbiran to tan mabulos ya amerdona ed sikara. Nipawil so pankakasakey na pamilya. (Genesis 45:4-8) Bilang Kristiano, makaaral tayo na leksion ed saya. Diad pakaamta ed saray mauges a pansumpalan na ibeg, nepeg tayon manpikasi ed si Jehova a tulongan to itayon nasalatan na ‘matamoy a panamablin atekepay panangabagey’ so imon.

Arum Niran Babeng ed Panangabagey

14. Akin a nepeg tayon arawian so agnakakaukolan a kiparangtal ed karawalan?

¹⁴ Say sananey a babeng ed pagmaliw tayon maabagey so mansumpal manlapud agnakakaukolan a kiparangtal na inkasikatayo ed karawalan. Saray isport tan panagligliwaan a mangipaparungtal na karawalan so mangiyaalibansa na pilalek ed dala. Diad panaon na Biblia, saray pagano so regular a manbabantay na saray kontis na gladyador tan arum niran pormay panamairap ed totoo ed saray arena na Imperyo na Romano. Saratan a panagligliwaan, unong ed sakey a manag-awaran, “so manederal ed liknaan na pililikna ed maniirap a pidumaan na too ed ayep.” Dakel a panagligliwaan ed modernon panaon tayo so walaan na mipadparan epekto. Saray Kristiano, a manbabanikel a magmaliw a matamoy tan maabagey, so kaukolan a magmaliw a nagkalalon mapili ed saray babasaen, sine, tan saray programa ed TV. Sikakabat dan ipapasepsep ed kanonotan daray salita ed Salmo 11:5: “Saman so labalabay to so karamsakan gulaen [nen Jehova].”

15. (a) Panon a nipanengneng na sakey a too so seryoson kaandian na panangabagey? (b) Panon ya onkikiwas iray tuan Kristiano ed saray pankaukolan na saray kapananisiaan tan kakaabay da?

¹⁵ Say sakey a makasarilin too so maseguron andian na panangabagey. Saya so seryoso, a singa isasalaysay nen apostol Juan: “Say walaan na kayamanan to ed sayan mundo, tan nanengneng to so agi to a naokolan, et kaputan to so panangasi to, Panon so pansiansia na aroy Dios ed sikato.” (1 Juan 3:17) Mipadparan andian na panangabagey so impanengneng na dilin-matunong a saserdote tan Levita ed ilustrasyon nen Jesus ed mapangasin Samaritano. Diad impakanengneng ed kipapasen na patey-pateyan a Judion agi ra, saraya so inmiwas ed sananey a dalan tan intuloy da so akar da. (Lucas 10:31, 32) Diad kasuniyan, onkikiwas a tampol iray maabagey a Kristiano ed saray materyal tan espiritual a pankaukolan na agagi ra. Tan singa say Samaritano ed ilustrasyon nen Jesus, sikara met so mapaga nipaakar ed saray pankaukolan na saray sankaili. Kanian sigagayaga ran iiter so panaon, biskeg, tan materyal a kayarian da diad kiyabante na panaggaway-babangatan a kimey. Diad onia et makakatulong ira ed kilalaban na minilyon.​—1 Timoteo 4:16.

Panangabagey Parad Mansasakit

16. Antoran limitasyon so aarapen tayo diad pidedeneng ed saray kaso na sakit?

¹⁶ Say sakit so betang na ag-ayadyari, manpapanabos a katooan. Agnipuera iray Kristiano, tan maslak ed sikara so agnanaral nipaakar ed panagtambal, nisay makapanggawa na saray milagro a singa ginawa na pigara ed asasakbay a Kristianos ya angawat na ontan iran pakayari manlapud si Kristo tan saray apostol to. Diad impatey na saray apostol nen Kristo tan saray maapit a kaulop da, saratan a mamilagron pakayari so linmabas met. Kanian, say abilidad tayon tulongan iraman so maniirap lapud pisikal a sakit, pati say walaay diperinsian utek tan saray manalingataw, so limitado.​—Gawa 8:13, 18; 1 Corinto 13:8.

17. Anton leksion so naaralan tayo manlapud paraan na pidedeneng ed walaay sakit tan maermen a Job?

¹⁷ Mabetbet a manulop so gonigon tan inagem. Alimbawa, say matakot-ed-Dios a Job so nagogonigon a tuloy lapud alabas a sakit tan saray kalamidad ya intarok nen Satanas ed sikato. (Job 1:18, 19; 2:7; 3:3, 11-13) Nakakaukolan toray kaaron mantrato ed sikato tekep na matamoy a panangabagey tan ‘mangibalap ed apunaw a puso.’ (1 Tesalonica 5:14) Imbes, saray taloran mankuan a managligliwan binmisita ed sikato so manapurastan nanggawa na lingon konklusyon. Pinaloor da so magonigon a kipapasen nen Job diad pangisusuherin saray kalamidad to so nisesengeg ed dilin lingo to. Lapud pagmamaliw a matamoy tan maabagey, saray Kristiano so ompaliis ed mipadparan lingo sano saray kapananisiaan so mansasakit odino nagogonigon. No maminsan, say manunan bengatlan nakakaukolan na saratan et say pigaran sipapangasin ibibisita manlapud mamatatken odino arum niran matatken a Kristiano a siaabagey ya ontalineng ed sikara, pangipanengneng na pakatalos, tan pangitarok na maaron Makasulatan a simbawa.​—Roma 12:15; Santiago 1:19.

Panangabagey ed Maletey

18, 19. (a) Panon so nepeg a pideneng na mamatatken ed saray maletey tan nankasalanan? (b) Anggan kaukolan so pamormay hudisyal a komiti, akin ya importanti parad mamatatken a tratoen iray managgaway-mauges tekep na matamoy a panangabagey?

¹⁸ Saray mamatatken, nagkalautla so nepeg a magmaliw a matamoy tan maabagey. (Gawa 20:29, 35) “Sikatayo a mabiskeg nepeg tayo a sungdoan so kaleteyan na makapuy,” igaganggan na Biblia. (Roma 15:1) Lapud ag-inkayadyari, sikatayon amin so nalilingo. (Santiago 3:2) Say pagmaliw a matamoy so nakakaukolan diad pidedeneng ed sakey a “manggagawa na antokaman a palson kundang sakbay ton namoria itan.” (Galacia 6:1, NW) Agbalot labay na mamatatken a magmaliw a singa saray dilin-matunong a Pariseo ya agmakatunongan ed panangiyaplika ra ed Ganggan na Dios.

¹⁹ Diad kasuniyan, tutumboken na mamatatken so matamoy tan maabagey ya alimbawa nen Jehova a Dios tan si Jesu-Kristo. Say manunan kimey da et say panagano, pamaseseg, tan panligliwa ed saray karnero na Dios. (Isaias 32:1, 2) Imbes a salien a kontrolen iray pamaakaran diad dakerakel a totontonen, sikaray ontutupleg ed maabig iran prinsipyo na Salitay Dios. Kanian, say nepeg a betang na mamatatken et say pamabiskeg, pangitarok na gayaga tan apresasyon parad kamaongan nen Jehova ed kapusoan na agagi ra. No say sakey a kapananisian so akagawa na pigaran melag a lingo, gendagendat a papaliisan na sakey a matatken so pangorihe ed sikato ed arap na arum. No nakaukolan so pitongtong, say pagmaliw a matamoy tan maabagey so mamakiwas ed matatken ya itagar ed sakey a sukong tan tongtongen so problema ya agnarengel na arum. (Ipareng so Mateo 18:15.) Anggan panon kairap a pidenengan so sakey a too, say pidedeneng na matatken so nepeg a magmaliw a maanos tan makatulong. Agton balot labay ya anapan na saray rason pian napaekal ed kongregasyon. Anggan kaukolan so pamorma na hudisyal a komiti, nepeg a magmaliw a matamoy tan maabagey so mamatatken ed pidedeneng ed toon nalalanor ed seryoson gawan mauges. Say inkakalmado ra so nayarin ontulong ed sakey a manbabawi.​—2 Timoteo 2:24-26.

20. Kapigan ya agmatukoy so pangipanengneng na panangabagey, tan akin?

²⁰ Anggaman ontan, walaray panaon sano say sakey ya aripen nen Jehova so agmakapangipanengneng na panangabagey. (Ipareng so Deuteronomio 13:6-9.) Parad sakey a Kristiano, say ‘ag piulop’ ed sakey a maapit a kaaro odino kanayon ya adespilosip so sakey ya angat. Diad ontan a kaso, importanti parad sakey ya agmanlikna na abagey. (1 Corinto 5:11-13) Say ontan ya inkapeget so nayari ni ingen a mamaseseg ed nankasalanan a magbabawi. Nilikud ed satan, diad pideneng ed agkasekso, nepeg a paliisan na Kristianos so agmatukoy a panangipanengneng na abagey a nayarin mangitonton ed seksual ya imoralidad.

21. Diad antoran arum a pamaakaran a nakaukolan tayon ipanengneng so matamoy a panangabagey, tan antoray gungguna?

²¹ Kulang iray pahina pian salaysayen ya amin so dakel iran pasen a nakakaukolan so matamoy a panangabagey​—diad pidedeneng ed saray maedad la, saray inateyan, saramay papasegsegangen na agmananisian asawa. Saray makukulin matatken met so manepeg a tratoen tekep na pagmaliw a matamoy tan maabagey. (1 Timoteo 5:17) Respetoen tan mikoopera ed sikara. (Hebreos 13:7, 17) “[Amin yo so magmaliw a] maabagey komon,” insulat nen apostol Pedro. (1 Pedro 3:8) Diad ikiwas ed onian paraan ed amin a situasyon a mankakaukolan ed satan, niyalibansa tayo so pankakasakey tan liket diad kongregasyon tan natangguyor tayoray anggapo ni ed katuaan. Manuna ed amin et napagalangan tayo so matamoy tan maabagey ya Ama tayo, si Jehova.

Tepetepet ed Panrepaso

◻ Panon ya ipapanengneng nen Jehova so panangabagey ed makasalanan a katooan?

◻ Akin ya importanti so pagmaliw a matamoy tan maabagey?

◻ Antoray pigaran babeng ed pagmaliw a matamoy tan maabagey?

◻ Panon so pantrato tayo ed saray mansasakit tan saray nagogonigon?

◻ Siopa nagkalautlan nepeg a magmaliw a matamoy tan maabagey, tan akin?

[Kahon ed pahina 19]

AGMAABAGEY A PARISEOS

SAY Sabaton ya agew a painawa so ginagalan magmaliw a bendisyon ed espiritual tan pisikal parad totoo na Dios. Anggaman ontan, saray relihyoson pangulon Judio, so nanggawa na dakel a totontonen ya ag-amagalang ed ganggan na Dios ed Sabaton tan ginawa ra itan a makapabelat ed totoo. Alimbawa, no wala so naaksidenti odino nairapan lapud sakit, agto makaawat na tulong ed Sabaton nilikud labat no say bilay to so walad kapeligroan.

Sakey ya eskuelaan na saray Pariseo so ontanlan mapeget ed saray interpretasyon to ed ganggan na Sabaton ya inkuanton: “Say sakey so agnepeg a manligliwa ed saray mandageyem, nisay bisitaen na sakey so toon mansasakit ed Sabaton.” Saray arum a relihyoson pangulo so mangiyaabuloy ed saratan ya ibibisita ed Sabaton balet ta mangiiter na kondisyon: “Sebel so onakis.”

Kanian, susto so pangokondena nen Jesus ed saray relihyoson Judion papangulo lapud panangibaliwala ra ed mas importanti iran kakaukolanen na Ganggan, a singa say hustisya, aro, tan panangasi. Agpankelawan ya inkuanto ed saray Pariseo: “Sikayo ya paulian yo so gangan na Dios, et onoren yo so tradicion na saray totoo”!​—Marcos 7:8, 13; Mateo 23:23; Lucas 11:42.

[Saray litrato ed pahina 17]

Diad 231 daldalin et saray Tasi nen Jehova so manusumpal ed agnaparaan a kimey na panangabagey ed saray ayaman na totoo, diad saray lansangan, anggan diad saray prisoan

[Litrato ed pahina 18]

Say kiparangtal ed karawalan, a singa say walad TV, so manederal ed matamoy a panangabagey