Ekstemporanyon Panagpaliwawa

NAYARIN kinimeyan mon maong so paliwawam. Nayarin walaan ka na makaibangat a materyal. Nayarin maabig so lohiko. Nayarin nipaliwawam a marmarlas. Balet no naapag so imano na dumerengel mo​—natalineng da labat iray kabiangan na ibabagam lapud saray nonot da so mabetbet a manyatawyataw ed arum a bengatla—​panon kaepektibo so presentasyon mo? No mairap dan iyapasakey so nonot da ed paliwawa, segurado kasin nasabim so puso ra?

Anto so nayarin lamot na ontan a problema? Nayarin nanduruman sengegan so nalalanor ed satan. Mabetbet et say insaew ya impampaliwawa ed ekstemporanyon paraan. Diad arum a salita, say managpaliwawa so mabetbet a tuloy ya onnengneng ed saray nota to, odino say estilo na panagpaliwawa to so pormal a tuloy. Anggaman ontan, sarayan problema so direktan misiglaotan ed nengneng na impangiparaan ed paliwawa.

No isulat mon inmuna so paliwawam insan mo pagmaliwen a sakey ya outline, nayarin mairap mon ipaliwawa itan ed ekstemporanyon paraan. Akin? Lapud pinilim la iray eksakton salita a ninonot mon usaren. Anggano usaren mo so outline diad pampaliwawa, nayarin salien mo nin nonoten iray salitan inusar mo ed samay datin ginawam. Sano insulat so materyal, say lenguahe so mas pormal tan say inkagawa na estansa so mas komplikado nen say ordinaryon panagsalita. Ipatnag itan na panangipaliwawam.

Imbes a detalyadon isulat so paliwawam, salien so onggendan: (1) Mamili na sakey a tema tan saray manunan aspekto na suheto ya usaren mo diad panibukel ed satan a tema. Para ed antikey a paliwawa, nayarin magenap la so duaran manunan punto. Say andukdukey a paliwawa so nayarin walaan na apatira odino limara. (2) Diad leksab na kada manunan punto, isulat iray manunan teksto a nononoten mon usaren diad panibukel ed satan; inota met iray ilustrasyon mo tan saray manunan argumento. (3) Isipen no panon mon igapo so paliwawa. Nayarian mo ni ingen ya isulat so sakey odino duaran estansa. Ontan met, nonoten mo lay konklusyon mo.

Importantin tuloy so preparasyon ed panagpaliwawa. Balet agrerepasoen so paliwawa a salita-por-salita diad getman ipatlep itan. Diad ekstemporanyon panagsalita, say panagparaan ed paliwawa so nepeg a mangidanet, aliwan diad saray salita, noagta diad saray ideyan ibalikas. Saray ideya so nepeg a repasoen ya anggad saratan so lohikal a nankokonektaan ed nonot mo. No say inkauksoy na paliwawam so agawan lohikal tan niplanon maong, saya so aliwan mairap, tan diad panagpaliwawam, saray ideya so ompaway a marmarlas tan mainomay.

Konsideraen Iray Gunggona. Sakey ya importantin bentaha na ekstemporanyon panagpaliwawa et sika so mansasalitan realistiko, a saray totoo so mabulos ya onkiwas. Say panagpaliwawam so magmaliw a lalon mabilay tan sirin lalon makapainteres ed dumerengel mo.

Sayan metodo na panagsalita so mangiyabuloy ed sikan mabetbet a makapimataan ed saray dumerengel mo, a mamaaligwas ed pitatalosan mo ed sikara. Lapud agka mandedepende ed saray nota diad inkisalita na kada estansa, saray dumerengel mo so lalon manlikna a kabisadom a maong so suhetom tan talagan panisiaan moy ibabagam. Sirin, sayan nengneng na panagpaliwawa so mangiter na maligsa, singa mitotongtong labat a presentasyon, impapuson paliwawa a nayarin manabi ed puso na saray dumerengel.

Say ekstemporanyon panagpaliwawa so mangiyabuloy met ed panangitukoy-tukoy. Say materyal so aliwan pirmin nidatak ya agka la makapanggawa na pananguman. Ipasen a diad kabuasan so pampaliwawam, wala so matalonan balita a direktan misiglaotan ed suhetom. Agta matukoy so panaglawim ed satan? Odino ompan sano mansasalita ka et anengneng mon dakel ed saray dumerengel so maneeskuela nin ugugaw. Agaylan abig so panguman mo ed saray ilustrasyon mo tan aplikasyon diad getman tulongan ira a makatalos ed no panon a say materyal so mangapekta ed bilay da!

Sakey nin bentaha na ekstemporanyon panagpaliwawa et say pamaliing ed dilin nonot mo. No say dumerengel mo so maapresya, onkikiwas, sikan mismo so magmaliw a lalon entusiastiko tan sirin napalaknab moray ideyam odino nilugar so pangulit ed arum a punto pian idanet. No naimanom ya ontatabang so interes na saray dumerengel, manggawa ka na kundang a panalona ed problema imbes a basta mitotongtong ed totoon saray nonot da so walad arum a pasen.

Paliisan Iray Kapeligroan. Nepeg a kabat mo a say ekstemporanyon panagsalita so walaan met na potensyal iran kapeligroan. Sakey et say nayarin ilampas ed nigetar ya oras. No isalet mo so dakerakel a kaaruman ya ideya legan na paliwawam, nayarin problema so dugan oras. Saya so natalonaan mo no inotam ed outline mo so niyabuloy ya oras ed kada seksion na paliwawa. Insan tumboken mon maong iyan eskedyul.

Say sananey a kapeligroan, nagkalalo la ed saray atalitalin managpaliwawa et say sobran kompiyansa. Lapud apasal lan mansalita ed publiko, nayarin naromog na arum ya aliwan mairap so maganat a panipon ed arum ya ideya tan ipano ed nigeter ya oras. Balet say kapaabebaan tan apresasyon ed katuaan a sikatayo so mibibiang ed programa na edukasyon a si Jehova a mismo so Engranden Managbangat so nepeg a mamakiwas ed sikatayo pian gawaen so kada asainmin a tekepay inkagunaet tan pikakasi tan iparaan a maong.​—Isa. 30:20; Roma 12:6-8.

Nayarin say pampapagaan a maong na dakel a managpaliwawa ya agni akasali ed ekstemporanyon panagpaliwawa et ompan nalingwanan da so labay dan ibaga. Agmo aabuloyan iyan kapagaan a manebel ed sikan ontundas ed epektibon panagsalita. Manparaan a maong, tan kerewen so tulong na espiritu nen Jehova.​—Juan 14:26.

Arum a managpaliwawa so mapagpaga nipaakar ed inkisalita kanian agla ra manpaliwawa na ekstemporanyo. Tua, say ekstemporanyon paliwawa so nayarin andian na pinilin salita tan inkasusto na gramatika a singa ed manuskriton paliwawa, balet say makapasagyat ya estilon singa mitotongtong labat so mamano la ed saratan. Tampol ya onkiwas so totoo ed saray ideyan impresenta ed saray salitan mainomay dan natalosan tan diad saray estansan aliwan komplikado. No manparaan kan maong, ompaway a natural so matukoy a panangibalikas, aliwan lapud satan so impatlep mo, noagta lapud magenap a nirepasom iray ideya. Tan no uusaren mo so maong a panagsalita ed ordinaryon pitotongtong, ompaway itan a natural sano wala ka la ed plataporma.

No Anton Nengneng na Nota so Usaren. Nasabi panaon tan tekep na panagpasal, nayarian mo lan patikeyan so outline mo ed pigara lambengat a salita diad kada punto na paliwawam. Saraya, a pati innota iran teksto a ninonot mon usaren, so nayarin ilista ed sakey a kard odino papel para ed mainomay a panreperensyaan. Para ed lawak na ministeryo, nayarin maslak et ipatlep mo so sakey a simplin outline. No nansukimat ka ed sakey a suheto ya usaren ed panagpawil, makapangisigpit ka na pigaran antirikey a nota ed papel ed saray pahina na Bibliam. Odino basta usaren mo so outline ed “Bible Topics for Discussion” odino materyal a naromog ed Reasoning From the Scriptures bilang basiyan na itongtong mo.

Anggaman ontan, no apabtangan kan mangiparungtal na pigaran parte ed miting diad loob na pigaran simba tan ompan mangiter met na saray paliwawa ed publiko, nayarin kaukolan mo so mas malaknab iran nota. Akin? Pian narepreskoan so nonot mo ed materyal sakbay ya iparungtal so kada sakey ed saratan ya asainmin. Anggan ontan, no mandepende kan maong ed saray nota parad inkisalita legan na pangipapaliwawam​—ya anggad onnengneng ka la ed saratan diad ngalngalin kada estansa—​napaandim iray gunggonan wala ed ekstemporanyon paliwawa. No mangusar ka na malaknab iran nota, saratan so markaan ta pian mainomay moy ontupleg dia labat ed saray pigaran nipabitar a salita tan nisitan teksto a manutugyop ed outline mo.

Anggaman say panangisalaysay ed sakey a paliwawa na atalitalin managpaliwawa et ekstemporanyo lawarin amin, nayarin maabig met so pangisalet na arum a porma na panagpaliwawa. Diad introduksion tan konklusyon, a say maabig ya inenengneng ed saray dumerengel so kaukolan a tekepan na mabiskeg, maabig iran inkatugyop na salita, nayarin epektibo so pigaran impatlep iran estansa. Inerman a nausar iray katuaan, bilang, inaon, odino teksto, say pambasa so matukoy tan nausar ya epektibo.

Sano Kakaukolanen na Arum so Panangipaliwawa. No maminsan et nakerew ed sikatayon ipaliwawa iray sisiaen tayo ya ag-akapanparaan. Nayarin nagawa iya sano onsuppiat so naabet tayo ed lawak na kimeyan. Nayarin onlesa iray miparan kipapasen sano wala ed kakanayon, diad pantatrabahoan, odino diad eskuelaan. Nayarin kaukolanen met na opisyales na gobierno so pangipaliwawa tayo ed saray sisiaen tayo tan say paraan na panagbilay tayo. Ipapaseseg na Kasulatan: ‘Lawas manparaan a mandepensa ed arap na balang sakey a mankaukolan ed sikayo na katunongan nisesengeg ed ilalon walad sikayo, balet gawaen itan tekep na maulimek a liknaan tan aralem a respeto.’​—1 Ped. 3:15, NW.

Imanoen no panon so inyebat nen Pedro tan Juan ed Judion Sanhedrin, unong a nikurit ed Gawa 4:19, 20. Diad duaran estansa lambengat, malinlinew ya imbaga ra so talindeg da. Ginawa ran tuloy ed paraan a matukoy parad saray dumerengel da​—ya impabitar dan say isyun kidudungetan na saray apostol so akasabi met ed korte. Diad saginonor, si Esteban so palson inakusaan met, tan sikatoy indunget ed saman met a korte. Basaen so mabiskeg a kalimbuatan ya ebat to diad Gawa 7:2-53. Panon ton inuksoy so materyal to? Impresenta toray agawgawa ed maawaran ya impan-gegendanan. Diad sakey a punton matukoy, ginapoan ton indanet so rebelyoson awawey ya impatnag na nasyon na Israel. Diad konklusyon, impanengneng ton impatnag met na Sanhedrin so ontan ya awawey diad impamatey da ed Anak na Dios.

Sano nakerew kan mangipaliwawan kalimbuatan ed sisisiaen mo, anto so makatulong ed sikan makapankomenton epektibo? Aligen si Nehemias, ya andi-esel a nampikasi sakbay ya inebatan to so tepet nen Arin Artaxerxes. (Neh. 2:4) Insan, aliston mamawala na sakey ya outline ed nonot. Saray manunan kundang so nayarin nilista ed onia: (1) Mamili na sakey odino duaran punto a nepeg a laktipen na salaysay (nayarin mamili ka ed saraya ed Reasoning From the Scriptures). (2) Desidien no dinan iran teksto so usaren mo a manuporta ed saratan a punto. (3) Iplano no panon mon igapo so salaysay a mataktika ta pian mabulos ya ontalineng so ontetepet. Insan ka la mansalita.

No nadesdes, kasin nanonotan mo so gawaen mo? Imbaga nen Jesus ed saray patumbok to: “Agkayo mapaga no panon odino antoy salitaen yo; ta niiter naani ed sikayo so salitaen yo ed satan ya oras; ta aliwan sikayo so mansalita, noag say espiritu nen Ama yo so mansalita ed sikayo.” (Mat. 10:19, 20) Agkabaliksan na saya a niwala ed sikayo so mamilagron “salita na kakabatan” a niiter ed saray inmunan-siglon Kristiano. (1 Cor. 12:8, NW) Balet no maparanay mon anamoten so edukasyon ya itatarya nen Jehova ed saray ariripen to diad Kristianon kongregasyon, say masanton espiritu so mangipanonot ed saray kaukolan ya impormasyon ed sikayo sano nakaukolan.​—Isa. 50:4.

Anggapoy duaruwa, nayarin sankaepektiboan so ekstemporanyon panagpaliwawa. No ipasal mon maparanay itan sano gawaen moray asainmin ed kongregasyon, sirin aliwan mairap so pangiter na kalimbuatan iran ebat sano nakaukolan, lapud onaplika iray miparan paraan ed panaggaway outline. Agka onsesener. Say panaral a mansalitan ekstemporanyo so ontulong ed sikan lalon epektibo ed lawak na ministeryo. Tan no napribilehyoan kan manpaliwawa ed kongregasyon, nayarin naalam so imano na saray dumerengel tan natenyeg moy kapusoan da.